KEIZER CONSTANTIJN GRATIS
Auteur: Eusebius Van Caesarea Aantal pagina's: 190 pagina's Verschijningsdatum: 2012-11-02 Uitgever: Verloren B.V., Uitgeverij
EAN: 9789087043131 Taal: nl
Link:
Download hier
Keizer Constantijn
De oude wereld werd christelijk. Niet op slag of stoot, maar stapsgewijs. Het houdt historici en anderen nog steeds bezig. Na de grote studie van Henk Singor over Constantijn uit is er weer een boek over deze materie. Vincent Hunink en Jona Lendering erkennen de wereldhistorische betekenis van Constantijns bekering, maar laten zien dat het mooie verhaal over het visioen niet klopt. Het is de versie van Bisschop Eusebius, de hoftheoloog van Constantijn, die zijn keizer christelijker heeft neergezet dan hij was. De schrijvers analyseren alle berichten over een dergelijk visioen en komen uit bij een lofrede op de keizer uit als de oervorm van het bericht. Constantijn is dan nog geen christen. Helemaal verzonnen hoeft het bericht over een verschijning of visioen daarom nog niet te zijn.
In dit boek wordt gedacht aan een halo rond de zon met een kruisvormige straling. Constantijn zou dit aanvankelijk als een teken van Apollo hebben gezien, de God van het licht en de zon, en dit pas in een later stadium hebben geïnterpreteerd als een teken van Christus, de God van de christenen. Het zou kunnen. Meer valt er niet over te zeggen en dat weten de schrijvers zelf ook. Dat historici zo in het duister tasten is een gevolg van Constantijns bewuste politiek. Hij had geen belang bij duidelijke keuzes. Christenen vormden aan het begin van de vierde eeuw nog een kleine minderheid, waarschijnlijk wel de best georganiseerde en meest vitale minderheid van zijn rijk, maar toch. Als visionair politicus zag hij dat daar de toekomst van zijn rijk lag en tegelijk wist hij dat hij de grote polytheïstische meerderheid van zijn rijk niet moest provoceren.
Binnen die visie past een tolerante politiek en een wat onbepaald spreken over de hoogste God. Daar konden zowel christenen als heidenen het hunne bij denken. Politiek gezien was dit niet onverstandig. Constantijn hield het als keizer dertig jaar uit en bracht grote stabiliteit in het rijk. Dit is een bescheiden studie, maar lezenswaardig en vanuit de bronnen geschreven. De kern van het boek vormt een oude tekst uit het Latijn, de genoemde lofrede op keizer Constantijn uit het jaar met een in- en uitleiding zodat we ook begrijpen wat de strekking ervan is. Het is niet in het boek te vinden, maar ik heb een beredeneerd vermoeden om met de historici te spreken dat Hunink de tekst vertaalde en Lendering de uitleg gaf.
De laatste herken ik aan zijn behoefte om niet alleen te beschrijven wat er gebeurde, maar de lezer ook inzicht te geven in de werkwijze van de oudheidkundige.
Om vooral ook te laten weten wat we allemaal niet weten en met welke mate van waarschijnlijkheid we sommige gebeurtenissen aannemen. De grens tussen heidendom en christendom wordt bij de schrijvers van dit boek soms wel erg vloeiend. De breuk met het verleden had ik ook sterker aangebracht rond Constantijns dood. Inderdaad, Constantijns sarcofaag staat opgesteld te midden van monumenten voor de twaalf apostelen, alsof hij een tweede Christus was. Zo vergoddelijkten Constantijns zonen hun vader, zeggen de schrijvers.
Natuurlijk werkt hier de traditionele keizercultus nog na. Maar van vergoddelijken, inclusief de bijbehorende offers, was geen sprake meer.
Christelijk bezien was de keizer geen God en werd hij het bij zijn dood ook niet, al zullen vele christelijke onderdanen met één been in het
heidendom dit anders beleefd hebben. Nog een puntje: moeten we nu echt gaan spreken over het Concilie van Nikaia en over Areios, in plaats van Nicea en Arius? Het is een poging om de latinisering van Griekse namen ongedaan te maken. Maar moeten we dan ook niet over Christos en Petros spreken? Niettemin, een mooi boek dat vooral goed duidelijk maakt wat we allemaal niet weten. Bescheiden, maar mooie studie die vooral leert wat we nog allemaal niet weten. Vincent Hunink en Jona Lendering. Het visioen van Constantijn.
Het Edict van Milaan waarborgde op dezelfde wijze de vrijheid van alle andere godsdiensten en cultussen in het rijk. Wel bekrachtigde het de godsdienstvrijheid voor de christenen. Bovendien kwam het initiatief niet van Constantijn maar van Licinius, die overigens ook in het huwelijk trad met Constantia, Constantijns zuster. Het Edict was wellicht bedoeld om Constantijn met zijn labarum het christelijk vaandel tegemoet te komen, maar de verhouding tussen beide keizers bleef niet lang goed. Al in of borrelde er weer conflict op, na een mislukte samenzwering tegen Constantijn. Eén van de vermoedelijke leiders ervan was Constantijns zwager Bassianus, wiens broer Senecio een officier was van Licinius.
Omdat Licinius weigerde Senecio uit te leveren, kreeg Constantijn het idee dat Licinius achter de samenzwering zat. Het kwam tot een veldslag bij Cibalae nu Vinkovci, in Kroatië , waarna Licinius in allerijl naar Thracië moest vluchten.
Omdat het bij Adrianopel tot een patstelling kwam en de legers uitgeput waren, sloten de keizers uiteindelijk een verdrag. Licinius moest echter de hele Balkan ontruimen. De Basilica van Constantijn in Trier. Oorspronkelijk heette het de Aula Palatina en was het de troonzaal van Constantijn.
