EUROPESE VERKIEZINGEN en progressieve

(1)

(2)

Verschijnt 10 maal per jaar bij uitgeverij Pegasus,

Leidsestraat 25, 1017 NT Amsterdam tel. 231138

Ons gironummer is 447416

De abonnementsprijs is /27,50 per jaar Studentenabonnement /25,00 per )aar Een los nummer kost 1 3,50 en is te bestellen door /6,25 (Incl. portol over te maken op postgiro 447416t.n.v.

uitgeverij Pegasus, met vermelding van het gewenste nummer.

Correspondentie over betaling en verkoop s.v.p. zenden aan de administratie P en C, p/ a uitgeverij Pegasus, leidsestraat 25, 1017 NT Amsterdam.

Alle correspondentie over de inhoud te richten aan de redactie van P en C, Hoogte Kadijk 145, 1018 BH Amster·

dam.

(3)

Politiek en Cultuur

De Europese verkiezingen, die volgend jaar -14 juni 1984-plaatsvinden, werpen hun schaduw al vooruit.

Niet zozeer omdat het Europese parlement nu zo populair is bij de kiezers. Wel omdat nu al aan de orde is of nieuwe vormen van samenwerking tussen politieke partijen ter linkerzijde tot stand kunnen worden :~ebracht. En daarnaast zal de uitslag van

281

die verkiezingen ongetwijfeld ook gezien worden als een meningspeiling over an- derhalf jaar kabinet-Lubbers. Vandaar dat zowel regerings- als oppositiepartijen zich in gedachten al met deze verkiezingen be- zighouden.

In dit artikel aandacht voor de voorbereidingen voor een gemeenschappelijke lijst waaraan de CPN zal deelnemen.

EUROPESE VERKIEZINGEN en progressieve

•

Links en 'Europese integratie'

3ij de kiezer ligt de Europese Gemeenschap EG) en het Europese parlement niet zo ekker, maar bij de partijen ter linkerzijde al

~venmin. In hun kritiek op de EG beginnen rJeze partijen tenminste naar elkaar toe te

,ïOeien.

CPN

)e CPN verzette zich tegen de vorming van de EG, vooral omdat de zeggenschap ,neigen land ondergraven dreigde te worden. Ook het Europese parlement was oorspronkelijk bedoeld als onderdeel van een supra-nationale structuur die vooral je grote, internationaal opererende con- cerns ten goede zou komen. Onderdeel van de plannen was ook een integratie van militaire en politieke structuren.

Maar de wir-war van conflicterende belangen en het verzet tegen drastische 'Euro- pese integratie' -plannen heeft van de be- doelingen van veel plannenmakers niet zo

samenwerking

veel heel gelaten. Plannen voor een Euro- pese Defensiegemeenschap leden al lang geleden schipbreuk. Het verzet tegen een mogelijke Westeuropese kernmacht blijft levend.

Ook de politieke samenwerking van de EG- landen nam in het geheel niet zo'n vaart als wel de bedoeling was. In een aantal kwesties van buitenlandse politiek worden de standpunten gecoördineerd, maar van één buitenlandse politiek van de EG is gelukkig lang geen sprake.

Het Europese parlement werd dus niet het gevreesde supra-nationale wetgevende instituut. De bevoegdheden bleven advise- rend en controlerend. Wel is het een internationaal podium voor meningsvorming en drukuitoefening. En dat moet je vooral niet aan rechts overlaten. Ook op dit niveau moeten de bewegingen voor de vrede, voor sociale rechtvaardigheid, voor be- scherming van het milieu, vóór feminise- ring en tegen het fascisme een stem krijgen.

Een stem die pleit voor een andere Euro- pese politiek en die visies daarop meer macht weet te geven.

(4)

Politiek en Cultuur

PSP

De PSP verschilt niet veel van de CPN in visie op EG en Europees parlement. Wel stelt zij de eis van uittreden van Nederland uit de EG, terwijl de CPN dat geen actuele kwestie acht. Maar ook de PSP ziet een functie voor het optreden in het Europees parlement. De voorstanders van een boycot moeten het ook in die partij afleggen tegen een meerderheid die vertegenwoordiging van belang acht.

PPR

De PPR is de laatste jaren opgeschoven in haar beoordeling van de Europese Ge- meenschap. Aanvankelijk veel meer sym- pathiserend met het 'integratie-streven', komt de PPR nu onomwonden tot de con- clusie dat de 'idealistische belofte van een verenigd Europa' geheel niet is waarge- maakt. De een geeft daarbij vooral als oorzaak de overheersende rol van de multinationale ondernemingen, de ander meer het grootschalige groeidenken. Maar met welk accent dan ook, met deze opstelling is de PPR dicht bij de andere genoemde partijen komen staan.

PvdA

Ook in de PvdA kijkt men steeds kritischer tegen de EG aan. Minder dan de genoemde partijen, maar het Vondeling-tijdperk van grote nadruk op verdere integratie en de betekenis van supra-nationale instellingen lijkt voorbij. Ook voor de PvdA is het duidelijk dat de EG geen garantie tegen crisis en werkloosheid is geworden. Bij deze partij ligt nu meer de nadruk op het beden- ken van mogelijke praktische maatregelen in internationaal verband ter bestrijding van de werkloosheid.

Dat laatste biedt ook raakvlakken met het

282

denken in de CPN en de andere partijen.

Daar wordt immers gepleit voor maatregelen die de economie kunnen stimuleren en werkgelegenheid kunnen behouden en scheppen; dus vooral in die sectoren die veel werkgelegenheid met zich brengen.

En dan liefst natuurlijk wel in een maat- schappelijk zinvolle produktie die mens en natuur in een leefbare verhouding brengt/

laat.

Nationale samenwerking

De progressieve partijen in Nederland verschillen dus nog wel in hun visies ten aanzien van de EG. Maar de kritiek op de EG-politiek is algemener geworden, zeker bij CPN, PSP en PPR. En ook met de PvdA lijkt op het Europese niveau een praktische samenwerking mogelijk.

De stellingnames van de EVP vormen, voorzover ze bekend zijn, geen belemme- ring voor samenwerking.

D'66 staat in dit geheel een beetje apart, omdat die partij nog zeer sterk op de toer van Europese integratie zit en bijvoorbeeld herhaaldelijjk pleit voor oplossingen van bewapenings-en defensievraagstukken in Westeuropees verband, in plaats van de nadruk te leggen op de eigen, zelfstandige rol van Nederland. Samenwerking met D'66 in Europese politiek is daarom veel moeilijker.

