[A1r][Die Historie] 1van P

1. Xylografie.

[A1r]

[Die Historie] ¹ van PEETER VAN PROUENCEN

ende die schoone MAGHELONE VAN N^APELS

[houtsnede 1: jonge man en jonge vrouw]

Hier beghint die seer schoone historie vanden vromen [A1v]

ridder PEETER des grauen sone van PROUENCEN Ende van- der schoonder MAGHELONEN des Conincx dochter van NAPELS.

N

Ae dye hemeluaert ons liefs heeren JHESU CRISTI

alst kersten ghelooue te regneren begonste in dat lant van GALLEN het dwelcke nv VRANCRIJKE ghenaemt es ende int lant van P^ROUENCEN L^ANGHEDOC ende V^IEN-

NEN Doen ter tijt was in PROUENCEN een edel graue ge heeten JAN VAN CESIEREN. ende hadde een wettege huys- vrouwe die des Conincx dochter van ALBAREN was De se voerghenoemde Graue ende Grauinne en hadden geen kinderen meer dan eenen sone gheheeten PEETER

het dwelcke een goet ridder was seer expeert sijnde ter wapenen ende hi was van yeghelijcken seere bemint soe wel vanden meesten als vanden minsten Ende die Gra- ue ende dye Grauinne en hadden anders gheen ghe- noechte dan in haren sone PEETERE die seer vroem scoon wijs ende ootmoedich was.

¶ Hoe die baroenen ende ridders van dien lande een steec- spel hielden bi des grauen consente.

D

Je baroenen ende ridders vanden lande maecten op een tijt een steecspel daer veel edele ende vrome ridders wt diuerscen landen quamen Ende die graue ontfincse feeste- lijc ende blidelijc ter liefden van sinen sone Ende de edel PETER

behielt den prijs van dat steecspel waer om hi seer gepre sen wert van alle die ridders die daer tsamen vergadert waren Dees baroenen ende ridders sijnde in des Grauen hof so vertelden si menighe diuersce saecken ende auontue- ren ende principalijck soe was daer een die seer veel seyde van die wtnemende duecht ende schoonheyt vandie eer

[A2r]

[houtsnede 2: steekspel]

waerdighe maecht MAGHELONE des Conincx dochter van NAPELS. Op een tijt daer na so geuielt datter een rid- der tot PEETEREN seide aldus ghi sout wt riden de landen versoeken ende proeuen v ridderscap ende certeyn wildi my gelouen so suldi die werelt besoeken ende vercrigen die liefte van eeniger scoonder vrouwen ende dit doende machmen v edelheyt ende vromicheyt werden kennende. Ende doen

PEETER desen ridder aldus hoorde spreken ende daer te voren hadde gehoort vander wtnemender scoonheit van MAGE

LONEN Peisde in hem seluen mocht hi oerlof van vader ende moeder verweruen hi soude wt reysen om auonturen van

den eenen lande ten anderen. Onlancs daerna als thof [A2v]

al gescheyden was wert PEETER seer peysende hoe hi sijn reyse bestaen mochte ende oerlof vercrighen mocht van vader ende moeder die van dit opset niet en wisten Daer na somighe daghen saten dye Graue ende Grauinne en conten Doen quam PEETER ende viel voer hem lieden op sijn knyen segghende. Mijn heere vader ende vrou moeder Jc bidde v so ic ootmoedelijck mach dat v ghe lieuen te hoorene die tale uwes onderdanichs soens Jc kenne ende belie dat ghi mi op ghehouden hebt tot op den dach van heden met groter waerdicheyt. want ghi hebt cost ghenoech ghehadt om minentwille in v hof ende ic hebbe minen name noch niet vermaert gemaect ge- lijck ander ridders doen Daer omme sondic die landen wel willen besoecken op dat v mi oerlof beliefde te ghe uene Die Graue ende die Grauinne verstaende den wil le haers soens waren si wter maten seer droeue. Ende die Graue seyde met bedructer herten Mijn alder lief ste sone PEETER weet wel dat wi doch gheen andere arf- ghenaem en hebben dan uwen persone alleene ende waert dat sake dat v eenich belet oft ongheual toe quame het welcke bider gracien goods niet sijn en sal so waer ons lant ende graefsschap verloren Ende doen seyde die gra uinne. Mijn wtuercoren sone ghij en hebt gheeu noot dye landen te versoecken want die ghene dye dat doen doent om eere ende prijs te verweruene ende in duech den vermaert te werden Ende ghi hebbet so veel duech den ende eeren ende vromicheyt inder wapenen inder ridderschap inder edelheyt inder scoonheyt als eenich prince inder werelt doet ende ghi sijt in allen landen seer vermaert van uwer grooter vromicheyt. ende ghi heb bet oeck schoon heerlicheyt ende staet. God si ghelooft

Waerom dan lieue sone wildi ons laten ende van hier rey [A3r]

sen Ende v heer vader ende ic sijn out ende hebben gheen an der toeuerlaet noch troost dan v Daerom biddic v dat

ghi niet meer vermanen en wilt van v wech reysen mer wilt bi ons bliuen. Als dit PETER hoorde soe wert hi bedroeft en ghinck ter siden alleen ende seyde.

W

At sal ic begaen/ wat sal ic bestaen Therte is belaen/ mach ic niet gaen.

Die werelt besoecken om prijs tonfaen So mach ic wel claghen.

Ende ic mijn sinnen gheheel onderdaen Vry sonder waen/ heb na tvermaen

Van gode ghegheuen/ sonder omme slaen Puer al mijn daghen

Subiect mijnen ouders/ o schoon behaghen MAGHELONE schoon beelde v moetic draghen Jnt herte gheprent

Door die duecht en schoonheyt die ic hoor gewagen Van v/ waert dat mijn ogen v sagen. Jc waer dan content Mijn oghen sullen werden in traneen blent

Moetic hier bliuen mijnen tijt orboren Verwerue ic gheenen oorlof so ist verloren

Die niet en mach proeuen ridderlijcke saken Daer dat na haken/ om prijs ghenaken

Al edele sinnen/ die na corage waken Ter liefden van vrouwen Die mogen wel droeuen/ en hittich blaken

Jn trueren te smaken/ al dat si maken

Es hem veel felder dan bloet v draken So men mach scouwen Tfi felle FORTUNE quaet om betrouwen.

Ghi bedruct herte/omdat ghi wilt houwen Mijn corage bedect O MAGELONE reen bloeme in wat rouwen

Bliuet herte door v groot verflouwen A 3

Wiens schoonheyt dat strect [A3v]

Bouen ander in duechden/ dwelc mi trect Therte wten liue/ dus seg ic als voren

Verwerue ic gheenen oorlof so eest verloren Wat sijn die redenen datmen mi wilt keeren Daer princen en heeren/ verweruen veel eeren

Door thantieren der wapenen/ bi welcken vermeeren Jn grootheyt haer famen

Jn te bestedene/ haren tijt om leeren

Sonder verseeren/ niet achtende tuerteeren.

Des lichaems/ mer ghehert als beeren Door eelheyts versamen

Moet ic hier bliuen so mach ic mi schamen Te comen bi princen van namen.

Die corage hantieren

Als die bloede die nie in tornoy en quamen Mer ic sal noch dats mijn ramen

Met goeder manieren.

Bidden om oorlof/ dits mijn versieren

Refuseertmen mi mijn bede/ noyt meerder thoren Verwerue ic gheenen oorlof so ist al verloren

Prince

O MAGELONE princesse schoone Gheen maecht en is onder shemels troone Jn mijn herte ghescreuen

Dwelc ic betoone/ vri sonder hoone.