Het was bepleisterd en met mozaïeken versierd. Nadat de ruïne in de middeleeuwen herbouwd werd als burcht is het nu een kerkgebouw. Licinius richtte zich nu vanuit Sirmium op de Goten, terwijl Constantijn vanuit Trier de Franken bevocht.
Maar nieuwe spanningen bleven niet van de lucht. In feite werkten beide keizers aan een soort wapenwedloop, in de hoop de ander te kunnen verslaan als het weer knokken werd. En het werd knokken. In benoemde Licinius ene Valens tot zijn medekeizer, als een lange neus naar Constantijn. Opnieuw verloor Licinius de oorlog. Licinius legde zich er dit keer echter niet bij neer en begon de maatregelen van het Edict van Milaan terug te draaien, waarbij hij christenvervolgingen hervatte om Constantijn uit te dagen. Constantijn reageerde door in zijn residentie naar Thessalonica te verplaatsen, vlakbij het machtsgebied van Licinius. Een gewapende confrontatie liet niet lang op zich wachten.
Het westelijk leger bestond uit Frankische huurlingen en voerde het labarum, het christelijk vaandel. Het oostelijk leger bestond uit Gotische huurlingen en stond voor de oude Romeinse goden. In versloeg Constantijn wiens leger in de minderheid zou hebben geleken Licinius bij Adrianopel, de Hellespont en uiteindelijk bij Chrysopolis. Een dag na die laatste slag, op 19 september , werden Licinius en zijn medekeizer Martinianus afgezet en ter dood veroordeeld. Camee waarop Constantijn wordt gelauwerd door de personificatie van Constantinopel.
Nu consolideerde Constantijn zijn macht. Nu hij alleenheerser was had de falende tetrarchie afgedaan. Crispus, die Caesar was gemaakt in , werd in ter dood gebracht, niet lang daarna gevolgd door Constantijns vrouw Fausta. De reden is onduidelijk, maar mogelijk was Crispus opstandig omdat hij een machtiger positie ambieerde. Een andere theorie is een valse beschuldiging aan zijn adres namens Fausta, die ook door Constantijn gedood werd toen de beschuldiging vals bleek. In zette Constantijn, die toch altijd op het westen geconcentreerd was geweest en vanuit Trier had geopereerd, een zeer grote stap door een nieuwe hoofdstad te stichten. Byzantion, de oude Griekse stad bij de Bosporus, werd herbouwd en uitgebreid en kreeg de naam Nova Roma. De stad kreeg een eigen Senaat en dezelfde bestuurlijke ambten als Rome. De symbolen van de oude goden werden niet gebruikt en vervangen door relikwieën als het Heilige Kruis, de staf van Mozes en nog tal van anderen.
Er werden grote kerken gebouwd op de plaats van oude tempels. Wel werden in veel nieuwe bouwwerken nog wel heidense symbolen gebruikt.
Volgens christelijke legenden zou Constantijn door een engel naar de stad geleid zijn in een visioen, maar het lijkt er vooral op dat Constantijn de stad uitkoos vanwege haar strategische ligging: dicht bij een verkeersknooppunt van waaruit de Donau en de oostgrens gemakkelijk te bereiken waren. Zichtbare restanten van een Romeinse vloerverwarming op de Waalkade in Nijmegen. Constantijn liet een nieuw fort met Frankische huurlingen op het Valkhof bouwen, zodat er weer een kleine stadskern nabij het verlaten Noviomagus ontstond. Als onbetwiste alleenheerser kon Constantijn zich in alle rust bezighouden met de grensverdediging. Bij de Donau versloeg hij in de Goten en sloot een verdrag met hen, in gevolgd door de Sarmaten. Constantijn moet over zijn hele carrière één van de succesvolste militairen onder de Romeinse keizers geweest zijn.
De oude limes kreeg een hoop nieuwe forten, zoals bijvoorbeeld het genoemde fort op het Valkhof. Constantijn voltooide ook de
legerhervormingen van Diocletianus, met de comitatenses het mobiele veldleger in het achterland en de limitanei grensleger. Hij stelde het ambt in van één algehele opperbevelhebber over infanterie, cavalerie en vloot: de magister militum. Ook stelde hij nieuwe hofambten in zoals de magister officiorum hoofd van de ambtenarij. Al vanaf Diocletianus waren er nieuwe hofambten ingevoerd, waarvan de meeste steeds vaker door eunuchen werden uitgevoerd, die namelijk niet golden als een potentiële dreiging. Als eunuch konden zij immers geen bastaards bij de keizerin verwekken of de macht grijpen en een eigen dynastie stichten, zo redeneerde men. In de praktijk zouden de eunuchen aan het Laat-Romeinse hof steeds meer de rol van grijze eminenties spelen, daar zij door hun hoge vertrouwensposities erg veel invloed op de keizer konden krijgen.
De sacrale rol van de keizer werd door Constantijn ook zeer sterk benadrukt, niet zozeer als goddelijk maar wel des te meer als heilig. De toenemende binding van de boeren aan hun grond, wat in de middeleeuwen het lijfeigenschap zou worden, werd ook door hem versterkt.
Constantijn de Grote presenteert Constantinopel aan Maria. Detail van een mozaïek uit de Hagia Sophia. Hoe en wanneer Constantijn precies christelijk is geworden blijft onduidelijk. Misschien kreeg hij dit al sinds zijn prilste jeugd mee van zijn moeder Helena. Vaststaat dat hij zijn overwinning op Maxentius aan de god van de christenen toeschreef. Meerdere historici beschouwen zijn bekering als een politiek berekende daad.
In menig christelijk verhaal wordt hij zelfs omschreven als een keizer die de christenen haatte, maar het om een of andere reden goed met hen voor had.
