SA WUNEESCHE WOORDENLIJST

SAWUNEESCHE WOORDENLIJST

noolt

J. K. WIJNGAARDEN.

Zendl'lillg-/..l'eraar.

UI'I'GEGF.VRN DOOit HE'i' KON, INS1'1'l'UU'f VOOR DE 'L'AAr.- , J.AND- 'EN VOLKENKUNnl~ VAN NED.-INDIË.

·S-GRAVENHAGE.

MARTINUS NIJHOFF.

1896.

.,'

SA WUNEESCHE WOORDENLIJST

DOOR

J. K.

WIJNGAARDE~,

Ze1ldelillg Leeram'.

MET EE:-<" VOORWOORD VAN

C. POENSEN.

UI'I'GEGEVEN DOOR HET KONINKLIJK INS'l'l'l'UU'l' VOOl. DE 'l'ÁAL-, J.AND- EN VOLKENKUNDE VAN NED.-INDli:;.

;

SA WUNEESCHE WOORDENLIJSrr.

DOOR J. IC WIJNGAARDEN.

Den 22eo September 1894 ontving het Bestuur van het Ned.

Zend. GClloot8chajJ het droeve telegraphische bericht, dat zijn trouwe, ijverige en bekwame zendeling J. K. WIJNGAARDEN na eene kortston- dige ziekte aan de zijnen en zijn werk ontvallen was. De hier volgende bijdrage tot de kennis van de Sawuneesche taal voltooide hij, toen hij reeds het eiland Sawa had verlaten, en zich te Bulu- Hawar op Oost-Sumatra had gevestigd. Blijkbaar had hij bij de samenstelling van deze Woordenlijst de belangrijke: "Sawuneesche Bijdragelifl door Prof. 1-1. KERN in I/Bijdragen tot de

rr.

L. en V.-kunde v. N. 1., Ve Volgr., 7^e D., -5- atlev. nevens zich liggen, en wilde hij zijnen arbeid als eene aanvulling daarvan beschouwd hebben. Immers bevat zijn Lijst bijna geen woorden, welke reeds in die "Bijdragenl/ opgenomen werden; tenzij dat zijne ervaring op Sawu hem had geleerd, dat die woorden eenigszins anders gespeld en uitgesproken behooren te worden, dan die" Bijdragen" ons leeren.

In enkele ophelderingen over de uitspraak van het Sawuneesch deelt W. ons mee, dat het Sawuneesch met de volgende letters wordt geschreven:

a, b,

b,

d,

d,

e, g,

g,

h, i, j, k, 1, m, n, ^0, p, r, t, u, w; en de samengestelde teekens: dj, dj, ng en nj.

Hieruit zien wij dat W. een:

b, d, g,

^en dj in het spreken heeft gehoord, waaromtrent wij in de genoemde ^1/ Bijdragen ^1/ geelle aanwijzingen ontvangen. Een schrijven, waarin wij hem o. a. ook omtrent deze letters nog nadere inlichtingen verzochten, was op weg naar Indië, toen de dood hem weg nam, en moeten wij ons dus tevreden stellen met de opmerkingen, die hij bij deze W oorden- lijst heeft gevoegd.

Alleen kunnen wij hier nog mededeelen, dat dr. J. G. F. RIEDEL de vriendelijkheid had ons mede te deelen, dat, naar luid zijner vluchtige aanteekeningen "de uitspraak van de b, d, k, en g in

"het Sawuneesch op tweeërlei wijze geschiedt: namelijk als de b, lId en k in het Hollandsch, en df g in het Fransch; verder als- lIof men aan deze consonanten de lt heeft bijgevoegd, of als bh,

"db, kit en g]l."

4 SA WUNEESCHE WOORDENLIJST.

Ook in schrifturen van andere hand vonden wij eene dergelijke spelling en schrijfwijze gevolgd. Het staat alzoo wel vast dat het Sawuneesch de IJ, d, 9 en k in tweeërlei uitspraak bezit. Gewenscht blijft echter nog eene nadere omschrijving van die uitspraak. Wat

IV. ons daaromtrent meedeelt, is het volgende:

De

b

is de zachte b; bij het uitspreken moet men de lippen een weinig naar binnen trekken, gelijk wanneer men een pijp rookt, zonder de lucht in te slikken; zij wordt meel' voor in het gehemelte gevormd.