Van meer betekenis is echter dat op hoofdpunten van de politiek de samenwerk.mg tussen progressieve partijen in Nederland dusdanige vormen heeft gevonden, dat overeenstemming op die gebieden be- langrijker is dan de bestaande verschillen.

Met name als het om het Europees parlement gaat zie je vaak meer overeenkomst tussen de Nederlandse progressieve partijen dan tussen die partijen afzonderlijk en hun Westeuropese zusterpartijen, bijvoorbeeld tussen PvdA en SPD.

Met name de terreinen van vredesstrijd

(5)

i'•:>litiek en Cultuur

(r."t anti-rakettenverzet), milieuproblema-

ti.;k en bestrijding van racisme en fascisme gt:ven in Nederland praktische vormen Vérl samenwerking en overleg te zien tus- s . .;n de progressieve partijen, die in de EG- I':tlden verder nauwelijks voorkomen.

C·c; grote bewegingen op deze gebieden 'lE:bben de Nederlandse progressieve Jartijen dichter bijeen gebracht en vaak

~ok coalities met delen van rechts mogelijk

~emaakt. In dat proces zijn traditionele sclleidslijnen en ingeroeste houdingen tv;sen partijen- die soms van voor de T .veede Wereldoorlog stammen, maar vc,oral in de koude oorlog zijn verdiept- a:;n het verdwijnen.

Z'lals bekend heeft de CPN het zich tot een

r ;ofddoel gesteld om dit proces vooruit te brengen. Dat geldt voor de nationale ver- w:;udingen, maar ook op internationaal ge- Jied.

Internationale samenwerking

.vat dat betreft is het interessant om te :ien dat tussen bewegingen in verschillen- je landen nieuwe vormen van internatio-

·lale samenwerking ontstaan die uitgaan van ieders zelfstandigheid en autonomie.

De vredesbeweging is daarvan natuurlijk een duidelijk voorbeeld. Maar ook op het gebied van milieu-acties, vooral tegen kerncentrales, dumping van radioactief a:'val en chemisch afval zijn daarvan vele

.•wrbeelden te geven.

:.~ internationale samenwerking in acties

•••or \egalisatie van abortus en vrije ver- 'rrekking van voorbehoedmiddelen geven

:llk dat beeld te zien. Ook tussen homobe-

"'egingen in verschillende landen komt samenwerking tot stand.

De acties van deze verschillende bewegin-

~en vormen niet alleen nationaal, maar :.ok internationaal een aansporing om tot -leer contact en samenwerking tussen de Jrogressieve partijen te komen. Ook voor jie samenwerking geldt dat zij zich alleen

283

maar kan ontwikkelen als zij uitgaat van de zelfstandigheid en autonomie van de di- verse partijen en zich steeds weer weet te richten op de hoofdpunten waarop overeenstemming mogelijk is, bij alle verschillen die bestaan.

Internationale contacten CPN

Het is mede in dat kader dat de CPN haar internationale contacten in de afgelopen maanden heeft verbreed. Zo werden voor het eerst gesprekken gevoerd met de Westduitse Grünen en de Vlaams-Belgische groene partij Agalev (afkorting van Anders GAan LEVen). Tevens met de Socialistische Partij (Vlaanderen) en met de Deense Soci- alistische Partij (SF) die voortgekomen is uit een afsplitsing van de Deense Commu- nistische Partij (DKP).

Het is bij deze contacten opvallend om te merken dat de relaties van genoemde partijen met de communistische partijen in eigen land- de Westduitse DKP, de Belgi- sche BKP en de Deense DKP- over het algemeen veel slechter zijn dan de onderlinge verhoudingen binnen links in Neder- land. Het overwinnen van breuken en het zoeken van concrete vormen van samenwerking, dat in ons land door de CPN sterk wordt gestimuleerd, is in andere landen duidelijk minder ver ontwikkeld.

Juist omdat de CPN deze doelstelling heeft, wil zij zich ook niet laten dwingen tot keuzes in de contacten of samenwerkings- vormen over de grenzen heen. Zij wil dus niet oude contacten vervangen door nieuwe, maar haar internationale activiteit ver- breden.

In al die contacten pleiten CPN-vertegen- woordigers op grond van onze Nederlandse ervaringen voor brede progressieve samenwerking op internationaal niveau.

Dat het ontwikkelen daarvan heel wat voeten in de aarde zal hebben, bleek bijvoorbeeld in de gesprekken met vertegen-

(6)

waardigers van de Westduitse Grünen en het Vlaamse Agalev. Zij keken met enige vrees naar de samenwerkingspatronen in Nederland, met name de voorbereidingen van de Europese verkiezingen. Het feit dat communisten daaraan deelnemen, moes- ten ze natuurlijk accepteren.

Maar ze hoopten dat het geen invloed zou hebben op de situatie in eigen land, omdat men zich daar verre houdt van (officieel) contact met de communistische partij en een dergelijk contact ook als negatief be- schouwt voor de eigen ontwikkelingsmo- gelijkheden. Ook de relaties met de sociaal- democratische partijen zijn veel afgeslote- ner van aard dan in Nederland.

Crisisbestrijding

Na dit uitstapje over de grenzen terug naar de hoofdpunten van de politiek waarop samenwerking tussen progressieve partijen -zeker als het om Europese verkiezingen gaat- mogelijk is.

Het sociaal-economisch gebied is daarbij nog niet genoemd. Het is duidelijk dat op dit vlak concrete vormen van samenwerking nog minder ontwikkeld zijn, hoewel de noodzaak daartoe erg dringt. Op het vlak van de EG en het Europese parlement is er echter zeker wat mogelijk. Ik ga hier nu wat verder op in, omdat de al eerder aangeduide terreinen meer voor zichzelf spreken, als het om de samenwerkingsmo- gelijkheden gaat.

De landen van de EG kennen een enorme massa-werkloosheid van in totaal meer dan 15 miljoen werkzoekenden. Nederland is daar een treurige koploper bij geworden met een verwacht werkloosheidspercenta- gevan circa 16%, meerdan 900.000 mensen uit de beroepsbevolking zonder betaalde arbeid. Net als de meeste regeringen van EG-landen voert de Nederlandse overheid een hard bezuinigingsbeleid, gekoppeld aan loonmatiging en loondaling. Ook wat

284

dat betreft begint de regering-Lubbers een trieste voorhoedepositie in te nemen.

Het is alleen door opvoering van de strijd van de mensen in bedrijven en instellingen, van uitkeringsgerechtigden en de vakbeweging, van vrouwen en jongeren dat er een maatschappelijke basis kan worden gelegd voor een andere politiek. De vakbeweging heeft daarin een grote verantwoordelijkheid, én de progressieve partijen. Een strijdbaar antwoord vereist onderlinge solidariteit met mensen die in actie komen en concrete vormen van samenwerking, waarin overlegd kan worden over alterna- tieven voor de regeringspolitiek.