Dat nogal vreemde idee lijkt te kloppen met onder meer in The Da Vinci Code beweerde fabeltje dat Constantijn de christenen godsdienstvrijheid gaf om de rijkseenheid te bewaren. Dit lijkt echter zeer onwaarschijnlijk als men bedenkt dat de christenen nog een behoorlijke minderheid vormden. De rijkseenheid werd eerder bedreigd door de onderlinge burgeroorlogen. Op de Boog van Constantijn in Rome zijn nog duidelijk heidense symbolen te zien. Maar als alleenheerser gaf hij de christenen diverse privileges, waarbij de bisschoppen vrijgesteld werden van belastingen en de wetten van hun kerkvergaderingen tot rijkswet verheven werden. Ook werden vanaf de heidense muntemblemen afgeschaft en kregen christenen steeds meer belangrijke ambten. Constantijns beroemdste godsdienstige daad na het Edict van Milaan is wellicht het Eerste Concilie van Nicea , in Ook werd de katholieke geloofsbelijdenis hier opgesteld. Verder bouwde Constantijn tal van kerken, zoals de oude Sint- Pieterbasiliek in Rome in de 15e eeuw vervangen door de huidige en de Heilig Grafkerk in Jeruzalem.
Het werd verboden om christenen tot het Jodendom te bekeren. De Donatio Constantini, waarin Constantijn het gezag over het westen aan de paus zou hebben overgedragen, is echter een vervalsing uit de 8e eeuw. Een solidus met de beeltenis van Constantijn. Kenmerkend voor zijn tijd zijn de opvallend grote ogen en het met parels bezette diadeem waar de keizers mee worden afgebeeld. In wilde Constantijn nog een veldtocht tegen de Perzen ondernemen, met als argument de christenen in dat rijk te willen beschermen. Wellicht was dat vooral de aanleiding en betrof het ware motief eerder de zo vaak voorkomende ambitie om in de voetsporen van Alexander de Grote te treden. Voor hij de kans kreeg werd hij ziek. Op zijn sterfbed, in Nicomedia, liet hij zich dopen door de Ariaanse bisschop Eusebius. Waarschijnlijk niet omdat hij nu pas christelijk werd of ervoor uit durfde te komen, maar omdat late doop toen zeer gebruikelijk was. Dat Constantijn zich nooit zou hebben bekeerd en tegen zijn zin werd gedoopt, is dus al helemaal niet waar.
De doop werd gezien als het wegspoelen van de zonden, dus door je zo laat mogelijk te laten dopen, werd je ook geacht zo rein mogelijk te sterven. De christelijke keizer werd na zijn dood vooralsnog vergoddelijkt door de Senaat. Nova Roma werd omgedoopt tot Constantinopolis of Constantinopel. De stad zou uiteindelijk de val van Rome zelf overleven en de hoofdstad blijven van het oostelijke rijk, ook wel het Byzantijnse Rijk genoemd naar de Griekse oorsprong van de stad, die tegenwoordig Istanboel heet. Constantijn ging dankzij de christelijke geschiedschrijvers de geschiedenis in als de Grote.
Behalve zijn aandeel in de opkomst van het christendom, is hij voor het Romeinse rijk vooral belangrijk door zijn hervormingen en krachtige bestuur, waarmee hij voorkwam dat de nieuwe burgeroorlogen een langdurige chaos werden. Zijn zoons verdeelden de macht, maar volgden uiteindelijk hetzelfde scenario als de opvolgers van Diocletianus. Constantijn de Grote: herstel van alleenheerschappij en godsdienstige hervorming.
Naar het vorige artikel Naar het volgende artikel. Giel is al sinds zijn prilste jeugd diep geïnteresseerd in geschiedenis en in de Romeinse tijd in het bijzonder. Na zijn MA in geschiedenis te hebben gehaald aan de Universiteit Leiden is hij zelf dieper en dieper in het Romeinse verleden met name dat van Nederland gaan graven. Naast geschiedwetenschappelijk onderzoek houdt hij zich bezig met het omzetten van de resultaten in creatieve projecten, opdat er leerzaam doch leuk materiaal geproduceerd wordt. Hoofdinteresses zijn de geschiedenis van het Romeinse rijk, de Romeinen in Nederland en het Romeinse leger. Related Posts. Romeins Iudaea: nationalisme in de Oudheid.
Constantijn de Grote: Eerste Christelijke Keizer
Camee waarop Constantijn wordt gelauwerd door de personificatie van Constantinopel. Nu consolideerde Constantijn zijn macht. Nu hij alleenheerser was had de falende tetrarchie afgedaan. Crispus, die Caesar was gemaakt in , werd in ter dood gebracht, niet lang daarna gevolgd door Constantijns vrouw Fausta. De reden is onduidelijk, maar mogelijk was Crispus opstandig omdat hij een machtiger positie ambieerde.
Een andere theorie is een valse beschuldiging aan zijn adres namens Fausta, die ook door Constantijn gedood werd toen de beschuldiging vals bleek. In zette Constantijn, die toch altijd op het westen geconcentreerd was geweest en vanuit Trier had geopereerd, een zeer grote stap door een nieuwe hoofdstad te stichten. Byzantion, de oude Griekse stad bij de Bosporus, werd herbouwd en uitgebreid en kreeg de naam Nova Roma.
De stad kreeg een eigen Senaat en dezelfde bestuurlijke ambten als Rome. De symbolen van de oude goden werden niet gebruikt en vervangen door relikwieën als het Heilige Kruis, de staf van Mozes en nog tal van anderen. Er werden grote kerken gebouwd op de plaats van oude tempels.