Al soudic sneuen

Dus wil ic mijnen vader gaen beneuen Ende mijnder moeder hoghe verheuen Biddende om oorlof/ den raet is geschoren Verweruic gheen oorlof so eest al verloren

[A4r]

[houtsnede 3: boodschapper bezorgt brief aan jonkvrouw]

Hoe die graue ende die grauinne van PROUENCEN

PETER den vromen ridder haren sone orlof ghauen

D

Je graue ende grauinne aensiende dat opset van

PETEREN haren sone wisten niet oftsi hem consenteren wilden oft niet P^ETER lach altoos op sijn knien verbeidende

die antwoorde van vader ende moeder/ ende als hi sach dat si niet en spraken seyde hi Jc bdde ghelieuet v consenteert mijn

begeerte Doe seyde die graue Jn dien dat ghi so seer be geert die landen te besoecken so gheuen wij v oerlof/ mer en doet doch niet teghen der edelheyt Mint god bouen al. wacht v van quaet geselscap ende keert weder so ghi eerst moecht Nv neemt gout siluer harnasch ende peer

den also veel als ghi behoeft PETER was blijde ende be [A4v]

danceese seer / Ende sijn moeder gaf hem .iii. costelijke ringen Doen maecte hi ghereetscap om te reysen Als hy ge

reet was nam hi oerlof aen vader ende moeder die hem god beuoelen ende seyden dat hi wandelen soude metten goeden ende schuwen die quade. Doe reet PETER wech met sinen knechten so heymelijc als hi mochte ende reet so langhe dat hi te NAPELS quam daer die schone MAGELONE des

conincs dochter woende met haer vader ende moeder Ende PE TER was ghelogeert in de PLAETSE DER PRINCEN. Ende als hi

een lutteltijts gherust had vraechde hi sinen weert na

des conincs staet ende na die manieren der ridders van dien lande/ ende ofter gheen vremde ridders in der stadt waren die vroem ende vermaert waren Doe seyde die weert Jn corts is hier comen een stout ridder gheheten heer HEN RIJC VAN CAPANA/ den welcken dye coninc grote eere ende vrientscap bewijst om sijnder vromicheyt wille Ende die coninc heeft doen beroepen een stecspel ter liefde van hem teghen den sondach naest comende Doe vraechde PE

TER oft die buyten ridders in dat steeckspel ooc ontfan gen souden sijn/ die weert seyde Jasi als si in ridders manieren ende ridderlijc ter banen comen

Hoe dye edel PETER VAN PROUENCEN int perck quam om steken/ ende stelde hem in die nederste plaetse.

D

Es sondaechs daer na stont PETER des smorgens wel vroech op als die ghene dye groot verlangen had die schone MAGELONE te sien/ ende ghinc den dienst gods horen Sijn wapen ende peerden werden ghereyt ende ter eeren den prince der apostolen SINTE PETER na den welc ken hij hiet/ ende op den welcken hi sijn betrouwen had naest god/ so droech hi voor sijn merck ende teken twee silueren slotels die seer costelijc waren/ ende des gelijcx

so waren oeck alle sijn wapenrocken ende sijn peerden [A5r]

met silueren slotels behanghen ter eeren vanden hey- lighe apostel SINTE PEETERE Ende als dyen tijt was ter banen te comen ende monster te doen doen quam dye edel PEETER gereden sijn derdere sonder meer geselscaps hem stellende in die alder oetmoedichste plaetse vander banen als dye ghene dye buyten slans ende kennissen was. Ende soe wanneer dat tijt was om te stekene soe riep die heraut Oft daer yemant ware dye ter lyefden vanden vrouwen steken wilde dat hi hem vertoende in dat groene velt. Ende terstont soe vertoonde hem here HENRICK VAN CAPANEN een seere vroeme riddere. Ende teghen hem quam een ghereden een van des Conincx ridders den welcken heer HENRICK soe vreeselijcken ghe- raecte dat die voerghenoemde riddere achter oner sinen sadel buychde ende des ridders lance viel tusschen heer HENRICX peerts beenen ende het peert viel ouer die lan- ce waer om die vrienden van den voerghenoemden rid dere seyden dat heer HENRICK vanden steeck gheuallen was. dwelck heer HENRICK onwaert gaf ende en wilde daer om niet meer steken van grammicheden Doen de- de die Coninck ghebyeden waer daer yemant anders die stekeu wilde dat hi quame Ende die vrome PEETER

dit hoorende quam teghen den ridder ghereden die sey- de dat hi heere HENRIJCKEN of ghesteken hadde.

Waer om die edel PEETER gram was ende stack seer ru delijck den ridder met sulcker cracht dat hi ter aerden ne der viel waer af die Coninc ende alle die heren seere ver wondert waren Ende dye Coninck seyde dat die RIDDE-

RE METTEN SLOTELEN van edelen gheslachte was ende be- gheerde te wetene van wat lande hi ware ende seynde enen heraut tot hem om dat te weten. den welcken PEETER

seyde Segt den coninck dat hi hem niet en belghe. want [A5v]

ick gheloeft hebbe mijnen naem nyemant te segghen maer segget den Coninck dat ic een arm ridder ben wt

VRANCRIJCKE gheboren Ende ick ben wt minen lande ge- reyst om prijs ende eere te verweruen ende om die lan den te besoecken ghelijck een dolende ridder. Dye Co- ninc dese woerden hoorende seide Dat is een edel wijs ridder. want hi en wilt hem niet laten kinnen Wat ba- ten waert dat ict veel lanck maecte Die edel PEETER be- hielden prijs Des die coninck hem metdallen seer prees Ende M^AGHELONE seyde aldus tot haer vrou moedere Die ridder metten sluetels es seer vroem schoone ende edel ende alle sijn abiten sijn playsant ende ghenoechlic om sien PEETER behielden prijs ende reet wten percke na sijn herberghe Alle die ridders ende baronen reden met hem tot voer sijn logijs. daer namen si aen hem oer- lof met groter reuerencien. Van dyer tijt voert bleuen PEETERE ende heer HENRICK VAN CAPANA ghesellen te sa- men ende beminden deen den anderen ghelijc gebroe- ders.

¶ Hoe die coninck menich steecspel dede beroepen ten versoecke der scoonder ^MAGHELONEN sijn dochter.

D

Je coninck dede veel steecspelen ende tornoyen beroepen ten versoecke der schoonder MAGHE-

LONEN die welcke groote liefde droech totten ridder met ten sluetels Ende die coninck merckende die goede ede le ende huessche manyeren van desen riddere met den sluetels. seyde hi tot sinen heeren aldus Sonder twifel dees riddder dunct mi sijnde van edelen gheslachte meint sijn manieren ende sijn condicien bewisent. ende hi is noch veel meer eeren weert dan wi hem noch bewesen heb- ben Daer omme bidde ick v allen dat ghij proeuet oft

ghi eenichsins gheweten cont van wat gheslachte ofte [A6r]

gheboerten dat hi is.

¶ Hoe die coninck PEETREN bi hem dede comen eten.

D

Je conink om PEETEREN eere ende vrientschap te bewisen noode hem te comen eten in sijn pallays waer af ^PEETER seer blide was. want hi M^AGHELONEN noch niet wel ghesien en hadde Die coninck dede hem sitten teghen M^AGHELONEN ouer P^ETER en adt niet veel binnen dier maeltijt. want sijn herte veruult wert van dye wt- nemende scoonheyt die hi aen MAGHELONEN sach. die te- ghen hem ouer sadt Hi wert van haerder liefden so see- re ontsteken dat hi en conde gheeten noch ghedrincken maer seyde in hem seluen aldus.

O

Claer lichtende robijn

Wiens oochskens fijn/ dionghe herte mijn Eenpaerlijck duncken een enghelijc schijn.

Wat sal mijns sijn noyt soeter ghestichte Ghebenedijt moet sijn/ dat wesen dijn.

Die al tfenijn. verdrijft en tghepijn Mi scivckende honich vloeyende wijn

Reen maechdekijn/ alder reenste van lichte Die dnecht eerst seyde van dijn ghestichte.

Mi radende dat ic doch niet en swichte Jc en besochte die werelt als ander mannen.

Ghebenedide god in eeren euen ghedichte.

Want die waerheyt groot van ghewichte Heeft hi gheseyt. dus bliuick ghespannnen Jn haerder liefden. wien ic moet iannen.

Reuerencie ende eere alle mijn dagen

Want noyt mijn ogen gheen scoonder en saghen

O

ch die enichsins gracie mocht ontfaen Van trouwelijc graen/ die mocht wel saen.

Alle druck ende verdriet laten staen [A6v]

Om cort vermaen en sijn verhuecht

Owach tes ommoghelijck van mi voertaen Dus es al ghedaen mijn hope. den waen Tuycht lnt tgheluck sal mi ontgaen

Jc bliue gheuaen/ in liefden doer haer duecht O MAGHELONE vronwelijcke iuecht

Want ghi den gheuaughenen verlossen muecht Vten prysoene daer ic in ben ghehecht.

Vertrooste ghi mi[.] so waer ick ghenuecht Jnt paradijs van weelden. v seluen yuecht Mijn herte tontlastene. ic bliue v knecht Voert alle mijn daghen. tes wel recht V scoonheyt staet so in mijn behagen

Want noyt mijn ogen gheen scoonder en sagen

M

^AGHELONE peysende op die vromicheyt van PEETREN

sach somwijls seer minlick op hem segghende in haer seluen aldus want sy met sijnder liefden beuan- ghen was.

O

Manlijck wesen in edelheden groot

Niemant dijns ghenoot/ ter werelt dats bloot Dijn princelijcke daden hier int conroot

Bedienen. dat scoot in mi tvier der minnen Want van allen ridderschape houd ic hu thoot Dies reden gheboot/ die tverstant ontsloot V te prenten in therte. ale leuen en doot.