Ook internationaal is dit aan de orde.

Vooral de overheersende invloed van multinationale ondernemingen en internationaal samenwerkende financiële instellingen dwingt de progressieve krachten tot meer internationaal contact en zo mogelijk coördinatie van activiteiten. Het gaat daarbij zowel om vormen van directe solidariteit bij acties, om intensiever contacten over de grenzen heen tussen wernemerslsters bij afdelingen van een internationale on- derneming, als om gezamenlijke druk om de EG-politiek te beïnvloeden.

Ideeën Europese vakbeweging

Progressieve partijen in de EG-landen zouden bijvoorbeeld meer contact met elkaar moeten leggen om de ideeën van de Europese vakbeweging kracht bij te zetten. Deze ideeën hebben betrekking op het voeren van een politiek in EG-verband die meer stimulansen voor de verschillende economieën zou opleveren, in tegenstelling tot het huidige bezuinigingsbeleid dat de werkloosheid vergroot.

Dat het nodig is dat progressieve krachten werken aan internationale coördinatie op dit gebied, blijkt uit het Franse voorbeeld.

Toen de Franse regering van socialisten en

(7)

I '·:,litiek en Cultuur

::~mmunisten een politiek ging voeren van ''"Huiming van de bestedingen ,verbete- W•g van de koopkracht en opvoering van .Je overheidsinvesteringen, werd zij inter-

r.~lionaal tegengewerkt.

\Ju er in de Verenigde Staten sprake is van :>en zekere opleving in de economie, met

~n,ge uitbreiding van consumptie en pro- juktie, zijn er nog meer redenen aanwezig

O"·l door meer internationaal contact en

c "~rleg van progressieve partijen en vak- t,."'weging de druk op te voeren op de

'3tionale regeringen en op de EG-instanties

:'ll tot een sociale politiek van crisisbestrij-

: :ng te komen. ledere stap die de situatie

··-~n loon- en uitkeringsafhankelijken kan

·r:o·rbeteren moet immers worden aange-

~repen.

Varuiming van de mogelijkheden van :ontrole en invloed op het gedrag van r· ultinationale ondernemingen is een

;··1dere doelstelling waaraan progressieve Jartijen op EG-niveau kunnen werken. Er 's nog maar een zeer aarzelend begin g~maakt met richtlijnen in EG-verband op d r terrein (de zogenaamde Vredeling-richt- liJ'l).

Dat aarzelende begin zou krachtig moeten worden uitgebouwd. De plicht tot informa- :,e over belangrijke beleidsbeslissingen vsn de multinationale ondernemingen naar werknemers toe, ondernemingsraden, v;;kbeweging en nationale overheden- bijvoorbeeld ten aanzien van bedrijfsslui- :ingen- moet worden geregeld. Mini-

numeisen wat betreft zeggenschap van '•"erknemers binnen de ondernemingen r mnen worden opgesteld.

Vormen van samenwerking

Zonder nu de mogelijkheden van het Euro- pees parlement te gaan overdrijven of overschatten, kan vanuit het voorgaande

'"•el worden gesteld dat er voor progressie-

285

ve partijen in en rond dat parlement werk aan de winkel is en dat er reële mogelijkheden voor samenwerking tussen die partijen bestaan .

De vraag is dan welke concrete vormen van samenwerking bij de verkiezingen gevonden kunnen worden.

Voor CPN, PSP en PPR- evenals voor de EVP- ligt een of andere gezamenlijke lijst voor de hand, omdat geen van de vier op eigen kracht een zetel kan veroveren. Daar- voor is 4% van de stemmen minimaal vereist. Een herhaling van de situatie bij de vorige Europese verkiezingen wordt door niemand gewenst.

Eén gezamenlijke lijst van de progressieve partijen is in het voorjaar wel even ter discussie geweest in het Progressief Over- leg van de besturen van PvdA, CPN, PSP, PPR en EVP. Maar de ongelijke onderlinge krachtsverhoudingen en de problemen die waarschijnlijk zouden opdoemen in het overleg over een dergelijke lijst, hebben de partijen ervan doen afzien echt aan dat karwei te beginnen. Tenslotte is één gezamenlijke lijst lang niet de enige mogelijkheid om bereidheid tot samenwerking vorm te geven.

Uit dat overleg resteerde wel de intentie om tot een lijstverbinding te komen tussen een gezamenlijke lijst van CPN, PPR, PSP en eventueel EVP en de lijst van de PvdA.

Dit om geen progressieve stem verloren te laten gaan- bij de verdeling van restzetels -en als een politiek signaal over de gewenste verdere samenwerking.

Zowel het totstandkomen van de gezamenlijke lijst als de lijstverbinding zullen nieuwe, hoopvolle verschijnselen zijn in de Nederlandse politiek.

Het Groene Platform

De besprekingen over een gezamenlijke lijst bij de Europese verkiezingen vinden

(8)

niet alleen plaats tussen PPR, CPN en PSP.

De EVP is daarbij betrokken als waarnemer, met het oog op eventuele deelname. En daarnaast neemt ook het zogenaamde 'Groene Platform' deel aan het gesprek.

Dit Groene Platform bestaat uit een groep mensen, deels leden van de PPR, deels partijlozen, die uit onvrede met de politieke ontwikkelingen van de laatste jaren een vernieuwing in de politiek voorstaan die sterk geïnspireerd wordt door het succes van de Westduitse Grünen en andere groene partijen in het buitenland.

Zij zijn van mening dat de 'traditionele politieke antwoorden' niet meer aanspre- ken. Een nieuw antwoord hopen zij te vinden door, uitgaande van de bedreiging van kernbewapening en milieuverwoes- ting, het 'overleven' centraal te stellen.

Vooral het verzet tegen de verspilling van grondstoffen, het onverantwoordelijk om- gaan met de natuurlijke omgeving waardoor milieurampen dreigen, is hun inspira- tiebron. Reden waarom zij de politiek die zij voorstaan, 'groene politiek' noemen. Zij kritiseren zowel de politiek van de rechtse partijen, als de antwoorden van links, omdat zij die medeverantwoordelijk achten voor een dreigende on leefbaarheid van de aarde.

Om hun doelstellingen te bereiken richt het Groene Platform zich enerzijds op de bestaande politieke partijen om hun politiek te veranderen. Anderzijds wordt met de gedachte gespeeld van de oprichting van een nieuwe 'groene partij'.