Wel werden in veel nieuwe bouwwerken nog wel heidense symbolen gebruikt. Volgens christelijke legenden zou Constantijn door een engel naar de stad geleid zijn in een visioen, maar het lijkt er vooral op dat Constantijn de stad uitkoos vanwege haar strategische ligging: dicht bij een verkeersknooppunt van waaruit de Donau en de oostgrens gemakkelijk te bereiken waren.
Zichtbare restanten van een Romeinse vloerverwarming op de Waalkade in Nijmegen. Constantijn liet een nieuw fort met Frankische huurlingen op het Valkhof bouwen, zodat er weer een kleine stadskern nabij het verlaten Noviomagus ontstond. Als onbetwiste alleenheerser kon Constantijn zich in alle rust bezighouden met de grensverdediging. Bij de Donau versloeg hij in de Goten en sloot een verdrag met hen, in gevolgd door de Sarmaten. Constantijn moet over zijn hele carrière één van de succesvolste militairen onder de Romeinse keizers geweest zijn.
De oude limes kreeg een hoop nieuwe forten, zoals bijvoorbeeld het genoemde fort op het Valkhof. Constantijn voltooide ook de
legerhervormingen van Diocletianus, met de comitatenses het mobiele veldleger in het achterland en de limitanei grensleger. Hij stelde het ambt in van één algehele opperbevelhebber over infanterie, cavalerie en vloot: de magister militum. Ook stelde hij nieuwe hofambten in zoals de magister officiorum hoofd van de ambtenarij. Al vanaf Diocletianus waren er nieuwe hofambten ingevoerd, waarvan de meeste steeds vaker door eunuchen werden uitgevoerd, die namelijk niet golden als een potentiële dreiging.
Als eunuch konden zij immers geen bastaards bij de keizerin verwekken of de macht grijpen en een eigen dynastie stichten, zo redeneerde men. In de praktijk zouden de eunuchen aan het Laat-Romeinse hof steeds meer de rol van grijze eminenties spelen, daar zij door hun hoge
vertrouwensposities erg veel invloed op de keizer konden krijgen. De sacrale rol van de keizer werd door Constantijn ook zeer sterk benadrukt, niet zozeer als goddelijk maar wel des te meer als heilig. De toenemende binding van de boeren aan hun grond, wat in de middeleeuwen het lijfeigenschap zou worden, werd ook door hem versterkt. Constantijn de Grote presenteert Constantinopel aan Maria. Detail van een mozaïek uit de Hagia Sophia. Hoe en wanneer Constantijn precies christelijk is geworden blijft onduidelijk. Misschien kreeg hij dit al sinds zijn prilste jeugd mee van zijn moeder Helena.
Vaststaat dat hij zijn overwinning op Maxentius aan de god van de christenen toeschreef. Meerdere historici beschouwen zijn bekering als een politiek berekende daad. In menig christelijk verhaal wordt hij zelfs omschreven als een keizer die de christenen haatte, maar het om een of andere reden goed met hen voor had. Dat nogal vreemde idee lijkt te kloppen met onder meer in The Da Vinci Code beweerde fabeltje dat Constantijn de christenen godsdienstvrijheid gaf om de rijkseenheid te bewaren.
Dit lijkt echter zeer onwaarschijnlijk als men bedenkt dat de christenen nog een behoorlijke minderheid vormden. De rijkseenheid werd eerder bedreigd door de onderlinge burgeroorlogen. Op de Boog van Constantijn in Rome zijn nog duidelijk heidense symbolen te zien. Maar als alleenheerser gaf hij de christenen diverse privileges, waarbij de bisschoppen vrijgesteld werden van belastingen en de wetten van hun kerkvergaderingen tot rijkswet verheven werden. Ook werden vanaf de heidense muntemblemen afgeschaft en kregen christenen steeds meer belangrijke ambten. Constantijns beroemdste godsdienstige daad na het Edict van Milaan is wellicht het Eerste Concilie van Nicea , in Ook werd de katholieke geloofsbelijdenis hier opgesteld. Verder bouwde Constantijn tal van kerken, zoals de oude Sint-Pieterbasiliek in Rome in de 15e eeuw vervangen door de huidige en de Heilig Grafkerk in Jeruzalem.
Het werd verboden om christenen tot het Jodendom te bekeren. De Donatio Constantini, waarin Constantijn het gezag over het westen aan de paus zou hebben overgedragen, is echter een vervalsing uit de 8e eeuw. Een solidus met de beeltenis van Constantijn. Kenmerkend voor zijn tijd zijn de opvallend grote ogen en het met parels bezette diadeem waar de keizers mee worden afgebeeld. In wilde Constantijn nog een veldtocht tegen de Perzen ondernemen, met als argument de christenen in dat rijk te willen beschermen. Wellicht was dat vooral de aanleiding en betrof het ware motief eerder de zo vaak voorkomende ambitie om in de voetsporen van Alexander de Grote te treden. Voor hij de kans kreeg werd hij ziek. Op zijn sterfbed, in Nicomedia, liet hij zich dopen door de Ariaanse bisschop Eusebius. Waarschijnlijk niet omdat hij nu pas christelijk werd of ervoor uit durfde te komen, maar omdat late doop toen zeer gebruikelijk was.
Dat Constantijn zich nooit zou hebben bekeerd en tegen zijn zin werd gedoopt, is dus al helemaal niet waar. De doop werd gezien als het wegspoelen van de zonden, dus door je zo laat mogelijk te laten dopen, werd je ook geacht zo rein mogelijk te sterven. De christelijke keizer werd na zijn dood vooralsnog vergoddelijkt door de Senaat. Nova Roma werd omgedoopt tot Constantinopolis of Constantinopel. De stad zou uiteindelijk de val van Rome zelf overleven en de hoofdstad blijven van het oostelijke rijk, ook wel het Byzantijnse Rijk genoemd naar de Griekse oorsprong van de stad, die tegenwoordig Istanboel heet. Constantijn ging dankzij de christelijke geschiedschrijvers de geschiedenis in als de Grote.
