Vraag nr. 225
van 18 september 1998
van de heer FILIP DEWINTER Gemeentelijke VZW's – Controle
Zoals bekend, wordt door gemeentebesturen steeds vaker gebruikgemaakt van de VZW-struc- tuur. VZW's worden door de gemeente opgericht om culturele centra te beheren of te waken over SIF-geld (Sociaal Impulsfonds). Het lijkt mij evi- dent dat dergelijke VZW's moeten worden beschouwd als paragemeentelijke VZW's en bijge- volg overeenkomstig de richtlijn-Kelchtermans aan de controle van de gemeenteraad zijn onderwor- pen. Dit is nochtans niet algemeen aanvaard.
1. Is een VZW die door de gemeente wordt opge- richt om SIF-geld te besteden dat de gemeente van de Vlaamse overheid ontvangt, te beschou- wen als een paragemeentelijke VZW ?
2. Moeten bijgevolg de stukken van een dergelijke VZW ter inzage zijn van de gemeenteraadsle- den ?
3. Indien een VZW door een gemeenteraad via de begroting van de gemeente alle SIF-geld krijgt toegewezen, is dan voldaan aan de voorwaarde uit de richtlijn-Kelchtermans, die de parage- meentelijke VZW definieert als "de VZW waar- van de financiële middelen voor meer dan de helft ten laste moeten vallen van de gemeente- begroting" ?
4. Kan een dergelijke VZW overeenkomsten slui- ten met derden in het kader van het algemeen belang, met name in het kader van de SIF-doel- einden, zonder deze vooraf aan de gemeente- raad ter goedkeuring voor te leggen ? Zo ja, is dit geen schending van het beginsel dat het orgaan dat een wettelijke bevoegdheid toege- wezen krijgt (in casu de gemeenteraad door de gemeentewet), die bevoegdheid niet kan dele- geren aan een privaatrechtelijk orgaan ?
5. Indien door een gemeente een VZW wordt opgericht om een taak van algemeen belang uit te voeren met voornamelijk middelen uit de gemeentebegroting, op welke wijze dient de gemeenteraad dan in de organen van deze VZW vertegenwoordigd te zijn ?
6. In Antwerpen doet zich het merkwaardige geval voor dat een zestal VZW's, waarvan de meeste paragemeentelijke, besluiten tot de oprichting van een nieuwe, zevende VZW en intussen zelf blijven bestaan. Die nieuwe VZW zal een taak
van algemeen belang waarnemen, namelijk het beheer van een "geïntegreerd wijkcentrum" dat vrijwel uitsluitend overheidsdiensten huisvest en wordt opgetrokken en beheerd met SIF-geld.
Op de samenstelling van de organen van die nieuwe VZW heeft de gemeente echter geen enkele vat meer.
Moet hieruit worden besloten dat dit geen para- gemeentelijke VZW meer is ? Of moet integen- deel worden gesteld dat een nieuwe VZW, opgericht door vooral paragemeentelijke VZW's, wel degelijk zelf ook een paragemeen- telijke VZW blijft ?
7. Indien een paragemeentelijke VZW een beslis- sing wil nemen om over te gaan tot deelname aan de oprichting van een nieuwe VZW die eveneens een doeleinde van algemeen belang heeft, dient de gemeenteraad hierover dan niet eerst te beraadslagen ?
In het andere geval kunnen paragemeentelijke VZW's zich als het ware "voortplanten" zonder enige democratische controle door de gemeen- teraad.
Antwoord
1. De begrippen "gemeentelijke VZW" en "para- gemeentelijke VZW" zijn niet juridisch gedefi- nieerd. In tegenstelling tot de gemeenten, die publiekrechtelijke instellingen zijn, zijn VZW's private rechtspersonen, die weliswaar taken of opdrachten van gemeentelijk belang kunnen vervullen.
Gemeenten kunnen, door een beslissing van hun raad, overeenkomsten sluiten met VZW's.
Rekening houdende met de mate waarin de werking van de VZW is verbonden met de gemeentelijke organisatie zelf, spreekt men van gemeentelijke VZW's. Gelet op de uiteindelijke aard van deze overeenkomsten tussen de gemeenten en de VZW's en de verschillende inhoud van hun statuten, is het niet mogelijk om voor de verschillende concrete situaties waarin ze optreden een algemeen geldend antwoord op de gestelde vraag te verstrekken.
Er zijn verschillende definities gangbaar van wat als een gemeentelijke VZW wordt beschouwd.
De federaal minister van Binnenlandse Zaken heeft in antwoord op schriftelijke parlementaire
vraag nr. 24 van federaal volksvertegenwoordi- ger Paul Breyne van 31 juli 1995 (Bulletin van Vragen en Antwoorden nr. 11, 1995-1996, blz.
