Kinderopvang & Kleuteronderwijs in Vlaanderen

Kinderopvang & Kleuteronderwijs in Vlaanderen

Katrien Van Laere – 24/09/2013

“A great change is coming over childhood in the world’s

richest countries. Today’s rising generation is the first in which a majority are spending a large

part of early childhood in some form of out-of- home child care”

(Unicef, The Child Care Transition, Innocenti Report Card, 2008)

Alhoewel niet nieuw toch zorg en educatie van jonge

kinderen wordt meer en meer een publiek domein

• Historiek kinderopvang

• Historiek kleuteronderwijs

• Inzetten op toegankelijkheid

• Transitie faciliteren

• Inzetten op professionalisering

• Herdenken van zorg en eudcatie jonge kinderen?

Overzicht

• Eind 19de eeuw: nood aan vrouwelijke arbeidskrachten en ‘beschaven’ van de arbeidersklasse

• Begin 20ste eeuw: medische en hygiënische zorg belangrijk om kindersterfte en –infectie te

voorkomen

• In de jaren ‘70-80: tewerkstellingsfunctie als hoofdfocus  kinderen van laaggeschoolde of werkloze ouders werden uitgesloten

• Balanceren van economische, pedagogische en sociale functie als continue zoektocht

Historiek kinderopvang

• Eind 18de eeuw: Matressenschooltjes in Zuidelijke Nederlanden

• 19de eeuw: Bewaarscholen en Kindertuinen

• Vanaf 1842: oprichting van een kleuterschool wordt plicht van een gemeentebestuur

• Na WO II: kleuteronderwijs wordt volwaardige entiteit en aantal kleuters stijgt

• Van moralisering naar kennisverwerving &

voorbereiding op lagere school

Historiek kleuteronderwijs

KINDEROPVANG

• Bevoegdheid van Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

• 49,4% van de kinderen tussen 2 maanden en 3 jaar maakt gebruik van formele opvang.

Probleem

• Onderzoek in Vlaanderen (2007): 10% van de families

vindt geen plaats: vooral Alleenstaande ouders, kansarme ouders en ouders van etnisch-culturele minderheden

• Onderzoek in Brussel (2006): meer plaatsen in rijkere buurten en opnamecriteria bevoordelen tweeverdieners

• Mattheuseffect

Inzetten op toegankelijkheid

KINDEROPVANG

Aanpak

• Oprichten buurtgerichte en flexibele kinderopvang

• 20 % regel

• Inkomens gerelateerd maken van zelfstandige voorzieningen

• Proefprojecten met lokale samenwerkingsverbanden

• Kind & Gezin organiseert begeleidingstrajecten sociale functie

• Sociale functie decretaal vastgelegd in beleid

kinderopvang en kinderopvang heeft cruciale plaats in armoedebestrijdingsplan

Inzetten op toegankelijkheid

KLEUTERONDERWIJS

• Bevoegdheid van Minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel

• Hoge graad van ‘participatie’: gemiddeld 99,5 %

• 97,40 % van de vijfjarigen meer dan 220 halve dagen aanwezig op de kleuterschool

Probleem

• Pisa resultaten: onderwijs bestendigt of versterkt zelf sociale ongelijkheid

• Bezorgdheid over kleuters die niet of niet voldoende

aanwezig zijn: vooral kinderen met laaggeschoolde moeders en kinderen die Nederlands niet als thuistaal hebben

Inzetten op toegankelijkheid

KLEUTERONDERWIJS

Aanpak

• Creëren van gelijke kansen voor alle kinderen

• Alle kinderen moeten toegang hebben tot kleuteronderwijs

• ‘Voordeel’ voor kinderen in maatschappelijk kwetsbare positie

• Kleuterparticipatiemaatregelen

• GOK beleid

• Experimenteren met ‘Brede school’

Inzetten op toegankelijkheid

Probleem

• Kinderen die uit formele kinderopvang komen hebben het aanzienlijk makkelijker in kleuteronderwijs

• Voor ouders een belangrijke stap

• Vooral voor de zorg van de jongste kinderen ontbreekt een specifieke visie in kleuteronderwijs

• Schoolrijp versus kindrijp (bijv. zindelijkheid,…)

Aanpak

• Warme overgang - Kind&Gezin

• Kinderverzorg(st)ers inzetten + extra GOK uren

Transitie faciliteren

Inzetten op professionalisering

Internationale consensus

• Kwaliteit hangt samen met de competenties en kwalificaties van de medewerkers (CoRe)

KINDEROPVANG

• In de kinderopvang zijn heel wat kortgeschoolden actief

• Naar schatting de helft van de medewerkers heeft geen scholing over het omgaan met kinderen en hun families

KLEUTERONDERWIJS

• In het kleuteronderwijs: bachelor niveau +

ondersteuning kinderverzorg(st)er niveau secundair

onderwijs

Medewerkers in de kinderopvang

(2010)

Inzetten op professionalisering

Herdenken zorg & educatie van jonge kinderen?