Behalve zijn aandeel in de opkomst van het christendom, is hij voor het Romeinse rijk vooral belangrijk door zijn hervormingen en krachtige bestuur, waarmee hij voorkwam dat de nieuwe burgeroorlogen een langdurige chaos werden.
Zijn zoons verdeelden de macht, maar volgden uiteindelijk hetzelfde scenario als de opvolgers van Diocletianus. Constantijn de Grote: herstel van alleenheerschappij en godsdienstige hervorming. Naar het vorige artikel Naar het volgende artikel. Giel is al sinds zijn prilste jeugd diep
geïnteresseerd in geschiedenis en in de Romeinse tijd in het bijzonder. Constantijn werd omstreeks het jaar geboren in de Romeinse provincie Moesia, gelegen in het hedendaagse Servië en Bulgarije. Hij was de zoon van de Romeinse legerofficier Constantius I Chlorus en Helena, een barvrouw in een herberg. In werd zijn vader benoemd tot onderkeizer Caesar van het West-Romeinse Rijk. Constantijn groeide daarna op aan het hof van Diocletianus, de keizer Augustus van het Oost-Romeinse Rijk, in voorbereiding op een toekomstige loopbaan in de politiek. In deden de twee Augusti van het Romeinse Rijk- Diocletianus en Maximianus - tegelijkertijd afstand van hun troon.
Hun opvolgers waren Galerius in het Oosten en Constantius in het Westen. Hierdoor kwamen ook de twee functies van Caesars van het rijk vrij.
Zowel Constantijn als Maxentius, de zoon van de voormalige Augustus Maximinianus, hadden verwacht voor deze posities in aanmerking te komen, maar beide werden overgeslagen in de machtsoverdracht. De teleurgestelde Constantijn voegde zich hierop bij het leger van zijn vader, in een poging dan maar naam te maken als bevelhebber bij de invasie van Groot-Brittannië. Tijdens de veldtocht die volgde raakte Constantius echter ernstig ziek en stierf op 25 juli te Eboracum York , waarna de soldaten Constantijn uitriepen als de nieuwe Augustus van het Westen.
Galerius, de Augustus van het Oosten, weigerde dit echter te accepteren. In plaats daarvan gaf hij Constantijn de titel van Caesar en benoemde hij Severus tot de nieuwe Augustus.
In de daaropvolgende jaren brak er een ingewikkelde machtsstrijd uit binnen het Romeinse Rijk. Constantijn verklaarde zich neutraal in het conflict, maar hij trad in wel in het huwelijk met Fausta, de zus van Maxentius. Deze echtverbintenis was bedoeld om een alliantie tussen de twee te smeden, maar de relaties verzuurden al snel toen Maximianus, de vader van Maxentius en Fausta, in een mislukte poging deed om Constantijn uit de weg te ruimen. Constantijn besloot dat dit het juiste moment was om zich in de strijd te mengen en sloot een bondgenootschap met Licinius, de opvolger van Severus.
Vervolgens trok hij met een leger van Constantijn droeg deze overwinning op aan de god van de Christenen, die de avond voor de slag aan hem verschenen was in de vorm van het Labarum. Eén jaar later maakte Licinius een einde aan de heerschappij van Maximinus Daia in het Oosten, waardoor er nog slechts twee keizers overbleven. Deze goede relatie bekoelde echter al snel, waarna de twee Augusti elkaar vanaf meerdere malen troffen op het slagveld.
Na een machtsstrijd van een decennium behaalde Constantijn in uiteindelijk de definitieve overwinning op Licinius. Hiermee werd hij de
alleenheerser van het Rijk en kon hij zich dus voortaan richten op de consolidatie van zijn machtspositie. Zo besloot hij in de hoofdstad van het rijk te verplaatsen van Rome naar het meer centraal gelegen Byzantium, dat hij hernoemde tot Nova Roma. Verder bevorderde Constantijn het lijfeigenschap van de boeren, investeerde hij in consolidatie van de rijksgrenzen en voltooide hij een aantal belangrijke legerhervormingen. In was Constantijn van plan het bevel op zich te nemen van een veldtocht tegen de Sassanieden, die volgens hem de christenen in Perzië bedreigden. Dit is een bescheiden studie, maar lezenswaardig en vanuit de bronnen geschreven. De kern van het boek vormt een oude tekst uit het Latijn, de genoemde lofrede op keizer Constantijn uit het jaar met een in- en uitleiding zodat we ook begrijpen wat de strekking ervan is.
Het is niet in het boek te vinden, maar ik heb een beredeneerd vermoeden om met de historici te spreken dat Hunink de tekst vertaalde en Lendering de uitleg gaf. De laatste herken ik aan zijn behoefte om niet alleen te beschrijven wat er gebeurde, maar de lezer ook inzicht te geven in de werkwijze van de oudheidkundige. Om vooral ook te laten weten wat we allemaal niet weten en met welke mate van waarschijnlijkheid we sommige gebeurtenissen aannemen.
De grens tussen heidendom en christendom wordt bij de schrijvers van dit boek soms wel erg vloeiend. De breuk met het verleden had ik ook sterker aangebracht rond Constantijns dood. Inderdaad, Constantijns sarcofaag staat opgesteld te midden van monumenten voor de twaalf apostelen, alsof hij een tweede Christus was. Zo vergoddelijkten Constantijns zonen hun vader, zeggen de schrijvers. Natuurlijk werkt hier de traditionele keizercultus nog na. Maar van vergoddelijken, inclusief de bijbehorende offers, was geen sprake meer. Christelijk bezien was de keizer geen God en werd hij het bij zijn dood ook niet, al zullen vele christelijke onderdanen met één been in het heidendom dit anders beleefd hebben.