Sonder wederstoot/ want naer dbekinnen Sidi edel van afcomst. edel van sinnen Edel van wercken. edel int beghinnen Edel int volenden. dit tuycht nature Dus wes ick besca men sou met yinnen Mijn ghepeysen niet scriuen om ghewinnen.

Succours van trooste/ wt liefden vure [B1r]

Tsi weelde/ verdriet/ tsi suet/ tsi sure

Nemmermeer en sal ic ander liefde dragen want noyt mijn ogen gheen lieuer en sagen

Princelijc prince seer coragieus.

Dijn amoreus herte seer virtueus Hout mi in liefden gheuaen seer vast O ridderlijc aert prince gracieus

Ghi sout mi vertroosten dat merck ick vlues.

waer uwer eedelheyt cont al mijnen last Maer schamelheyt doet mi lijden tot dat past Dan sal ic hier na mijn lijden claghen

want noyt mijn ogen gheen lieuer en sagen.

Doen die maeltijt gedaen was ghinck die coninc ende die heeren spaceren inder salen Ende MAGELONE riep seer minlijck PETEREN tot haer ende seyde. Edel ridder/ die co/

ninc ende al die int hof sijn hebben grote genuechte in v vromicheyt/ in v feyten van wapenen/ ende in v eedel ma nieren/ Waerom en comdi niet dicwils hier int hof v

versolaceren want mijn ouders die coninc ende coninginne nement in groten dancke dat ghi hier comt ende ic oock ende al die int hof verkeeren sien v gheern so wel die vrou/

wen als die heeren Als die ridder PETER dye schoone/

M^AGELONE dus minlijc hoorden spreken/ seyde hi Eer waerdige vrouwe ten is niet ghenoech dat ic den co

ninc ende der coninginne bedancke/ maer ic dancke v ooc van der groter eeren die ghi mi bewijst/ die van so cleender

afcomste ben Jc en ben niet weerdich gherekent te sijn onder die snootste die in v hof verkeeren. maer geduch tighe vrouwe ic dancke v der eeren die ghy my bewijst mi verbindende altijt v onderdanich dienaer te sijn tot

allen plaetsen daer ghijt ghebiet B

[B1v]

[houtsnede 4: man en vrouw]

M

^{AGELONE horende PETEREN} so wel spreken seide si Jc danck v seer heer ridder/ ende voort aen sal ic v houden voor mijnen ridder Met dien quam de coninginne ende

ghinc in haer camer so dat MAGELONE van PETER most

scheyden dat hem beyden verdroot. Doe seyde ^MAGELONE Jc biddu eedel ridder comt dicwil hier int hof wandelen

biden heren ende ionffrouwen/ want ic heb genoechte met v te spreken vanden feyten van wapenen diemen in v landt han tiert. ende my is leet dat ic niet langher met v spreken mach. Ende MAGELONE nam oorlof ende seyde hem minlijck goeden nacht/ dies PETER met haer liefde meer gewont wert dan hi te voren was Ende MAGELONE ghinc in ha

re moeder camer. Ende die coninc bleef biden heeren die hi fee stierde/ ende principalijc PETEREN dien hi vraechde van waer hi was ende van wat gheslachte Doe seyde PETER Ghe

nadighe heer coninc Jc ben een arm ridder geboren wt ^VRANC

RIJC die reyse door die landen auontuere soecken/ om eere

ende prijs te verweruen gelijc meer ander ridders doen. Die [B2r]

coninc horende die huesche antwoorde hielten voor een

wijs ridder/ ende hi en wilde hem niet meer vragen ende schiet van hem ende ghinc slapen. Ende PETER nam oorlof aenden coninc ende aen die ander heeren ende ghinc in sijn herberghe

Hoe PETER peysde op die schoonheyt van MAGELONE

A

^{Ls PETER} in sijn herberge weder gekeert was

in sijn secreet so wert hi peysende op die schoon/

heyt van MAGELONE/ ende principalijc op dat lieflijc ghe laet dat si hem ghetoont had Hi wert so seer van haer/

der liefden ontsteken dat hi na dier tijt gherusten en conde noch dach noch nacht. ¶ Als MAGELONE te bed

de was bestont si ooc te peisen op den RIDDER METTEN SLUETELS

ende op sijn feyten/ ende dachte van waer ende van wat ge slachte hi wesen mochte/ want haer dochte dat hi van

edelder afcomste was aen sijn manieren. ende waer hi edel si soude zijn liefte dragen bouen al die leuen MAGELONE

dacht dit haerder voetster te kennen te geuen/ want si wel sach dat si sonder hulpe haer liefte niet en conste volbren gen Aldus ghinc MAGELONE bi haer voetster ende sey/

de Ghi hebt mi altijt lief ende weert ghehadt/ daerom bo uen al die leuen betrouwic v een sake te kennen te ghe uen/ maer ghi moetse verborgen houden/ ende geuen mi na v beste raet Die voetster antwoorde Mijn weerde doch

ter MAGHELONE/ wat ghi ter werelt van mi begheert

dat sal ic doen al sout mi costen mijn leuen/ darom segt v begeerte MAGELONE seide doe Jc heb mijn herte geleit

aen den RIDDER METTEN SLUETELS die den prijs vanden steecspel had/ ende ic heb hem so lief dat ic eeten noch drinken en can ende wistic dat hi eedel ware van geslachte ic souder af

maken mijnen man ende mijn weertste lief. hierom begheerick te weten sijn gheslachte ende sijn afcomste

Die voetster verstaende MAGELOENS woorden seyde O [B2v]

weerde dochter ghi sijt so eedel van gheslachte dat de grootste heere vanden landen met v te vreden sijn sou/

de mocht hi v hebben te wijue/ ende ghy legt v herte aen eenen iongen vremden ridder die niemant en kent noch en weet van waer hi es/ ende ter auontueren hi en begeert ws niet dan ter oneeren om namaels met v te gecken

Daerom eerweerdige vrouwe stelt sulcke gedachten wt uwer herten/ want wistet v vader v minne waer seer sorchlijc. MAGHELONE horende dat dye voetstere haer niet en consenteerde begonst si druckelijc te such ten/ want PETERS liefde had se so seer beuaen datse ouer haerseluen gheen macht en hadde/ ende seyde

E

Laes verdoolde mensche ghelaten Van haer/ die ic so wtermaten

Betroude mijn secreet te kennen te gheuen O ellendighe MAGHELONE verwaten

Die met succours di sou comen te baten

Refuseert dijn begheerte/ ghi muecht wel beuen O coragieus ridder in eeren verheuen

Dijn princelijc wesen blijft ghescreuen Jn mijn herte tot die doot mi schent.

So vast is dijn liefde in mi ghedreuen

Om wel/ om wee/ om verdriet noch sneuen

En wert in mi nemmermeer gheen ander gheprent Helaes voestere twi sidi so onbekent.

Dat ghi mi weyghert te halen medecine Die so na bi is om versoeten mijn pine.

Hebt vry gheen sorge voor mijnen vadre Noch voor mijn moeder/ beyde te gadre

maer ic bid v hertelijc doet mijn begheeren Eest dat ghi mi bemint met goeder adre

Doet mi wat succours/ sijt mijn ontlad[er]re [B3r]

Oft ic sterue van druck/ wildi mi weren Therte perst mi helaes met droue meren.

Jn swaerder pijnen/ door tdroue gheneren Dat ic allendelijc moet hanteren

Sulcken liefde en is niet weert twee peren Daermen so cleenen sake/ tmoet mi deren.

Weygert/ des mi die leden faelgeren Adieu napels adieu/ al mijn crijieren Js na die doot/ mer medecijn fine

Die so na bi is sou versoeten mijn pine

¶ Dit aldus segghende viel si neder in onmacht op een bedde/ ende als si becomen was seyde si

O voestre des ridders manieren bewijsen Dat hi seer eedel is/ wel weert om prijsen Ende ooc van edelen hoogen geslachte Sijnen name swijght hi/ alsulcken ghijsen Rijsen wt edelheden/ tsijn mijn auijsen Maer mi leyt nochtans in mijn ghedachte waert dat sulcken liefde te miwaert wrachte.

Als ghi mi segt ende ghi hem wachte Vragende sinen name/ ic weet te voren.

Hi soude v wel seggen also ic achte

maer neen ghi/ ghi berooft mi mijn machte Door die wedersporicheyt in dit oorboren.

Dies ic arme MAGELONE blijue verloren Door tderuen der medeijne int schine Die so na bi is om versoeten mijn pine.