Men is er nog niet uit welke weg bewandeld moet worden. Wel is duidelijk dat men denkt met 'groene politiek' zowel mensen van links als van het midden aan te kunnen spreken. Men probeert aan het rechts-links- schema in de Nederlandse politiek te ont- snappen. Vooral veel mensen die zich van de politiek afkeren, hoopt men een nieuw perspectief te bieden.

Aan het Groene Platform zijn namen ver- bonden als van PPR-senator Bas de Gaay Fortman en PPR-lid Roei van Duyn; uit

286

CDA-kring afkomstig zijn Goudzwaard en Von Meyenfeldt en bijvoorbeeld Martien Bierman die in de Waarheid werd geïnter- viewd (17 september jl.- posteditie 18 september).

Partijpolitieke vernieuwing

De kritiek op de bestaande linkse partijen vanuit deze hoek is alleszins begrijpelijk, maar niet nieuw. Deze partijen zijn, ieder op eigen wijze, al geruime tijd bezig deze kritiek te verwerken in vernieuwing van hun politiek. Om het hier te beperken tot de CPN: zowel de grote nadruk op coalitievorming, als de verandering van verschillende standpunten onder andere over 'milieubescherming' is daarvan een voorbeeld. Inzet van de huidige discussies over het ontwerp-partijprogram is om deze ontwikkelingen in een nieuwe grondslag voor de CPN vast te leggen.

Zoals de CPN, staan ook de andere partijen van links voor de uitdaging om door vernieuwing van hun politiek en door nauwere concrete samenwerking een perspectief te geven aan de vele mensen die door de crisis en de rechtse afbraakpolitiek hun zekerheden verloren zien gaan.

Naar mijn mening zou een nieuwe 'groene partij' daarbij alleen maar schadelijk zijn.

Het betekent versplintering in plaats van bundeling en waarschijnlijk op den duur een nieuw soort D'66.

De vergelijking met de Grünen in de Bondsrepubliek is riskant. Daar is het zeker positiefte noemen datvanuit een bundeling van allerlei groepen eindelijk een parle- mentaire vertegenwoordiging naast de SPD in de Bondsdag tot stand is gebracht.

Maar daarmee zijn voor de Grünen een aantal problemen pas goed begonnen:

met name het antwoord op de vraag of en hoe zij tot samenwerking en bondgenoot- schappen met communisten en sociaal-democraten zullen komen om grotere invloed op het landsbestuur te krijgen.

(9)

l'•olitiek en Cultuur

Discussies over coalitievorming

Ir de Nederlandse situatie is de politieke p uriformiteit van links al jaren in het parle-

rr.~nt weerspiegeld. Van groot belang is jL.st dat, uitgaande van die pluriformiteit, e~n intensieve discussie gaande is over rr;e tot gezamenlijke machtsvorming te ko-

·lt:n.

:I! CPN heeft oude afgeslotenheid over- Vtmnen en stelt deze vraag centraal.

;,, PSP leek op haar laatste congres terug C• vallen in de politiek van het eigen gelijk, mar de ontwikkelingen sindsdien lijken

•:·op te duiden dat hier vooral een vrees -.·,or verlies van de eigen identiteit en voor :ntkenning van de eigen positieve bijdrage ,-de linkse politiek een rol speelde. Wel

:jkt de bereidheid om samenwerking met je PvdA na te streven bij de PSP geringer dan bij CPN en PPR.

De PPR tracht een nieuwe identiteit te V1nden door de impulsen die van de 'groene beweging' uitgaan in haar politiek te ver-

·.•·erken. Voor deze partij is het vormen van

"''n gemeenschappelijke lijst bij de Euro- pese verkiezingen van PPR, CPN, PSP, (EVP) samen met het Groene Platform 'J1terst belangrijk, zeker ook voor de interne

:erhoudingen in de partij, die bij mislukking :-.nder zware spanning zullen komen staan.

)e PvdA wordt op dit moment vooral gekenmerkt door officiële stilte over de vraag van de progressieve machtsvorming.

Dat is verontrustend. Enkele geluiden die wel doordringen wijzen erop dat in PvdA- .çring de samenwerking van links als kern :an progressieve machtsvorming van llinder betekenis wordt geacht dan de

~roeimogelijkheden van de eigen partij joor een gerichtheid op het politieke mid- jen.

::PN, PPR en PSP moet er nu alles aan

~elegen zijn om samen met de PvdA een

~emeenschappelijke oppositie tegen de

·egeringspolitiek vorm te geven. De PvdA zal daarvoor uit haar tent van behoed-

aamheid moeten worden gelokt om mee

287

te werken aan strijdbare antwoorden waarin de progressieve mensen een perspectief op verandering kunnen zien.

Gevaar van terugval

Dit hele proces van progressieve samenwerking in de Nederlandse politiek verloopt zeker ingewikkeld. Het gevaar van terugval daarin is niet denkbeelding (zie de huidige houding van de PvdA). Vanuit onvrede daarmee komen de ideeën voor een andere aanpak, zowel van het Groene Platform, als van de initiatiefnemers die een manifest 'Voor een Linkse Doorbraak' publiceerden en die zich richten op een organisatorisch samengaan van CPN, PSP en PPR.

Beide initiatieven hebben het grote nadeel, dat ze slordig omspringen met de identitei- ten van de bestaande partijen en daardoor nu binnen die partijen tot meer verdeeld- heid kunnen leiden. Dat zal voor het verder ontwikkelen van de samenwerking tussen de partijen nieuwe barrières en mogelijk versplintering betekenen.

Bovendien leiden beide initiatieven- hoe verschillend ze verder ook zijn- tot een verzwakking van de pogingen om een brede progressieve samenwerking, inclu- sief de PvdA, tot stand te brengen.

Wel zie ik in beide initiatieven een aansporing om aan concretere vormen van samenwerking te werken, op grond van ieders eigen achtergrond en overwegingen . Want zowel het Groene Platform als de 'Linkse Doorbraak' zijn een uiting van onvrede met de huidige politieke verhoudingen die als signaal serieus genomen moeten worden door de partijen.

Bij de Europese verkiezingen is er daarom veel aan gelegen om een gemeenschappelijke lijst van CPN, PPR en PSP samen met het Groene Platform tot stand te brengen, waarbij de EVP zich wellicht zal aansluiten.

Meer dan één lijst bij deze Europese ver-

(10)

kiezingen brengt de vertegenwoordiging in het Europese parlement in gevaar en zal ook voor de ontwikkeling van de samen- werking in de Nederlandse politiek schadelijk zijn.

Voor mij spreekt het vanzelf dat een dergelijke gemeenschappelijke lijst voor alle deelnemende groeperingen herkenbaar moet zijn.