De

ä

is de zachte d; uitgesproken door de tong een weinig naar boven in het gehemelte te brengen; hetzelfde geldt voor de dj. (Dit doet ons denken aan de uitspraak van de jav. IW").

Een enkele maal schrijft men een j in plaats van een dj, wat minder goed is. Als beginletter komt j niet voor dan alleen in: ja; overigens alleen in enkele afkortingen.

De

g

is de scherpe g, dieper in de keel uitgesproken. Voor- beelden zijn: gero,

gilu,

higi, kégana, enz.

De k klinkt dikwijls ietwat scherper dan onze k.

De klemtoon valt steeds op de vóórlaatste lettergreep, behalve daar waar zulks is aangegeven.

Sommige woorden hebben verschillende beteekenis naar mate de klemtoon op de v66rlaatste of op de laatste lettergreep valt. Bijv.: melä = goud; mëla = spoor. - pëke of pekë; enz. Ook woorden als: b~mi, beIa, beIa, bega, enz. hebben den klemtoon op de v6órlaatste lettergreep.

De klinkers worden in deze Lijst aldus aangeduid: a klinkt lang; à kort.

e

" "

^è

"

e schijnt wel aan de javaansche

te beantwoorden.

0

" "

^<>

"

1 IS gelijk onze ^1.

u" " "oe.

Pep et

Overigens moge de inhoud van dezen schriftelijken arbeid van W. door ons met piëteit voor den druk en de uitgave gereed ge- maakt, voor zich zelf spreken. Ons is hij eene herinnering aan een hoog gewaardeerd, al te schielijk afgesneden, werkzaam leven van een jongen man, wiens optreden in de Zending zooveel voor het Godsrijk en de wetenschap beloofde. C. POENSEN.

A.

a - wordt dikwijls achter een woord gevoegd, en geeft dan iets vertrouwelijks in den toon. BUv.: ^\V e - a, r ^{i -a,} wok a- li d e -a, wok 0 d e -a.

a'a - Oudere broeder of zuster; namel. als een broeder van z'Î}ll ouderen broerler of eelte zuster van haar oudere zuster spreekt. Het wordt niet gebruikt als een broeder van zijn oudere zuster spreekt, ~f eene zuster van haren ouderen broeder. Ygl.

nltweni, naDlone. - a'a-ari, oudere en jongere broeders of zusters. - a'a (e) ari (e) rin a (e) na wen i (e), broeders en zuster8, eig.: oudere en jongere broeders, moeders en zusters, door een man gezegd als h'Î} eene vergadering van mannen en vrouwen aanspreekt. - a Dl a (e) a'a (e) ari (e) rina naweni (e) ama (e) namone (e).

ab 0, a b u - ontmoeten; overeenkomen - p e a bon g lt I i dj a w a, overeenkomen met het Maleisch, hetzelfde zijn als in het Maleisch. - Dl e d a' u jan g eta a b 0 ri à dj i, ik ben er bang voor ( denkende) regen te zullen krijgen.

ade - lever, Jlal. hati - deniade, Mal. hati - hedui den i ad e, verdriet; Mal. soesah hati - On8 hart heet il/

het Saw. uh u.

ad j a - leeren , onderwijzen; zoowel onderwijs geven a18 ontvangen - t a a

iJ

ja r i j a, ik onderwijs en ik studeer.

à

d

j i - regen - we ^{r u à} dj i, regenmaand , natte moeson.

lWen ze/Jt ook: weru dji lai, weru àdji lai.

1. à dj i - Een sterrenbeeld.