Nog een puntje: moeten we nu echt gaan spreken over het Concilie van Nikaia en over Areios, in plaats van Nicea en Arius? Het is een poging om de latinisering van Griekse namen ongedaan te maken. Maar moeten we dan ook niet over Christos en Petros spreken? Niettemin, een mooi boek dat vooral goed duidelijk maakt wat we allemaal niet weten.
Bescheiden, maar mooie studie die vooral leert wat we nog allemaal niet weten. Vincent Hunink en Jona Lendering. Het visioen van Constantijn.
Een gebeurtenis die de wereld veranderde. Omniboek; blz. Al in de vierde eeuw, zo staat nu vast, wees Constantijn de plaats aan waar nu miljoenen christelijke pelgrims naartoe trekken. Om u deze content te kunnen laten zien, hebben wij uw toestemming nodig om cookies te plaatsen. Open uw cookie-instellingen om te kiezen welke cookies u wilt accepteren. Voor een optimale gebruikservaring van onze site selecteert u "Accepteer alles". U kunt ook alleen de sociale content aanzetten: vink hiervoor "Cookies accepteren van sociale media" aan.
De bekering van Constantijn is een van de grote wendingen van de wereldgeschiedenis
Hoewel hij na een beleg van 11 dagen Byantion in wist te nemen, werd Maximinus op 30 april bij Adrianopel verslagen. Maximinus wist weg te komen, vermomd als slaaf en wist Nicomedia te bereiken. Van daaruit vluchtte hij naar Tarsus, waar hij in augustus overleed. Het labarum, het vaandel met het chi-rho-teken, waar Constantijn zijn troepen mee uitrustte. Het Edict van Milaan tussen Constantijn en Licinius was een belangrijke stap in de geschiedenis van de wereldgodsdiensten. Het bevatte namelijk de afkondiging van godsdienstvrijheid in het hele rijk. Daar moet bij gezegd worden dat men hierdoor vaak ten onrechte denkt dat het Edict aan Constantijn te danken is en dat het de christenen vrijheid schonk. Galerius had echter al in , vijf dagen voor zijn dood, middels het Edict van Nicomedia een einde had gemaakt aan de christenvervolgingen, zodat de christenen weer kerken mochten bouwen en de tot zware slavernij veroordeelde christenen werden vrijgelaten.
Het Edict van Milaan waarborgde op dezelfde wijze de vrijheid van alle andere godsdiensten en cultussen in het rijk. Wel bekrachtigde het de godsdienstvrijheid voor de christenen. Bovendien kwam het initiatief niet van Constantijn maar van Licinius, die overigens ook in het huwelijk trad met Constantia, Constantijns zuster. Het Edict was wellicht bedoeld om Constantijn met zijn labarum het christelijk vaandel tegemoet te komen, maar de verhouding tussen beide keizers bleef niet lang goed. Al in of borrelde er weer conflict op, na een mislukte samenzwering tegen Constantijn. Eén van de vermoedelijke leiders ervan was Constantijns zwager Bassianus, wiens broer Senecio een officier was van Licinius.
Omdat Licinius weigerde Senecio uit te leveren, kreeg Constantijn het idee dat Licinius achter de samenzwering zat. Het kwam tot een veldslag bij Cibalae nu Vinkovci, in Kroatië , waarna Licinius in allerijl naar Thracië moest vluchten.
Omdat het bij Adrianopel tot een patstelling kwam en de legers uitgeput waren, sloten de keizers uiteindelijk een verdrag. Licinius moest echter de hele Balkan ontruimen. De Basilica van Constantijn in Trier. Oorspronkelijk heette het de Aula Palatina en was het de troonzaal van Constantijn.
Het was bepleisterd en met mozaïeken versierd. Nadat de ruïne in de middeleeuwen herbouwd werd als burcht is het nu een kerkgebouw. Licinius richtte zich nu vanuit Sirmium op de Goten, terwijl Constantijn vanuit Trier de Franken bevocht. Maar nieuwe spanningen bleven niet van de lucht.
In feite werkten beide keizers aan een soort wapenwedloop, in de hoop de ander te kunnen verslaan als het weer knokken werd. En het werd knokken. In benoemde Licinius ene Valens tot zijn medekeizer, als een lange neus naar Constantijn.
Opnieuw verloor Licinius de oorlog. Licinius legde zich er dit keer echter niet bij neer en begon de maatregelen van het Edict van Milaan terug te draaien, waarbij hij christenvervolgingen hervatte om Constantijn uit te dagen. Constantijn reageerde door in zijn residentie naar Thessalonica te verplaatsen, vlakbij het machtsgebied van Licinius. Een gewapende confrontatie liet niet lang op zich wachten. Het westelijk leger bestond uit Frankische huurlingen en voerde het labarum, het christelijk vaandel. Het oostelijk leger bestond uit Gotische huurlingen en stond voor de oude Romeinse goden. In versloeg Constantijn wiens leger in de minderheid zou hebben geleken Licinius bij Adrianopel, de Hellespont en uiteindelijk bij Chrysopolis. Een dag na die laatste slag, op 19 september , werden Licinius en zijn medekeizer Martinianus afgezet en ter dood veroordeeld.
Camee waarop Constantijn wordt gelauwerd door de personificatie van Constantinopel.