Ik beschouw het totstandkomen van een samenwerking bij de Europese verkiezingen niet als een experiment of als een model voor de nationale politiek. Wel als een duidelijk signaal, in elk geval wat de CPN betreft, dat voor de noodzakelijke

RECTIFICATIE

progressieve machtsvorming gedurfde politieke stappen van alle progressieve partijen gewenst zijn.

24 september 1983

288

Ton van Hoek

Noot: Dit artikel werd afgerond op een moment dat de besprekingen over de Europese verkiezingen tussen CPN, PPR, PSP, EVP en Groen Platform al wel ver waren gevorderd, maar nog niet tot volledige overeenstemming hadden geleid. Of dat wel of niet ge- lukt is weet de lezer inmiddels waarschijnlijk wel.

Zoals de oplettende lezer(es) al gemerkt zal hebben, is er in het septembernummer van P.

en C. een storende produktiefout gemaakt.

In het artikel van Marcus Bakker Over fascisme zijn twee bladzijden verwisseld.

Na pagina 258 moet eerst pagina 260 en daarna pagina 259 gelezen worden.

(11)

t'•olitiek en Cultuur 289

Tien jaar solidariteit met Chili

Tien jaar geleden werd de democratisch

;Jekozen Chileense socialistische president Allende door een bloedige coup afgezet en v"rmoord. De aanslag op de regering-Al- lende door het Chileense leger werd uitge-

\oerd met de directe steun van de Ameri- kaanse geheime dienst onder de verantwoordelijkheid van een zekere Kissinger, de machtige adviseur veiligheidszaken van Nixon. Nu, tien jaar later, worden in Mid- den-Amerika de messen weer geslepen om volkeren die hun eigen lot in handen nemen te bedreigen, zoals in Nicaragua.

En opnieuw is het ene Kissinger die als adviseur van president Reagan moet aan- treden. Het lijkt de mise en scène van een n1euw drama in Latijns-Amerika.

Tegelijkertijd wordt in Chili dag in dag uit op ongekende schaal gedemonstreerd, gestaakt en geprotesteerd tegen de onder- jrukking. Alom spreekt men van de nada- gen van het tijdperk-Pinochet, het met met Amerikaans geld en adviseurs opgezette 'mtwikkelingsmodel' voor Latijns-Amerika.

''iet alleen de wapens en de putchisten r,adden een Amerikaans waarmerk, ook de economische adviseurs, de chicago boys, 7r, propagandisten van de harde kapitalis- t.sche aanpak, het vrije markt-model.

l\l1et alleen in Chili is de situatie explosief, n Brazilië en Argentinië is een diepgaand jemocratiseringsproces gaande, terwijl in Bolivia de cocaïne-junta door een democratisch gekozen regering, steunend op een brede coalitie, is vervangen.

De wrede acties tegen de Sandinistische

·egering in Nicaragua hebben voor de VS -.iet het verwachte resultaat. Kortom, de :•ntwikkelingen in Latijns-Amerika staan op 9en keerpunt.

In deze situatie kan de solidariteitsbewe-

ging in Europa een belangrijke rol spelen bij het mobiliseren van politieke steun en het versterken van de druk op de Ameri- kaanse regering om haar Latijns-Amerika- politiek te wijzigen. In Nederland is de solidariteitsbeweging met Chili een politieke factor waar door politieke partijen terde- ge rekening mee wordt gehouden.

Bewogen geschiedenis

De ontwikkeling die Chili doormaakt wordt in Nederland nauwlettend gevolgd. Meer dan enig ander Zuidamerikaans land heeft het lot van Chili diepe sporen achtergelaten.

Zeer vele Nederlanders voelen zich ver- bonden met het lijden en de moedige acties van het Chileense volk.

De solidariteitsbeweging met Chili is in Nederland sterk. Elf september werden op 33 plaatsen manifestaties en demonstraties gehouden. Deze manifestaties werden allen georganiseerd door plaatselijke Chili- comités die veelal zeer divers van samenstelling zijn. Door het Chili Komitee Neder- land is in de loop der jaren de Chili Bewe- ging gevormd, waarin op dit moment de politieke partijen van het CDA tot en met de CPN vertegenwoordigd zijn, naast de vakbeweging, jongerenorganisaties, de Chileense politieke partijen en natuurlijk het Chili Komitee Nederland. Het is een platform waar de voorbereiding van de landelijke demonstratie op 11 september plaatsvond, maar waar ook politieke initiatieven worden besproken. Deze constructie heeft het voordeel dat de Chili-comités niet door partijpolitieke tegenstellingen en discussies worden verlamd maar slagvaar-

(12)

_P_o_li_t-ie_k __ e_n __

C_u_l_t_u_u_r---~

dig kunnen optreden.

De aanleiding tot de oprichting van het Chili Komitee Nederland (CKN) was de steun die door de Europese regeringen werd gegeven aan de Amerikaanse pogingen om Allende economisch de nek te breken. De regering-Allende en haar pogingen om de Chileense maatschappij fundamenteel om te vormen en te ontwikkelen, was voor links in Europa een belangrijk oriëntatiepunt. Ook in Europa stond men voor de vraag of de oude stra- tegieën van links nog wel voldeden.

Kon links traditionele scheidslijnen tussen communisten, sociaal-democraten, radica- le christenen en pacifisten overbruggen voor een politiek, gericht op het aanpakken van fundamentele wijzigingen in het kapi- talistische bestel? De coup en de moord op Allende brachten grote verslagenheid en vooral ook woede over het Amerikaanse optreden teweeg. Vietnam en Chili waren de slagwoorden die de breuk kenmerkte tussen een belangrijk deel van de publieke opinie in Europa en de Amerikaanse politiek. De solidariteitsbeweging zette die bitterheid om in een zeer actief optreden voor de politieke isolering van de junta. Ze werkte daarmee tegelijkertijd aan de ver- eniging van links op een niet onbelangrijk item van de buitenlandse politiek: Latijns- Amerika.

Chili Beweging

Na de val van Allende ontplooit het CKN een grote activiteit. In vele plaatsen in Nederland worden Chili-comités opgericht met een zeer gevarieerde achtergrond.

Soms gecentreerd rond gevluchte Chile- nen, maar altijd met een zeer gevarieerde politieke en sociale samenstelling. Kerken, vakbeweging, het onderwijs, politieke partijen werden geconfronteerd met Chili en ondernamen acties, inzamelingen en informatiecampagnes. Het tot stand komen van de brede samenwerking in de Chili

Beweging is niet zonder problemen ge- gaan.