Il. à dj i - tred, schrede.

adju - hout - kepue aiïj D, boom.

a <10 h - Mal. tiada en bukan, neen, niet, meestal L'erkort tot do h - bel U do h ri jan a n i de, ik heb het niet vergeten. Niet in verbinding met een werkwoord voorkomende is h,et steeds adoh - ta kako au we aiïoh, gaat gij of niet? - ad 0 h d 0 do h, bepaald - ad 0 h do do h nara, bepaald krijgen. - adoh dae, nog niet. - dai

6 SA WUNEESCHE WOORDENLIJST.

d ae (10 h, nog niet genoeg - d a i

do

h, niet genoeg;

oolc: niet in de gelegenheid zijn, geen gelegenheid heb ben;

by1!.:

d

.a i d ⁰ h j a t a kak ^0, ik kan niet gaan, bij"v er/Je1l8 heen.

I. a d u - hard, ,'an vruchtert bv. Ook: oud. - ad 11 k e ja, ik ben aloud. - ri h i a d u

=

ri h i wek a, zeer oud - pe ad u li, met nadruk spreken.

11. a d u - moedervlek.

ae - veel. - peu peae ae, veel worden, zeer veel. - d 0 a e d 0 h 11 di, veel en weinig. - nar a p e a e a e , zeer veel krijgen. - a e kok 0, veel drukte maken, veel praten. - ae koko til, adoh, ontkennen. - ae dara, gierig. - made nga ae koko, sterven zonder be- kennen.

age, agi, mage. - uitdoen, wegdoen - age ko hudi he, doe er wat uit, gezegd wanneer een mand te vol i8. - age hala païhi, de zonde weg doen.

a h a - Mal. atjar, zuur. - Het Sawu,nee8che woord 1;001' zuur i8: budu.

àhe - ziek. - til. àhe loro we, gedurig ziek zijn.

ah 0, a hu, - he ah 0, (naar) iets kijken, gadeslaan.

la ah 0, la h ~ a ho, naar iets kijken.

ài - vuur.

ai, ruai - hand - ne pa ruai ja, in mijn hand zijn, in mijn bezit hebben. - ban i r u a i ja, ik durf te slaan.

- made ri ru ai ja, door mijn hand gestorven. - ai

komt ook 17001' in de beteelcem:8 van: voet. - a i

e

I a, pooten en vleugels. - bole kedunu (e) ai kuu, stoot je niet, struikel niet. - a i k u u, teen en en vingers. - a i kiki, pink. - ai benga, ringvinger. - ai telora, middelvinger. - ai djudju, wijsvinger. - ai ae, duim.

ake. - keake. - kako pe keake eni, kreupel loop en , 1flJv. door een zweer aan het bovenbeen.

ako - peako, streken hebben, kuren. - taako take- pegi, kuren. - peako ketu, bewegingen met het hoofd maken. - peako eni, zich dom, onnoozel, gek houden. - bol epe a koe nik i dot 0 i ma, zich niet onnoozel houden, als men het weet.

alo - tabiba alo loro we, aanhoudend huilen; dwars- boomen. - biba schijnt dwarll te beteelcenen. TTr;!. kebiba.

SA WUNEESCHE WOORDENLIJST. 7

a I u stamper, bUv. om rijst te stampen. - a 111 kok 0, stcm, geluid.

àma - vader - àma ae, (ui/spr. mae) vaders oudere broeder, oom. - à m a i ki (uitspr. m a i k i) vaders jongere broeder, oom. - àma kemo11e, (1.IJtspr. makernone) moeders broeder, oom.

a mi, am e - beleefd, vriendelijk verzoeken.

a lil 0 - wortel. - a ^{111 0} ad j 11 , wortel - a ^{111 0} alleen wordt bb'na niet gebruikt. - a 111 0 a dj u ook: geneesmiddelen, omdat men uit de wortel8 medicijtlen bereidt. - Zoo 001,; zegt men: r 11 a <Ij 11, omdat men aftrekselIJ van bladeren als medicijn .r;eóruilct.

ana - kind - ana memone, zoon - ana mob~ni, dochter - ana kako (ljara, of: ana ei w~nji

kenana, ou echt kind - metana, geboren worden-

lil eta n a a na, baren. - met a n IL is mi88c1ûen een sa7llen- .flestelrl woord van met ^IL en a n "; met a het.: openscheuren, openbarsten door vallen. - do U dom (' ta na, eene barende. (kan wel niet zijt"'· vroedvrouw.) - ta ana ke r i j ^l\, dit is mijn kind, ik noem het mijn kind. - a na iki, (naiki), een klein kind. - ana dou adju, pop.

a n é - zeggen - a n e n 0, hij zegt - b a I e a n e n 0 , hij antwoordt

à n é - inenten. (Verba8tering van ons: inenten?)