• Unesco rapport 2010: Caring and Learning together

• Communicatie Europese Commissie 2011: Early

Childhood Education and Care: Providing all our children

with the best start forthe world of tomorrow

Split systemen

• Systeem voor 0-3 jarigen& systeem voor 3-6 jarigen

• Kinderopvang en kleuteronderwijs zijn gesplitst

• Verschillende Ministeries zijn verantwoordelijk

• Vlaamse, Franse en Duitse gemeenschap van België,

Bulgarije, Tsjechië, Frankrijk, Griekenland, Hongarije,

Ierland, Italië, Nederland, Polen, Roemenië, …

Geïntegreerde systemen

• Systeem voor 0-6 jarigen

• Kinderopvang en kleuteronderwijs zijn geïntegreerd

• 1 Ministerie (meestal onderwijs)

• Denemarken, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië, Spanje, Zweden, Kroatië …

• Op weg naar: Verenigd Koninkrijk (Engeland en

Schotland) en Ierland

Split systemen Geïntegreerde systemen Toegankelijkheid van de

zorgvoorzieningen voor 0-3 jaar is problematisch

Jonge kinderen participeren in voorzieningen als sociaal recht

Aparte zorgfocus en onderwijsfocus Geïntegreerde onderwijsfocus of sociaal- pedagogische focus

Transitie tussen kinderopvang / thuis en kleuteronderwijs kan abrupt zijn voor kinderen en families

Continuïteit voor kinderen en ouders

Verschillende opleidingsniveau Gelijkaardig opleidingsniveau Lage graad van professionaliteit voor

jongste kinderen (vooral bij commerciële private opvang en onthaalouders)

Hoge graad van professionaliteit voor alle kinderen (niet bij assisterend personeel)

Nood aan integreren?

Voordelen:

• Toegankelijkheid verhoogt voor kinderen en hun families

• Meer nadenken over pedagogische en sociale functie voor de jongsten

• Zorg en educatie wordt geïntegreerd, focus op holistische ontwikkeling van kinderen

• Positie medewerkers verhoogt aanzienlijk

(salaris, opleiding, vormingsmogelijkheden)

Nood aan integreren?

Nadelen:

• ‘Verschoolsing’ van de kinderopvang

• Zorg wordt ondergeschikt aan educatie

• Educatie wordt verengd tot leren: focus op pre-schoolse vaardigheden

• Zorg is problematisch voor jongste kinderen in klassen

• Relatie ouders-voorziening krijgt meer instrumentele

invulling

De VLOR adviseert

“De raad heeft het wel moeilijk met het voorstel van de Europese Commissie om opvang en onderwijs te integreren en pleit eerder voor aansluiting tussen opvang en onderwijs en voor

een gemeenschappelijke visie.”

• Drempels tussen kinderopvang en kleuteronderwijs wegwerken

• Voldoende kindplaatsen in kinderopvang creëren

• Kwalificaties van het personeel in kinderopvang verhogen

• Inzetten op meer pedagogisch geschoold personeel in de kinderopvang

• Inzetten van kinderverzorg(st)ers in de kleuterscholen

Referenties

Amerijckx, G. & Humblet, C. (2012) The evolving issues of transition to preschool for children living in the Brussels Region. Paper presented at the 22nd EECERA Conference, Porto, Portugal

European Commission (2011b). Early Childhood Education and Care: Providing all our children with the best start for the world of tomorrow. Retrieved 1/08/2011 from http://ec.europa.eu/education/school-education/doc/childhoodcom_en.pdf

Ghysels, J., & Van Lancker, W. (2010). De terugkeer van het Mattheuseffect? De casus van de kinderopvang in Vlaanderen. Tijdschrift voor Sociologie , 151-163 .

Gobeyn H. & De Stercke N. Mag mijn kind naar het eerste leerjaar? Masterproef, Universiteit Gent

MAS. (2007). Analyse van het zoekproces van ouders naar een voorschoolse kinderopvangplaats. Leuven: MAS.

UNESCO (2010). Caring and Learning Together. A cross-national study of integration of early childhood care and education within education. Paris: UNESCO.

Urban, M., Vandenbroeck, M., Peeters, J., Lazzari, A., & Van Laere, K. (2011). CoRe Competence requirements in Early Childhood Education and Care. Final Report for European Commission, DG Education and Culture. Gent: CoRe

Vandenbroeck, M. (2004). In verzekerde bewaring. Honderdvijftig jaar kinderen, ouders en kinderopvang. Amsterdam: SWP.

Vandenbroeck, M., De Visscher, S., Van Nuffel, K., & Ferla, J. (2008). Mothers' search for infant childcare: The dynamic relationship between availibility and desirability in a continental European welfare state. Early Childhood Research Quarterly , 245-258

Van Oudenhove Marie-Eline. Ervaringen en betrokkenheid van ouders bij de instap in het kleuteronderwijs, Masterproef, Unviersiteit gent

Vervaet, V. (2010). Toegankelijkheid van kinderopvangvoorzieningen in Brussel en Gent. Tijdschrift voor welzijnswerk , 38-43.

VLOR: http://www.vlor.be/advies/advies-over-opvang-en-onderwijs-voor-jonge-kinderen-oojk

www.vbjk.be