In een begin was er een gespannen relatie tussen de CPN en de PvdA. Het stempel wat de PvdA op het Chili-comité drukte ging in het begin ten koste van anderen. In 1975 ontstond een conflict omdat de PvdA de toenmalige premier Den-Uyl als enige spreker opeiste. De CPN haakte af. Op de achtergrond speelde de beoordeling van de Amerikaanse rol in de coup. Een deel van de PvdA, die toen regeringspartij was, had de neiging deze rol te kleineren en het mensenrechten-aspect voorop te zetten.

De opstelling van de PvdA in de Latijns- Amerika-politiek is in de loop der jaren aanzienlijk veranderd, wat leidde tot het afstand nemen van de Amerikaanse buitenlandse politiek en het geven van steun aan het verzet in bijvoorbeeld El Salvador.

De solidariteitsbeweging heeft daar in aanzienlijke mate toe bijgedragen.

De CPN heeft pas laat de grote politieke betekenis van de derde wereldbeweging ingezien. Dat heeft haar zeker in het begin parten gespeeld. Toch heeft ze vanaf het begin een grote stimulerende rol kunnen spelen. Het fascistische karakter van het Pinochet-regime en de grote verantwoordelijkheid van de Amerikaanse regering, zijn door haar altijd benadrukt. Dat leidde eerst tot conflicten met de PvdA en later met het CDA.

In 1976 werd Orlando Letelier enkele blok- ken van het Witte Huis de lucht ingeblazen.

Hij was een vooraanstaand lid van de regering-Allende en invloedrijk bestrijder van het Pinochet-regime. Deze kille moord bevestigde de samenwerking tussen de Chileense en de Amerikaanse geheime dienst in de terreur, zoals die zelfs op het grondgebied van de VS tegen tegenstan- ders van het regime-Pinochet werd uitge- oefend. Deze schokkende gebeurtenis beïnvloedde de houding van de PvdA en het CDA. De Chili-comités en de PvdA-aanhang radicaliseerden erdoor.

De vervolging van de daders heeft het

(13)

Politiek en Cultuur

Pinochet-regime in grote verlegenheid gebracht. Het CDA meldde zich bij de Chili Beweging aan op het moment dat de Chi- leense christen-democraten zich losmaak- ten van de junta en in vrijwel dezelfde positie terecht kamen als de linkse partijen.

Het wantrouwen tegen de Chileense christen-democraten bij de partijen van links is gegrond op hun rol bij de val van Al lende, en met name door hun hetze tegen de regeri ng-AIIende.

De intrede van het CDA ging gepaard met een heftige discussie over de beoordeling van de Amerikaanse rol bij de coup van Pinochet en het aan de macht blijven van deze wrede dictator dankzij Amerikaanse wapens en dollars. De indruk bestond dat de Chileense christen-democraten, met hun sterke internationale verbindingen, vooral ook met de Europese christen-democratie, aanstuurden op een voor de Amerikanen aanvaardbaar alternatief voor Pinochet met een duidelijke ondergeschikte rol voor de partijen van de Unidad Popular.

Pi nochet bleef echter zitten en de christen- democraten sloten zich aan bij het verzet tegen Pinochet.

Door de ontwikkeling van het verzet in Chili en ook de goede ervaringen met de samenwerking in de Nederlandse solidariteitsbeweging, speelde de politieke tegenstelling met het CDA een steeds geringere rol.

De Chili Beweging was op dat moment het enige platform in Nederland waar de CPN tot en met het CDA vertegenwoordigd waren. Dat was een uniek feit, dat ook voor de aanvaarding van de CPN als partner in andere samenwerkingsverbanden van betekenis is geweest. Het stimuleerde de samenwerking in Latijns-Amerika-comités, maar ook in andere platforms. Zo riep Hans de Boer op één van de Chili-demonstraties uit, dat hij trots was om op één podium te staan met een communist en steun kon geven aan het Chileense verzet waarin ook communisten en christen-democraten samenwerkten. De solidariteits-

291

beweging met Chili heeft binnen de CPN tot gevolg gehad dat de belangstelling voor de derde wereldproblematiek aanzienlijk werd vergroot en dat steeds meer communisten in deze comités een actieve rol gingen vervullen.

Resultaten

In de loop der jaren werden ook een aantal opmerkelijke politieke resultaten bereikt.

De economische banden met de junta bleven gering, de financiële steun van de regering aan de junta in de vorm van een exportkredietverzekering werd ingetrokken en de Algemene Bank Nederland moest onder zware druk toezeggen dat zij voor- taan geen leningen aan het Pinochet-regi-

me zou verstrekken. Nederland liep in de VN voorop bij het veroordelen van Pi nochet en het doen instellen van een onderzoek naar de mensenrechtensituatie in Chili.

De huidige minister Van den Broek poogt ook op dit terrein de klok terug te draaien, maar is daar tot nog toe weinig verder mee gekomen. De solidariteitsbeweging met Chili stond aan de wieg van vele La- tijns-Amerika-comités, zoals het Nicaragua- comité en het El Salvador-comité, die een niet onbelangrijke invloed uitoefenen op de meningsvorming over het buitenlands beleid ten aanzien van Latijns-Amerika.

Het is tekenend voor een ontwikkeling dat de buitenlandse politiek uit de beslotenheid van de diplomatie en de handelsbevorde- ring van de ministeriële burelen wordt gehaald en inzet wordt van grote politieke campagnes.

Ongewis

De huidige situatie in Chili is ong'ewis. Het land staat economisch aan de afgrond.

Pi nochet heeft de hele Chileense economie uitgeleend aan het IMF om een lening te kunnen binnenslepen. De terreur begint

(14)

_P_o_li-ti_e_k_e __

n_C_u--lt_u_u_r---~~

I,

langzaam maar zeker de greep op de wan- hopige bevolking te verliezen. Pi nochet steunt vrijwel enkel nog op het leger, en daarin vooral op het fascistische officiers- corps dat dankzij een groot aantal privileges hem tot nog toe gesteund heeft. Evenals toen speelt dit leger een sleutelrol. De onrust neemt toe en de pogingen van de Alliantie, een samenwerkingsverband van christen-democraten en socialisten, zijn er vooral op gericht de groeiende onrust binnen dit leger te benutten.

Achter de schermen zoekt de Amerikaanse ambassadeur Theberge (voorheen ambassadeur in Nicaragua onder Somoza) koortsachtig steun voor een minder ge- compromiteerde figuur dan Pinochet. De vuile dictatuur zou de herverkiezing van Reagan wel eens geen goed kunnen doen.

De belangrijkste motor van het Chileense verzet is de vakbeweging, de CNS, een koepelorganisatie van een groot aantal bonden. Daarnaast speelt de christen-democratische partij een hoofdrol. Zij heeft tijdens de coup het minst geleden, bezit invloedrijke media en onderzoeksinstituten en heeft nauwe banden met de kerk.