1. a n ga - anderen - ta 0 ri 1\ n ga, anderen deden het.

Il. anga - bevinden onder; mengen - djara do peanga, een paard dat weg is, en zich bij andere, vreemde paarden bevindt. - i h i a n ga, vriend. - i h i is: vleesch; het vleesch is dus vermengd, één geworden van degenen die vrienden zijn. - h 11 b a a n ga, vriend; e~q.: door elkaar gestrengelde bloemstelen - a n gal a i, makker.

ange, angi - het haar wasschen. - ange (angi) ru k etu.

a n g 0 - p e a n go, niet terug geven, achterhouden.

a n i, - aas, om te ri,~8chen. - wij e k 0 a nim a n u h e we, geef eten (ati,al) aan de kippen.

à nj 11 - schildpad - à nj ^U ei, rivierschildpad.

a n 0 - Koep. }!{al.: hahanok ; witte plekken op de huid.

ao - kalk - ao wailada, krijt.

ap a - slecht, bedorven - ne taapa ihi ja, mijn lichaam

8 SA WUN EESCH.t: IVOORDENLIJST •.

is onwel. - apa dahi, of: apa ko ri tIahi, of: ri d a h i a p 8, onstuimige zee. - po a pa, verwoesten, be- derven. l~fJl. wo apa.

a r a - po a ra, verwisselen van plaats, springen, bijv. van de1t eenett steen op den anderen) van de eene bank op de andere:

p 0 a r a tI

e

ni bag o.

ar 0 - rijst in 't algemeen - are me d á (df! klemtoon op:

tI á) , padi. de nog niet ontbolsterde rijst. - Padi-soorten zijn: are lapudi, a. kewore, a. la moa, a. pe- ngutu delo, a. la dima, a. la ra tore, a. laka, n ru (rou), a. witi, a. b u gi, a. k 0 bobo, a. laka butu.

ari - jongere broeder of zuster. - zie: a'a. - mono a rit e ka, de jongste broeder - a r i is ook: de placen ta.

1. a ru, a I u - stamper.

Il. aru - acht.

a u - pers. 1J.n.W. 2 pers. enk.; ook bezittel. v.n.w , gij, uw.

IJik/./Jijls bezigt men: u: ta' 0 r i u, l i u.

a w a - slingerig, duizelig. - don do a wa, iemancl die zijn roer niet recht kan houden. - do awa ri due ara, duizelig door arak. - d U e a ra, arak.

awo, awi - achteroverkammen. - beni peawi, een meisje, dat haar haar reeds achteroverkamt , een jaar ol tien oud. - p e a wir i u m a wo, t a li n a i k i, spreek er niet meer over, trek het je niet aan, het is het zeggen van een klein kind. - eI a k epe a w i la k e dj n ¹¹ ga, al uitgemaakt, afgemaakt.

1. a wu - stof. - a \Vu ke p 0, buskruit. - a \Vu ra' 0,

asch.

Il. awu - grijs, blauw. - djara mone awu, grijs paard, schimmel. - be la do a \V u, blauwe kain.

B.

b a b a - kort, niet hoog. -

b

a

b

a a i, kort, niet hoog op de pooten. - dj a rad ⁰

b

ab a a i, een klein paard.

dj a rak ii, een klein paard. - m 0 ne wok U ka.

ba b a - zie Kebaba. '-'

SA WUNE:ESCHE WOORDENLIJ ST. 9

bada dier.

badja - met vakken boven elkaar. - oko pe badja, een doos met vakken (verdiepingen) boven elkaar.

bad u - blaffen veen honden. - bad u dol 0, het huilen van honden.

bnge, bngi - deelen. - pebnge, pebagi, verdeelen. - bag e

emu,

huis afbreken.

bngu - bank. Ook: hngo.

1. baha - wasschen. - pebahn, iets wasschen. - In bnha, aan het wasschen zijn, naar de ril;ier.