1059) gesteld dat een VZW als een paracommu- nale instelling wordt beschouwd als volgende voorwaarden zijn verenigd :
– specifiek voldoen aan behoeften van gemeentelijk belang die niet van industriële of commerciële aard zijn ;
– voor meer dan de helft worden gefinancierd door de gemeente, meestal in de vorm van een toelage ;
– wat het beheer betreft, onder het toezicht staan van de gemeenteraad of van een meer- derheid van de leden hiervan.
Mijn voorganger bevoegd voor Binnenlandse Aangelegenheden heeft in de omzendbrief BA - 93/03 van 21 april 1993 betreffende de uitoefe- ning van gemeentelijke en provinciale belangen in samenwerking met private rechtspersonen (Belgisch Staatsblad van 28 mei 1993), gesteld dat er sprake is van een (para)gemeentelijke VZW als er voldaan is aan de beide volgende voorwaarden :
– VZW's waarvan de bestuursorganen worden samengesteld uit een meerderheid van leden die deel uitmaken van de gemeente- of pro- vincieraad, of uit een meerderheid van leden die rechtstreeks worden aangewezen of ver- kozen door leden van die raden ;
– uit de begrotingen of rekeningen blijkt dat de financiële middelen voor meer dan de helft ten laste vallen van de gemeente- of provinciebegroting.
Beide definities sluiten nauw aan bij elkaar.
Of een VZW die door de gemeente wordt opge- richt in het kader van de uitvoering van het Sociaal Impulsfonds als een gemeentelijke VZW wordt gekwalificeerd, hangt bijgevolg af van de feitelijke verhoudingen tussen de VZW en de gemeente.
2. Het inzagerecht van de gemeenteraadsleden in de stukken van de VZW wordt logischerwijze geregeld door de overeenkomst tussen de gemeente en de VZW of door de statuten van de VZW.
In de reeds vermelde omzendbrief van 21 april 1993 wordt bepaald dat nieuwe of aanvullende
toelagen aan gemeentelijke VZW's enkel voor goedkeuring (door de toezichthoudende over- heid) in aanmerking komen (voorzover zij meer bedragen dan 100.000 frank), wanneer in de sta- tuten of de desbetreffende overeenkomsten met de gemeente of provincie in elk geval onder meer is bepaald :
"(...) c) de begroting en de rekening van de VZW worden goedgekeurd door de gemeente- of provincieraad, waarbij alle verantwoordings- stukken met betrekking tot die documenten permanent ter inzage zijn van de leden van de raad (...)".
Ik wens hierbij de nuancering aan te brengen dat het inzagerecht van de gemeente- of provin- cieraadsleden in de verantwoordingsstukken bij de begroting en bij de rekening van de VZW, behoudens andersluidende bepalingen in de overeenkomst of de statuten, enkel betrekking heeft op de stukken die een reeds door de VZW aangenomen begroting en rekening staven.
Tot slot wijs ik op de controle op de toelagen van de VZW's, die verplicht krachtens de wet van 14 november 1983 moet worden uitgeoe- fend.
3. Het antwoord is vervat in vraag 1.
4. Wanneer een VZW een fundamentele rol ver- vult bij de uitvoering van het SIF, is het duide- lijk dat de controle van de gemeentelijke over- heid op de uitvoering ten volle behouden moet blijven.
De gemeente en het OCMW dienen de nodige schikkingen te treffen met betrekking tot de controle op de bestedingen in het kader van het Sociaal Impulsfonds.
De Vlaamse regering sluit overigens enkel beleidsovereenkomsten in het kader van het SIF met de gemeente en haar OCMW. De open- bare besturen blijven ten volle verantwoordelijk voor de uitvoering. De controle op de bestedin- gen is geregeld in het decreet op het Sociaal Impulsfonds en zijn uitvoeringsbesluiten.
Daarnaast wordt veelal in de statuten van de VZW bepaald in welke mate zij zelf overeen- komsten met derden kan sluiten.
5. Als de gemeenteraad een gemeentelijke VZW opricht, bepaalt hij op welke wijze de gemeente in de organen van een VZW is vertegenwoor- digd.
6. Het antwoord is vervat in de punten 1, 4 en 5.
7. Het antwoord is vervat in de punten 2 en 5.
Het loutere feit dat een VZW deelneemt aan een nieuwe vereniging, sluit controle door de gemeenteraad niet uit. In ieder geval blijft de VZW waarmee de gemeenteraad een overeen- komst heeft gesloten, verplicht alle bepalingen van de overeenkomst na te leven, met inbegrip van de bepaalde controle op haar werking.