¶ Die voester siende den druck van MAGELONE vertroo ste si haer ende seyde

O beeldelijcke rose weerde princesse Eest emmers uwen wille ic ga ter messe

2. Dezelfde houtsneden komen ook voor in Frederick van Jenuen [Antwerpen - Vorsterman - 1531].

Ende sal arbeyden om met hem te spreken [B3v]

Van uwen weghen/ dijn ghedenckenesse Stelt op hem/ die v doet leeren die lesse Van liefden so hittich door VENUS treken So verre ic mach/ sal sonder gebreken Die medicijne principale teender doctrine Die so na bi is versoeten dijn pine

Hoe die voetster PETEREN inder kercken sprack.

[houtsneden 5 & 6: man en biddende vrouw] ²

D

Je voetster ghinck ter kercken daer si PEETEREN

vant lesende sijn ghebet/ ende die voetster ghinck

neuen hem recht oft si ooc gelesen had. ende PETER haer sien de dede haer reuerencie want hise wel kende. Ende die voet ster seyde Heer ridder mi verwondert dat ghy uwen na

me ende afcomste verbercht/ want ic weet wel dat dye co ninc ende coninginne ende principalijc MAGHELONE huer dochter groot verlangen hebben om uwen name te wee

ten ende van wat gheslachte ghi sijt. Wildi mi dit te ken [B4r]

nen geuen ic sal haer die wete doen. ende ic weet wel dat sijs v grotelijc dancken soude Doe seyde PETER suetelijc totter voetster Eerwaerdighe vrouwe Jc dancke v

dat ghi v verootmoedicht tegen mi te spreken/ ende ooc dancke ic hem allen die mijnen name begheren te we

ten ende specialijc der schoonder MAGELONEN/ ende segghet haer dat ic mi seer ghebiede tot haerder goedertieren

heyt/ ende dat haer niet en mishaghe dat ic minen name niet en segghe/ want sedert dat ic wt mijnen lande ben ghereyst en heb ic mijnen name niemant geseyt. want ic voor mi nam doen ick wt mijnen lande reysde dat icx niemant seggen en soude Maer om dat MAGHE

LONE die vrouwe is die ic meest te dienen ende te belieuen begheere/ ende onderdanich te sijn bouen alle menschen die nv ter werelt leuen. So segghet haer dat mijn ou/

ders machtich rijck ende eedel sijn/ haer biddende dattet haer belieue hier mede te vreden te sine. Ende ic biddu eerwaerdige vrouwe te ontfaen van mijnen cleenen iuweelkens mijnder vrouwen MAGELONEN ter liefden want en soudese haer niet derren presenteren/ ende ge liefde sise tontfane si souder mi grote liefde met doen Ende hi gaf haer eenen vanden drie ringhen die hem sijn moeder gegheuen hadde doen hi van haer schiet Die voetster seyde tot PETER Heer ridder ter liefden van v sal ic mijnder vrouwen MAGELONE den rinck presen teren/ haer vertellende tghene dat ghi mi gheseyt hebt Hier mede nam die voetster oorlof aen hem

[B4v]

[houtsneden 7 & 8: vrouw en vrouw]

Hoe die voetster tot MAGELONE keerde haer ge nende den rinck den si van PETER ontfaen hadde

A

Ls die voetster tot haren wille PETEREN wel ghe

sproken hadde so ghincse blijdelic van hem seggen/

de in haer seluen dat M^AGELONE die waerheyt geseit had/ want hi vol eedelheyt ende wisheden was Jn desen ghepeyse quam si tot MAGHELONE die haer verwachten met groten verlangen in haer camer te bedde liggen de van groter liefde die si tot PETEREN had Ende die voet ster vertelde haer al die woerden van PETEREN/ ende gaf haer den rinck die haer die ridder gegeuen had. MA

GELONE horende die woorden ende siende den rinck seyde Lieue voetster heb ic de waerheyt niet geseyt dat hi

van eedelen geslachte is Jc en begheere gheenen an

deren te minnen dan hem noch nemmermeer en salic an [C1r]

deren man trouwen want mijn sinnen vielen op hem als ic hem alder eerst sach. Ende nv hi van edelen gheslachte is so

weet ic wel dat hi om mijnen wille hier is comen. hi

is die schoonste vroomste ridder die nv leeft/ ic storue lie uer quader doot dan ic hem vergate Daerom bid ic v lie ue voetstere dat ghi hem dit te kennen geeft/ ende wilt hier in mi raetgheuen na v beste Als die voetster hoorde dat

MAGELONE so haest haren wille wilde ontdecken so was si droue ende seyde Jc bid v lieue vrouwe dat ghy dit niet so vaste in v herte en stelt/ want het waer onbehoorlijc dat een so edelen vrouwe als ghi/ haer seluen so haest o uergaue ende haren wille ontdecte eenen vreemden ridde re Als MAGELONE dit hoorde so en conde sijt niet verdra gen/ maer si ghinc ter siden alleen ende seyde

O

Wreede woort dat mi therte doorsnijt Hier int crijt/ die tsins verwijt.

Datti vremt is eylaes ic moet beclaghen O ^PETER die vroomste ter werelt wijt Dach vre en tijt/ bliuicx v bi wiet benijt Ghetrouwe gestadich al mijn dagen

Al die dijnder eedelheyt oneere gewaghen Die wensch ic in ernen tyrannige plagen want noyt schoonder mijn herte en becief Dus seg ic tot mi die doot sal belagen.

Ondancx hem allen wient mach meshagen O liefste o weertste boet mijn ongherief want noyt man op deerde bouen v mijn lief

Bloeme der ridders in eeren ghepresen Schoon wtghelesen/ och hoe macht wesen Dat di met oneeren yemant befaemt

C

Oft cleenicheyt seyt/ ic verdwyne bi desen [C1v]

wie salt ghenesen/ mijnder herten pesen Gheuen/ dat ghi lief wien al eere betaemt PETER vroom ridder puer ongheblaemt

Die door liefde van vrouwen hier oyt quaemt Al soudicker eewich om hebben meskief So en sal ic niet refuteren beschaemt Die medecine die mijnder herten vraemt Als confortatief ghescreuen in mijnen brief want noyt man op daerde bouen v mijn lief

Wats mijns wats ditte waer mach ic houwen.

Tfi wreet beschouwen. vol ontrouwen Voetster die therte stelt in ghekijf

Dies ic v noeme die wreetste van vrouwen O PETER dbedouwen/ van desen rouwen.

Bedruct mijn zennen/ aderen/ ende lijf V eygen MAGELONE blijuic eeuen stijf V houdende mijn man/ ende ic v wijf

Al soudicker teewigen dagen om lijden grief Ende steruen quader doot fel coregijf

Van dien propooste en wert nemmermeer blijf Voor die door mi dleuen neemt als een dief.

want noyt man op daerde bouen v mijn lief Prncelijc prince ^PETER vroom deghen.

Dijn edel plegen/ in allen seghen

Doet mijn maechdelijc herte veriolisen Dijn manlijcke daet moet ouerwegen Dies sidi ghelegen ende hebt vercreghen Een woonstadt wiet ooc mach begrisen.

Jnt diepste mijnder herten/ mochtic v bewisen.

Meerder liefde ic deet/ therte v verhief.

Want noyt man op deerde bouen v mijn lief. [C2r]

D

Jt aldus geseyt sijnde seyde si totter voetster en noemes niet meer (vremt) want inder werelt en heb ick gheenen lieuer dan hem Ende nemmermeer en sal men mi brengen van dat propoost Doe seyde die voetster tot M^AGELONE Eerwerdige vrouwe dit en seg ic niet

dan om v in eeren te behouwen want datmen met hae sten onbehoorlijcke dingen doet en is gheen eere voor hem diet doet/ noch ten is niet te prijsen. Jc prise wel dat ghi hem mint want hi eest wel weerdich in dien ghijt eer lijc doet ghelijc dat behoort so en sorcht niet/ want ic sal v helpen ende raet gheuen ten besten dat ic can. Ende als MAGELONE haer voetster so hoorde spreken so was si te vreden ende seyde Mijn lieue voetstre Jc sal doen al na dijnen raet. Dien nacht sliep MAGELONE wel met den rinck die haer PETER ghesonden had den si dicwi

le custe/ ende dan versuchten si om PETEREN/ haren lief. Ende dit duerde totten daghe/ ende den rinck cussende seyde

O

Alder costelijcsten rinck int herte werdre.

Dan dyamant saphier oft carbonckelsteen Mi gesonden van PETEREN noyt gheen vermerdere wiens liefde int herte licht veel clerdere

Dan noyt die sonne op deerde scheen O hope o toeuerlaet anders negheen En sal therte van MAGELONEN verweruen Jn te woenen dan ghi/ die liefs[t]e alleen want door v edel geslechte heb ic in eruen

Duysentich vruechden/ en sal dueren tot mijn steruen.