Il. bnha - lezen. - T. dei ta baha, 'I'. houdt van lezen.- baha kcbali kcbali, overlezen, nog eens lezen.

bai - do blti, dik. - bai Inda goro. Zie: lada goro.

baka - veel. - baka uru ja nga au, ik (was daa.r) veel vroeger dan gij. - tam a la tab a kaj a kak 0

djara do mi hède, ik heb er een tegenzin in aldus te loopen.

b

a Ie, b a I u - omgekeerd, teruggekeern.. - p eba I c, ver- geldend.

bauga - bewaken, oppassen. - baugn ri mone dé

U ere n a h i d e. Dit wordt gezegd ^Valt een hen.qst die op zijn merries pa8t; dU8: de hengst past op de merries. - b n- u g n Dl u, gehuwd. Dit woord i8 eene 8amen8telling l;an

bnuga

+

emu, d. i.: op het hnis passen. Bnngamu

wordt gezegd /Jan iemand, clie eene vrouw in hui8 neemt, met haar huwt, zonder de bel i' s = bruidschat , te betalen. Voor clit laatste //€bruilct men: pel 0 kou ga a.

bnnga - bauga ta ugaa, verlangen te eten.- bnnga mari, van lachen houden.

bani - durven, moedig, dapper. - don do bani, iemand die durft, moedig is, die niets of niemand ontziet. -

b

^{a u} i rna i ja, ik durf te slaan.

bao - met de elleboog stooten.

I. bara, bira - kant, windzijde. - pa bara dimn, op den oostkant. - I a bar a wa, naar den westkant, naar den kant van Soemba.

Il. bara - gast.

bal'a - goederen.

bar a ka - doos. bar a kar u nni, tabaksdoos.

bnri - gebroken, in stukken. -

eh

pebari, het IS

gebroken.

10 SA WUNEESCHE WOORDENLIJST.

bare, bari, - bare eni, zich omkeeren in den slaap;

veranderen, zich bekeeren; hetzelfde als: r i h U

e

ⁿ i. - . bar i en i ne den i ad e, veranderen van zin, zich bekeeren.

ba ta - tegenhouden, hoeden. - ba ta bada, beesten hoeden.

- bata kii, kebau, geiten, buffels hoeden.

ban -- met de hand slingeren onder het loopen.

be - be ^Hl a

iï

a i, naar beneden hangen, zooals bladeren aan een boom, de staart van een paard.

bea - loon.

bebe - eend.

bebo - rnbebo, been, (lid des lichaams). - djara bebo, loopen, te voet gaan.

bedi - kebedi, verschrikt, onthutst, ontsteld. - kebedi deka is minder gebruikelblej men zegt: deka heweka, onver- wachts komen.

bed i - uitzoeken. - bed i Hl e d a, de padikorrels uit de bras zoeken. - bed i her 0 go, wannen, wanneer men padi gestam))!

heeft.

bMja - asthma.

be dj i - slapen. be dj i k 0 de, knikkebollen. - be dj i heb ek a nam a d a, één oog toe. Het !comt ook ^VOOT in den zin nan ons: op één been kan men niet loopen; men gebruikt iets en één oog slaapt ^j nog zoo veel en beide oogen slapen, dan heelt men ge1tOcg.

bedo - stal, kraal. - bedo keban, eene afgeslotell plaat8, waar de buffel.y '81lachts opge810ten worden. - emu bed 0,

huis van opsluiting, gevangenis. - don do bedo, gevangene.

bedu - blind, zonder dat er iets bijzonders aan de oogen i8 te zien . .Men ze,qt ook: bedu keban. Vgl.: wokeo.

bege, begi - wegjagen. bege wawi, manu, varkens, kippen wegjagen.

be ge - r n eng a beg e, wat verboden, zondig is, waarvan men een afkeer moet hebben. - beg e dar a, walgen, wal- gelijk.

bego - dissel.

beg n - do beg u, een minder soort geven dan men beloofd heeft.

begu - pebegu - he nga pebegu, rai pada ludu ta 0, niet wel met elkaar zijn, sedert het gebeurde.

bèhè - bèhè kuri njoro, dikke lippen.