Nu consolideerde Constantijn zijn macht. Nu hij alleenheerser was had de falende tetrarchie afgedaan. Crispus, die Caesar was gemaakt in , werd in ter dood gebracht, niet lang daarna gevolgd door Constantijns vrouw Fausta. De reden is onduidelijk, maar mogelijk was Crispus opstandig omdat hij een machtiger positie ambieerde. Een andere theorie is een valse beschuldiging aan zijn adres namens Fausta, die ook door Constantijn gedood werd toen de beschuldiging vals bleek. In zette Constantijn, die toch altijd op het westen geconcentreerd was geweest en vanuit Trier had geopereerd, een zeer grote stap door een nieuwe hoofdstad te stichten. Byzantion, de oude Griekse stad bij de Bosporus, werd herbouwd en uitgebreid en kreeg de naam Nova Roma.
De stad kreeg een eigen Senaat en dezelfde bestuurlijke ambten als Rome. De symbolen van de oude goden werden niet gebruikt en vervangen door relikwieën als het Heilige Kruis, de staf van Mozes en nog tal van anderen. Er werden grote kerken gebouwd op de plaats van oude tempels.
Wel werden in veel nieuwe bouwwerken nog wel heidense symbolen gebruikt. Volgens christelijke legenden zou Constantijn door een engel naar de stad geleid zijn in een visioen, maar het lijkt er vooral op dat Constantijn de stad uitkoos vanwege haar strategische ligging: dicht bij een verkeersknooppunt van waaruit de Donau en de oostgrens gemakkelijk te bereiken waren. Zichtbare restanten van een Romeinse
vloerverwarming op de Waalkade in Nijmegen. Constantijn liet een nieuw fort met Frankische huurlingen op het Valkhof bouwen, zodat er weer een kleine stadskern nabij het verlaten Noviomagus ontstond.
Als onbetwiste alleenheerser kon Constantijn zich in alle rust bezighouden met de grensverdediging. Bij de Donau versloeg hij in de Goten en sloot een verdrag met hen, in gevolgd door de Sarmaten. Constantijn moet over zijn hele carrière één van de succesvolste militairen onder de Romeinse keizers geweest zijn. De oude limes kreeg een hoop nieuwe forten, zoals bijvoorbeeld het genoemde fort op het Valkhof. Constantijn voltooide ook de legerhervormingen van Diocletianus, met de comitatenses het mobiele veldleger in het achterland en de limitanei grensleger. Hij stelde het ambt in van één algehele opperbevelhebber over infanterie, cavalerie en vloot: de magister militum. Ook stelde hij nieuwe hofambten in zoals de magister officiorum hoofd van de ambtenarij.
Al vanaf Diocletianus waren er nieuwe hofambten ingevoerd, waarvan de meeste steeds vaker door eunuchen werden uitgevoerd, die namelijk niet golden als een potentiële dreiging. Als eunuch konden zij immers geen bastaards bij de keizerin verwekken of de macht grijpen en een eigen dynastie stichten, zo redeneerde men. In de praktijk zouden de eunuchen aan het Laat-Romeinse hof steeds meer de rol van grijze eminenties spelen, daar zij door hun hoge vertrouwensposities erg veel invloed op de keizer konden krijgen. De sacrale rol van de keizer werd door Constantijn ook zeer sterk benadrukt, niet zozeer als goddelijk maar wel des te meer als heilig. De toenemende binding van de boeren aan hun grond, wat in de middeleeuwen het lijfeigenschap zou worden, werd ook door hem versterkt. Constantijn de Grote presenteert Constantinopel aan Maria. Detail van een mozaïek uit de Hagia Sophia. Hoe en wanneer Constantijn precies christelijk is geworden blijft onduidelijk. Misschien kreeg hij dit al sinds zijn prilste jeugd mee van zijn moeder Helena.
Vaststaat dat hij zijn overwinning op Maxentius aan de god van de christenen toeschreef. Meerdere historici beschouwen zijn bekering als een politiek berekende daad. In menig christelijk verhaal wordt hij zelfs omschreven als een keizer die de christenen haatte, maar het om een of andere reden goed met hen voor had. Dat nogal vreemde idee lijkt te kloppen met onder meer in The Da Vinci Code beweerde fabeltje dat Constantijn de christenen godsdienstvrijheid gaf om de rijkseenheid te bewaren. Dit lijkt echter zeer onwaarschijnlijk als men bedenkt dat de christenen nog een behoorlijke minderheid vormden. De rijkseenheid werd eerder bedreigd door de onderlinge burgeroorlogen. Op de Boog van Constantijn in Rome zijn nog duidelijk heidense symbolen te zien.
Maar als alleenheerser gaf hij de christenen diverse privileges, waarbij de bisschoppen vrijgesteld werden van belastingen en de wetten van hun kerkvergaderingen tot rijkswet verheven werden. Ook werden vanaf de heidense muntemblemen afgeschaft en kregen christenen steeds meer belangrijke ambten. Constantijns beroemdste godsdienstige daad na het Edict van Milaan is wellicht het Eerste Concilie van Nicea , in Ook werd de katholieke geloofsbelijdenis hier opgesteld. Verder bouwde Constantijn tal van kerken, zoals de oude Sint-Pieterbasiliek in Rome in de 15e eeuw vervangen door de huidige en de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. Het werd verboden om christenen tot het Jodendom te bekeren. De Donatio Constantini, waarin Constantijn het gezag over het westen aan de paus zou hebben overgedragen, is echter een vervalsing uit de 8e eeuw. Een solidus met de beeltenis van Constantijn. Kenmerkend voor zijn tijd zijn de opvallend grote ogen en het met parels bezette diadeem waar de keizers mee worden afgebeeld.
In wilde Constantijn nog een veldtocht tegen de Perzen ondernemen, met als argument de christenen in dat rijk te willen beschermen. Wellicht was dat vooral de aanleiding en betrof het ware motief eerder de zo vaak voorkomende ambitie om in de voetsporen van Alexander de Grote te treden. Voor hij de kans kreeg werd hij ziek. Op zijn sterfbed, in Nicomedia, liet hij zich dopen door de Ariaanse bisschop Eusebius.