Dies ic desen rinck duystwerf cussen moet

Jn absencien schoon lief al mach ic v deruen [C2v]

Jc hope noch te smaken troostige conseruen Dies ic dijn ghifte prise bouen eenich goet want noyt ghifte ter werelt mi also soet

O herte die ye peysde mi te beschincken Ridderlijc saet manlijcke personage reyn

Ghestadich in eeren sal ic dijns ghedincken Ondancx den niders die meenen te crincken Dijn afcomste is van eelder linagyen certeyn wel rieckende guere medecinalijc greyn Mijn maechdelijc herte v alle vrientscap iont Als mijn alder weertste int aertsche pleyn Dies ic desen rinck cusse met mijnen mont

Duysentich duysent mael al waert therte ghewont Tsou van siecten los werden ende wel behoet.

Mits desen iuweelken want shertsen gront Bemint die bladeren als den boom/ ghi cont.

Mi verhogen in siel/ in lijf/ in vleesch/ in bloet want noyt ghifte ter werelt mi also soet

De edelste die noyt vergulden sporen spien Bouen HERCULES JASON oft HECTOR VAN TROYEN

Ja in mijn herte/ bouen G^EDEON bi wien.

Grote ontallijcke menichte most vlien

Oft S^AMPSON die de ^PHILISTEEN dede verschoyen Oft DAUID diemen GOLIAM sach onthoyen

En ALEXANDER geheten alder werelt heere Schoonder dan ABSOLON noyt gheen so moyen PETER mijn lief houdic weert meere.

wt dien propooste ende scheedic ic nemmermeere weer druck/ weer blijdtscap oft wederspoet

O PETER schoon lief MAGELONEN lengt seere

Teghen v te spreken in eenighen keere. [C3r]

wt liefden/ dier mi toe gheeft den moet want noyt ghifte ter werelt mi also soet

Prince mijn opperste prince int herte Ghi sijt die mijn herte verlichten doet Desen rinck is mijn boete voor alle smerte Den vaeck verwint mi god gheue mi spoet Op den rinck te rusten/ noyt ghifte soe soet

N

A desen viel si in slape/ ende haer droomde dat sy bi PETER alleen was in eenen hof ende hem vraechde van wat lande hi was/ ende want ic v beminne bouen alle die leuen so sou ic geern weten wat ridder ic liefheb.

ende van wat lande ende geslachte hi is. Ende haer dochte dat

PETER seyde Ten is noch gheen tijt eedel vrowe te seg gen maer ghi selet wel weten eer lanc Doe docht ha re dat PETER eenen veel costelijcker rinck haer gaf dan haer die voetster gaf Aldus sliepsi met groter begeer ten tot des anderen daechs Ende als si ontwaecte vertel de si haerder voetster den droom Die voetster dit horen de dachte dat die ionge MAGELONE so haer sinnen gehe lijc opden ridder metten sluetels geleyt hadde. Daerom vertrooste si haer met sueten woorden so si best conde

Hoe PETER die voetster inder kercken sprack

D

Je voetster sijnde inder kerken op een tijt ende merc te dat haer PETER geerne ghesproken had/ so keer de si haer tot hem seggende dat haer vrouwe MAGELO NE den rinck had ontfangen met groter liefden ende be dancte hem seer Lieue vrouwe seyde PETER Jc gaffen v want het was gheen ghifte om sulcken groten vrouwe te gheuen als MAGELOEN is. mer niet te min al dat ick hebbe is tot haren besten. Ende ick ben so seer met haer

der liefden beuaen dat icx niet gehelen en can Daer [C3v]

om moet ic v mijn herte te kinnen gheuen/ ende vertroostse mi niet so ben ic die ongeluckichste die noyt leefde Jc

weet wel dat ghi mijnder vrouwen grote vriendinne sijt daerom seg ic v mijn secreet Jc bid v willet haer vertellen ic salt tegen v verdienen wilt god Doe seyde die voetster ic sal v sake mijnder vrouwen seggen/ mer ic most eer ste weten hoe ghi dese minne meent. want meendise ter oneeren so en vermaent daer niet meer af PETER sei de So biddic god den heere dat ic quader doot moet steruen eest dat ic eenige oneerbare oft vileyne minne draghe/ maer ick minne haer met ghetrouwer eer

baerder ende ghestadigher herten. Doen seyde die voet stre Jc gheloeft v dat ic haer v begheerte seggen sal maer bi also dat ghi haer bemint met reender minnen sonder dorperheyt oft oneerbaerheyt ghelijc ghi segt waerom en wildi niet dat si v afcomste oft geslach te weet/ want ghi sijt bi auontueren oock so edel dat van v beyden cortelinghe een huwelijc mochte comen want si bemint v met goeder herten/ ende haer droo/

met des nachts van v/ ende als wi beede secrelijck bi een sijn so en spreect si niet dan van v alleen. P^EETER dese woorden horende seyde totter voetstere Eerwer dighe vrouwe gelieuet v so veel door mi te doene dat ic mijnder vrouwen MAGELONEN spreken mochte ick soude haer segghen van wat lande/ ende van wat ghe slachte ende afcomste ic ben/ maer ick en sals nemmer meer anderen persoon segghen dan haer. Doen ant woorden die voetstre O ridder Jck sal haer segghen

ende vertellen alle die woorden dye wy tsamen ghehadt [C4r]

hebben. ende ic sal so veel doen dat ghise spreken sult ge lieuet haer PETER dancte der voetster seer ende seyde.

Jck bid v dat ghi haer desen rinck dragen wilt/ ende be lieuet haer te ontfangene ter liefden van mi dat sou de mi seer wel behaghen/ want my dunct dat dien an deren niet goet ghenoech en was om haer te gheuen.

Die voetster seyde tot PETER Jc salsen haer draghen ter liefden van v also v bootscap doende dat ghi teghen haer spreken sult. Met desen sijn si van een geghaen elcker lijc sijnder straten

[houtsneden 9 en 10: vrouw en vrouw]

Hoe die voetster weder quam tot MAGELONE [C4v]

A

Ls die voetster van PETER gescheyden was quam si weder tot MAGELONE de door PETERS liefde te bed de lach Doen si haer voetster sach hiet sise willecome

ende seyde O voetster wat tijdinge van mijnen alderliefsten hebdi gheenen raet dat icken sien ende spreken mach De voetstere seyde Eerweerdige vrouwe mijn tijdinge

sal v verbliden M^AGELONE horende dese woorden schoot op van haren bedde omhelsende ende cussende dye voetster re van blijdtscepen seggende aldus

G

Hebenedijt si dach/ vre/ wile/ ende tijt Dat ghi tiolijt/ mijnder sinnen beurijt Vermeren sult int crijt/ den nijders te spijt Diet mogen haten

Druck nv verslijt/ door tconfortatijf inbijt Dat onvermijt/ mijn herte bestrijt

Ter werelt wijt/ is nv al trueren quijt Druck wil ic laten

O voetstre gheminde wt caritaten.

Gheeft mi te kennen hoet met hem staet.

Die ic beminne bouen alle vergulden platen.

Sueter dan balseme oft rueck van garnaten Edel in woorden/ in werck/ in daet

Dus sonder beyden ons doch verslaet.

Die sake int gheheel/ soot in uwen gront leyt Want v woort dat gaf mi volle gesontheyt

Wilt gewaghen/ hoe mach hem dragen Tsins behagen/ dlifeste tallen daghen

Soude hi clagen/ twaer mi veel plagen Neen bi dat hopick

Noyt lieuer slagen/ mijn ogen en sagen

Bouen vrient oft magen/ om vray ghewaghen [D1r]

Jc en sal niet traghen/ noch niemant vraghen.

mijnen sin dit nopick

Eer ic variabel worde lieuer cropick

Jn deerde/ ter doot mi seluen persequerende Oft fenijnich poyson lieuer sopick

Oft met gloeyenden solfre eer mi bedropick want in liefden blijf ic perseuererende

Soudic dan van sijn liefde sijn declinerende Neen ic/ therte sal doen so den mont seyt.

want v woort dat gaf mi volle ghesontheyt Therte is gheuaen/ daert eewich sal staen Al sout ontfaen/ o ridderlijc graen

Van nv voortaen/ vaet wel tvermaen HINDERLIJC LEET

Natuere moet gaen/ den ganck der minnen saen Vry sonder waen/ dat is heel gedaen

Al sout mi schaen/ niemant en salt ontraen Noch bi noch breet

O PETER PETER dijn liefde maect heet Mijn herte met een onblusscelijc vier O weerde voetstre segt trechte bescheet.

wat is die tijdinge/ doet dat ic weet

Hoe mijn lief mach varen/ tridderlijc princier V woorden int incomen die thoonden schier Haer cracht aen mi/ dus daer den gront scheyt want v woort dat gaf mi volle ghesontheyt

Ridderlijc princier mijnder herten confoort Mijn maechdelijc herte in minnen doorwont beyt Naer v om spreken/ in minlijc accoort