SAWUNEESCH1: WOORDENLIJST. 11 b~hi ijzer.

be h n - k e b e h 11, bezweet. - eik e b eh u, zweet.

bebu - verzadigd. - behu deIn, verzadigd. behu

m

ft

nu,

krop van een kip.

b

~

k

^{ft - splijten,} klooven, besnijden, besnijdenis. -

bek

^a

1/J()Trlt gebruikt bij de ojJ/elli?lfJ 1'an VOOTwerpen, die in tweeën .r;espleten zijn, of ^1JUlI zaken waa1'1Jan el' sleclt/s twee zijn. -

heb~ka namada, één oog. - due beka wodilu, de beide ooren. - nj in heb

e

k a, een halve kokosnoot.

hebeka (Iou, een halve vadem.

beka - ontsteld. - beka ja ri u, je ontstelt mij.

bek a - sirihdoos. - bek a r a i dj u a, een beka op Raidjua gemaakt, of naar het model daarvan.

bel a - breed, ruim, plat. - ben i bel a, eene vrouw met een breed gezicht. - p eb

e

^{I a (p e}

bel

e), wijd, breedmaken. - boke pebela, wijd openzetten. - kebela, vlak, vlakte.

ileIa - een stuk goed, lap; wordt .r;ebruikt bij ojJtelling 'Van fJe- we/Jen stoffen: hebela higi, één kain. - hebela IUlU, één zakdoek. - ben i

bel

a, eene weefster.

bel a - loop en , gaan. - bel alo rol a d a h i w e a u, ge gaat aanhoudend naar het strand. - bed j i ken a h 0 (1 i, bela kaba tobo njiu, de sirihzak slaapt, dekokosnootdop wandelt; d. w. z.: de vrouw tracht den man te verleiden; terwijl hij slaapt komt zij zijne beenen met olie, die in de kokosnootdop is, bestrijken.

bel

e -

be

^{li -} draaien, keeren. - k eb

e

^li, l i k e be Ii, spreken waarbij men de letters del' woorden omzet, achtcrst- voor. - p e bel e, misleiden.

bel

i r a i - morgen -

me iî

a

bel

^{i, morgen avond. -}

beli rai djemiae ({'ljemiae beH), morgen ochtend.- (1lfisschien staat dit woord wel iu verba1lll met het v001'!Jaa17rle.) belo - met wonden zijn, geen zuiver lichaam hebben. -

beni belo, eene dusdanige vrouw. Ook: de naam van een offersteen, waar zulke menschen ofl'eren.

bel 0 - p e (1 a i d 0 bel 0, lief praten, om iets te krijgen. Belo is de 1/aam van een kampzt1l.fJ wier bewoners beleend staan a18 zoete praters.

beh - vergeten - tabelu ri au, gij zijt (hebt) het ver- geten.

ben g a - stom, dom - d 0 u ben ga, iemand die stom is. -

12 SA WUNEESOHE WOORDENLIJST.

dou do benga do wudju, iemand die dom en onbevat- telijk is.

ben g u - z. v. a st uks, gebruikt bij de optelling van wapens, scherpe voorwerpen. - heb eng ^U tud i , heb eng ^U k etaka.

ben i - vrouw; allee1t gebruikt is het: mob e ^U i; in samen- stellingen ben i. - ben i buk u, een oud vrouwtje krom en gebogen; het vrou wtj e op de maan (biJ ons: mannetjc ^U)) de maan.) - ben i a a, a r i, oudere, jongere zuster (door eene vrouw gezegd.) ben i b a I u wordt niet gebruiX·t; voor weduwe ^ZfJ.qt men: lJeni wue niki wue. - beni ae, vorstin. - Irt: ben i valt de klemtoon op b e.

ben j a dar a - zie: g U had ara.

benji -- benji metia, niezen.

bera - nauw, eng - do bera De kodo ja, ik heb het benauwd op mijn borst.

bet e - k e bet e are, rijstemeel.

i) e ti - een weinig geopend. - bet i nam a d a, van jOllge honden en !catten gezegd, als ziJ pas cte oogen begi1l1/Cn te

openen. ~ beti weo ài, een vuur heel in de verte zien flikkeren. - n g ede r i j a tab et i ne à i, ik zie dat el' heel in de verte een vuur flikkert.

bib a - een zeedier, dat als men het aanraakt bloedt; van daar dat men van een !eind, dat biJ het minste grient en huilt,

ZfJ.qt: ta bib a loro loro we (aldoor huilerig zijn.)