Van de linkse partijen zijn de socialisten niet erg sterk. Hun kader is door de facisti- sche terreur grotendeels vernietigd. Bo- vendien is de partij na 1979 hopeloos verdeeld geraakt.

De communisten zijn zwaar vervolgd, maar zijn in staat geweest zich te herstellen.

Al sinds enige jaren worden in Chili partij- congressen gehouden. Hun aanhang is vooral te vinden in de vakbeweging, in de volkswijken en onder studenten. Zij worden buiten de politieke alliantie gehouden, maar er zijn aanwijzingen dat zij de politieke

alliantie steunen in de pogingen het regime te dwingen tot hervormingen en herstel van vrijheden.

Het buitensluiten van de communisten dient als een gebaar tegenover de regering, om de strijdkrachten gerust te stellen. De contacten tussen christen-democraten, socialisten en communisten liggen vooral in de vakbeweging, die de politieke alliantie steunt. Aan de andere kant is de meest harde kern van het verzet in de volksbuurten sterk op de communisten georiënteerd en vooral vanuit deze hoek wordt toenemende kritiek geuit op de besprekingen met Jarpa, de minister van binnenlandse zaken, die tot nog toe weinig resultaten opleverden.

Integendeel, de terreur is weer ongekend, alleen de aanwezigheid van buitenlandse journalisten kan een remmende invloed uitoefenen op het geweld.

Door communisten en socialisten zijn ook andere politieke samenwerkingsverbanden opgericht: de Moviemento Popular en de Convergentia Socialista, die zich vooral richten op het versterken van het verzet aan de basis.

De mogelijkheid van een bloedige confron- tatie of een nieuwe militaire coup is niet uitgesloten. Aan de andere kant zijn er grote spanningen in het leger en in de Chileense regering.

Juist op dit moment kan de rol van de solidariteitsbeweging van groot belang zijn om de druk op het regime te vergroten en de Amerikanen te dwingen de steun aan Pinochet op te geven. Dat zou wel eens grote veranderingen op het Latijnsameri- kaanse continent kunnen inleiden.

Dick Oudenampsen

(15)

Politiek en Cultuur

De bezuinigingen die door de regering op bijna alle terreinen van het leven worden doorgevoerd, treffen grote delen van de bevolking op tot nu toe ongekende wijze.

Van dag tot dag worden maatregelen aangekondigd en uitgevaardigd die de voorzieningen aantasten en het inkomen verlagen. Werkende mensen en uitkeringsgerechtigden worden daar het slacht- offer van.

Als gevolg van het oplopen van de werkloosheid door de economische crisis van het kapitalisme en de rechtse politiek van

293

de regering-Lubbers/Van Aardenne, worden de ondernemerswinsten gestimuleerd zonder dat dit werkgelegenheid oplevert.

Het aantal werklozen dat als gevolg daarvan naar een minimum leefniveau wordt teruggedrongen stijgt met de dag. Voor bepaalde groepen in de bevolking werkt dat al zeer nadelig uit. Dat vrouwen het zwaarst worden getroffen blijkt duidelijk uit de gepubliceerde cijfers. Erger is de situatie nog voor de jongeren. Hun positie op de arbeidsmarkt is bijna perspectiefloos, voor nu en voor de toekomst.

Overheden tussen Rijk en bevolking

Lange tijd heeft de overheidssector de uitstoot van arbeidskrachten uit het parti- culiere bedrijfsleven, door het creëren van nieuw werk voor jongeren, nog kunnen opvangen. Nu stoot èn het bedrijfsleven èn de overheid mensen uit, terwijl terzelf- dertijd een grote golf van jongeren zich nieuw op de arbeidsmarkt aandient.

Die komen niet aan de slag en de situatie dreigt dat op het moment dat het werk weer iets aantrekt zij daarvoor niet in aan- merking komen, omdat zij dan werkerva- ring missen en op een leeftijd zijn gekomen waarop zij recht op een volwaardig loon hebben. Dat is een uitermate triest perspectief.

De VVD/CDA-politiek werkt fataal uit voor de grote massa van de bevolking in ons land. Buiten de multinationals, waarvan de directies kort geleden de winsten bekend maakten, is er bijna geen bevolkingsgroep meer die enige vooruitgang doormaakt.

Voorzieningen die met grote kennis en

inzet waren gerealiseerd, worden afgebro- ken. Provincies en gemeenten worden met die harde werkelijkheid geconfronteerd. De uitwerking ervan wordt zichtbaar in het leven op het grondgebied dat zij besturen, zonder dat zij invloed hebben op de directe regeringsmaatregelen. Maar hoe dichter bij de bevolking, hoe duidelijker de lagere overheden de rampzalige uitwerking van de regeringspolitiek ondervinden.

Bovendien zijn zij zelf bij hun inkomsten afhankelijk van rijksuitkeringen, die bij voortduring zeer drastisch worden gekort.

Het is dan ook geen wonder dat gemeen- tebestuurders zich steeds meer tegen het regeringsbeleid uitspreken. Want de bevolking verarmt, voorzieningen verschralen en gemeenteraden, die de belangen van hun gemeente en burgers moet behartigen, worden in hun politieke beleid beknot.

Die beknotting werkt op bijna alle terreinen door. Daar zijn de directe uitkeringen uit het gemeentefonds, de belangrijkste finan-

(16)

-P-o-li-ti_e_k __ e_n_C __ u-lt_u_u_r---2-94----r

ciële stroom van het rijk naar de gemeente, die nu al een aantal jaren achtereen met miljoenen achteruit lopen. Maar ook doel- uitkeringen lopen terug, subsidies op pro- jecten worden afgebouwd, terwijl allerhande maatregelen in de personele sfeer worden genomen op kosten van de gemeenten.

Het meest recente voorbeeld hiervan is de regeling met betrekking tot de drie roostervrije dagen, waarover de regering een overeenkomst met de landelijke vakorga- nisaties maakte.

De regeling kwam er kortweg op neer dat de ambtenaren hun prijscompensatie inleverden en daarvoor in de plaats drie vrije dagen kregen. Ze is ook voor ge- meentepersoneel van kracht.

Dat had positief kunnen werken als het geld van de prijscompensatie, dat aan de ambtenaren verdiend werd, omgezet was in nieuwe arbeidsplaatsen. Maar de uitwerking van deze maatregel is dat er veel minder nieuwe arbeidsplaatsen terug komen dan er vrije tijd is verworven.