Als lief met lief/ ende woort om woort

Want ghi alleen gheft mi volle ghesontheyt. D

M

ijn lief voetster seide doe ^MAGELONE segt mi tijdin [D1v]

ghe Die voetster seyde Jc heb PETEREN ghespro

ken ende hi is wel so seer inden brant der minen als ghi sijt ende sijn minne is reene sonder dorperheyt des ick wel te vreden ben. Jc en hoorde noyt iongen ridder so wijslijc spreken als hem Hi soude v gheerne spreken int secreets ende dan sal hi v sinen staet ende afcomste te kinnen gheuen.

daerom bidt hi dat ghi eenen dach stellen wilt/ want hijt niemant ander seggen en wilt dan v. Ende hi sent v desen rinck v biddende dat ghi dien ter eeren van hem bewaren wilt MAGELONE dit horende ende siende den rinck dat hi schoonder ende costelijcker was dan den eer sten seyde Sekerlijc dit is den rinck daer mij lestent

af droomde Dit sal noch mijn man sijn want sonder hem en can ic gheleuen noch ghesteruen Daerom biddick v wilt v mi helpen want ic wil niet langer sijn sonder hem te spreken Ende die voetster geloefde haer te helpen daer toe Aldus bleef MAGELONE dien dach ende nacht in meer der liefden dan si tevoren was den rinck dicwil cussen de hem danckende metter herten/ ende stacken aen haeren vingher

Hoe die voetstre PETEREN sochte inder capellen daer si hem tot anderen tijden ghesproken hadde

D

Es anderen daechs vant die voetster PETEREN in der capellen daer si hem plach te spreken/ PETER ha re siende weert seer blijde want hi hoopte tidinghe

te horen van die schoone MEGHELONE/ alsoe hy dede

Ende seyde van groteer blijdtscepen tot hem seluen aldus.

O

Dach van vruechden/ noyt gheen soetre [D2r]

O dach van weelden/ o dach bequame O dach van eeren der sielen bi voettre

O dach behaechlijc/ der qualen boettre O dach nootsakelijc te mijnder vrame O M^AGELONE schoon beelde eersame

Die schoonste nv leuende onder der sonnen Jc hope nv van v reen maechdelijcke name Tidinghe verhoren sal so ic rame

O god salse mi met haer te spreken ionnen So en soudemen niet wtspreken connen

Die vruecht ende tsolaes dat ic sou verweruen Al waer ic heel totter doot verwonnen

Jc soude alle druck in stucken steruen want ghi sijt alleen mijn leuen mijn steruen

Ghi vogelkens verhuecht singt blijden sanck Ghi dieren vermeyt in bosschem in hagen

Ghi fonteynen ontsprinct/ gheeft sueten dranck Al dat leuen ontfaen heeft maect blij geclanck.

Ghi berghen verheft v tallen daghen

Ghi bomen wilt vruchten der suetheyt dragen.

Ghi velden wert groene nv ten tiden

Ende hoort de tidinge diemen sal ghewagen

Van mijnen lieue sonder versagen Daer in mijn siel hoopt te verbliden Alle reen amoruese ontwect aen alle siden

Ontfanct den chys van liefden in ernen O MAGELONE lief god wil v ghebenediden Ende alle verdriet en weerspoet van v keruen want ghi sijt alleen mijn leuen mijn steruen

Al waren alle bomen die op eerde staen Met goude becleedt/ van alle bergen die minen

Costelijc ghesteente/ al niet weert een spaen [D2v]

Teghen die schoone MAGELONE wel gedaen wien ic duysentwerf groete wter herten scrine O maechdelijc wesen/ schoon rosemarine

Die liefste/ die weertste/ onder shemels throon.

Ter dorperheyt en staet te ghenen fine

Mijn liefste tuwaerte schoonst van aenschine Sedert swerelts beghin/ noyt vrouwe so schoon Gheeft mi v dienaer tsine voor loon

Dat mi sal duncken smakende conseruen Mach ic alleen horen uwen thoon

Daerom soudic wel willen vruechde deruen want ghi sijt alleen mijn leuen mijn steruen

O maechdelijcke princesse hoochst vercoren Jnt herte bouen VENUS DIANA MINERUEN

Door v liefde lijdic weertste vercoren Al ist v te cleene/ ic weet te voren

Nochtan sidi alleen mijn leuen mijn steruen

D

Aer na ghinc hy totter voetster ende gruetese. ende vraechde hoet met MAGELONE stont/ ende oft hy in haer gracie ware Die voetster O eedel ridder ghi staet so diep in haer gracie dat si v bemint bouen alle ridders si soude v geern sien ende spreken dat mi ooc wel belieft mer ghi sult mi ghelouen als een ridder van eeren dat v minne sal reyn sijn ende sonder vilenie. Doe knielde

PETER voor dat heylich cruys ende seyde/ vrouwe/ Jc swe/

re v hier voor god almachtich dat ic niet en begheere dan eerbaerheyt sonder dorperheyt ende ic en begheere niet tot MAGELOENS liefde te comen dan om haer wettelijc te trouwen. Begheer ick anders so moet mi god nv

ende eewelijc vermaledijen. Die voetster dit horende hief

PETER op vander eerden seer vrientelijc segghende [D3r]

Sekerlijc heer ridder ghi hebt hier sulcken eedt gedaen dat ic v wel betrouwen mach/ daerom sal ick mijnder vrou wen v goet opset verclaren Comt morgen na noene doort cleen wincket van haren cruythof in haer camer want daer niemant sijn sal dan wi twee/ ende als ghi in comt dan sal ic wter cameren gaen/ op dat ghi v dingen te stoutelijcker segghet Met desen namen si oorlof aen malcanderen. en PETER was blijde seggende aldus

D

Je doncker wolcke is nv verkeert in claerheyt Nv is den neuel die vruecht eenpaerheyt Vanden bloeseme verkeert in douwe

Hert/ siel en lijf na dwoort verwaerbeyt

Van haren monde te horen dat alle swaer pleyt Vter herten verdrinen can in elcken vouwe O liefste vrouwe MAGELONE ghetrouwe

Schoon maechdelijc beelde/ reen wel gedane Och oft v eedelheyt mi ionnen wouwe

Reen kersouwe/ weert sijnde bouen den gouwe.

Mi als v dienaer subiect te stane Jn uweu dienst eewich voortane

Niet anders en begheeric dan v te leene want ghi sijt in vrayen vermane

Jnt herte die liefste/ want lieuer noyt gheene

Ghi sijt die princesse/ na wien den sin haect.

Ghi sijt daer therte meer vruechden in smaect.

Dan alle soetheden diemen mach versieren Ghi sijt die van mijnen verliese ghewijn maect Ghi doet dat therte in recht bekin blaect

Van liefden die damoreuse obedieren Wilt const verchieren/ in allen manieren

Alle seden des lichaems met reenen accoorden. [D3v]

Maect vruecht en solaes door dblide hanteren Opent die duwieren wilt vruecht crijieren Aenhoort melodioselijc die suete woorden

Mijns liefs/ int oost int weest int zuyt int noorden.

Der bequaemster vrouwen/ der weerelt ghemeene Si blijft waerachtich/ mi en roect wiet hoorde Jnt herte die liefste/ want lieuer noyt geene

Twaer onmogeelijc soudic anders spreken vri want op haer therte in liefden ontsteken si

Al soudicker eewich om in armoede sneuen Jc blijf haer getrouwe/ tfi niders trecken tfi Nemmermeer en suldi ons liefde breken ghi So lange als mi god gespaert mijn leuen O blome verheuen/ die staet ghescreuen Jnt diepste mijnder herten sonder falen Nemmermeer en woerdi daer wt gedreuen Door anxt noch beuen/ om sdoots aencleuen Te verweren/ soe doorscieten mi die stralen Dijnder liefden/ door die suete talen

Aen mi ghesonden/ schoon werde reene Dies ghi sijt en blijft teenemalen

Jnt herte die liefste/ want lieuer noyt gheene M^AGELONE princesselijcke princesse.