Waarschijnlijk niet omdat hij nu pas christelijk werd of ervoor uit durfde te komen, maar omdat late doop toen zeer gebruikelijk was.
Dat Constantijn zich nooit zou hebben bekeerd en tegen zijn zin werd gedoopt, is dus al helemaal niet waar. De doop werd gezien als het wegspoelen van de zonden, dus door je zo laat mogelijk te laten dopen, werd je ook geacht zo rein mogelijk te sterven. De christelijke keizer werd na zijn dood vooralsnog vergoddelijkt door de Senaat. Nova Roma werd omgedoopt tot Constantinopolis of Constantinopel. De stad zou uiteindelijk de val van Rome zelf overleven en de hoofdstad blijven van het oostelijke rijk, ook wel het Byzantijnse Rijk genoemd naar de Griekse oorsprong van de stad, die tegenwoordig Istanboel heet.
Constantijn ging dankzij de christelijke geschiedschrijvers de geschiedenis in als de Grote. Behalve zijn aandeel in de opkomst van het
christendom, is hij voor het Romeinse rijk vooral belangrijk door zijn hervormingen en krachtige bestuur, waarmee hij voorkwam dat de nieuwe burgeroorlogen een langdurige chaos werden. Zijn zoons verdeelden de macht, maar volgden uiteindelijk hetzelfde scenario als de opvolgers van Diocletianus.
Constantijn had meerdere zonen en ook twee dochters bij twee vrouwen. Hij liet zich om machtspolitieke redenen van zijn eerste vrouw Minervina scheiden, terwijl hij in zijn tweede vrouw Fausta — die hij in had getrouwd om een bondgenootschap met haar vader Maximianus te sluiten — en zijn zoon Crispus, uit Constantijns eerste huwelijk doodde. De motieven achter dit gezinsdrama zijn niet duidelijk, omdat de bronnen elkaar tegenspreken. Een van de bronnen noemt als mogelijk motief seksuele gemeenschap tussen Crispus en Fausta. Hoe het ook zij, duidelijk moge zijn dat Constantijn korte metten maakte met familieleden die hem niet bevielen. Datzelfde gold voor onderdanen die zich in juridische zin niet schikten naar de wet. Om een voorbeeld te noemen: slavinnen of chaperons deze begeleidden andere mensen tijdens sociale gelegenheden die niet goed opletten op hun vrouwelijke compagnon en niet voorkwamen dat ze door een man verleid werd, kregen gesmolten lood in de keel gegoten.
Constantijn en zijn drie zonen. Bron: Wikimedia Gedurende zijn regeerperiode gaf Constantijn niet alleen de bisschoppen meer formele macht, ook gaf hij opdracht tot de bouw van talrijke basilieken en kerken. Rond Pinksteren , terwijl Constantijn een veldtocht tegen de Sassaniden
voorbereidde zogezegd ter bescherming van Perzische christenen , werd hij ernstig ziek. Op 22 mei overleed Constantijn in Ancyrona, bij de stad Nicomedia. Kort voor zijn dood — zoals toen gebruikelijk was — liet hij zich dopen door de ariaanse bisschop Eusebius van Nicomedia.
Ironisch was dat hij conform de traditie van het Romeinse keizerschap na zijn dood vergoddelijkt werd. Zijn drie nog levende zonen — met de weinig originele namen Constantijn II, Constantius II en Constans — namen gezamenlijk de regering van hun vader over. Het triobestuur leidde tot een periode van onderlinge burgeroorlogen en geweld. Uiteindelijk kwam Constantius II als overwinnaar uit de bus. Constantijns nalatenschap was enorm: hij bood ruimte voor het christendom om zich, verbonden aan de staat, in het Midden-Oosten, Europa en een deel van Azië te verspreiden en bouwde veel kerken en basilieken.
Vorige bericht Pietro Aretino: de satirische journalist die zichzelf dood lachte Volgende bericht Brugse glas-in-loodramen in Londen Blij met deze site? Uw donaties stellen ons in staat Historiek verder uit te breiden en zorgen ervoor dat ons archief online blijft. Klant bij Bol? Bestel via deze link en Historiek krijgt een kleine vergoeding. Dank u wel!
Op Historiek vindt u historische achtergronden bij het nieuws, maar ook bijvoorbeeld boekbesprekingen, historische uitdrukkingen en gezegden, informatie over de Griekse mythologie, wereldoorlogen en veel historische foto's. Veel van onze encyclopedische artikelen zijn ook goed te gebruiken voor spreekbeurten en werkstukken. Fout in een artikel? Gebruik dit formulier.
Docent geschiedenis? Publiceer op Historiek. Bij Historiek vinden we dat geschiedenis niet alleen interessant maar ook relevant is. Ons motto:
"Omdat we ook van gisteren zijn Hosting door Xynta. Bronnen: — Wie is wie in de klassieke wereld Kampen: uitgeverij Kok, Pin 3. Share Anderen lazen ook:. Verder speuren:. Negen jaar eerder had hij op elfjarige leeftijd de troon bestegen, maar nog maar kort tevoren was … Lees verder ».
Als verpleegkundige wordt de Poolse Irena Sendler in toegelaten tot het getto van Warschau. Al snel smokkelt ze weeskinderen uit de afgesloten wijk en ze vraagt aan haar familie … Lees verder ». Lees verder ».
https://img1.wsimg.com/blobby/go/0dca21f6-8b4d-43dc-9c7a-81743c18be5b/the-sissy-trainer-mrs-pennysaver-813.pdf https://cdn-cms.f-static.net/uploads/4679797/normal_61b7dece81ccb.pdf