In Amsterdam, waar zo'n 30.000 ambtenaren werken, zou de regering bijvoorbeeld de financiën beschikbaar moeten stellen voor ruim 200 nieuwe arbeidsplaatsen als compensatie voor de drie roostervrije dagen. In plaats daarvan wordt er voor iets meer dan 30 arbeidsplaatsen compensatie gegeven, zodat Amsterdam de rest zelf maar moet zien op te lossen.

Dit soort maatregelen werkt uitermate slecht uit op de positie van de gemeenten en ook op het ondernemen van eigen gemeentelijke initiatieven voor arbeidstijd- verkorting, omdat in wezen de regering het geld voor een belangrijk deel al heeft weggenomen. Dat betekent dat langs allerlei wegen de gemeenten in een uiterst moeilijke situatie worden gebracht.

Bovendien is de politiek van de regering door de maatregelen welke op de verschillende departementen worden genomen, volstrekt onberekenbaar, waardoor de gemeenten bij voortduring voor nieuwe financiële verrassingen worden geplaatst.

Financiën en gemeentelijke democratie

Dat wil niet zeggen dat overal in het land dezelfde situatie wordt aangetroffen. Er zijn gemeenten die nog aardig floreren, zelfs begrotingsoverschotten hebben, maar die dan ook een gemiddeld nogal welgestelde bevolking hebben met op z'n minst weinig armlastigen.

Er zijn ook gemeenten die het financieel helemaal niet meer kunnen bolwerken en vanwege de toenemende tekorten onder financiële curatele van het rijk zijn geplaatst (art. 12-gemeenten). Zij hebben goedkeu- ring nodig voor al hun beslissingen met financiële consequenties. Op die goedkeu- ring moet vooral bij onrendabele investe- ringen vaak maanden en soms jaren worden gewacht. Hun tarieven- en belasting- stelsel moet voldoen aan de rijksnormen.

Die gemeenten worden dus in hun beslis- singsrecht en financieel opereren aan strakke banden gelegd.

De meeste gemeenten in ons land staan op de rand van een dergelijke situatie en de bestuurders doen verwoede pogingen om binnen de grenzen van hun financiële mogelijkheden te blijven en daarmee uit de directe greep van het rijk.

Als wij dus spreken over een toenemende financiële druk op de gemeenten, dan praten we ook over een aanslag die daarmee wordt gepleegd op de gemeentelijke democratie; op de vrijheid van handelen van gekozen organen die het dichtst bij de bevolking staan.

De voortdurende stroom van allerhande bezuinigingen leidt er bovendien toe dat onduidelijkheid bij de bevolking ontstaat over de oorzaken daarvan en over de kwaliteit van het bestuur. Verzet richt zich dan vaak op plaatselijke besluiten en bestuurders, terwijl de regering buiten schot blijft.

De politiek van dit rechtse kabinet werkt dus op meerdere terreinen uit als reactio- nair en ondemocratisch. De vraag die daarbij naar voren komt is, of de gemeenteraden en ook de Provinciale Staten daar

I

(17)

Politiek en Cultuur

in mee moeten gaan of dat zij zich moeten en kunnen verzetten. Het is duidelijk dat de politieke samenstelling van deze organen bij het antwoord op die vraag van groot belang i s - hoewel geconstateerd kan worden dat ook echte 'CDA-gemeenten' zich menigmaal fel verzetten tegen de politiek die ze uit Den Haag wordt opgelegd.

Daarom is het niet mogelijk om centraal voor communisten in gemeenten een opstelling aan te geven. Er ligt daar een belangrijke verantwoordelijkheid voor districts-en afdelingsbesturen.

Wel is het mogelijk om een algemene politieke koers te kiezen die naar de speci- fieke omstandigheden wordt toegepast.

Grofweg zou die koers moeten uitgaan van de verdediging van de gemeentelijke democratie en de belangenbehartiging van de plaatselijke bevolking. Een uitgangspunt dat dus positief is gericht, terwijl de belangrijkste tegenkracht het Haagse kabinet is, dat wel degelijk de mogelijkheden heeft om de geldstromen in ons land anders te richten dan naar de bewapening en de grote ondernemers.

Als een gemeentebestuur een duidelijke keuze maakt voor de eigen bevolking, zal het onherroepelijk in botsing komen met de bezuinigingspolitiek van de regering.

Opstelling van communisten ten opzichte van colleges van B&W

De opstelling van communisten ten opzichte van de colleges van B&W is nog altijd in discussie. Op zichzelf is er ook geen benadering mogelijk die overal in het land gelijk is. Wel is in het kader van onze politiek tegen rechts en in het bijzonder tegen dit rechtse kabinet aan te geven dat de houding van communisten in raden en staten in belangrijke mate bepaald wordt door de standpunten die de respectievelijke colleges innemen.

Verzetten die colleges zich tegen de rijksbezuinigingen en proberen ze in Den Haag

295

resultaten voor hun bevolking af te dwingen, of leggen zij zich bij alle regeringsmaatregelen neer en huilen ze mee in het bezuinigingskoor? In het laatste geval fungeren die colleges slechts als doorgeef-

luik van de rijksbezuinigingen op de lagere overheden en ontlopen ze hun eigen verantwoordelijkheid, waarvoor ze zijn gekozen. In dat laatste geval zal zo'n college met alle felheid worden bestreden met het doel het tot andere gedachten te brengen.

Zo'n college kan niet worden ontzien, omdat het in wezen een verlengstuk van de regering op plaatselijk niveau is, in plaats van vertegenwoordiging van de bevolking.

Maar is er een houding van verzet, dan zullen de mogelijkheden dienen te worden benut om gezamenlijk op te treden tegen een gemeenschappelijke tegenstander, voor democratie en belangenbehartiging.

Dan ontstaat er ook een mogelijkheid om tot gemeenschappelijk optreden van bevolking en gemeentebestuur te komen.

De politieke samenwerking kan dan verder gaan dan alleen de linkse partijen en er kunnen ook in gemeenten waar links geen meerderheid heeft, bredere coalities ontstaan voor genoemde positieve doelein- den.

Er is nog een reden waarom moeilijk centraal aangegeven kan worden langs welke preciese lijnen moet worden gewerkt.

Die zit in het verschil van positie en kracht van de CPN. Er zijn nog veel gemeenten in ons land waar de CPN niet in de gemeen- teraad is vertegenwoordigd. In een reeks van gemeenten is zij dat wel, al of niet in combinatie met de PSP en/of de PPR. Vaak worden dan één of twee zetels bezet die uiterst belangrijk zijn om de stem van de partij te laten horen en al naar gelang van de kwaliteit van het raadslid, ook invloed te hebben op de raadsdebatten en de be- sluitvorming.

De politieke positie is in deze gemeenteraden getalsmatig zwak. Ze wordt weer