Princesse der amoruesheyt int herte esse Jnt diepste gestelt/ al eest haer te cleene Princesselijc blijftse/ princelijcke voechdesse Mijnder sinnen/ want si blijft sonder messe Jnt herte die liefste/ want lieuer noyt gheene

[D4r]

[houtsnede 11: genotuleerd gesprek tussen man en vrouw]

Hoe PETER met MAGHELONEN sprack

N

A dat so heft die voetster MAGHELONEN vertelt alle dye woorden waeraf si seer blijde was PE TEREN hadde des anderen daghes niet vergheten den voorseyden tijt/ maer hy is ghegaen totter poorten die hi open vant ghelijc hem die voetster gheseyt ende ghelooft hadde ende hy ghinck in MAGELOONS camere

daer hi niemant en vant dan MAGELONEN ende dye voetster [D4v]

waeraf hi verblijt was Ende als hem MAGELONE sach wert si root in haer aensicht ende had geern opghestaen om hem te cussen/ mer eere ende schaemte bedwanc haer Noch tan en conden haer minlijcke oghen ende aensicht niet

bedecken. dat herte clopte in haren buyck van liefden. PE TER siende die schoonheyt van MAGELONE ontstack in zijn aensicht gelijc een vier van liefden/ niet wetende in wat manieren hi sou beghinnen te spreken Ten lesten kniel de hy nedere ter aerden seer beschaemt ende seyde Eer weerdige vrouwe god verleene v ghesonde aen siel ende lijf Dit siende MAGELONE hief hem op vander aerden seg gende minlijc Heer ridder ic heet v willecome. ende de den bi haer sitten Die voetster dit siende ghinc wter cameren Doe seyde MAGELONE seer vriendelijc tot PETE REN Mi is seer lief dat ghi hier comen sijt/ want ic seer begheerde met v te spreken/ hoe wel dattet niet behoor lijc en is een ionge maecht aldus secretelijc alleen met eenen ridder te spreken/ mer v eedel huescheyt verstout mi dit te doen Jc heb v bemint vander eerster huren dat ic v oyt sach/ want ghi alle manieren van edelheyt hebt Daerom biddic v dat ghi mi segt van wat lande ende ge slachte ghi sijt. PETER stont op ende seyde huesselijc Eer weerdighe wel geboren vrouwe Jc dancke v seer dat ghi v vernedert mi in uwer gracien tontfane/ dat ic niet weerdich en ben/ waerom eest wel reden dat ic v seg ge mijn landt/ mijn geslachte/ ende waerom ic hier ben comen. mer ic bid v op edelheyt dat ghijt niemant an ders voort seggen en wilt. Dus ghelieue v te weten weerdige vrouwe dat ic ben een eenich soen des gra uen van PROVENCEN ende des conincs neue van VRANCRIJC

Ende ic ben door v liefde ghereist van vader ende moeder want [E1r]

ic hoorde seggen dat ghi die schoonste maecht waert van aertrijcke so ic nv beuinde/ ende daerom ben hier comen met luttel volcx/ dat van mi sottelijc gedaen is.

want hier int dlant sijn veel edel princen ende hertoghen die edeler ende vromer sijn dan ic ben MAGELONE dit ho rende dede hem bi haer sitten ende seyde Gheloeft si god van deser goeden auontueren/ want ic wel een geluckige vrouwe ben want ic bemint ben van so edelen vromen

wysen schoonen ridder een bloeme der ridderscap. Ende want wi malcanderen nv beminnen/ ende ghi om mijnent wil

so veel gedaen hebt so waert onbehoorlijc dat ghi u/

wen arbeyt verloren ghedaen hadt. Ende nv ghi mi uwen sin verclaert hebt so eest wel recht dat ic v minen sin we der segge. Siet hier MAGELONE geheel dijn/ die v ma

ke regent mijnder herten. Maer ic bidde v dat ghijt secreet houden wilt totter tijt dat wi gehuwet sijn/ ende die doot soudick lieuer steruen dan eenen anderen trou wen soude dan v. Ende in een teken der waerheyt so nam si een gouden keten die si plach te dragen ende hincse aen PETERS hals ende seyde Met deser keten gheuic v mijn

trouwe ende sal nemmermeer ander man trouwen dan v ende met dien custen si hem aen sinen mont PETER kniel de voor haer ter aerden ende seyde O eedel vrouwe ick die niet goet ghenoech en ben v te voldancken van de/

ser eeren die ghi mi doet/ maer al dat ghi segt houdic van weerden/ v ghelouende altijt v dienaer te sijn na mijn arm macht/ ende gelieuet v so suldi desen rinc van mi ontfaen. tot eenen teken dat ic v getroude man ende ridder bliuen sal solange als mi god mijn leuen spaert

Dit was den derden rinck die hem sijn moeder ghegeuen had

E

doen hy van haer vertrack. ende hy was veel costelijcker [E1v]

dan die ander twee waren MAGHELONE ontfinc desen rinc seer blijdelijc/ ende si custen PETEREN seer vriendelijc Na desen heeft MAGELONE haer voetster geroepen. Ende doen si ghecout hadden een langhe wile onder hem dry en so sochten PETER ende MAGELANE raet om dicwile by een te comen Hier na sijn si van een ghescheyden. Ende

PETER ghinc in sijn herberghe seer blijdelijc Dc schone

MAGELONE was ooc seer blijde segghende aldus.

W

At es ons beyden vruechden vercheeneu Vliet fantasien/ trueren is verdreuen Vruecht is in saysoen. tfi suchten stenen Therte verblijdt nv puer inden gheest Alle swairheyt oft druck vliecht henen Herte peyst vrolijcken om den ghenen Die v verblijdt alle de van ATHENEN

En ontriedens mi niet. der liefden keest Es in mi ghewortelt nv so onbeureest.

Want die liefste in mijn hert ghepresen meest.

Es die vroomste ende die volmaecste van liue Onder den sonnen. die alle huesheit heeft.

Edel in woerden en wercken sonder oreest/

Dies es hi tconfoert mijnder sinnen viue Sijn eyghen subgite dat ick mi scriue

Sijn bequamelijc wesen can mi verwinnen

Noyt gheen so bequame noch huesch ter minnen

¶ Vroem ter wapenen. cloeck te perde Rasch inde bane vaellant ten swerde/

Bouen alle vergulden sporen die vermeerde/

Bethoonende edelheyt in alle sijn wercken.

O hertelijc lief van meerder weerde.

Jn min hert. dan oyt ridder op deerde [E2r]

Volmaect van persone. ridderlijcke gheerde Die v kinnen wille mach v daden mercken

V opsien can mijn maechdelijck herten stercken Als confoerttatiue conserue die alle swercken

Der siecten verdrieuen can. hoe wel si swaerlijc sijn

Jc duycke heel onder v vlercken Behoet mi in allen percken Daer ic soude moghen in eenighen vaer sijn

Ghi sult doch eewich mijn troostich pilaer sijn Dies ic v scriue int diepts mijnder sinnen

Noyt gheen so bequame noch huesch ter minnen.

¶ Al waren alle die coninghen ter werelt al Versaemt bi een. ende alle tgetal

Der hertoghen ende grauen groot en smal Ende alle die vergulden sporen oyt spienen Ende ic kiesen mocht in dit eertsche dal So es therte gheleyt daert ewich bliuen sal Nemmermeer en comic in selck gheual.

Dat variabel worden mijns sins engienen/

Ghestadich ghetrouwe sal ic v dienen Mijn leuen lanck dies tvercombienen.

Als v eyghen ^MAGHELONE totter doot

DAUENTUERE en mach mi so niet ontsienen Dat ic anders werde noch so vertienen.

Jn goede. ic bliue v bi ter wterster noot Jc bliuer noch bi. en segghe dats bloot/

Van alle die nv leuen ter werelt binnen.

Noyt gheen so bequame noch huesch ter minnen.

¶ Princelijc prince mijn wertste prince

Sone des grauen van PROUENCEN naer dbekinne

Gedescendeert wter FRANCE PROUINCE Noyt gheen so be. etcetera

Hoe MAGELONE ende haer voetster tsamen spraken [E2v]

D

^{Je schone MAGELONE} vermaende der voester dicwil van PETEREN haren lief ende seyde/ wat dunct v van mijn lief Die voetster seyde Hi is schoon/ huesch ende vroom so dat hi wel schijnt te zijn van edelen geslachte MA GELOEN seyde doe dat heb ic altoos wel gheseyt. ende god si ghelooft ic weet al sijn afcomste. ende hi is met mijnder liefden int herte ontsteken Eerweedigen vrouwe seyde die voetster ghi segt waer/ maer oft gheuiele dat ghy biden heeren ende vrouwen waert int hof ende dat PETER

daer ware so bid ic v dat ghi v niet en ghelaet oft ghi

hem minde/ want v vader ende moeder mochtent mercken ende daer souden grote perikelen af comen/ want ghi sout beschaemt werden/ ende de vrientscap verliesen van vader ende moeder. ende die ridder soude moeten steruen ende men soude v die schult gheuen. Daerom biddic v dat ghi v

hier voor wacht ende sijt ghemaniert alst eens conincs dochter toebehoort op dat uwer beider liefde niet wt en come Mijn lieue voetster seyde ^MAGELONE Jc wil gheern doen al dat ghi mi raet/ want ic weet wel dat ghi mijn eere ende weluaert suect/ daerom biddic v siedi mi yet onbehoorlijcx doen ofte seggen wilt mi daeraf straffen ende ic sal v altijt onderdanich wesen Mer ic bid v als wi alleen sijn dat ghi mi wilt alleen laten spreken met mijnen lieue op dat ic daer meede den tijt vergheten mach tot dat wy dinde van deser auntueren sien/ ende

ic biddu dat ghi mi hem doet sien ende spreken/ want op de/

ser werelt en heb ic gheenen anderen troost noch toeuer laet dan hem alleene/ ende mesquame hem anders dan goet van onghenuechten soudic steruen. Nv sal ic wat swij

gen van MAGELONE ende scriuen vanden edelen PETEREN.

A

^{Ls PETER} in zijn herberge quam so dancte hy god van [E3r]

sijnder goeder auontueren ende hi seyde met blijder herten

U

Erblijdt v gheheel man gheluckich wien god verleent heeft voorspoet

Ghi en hebt doch gheen saken te sijn druckich.

Mer reden te verbliden therte vol moets.

Hoe mocht een ridder verweruen meer goets Dan ic verworuen heb/ twaer onmogelijc iaet Eedelheyt en schoonheyt/ voor suer veel soets So oueruloedich dat alles te bouen gaet

O blinckende leytsterre reen dageraet MAGELONE VAN NAPELS werde gheminde wtuercoren lief mijn toeuerlaet

Si wien ic der sielen soetheyt vinde Dies ic terecht dwoort ontbinde

Ghemerct tconfoort dat ghi sijt gheuende Gheen gheluckiger man en is nv leuende

Sint ADAMS beghin en was nooit gheen schoondre Noyt ootmoedigher so vol edelhelheden.

Jn mijn herte en is gheen ghercoondre Noch nemmermeer en sal tgheeft wel reden waer quam oyt man tot eeniger steden

Siende eenighe vrouwe so puer volmaect So minlijc om schouwen bequaem van leden.

Gheluckich man ghi hebbet gheraect Tes recht dat v therte in liefden blaect Tot haer die ghetrouste is allene

Die schoonste die minlijcxste met duechden omstaect Die nv is leuende ter werelt ghemeene

Lief alderliefste schoon bloeme reene

Al waer ic door v in anxte beuende [E3v]

Gheen gheluckigher man en is nv leuende Therte in vierigher minnen blakende Tot v schoon maecht biet reuerencie

Vwer edeler edelheyt slapende wakende.

Gaende staende in vwer absencie Noyt edel herte en dachte violencie want twaer der edelheyt veel te cleene Des al mijn liefde es tselcker intencie Jn eeren altoos/ in blijtscap oft weene mijn herte en kiest ooc anders gheene Dan v schoon lief te miwaerts ghetrouwe.

O liefste trect mijn liefde so te beene Dat ic door v veel lieuer steruen souwe.

Dan variabel te sine minlijcke vrouwe Redene doet seggen al waer ic sneuende Gheen gheluckiger man en is nv leuende

Prince

Princesselijcke princesse van edeler aert Schoon rosegaert/ palleys vol vreden

Die cloecheyt gheeft elcker herten veruaert.

Puer ongespaert bequaemst van leden.

Al druck wil ic onder voet nv treden Dwoort sprekende dat in mi is cleuende Gheen gheluckiger man en is nv leuende

Ende bouen desen verwonderde hem van MAGELONEN scoonheyt waerom hi dicwil te houe quam/ maer hi hielt hem al

toos so wijslic dat niemant en conde sinen sin geweten ende hi leefde so tamelijc dat hem elckerlijc lief gecreech.

Ende als hi sach dat hi sonder danghier ofte last sijn [E4r]

herte spijsen ende lauen mochte met MAGHELOENS ghe sichte so was hi seer blijde. Ende so wanneer men hem teghen haer gheboot te spreken dat dede hy seer geer ne ende met vrolijcker herten.

[houtsnede 12: prijsuitreiking?]

Hoe heer FERRI VANDER CORONEN oorlof nam aen zijn vrien [E4v]

den ende suster die seer droeuich was Ende heer FERRI trac na NAPELS om steken ter liefden van MAGELONEN.

D

Oen was int lant van ROMENIEN een machtich

ridder geheten heer FERRI VANDER CORONEN/ vroom van feyten/ cloeck ter wapenen/ seer bemint ende gepresen in al dat lant/ ende de vrienden ende suster waren seer droeue van sijn vertrecken Dese heer F^ERRI beminde ^MAGELONEN maer si beminde hem niet. Als dese ridder nv te NAPELS

comen was ende wel te passe was. so wilde hi daer een steecspel doen beroepen daer hi zijn vromicheyt wilde tho nen om MAGELOENS liefde te verweruen. Ende hi heeft den coninc MAGELOENEN vader gebeden dat hi een steecspel wil de laten beroepen dat die coninc consenteerde Ende hi de de condighen in allen plaetsen daeromtrent dat alle rid ders die steken wilden ter eeren vanden vrouwen/ comen souden te NAPELS op onser vrouwen dach in Septembri Hierom vergaderden te NAPELS veel vrome ridders de alle steken wilden ter eeren vanden vrouwen/ als heer ANTHONIS shertogen brueder van SAUOYEN Heer FERRI

marcgraue van MONTFERRANT EDUWAERT ende HENRIJC

des conincs sonen van ENGELANT Heer JACOB tsgrauen brueder van PROUENCEN ende PETERS oom. ende noch meer ander die te lanck waren om noemen Men en wiste soe veel edelen ende vrome heeren noyt te NAPELS alsser op dien tijt en waren/ die de goede coninc MAGELON seer fee stelic ontfinck so wel den minsten als den meesten.

Ten voorghenoemden daghe als die heeren ende rid ders den dienst gods gehoort hadden so wapende hem elck/ ende reden doe ter plaetsen daermen steken soude ende daer was die coninc met sinen heeren op een scauout

Die coninginne met veel vrouwen waren op een an [F1r]

der scauout dat seer schoon ende ghenuechlijcken was Die baroenen ende ridders ghereet sijnde gheboot die coninc dat si monstren souden dat also ghedaen wert.

Die eerste was heer FERRI DE LA CORONE om wiens wil le dat steecspel beroepen was. Daer nae ANTHONIS VAN SAUOYEN. ende daer na volchden dander in schoon der ordinancien MAGHELONE had altoos doghe op PE TEREN die een vanden les[t]en was. Den monstere ghe daen sijnde so gheboot die coninc datmen tsteecspel be/

ghinnen soude sonder nijt oft yemant te verongelijc ken FERRI DE LA CORONE dat horende seyde ouer luyde.

Jc sal in desen dage mijn cracht ende vromicheyt doen blijcken ter eeren vander schoonder MAGELONEN/ Ende met dien reedt hi int velt teghen HENRIJC VAN INGE

LANT die ooc een vroom ridder was ende si gheraecten mal canderen so hertelijc dat si beyde haer lancen braken ende HENRIC soude gheuallen hebben mer hy wert va achter weerhouwen Na HENRIJCK gemoete FERRI LAN CELOT die hi ten eersten steecke wten sadel stack dat hi ter eerden viel Ende daer na quam die edel PETER VAN PROUENCEN den die heeren noemden den RIDDER METTEN SLUETELS want si hem anders niet en wisten te noemen De se twee staken met sulcker cracht dat si beyde ter aer den vielen waer af die coninc ende de heeeren hem seer verwonderden segghende dat die ridders beyde seere vroom waren Daerom gheboot de coninc beliefdet hem lieden dat si ander peerden nemen souden ende proeuen wie die stercste ware dat si also deden Men derf niet vragen oft die schone MAGELONE onsen here

F

3. In rechter marge na de vorige regel gezet.

4. In rechter marge na de vorige regel gezet.

[F1v]

[houtsnede 13: vrouw in slaapkamer]

ootmoedelijc badt dat hi haer lief wilde bistaen dat hi den prijs vercrigen mochte ende seyde aldus

A

Lmogende god wiens hoge macht

Te bouen strect hemels eerts/ en helsche cracht Mijn bede doch acht/ biddic ootmoedelijc

Dats dat ghi PETEREN mijnen lief bewacht Voor hinderlijc grief/ oft felle dracht

Bi nidiger vracht/ maer sendt voorspoedelijc.

Gracie/ dat hi den prijs verhoedelijc Verweruen mach in desen spele ³

Sijn wesen is manlijc/ wijs/ en vroedelijc So edel so gent bouen anderen vele Sijn eere o god wat batet dat ict hele Es mijn glorie mijn leuen mijn steruen ⁴ Jn eeren is hi bouen alle ele

Dus moetic dwoort wten al gout mijn kele Mijn herte en sal gheen lieuer verweruen

Wilt in desen dage doen vercrighen Prijs ende eere/ wien mijn hert moet nighen