Bid a en Bid 0, vrouwennamen.

bigo, bigu - werpen, ee1t klein eindje, niet ver. - bigo wo wadu, steen en gooien. - bigo djala, het net uitwerpen.

bigu - pebigu is pewala, anders zijn, verschil bestaan.

bili - kiezen. - Mal.: pilib.

r.

bil U - niet meer aan huis denken. - bil U tab e dj i, vast slapen.

Il. bili - rn bil n, een soort blad.

bira - zie: bara

r.

Bire - Jongensnaam.

bita, bite - uittrekken. - bita djnu, gras uittrekken. b 0 - gat, niet .fJegraven. - r 0 a, een .1e.fJranen gat. - do

bo, met gaatjes of gaten zijn. - pebo, gaten maken. - b 0 wo d i l n, gehoorgang.

SAWUXEESCHE WOORDENLIJS'r. 13

boa - een soort boom die veel aan den waterkant voorkomt.

bob a - pijp. - m u h i bob a, een pijp rooken.

bobi - een kleine jongeJ1. - bobi tali wadji, een kleine jongen. - i a do h ja do a, be

iI

j i tak er fd 0

bob i, ik doe niet aan het pedoa, ik sus mijn kleinen jongen in slaap.

bob 0 - nat. - do bob 0, nat zijn. - m é a bob 0 , donker rood.

bodjo - heuvel. - do bodjo, heuvelachtig.

bodo - hoop. - bodo rai, adju, een hoop aarde, hout. -

b

⁰ flop a i, een bord met eten, met een kop er op.

boe, b 0 i e - schertsen. - tab 0 e boe tu wa, mijnheer schertst steeds.

b 0 h 0 - dikke oogen van het huilen. - do b 0 h 0 z. rt.

boke - open, openen. - boke kelae, doe de deur open. - kelae do boke, geopende deur. - boke ook: anus. - boke hapi, anus van eene koe.

boke - djeboke, eene verzekering. - uuu ja dje- boke, stellig het mijne. - heue boke, waarschijnlijk.- u u u ja he u e bok e, waarschijnlijk het mijne.

bole - vetatiej' partikel. - bole kako, je mag niet gaan.

bolo - zinken, verzinken. - tab 0 I 0, verzinken, aan het verzinken zijn. - d 0 U dom ad e bol 0 dab i, een in zee verdronkene.

bore - Mal. borong. - bore ri uadu, wiè heeft het in zijn geheel aangenomen, bijv. niet bij den dag llJe?'ken, I. boro - kuri do boro, een eenigszins geele huid, als

van een chinees. beu i

b

^{0 r 0, eene} vrouw met zoo- danige huid.

Il. b 0 r 0 - binden. b 0 roe m u, de dakbedekking (de blaren) vastbinden, als het geraamte van het lmis reeds staat.

boro - boor.

bot e - k eb ⁰ t e bot e, een uitroep van verbazing.

bot 0 - ronde fleseh. - p (51 es k 0, vierkante flesch.

bu - kant (?). Zie: budai, bulou.

b u b u - koken, opborrelen van kokend water. - b u b 11 k e u e e i are, het water op de rijst borrelt omhoog. - Piguud. ook: boos, toornig, enz., doch dan meestal: b U b U

dara.

14 SAWUNEESCHE WOORDENLIJS'l'.

budai - 't Noorden. (Mi88Cltien is bu

=

^{kant, en dai}

= rai; dU8 eig.: landkant.) budje - z. 1). a. budju.

b U dj U - aan iets tornen, trekken.

budju - z. v. a. aha, Mal.: atjar: zuur.

bue - Mal. buah, vrucht. - Hetzelfde als: wue, geb1'1tilct bij de optelling van vruchten, ronde tJoorwerpen - wo p a u , telu bue, deIu manu, due bue; emu due fiue;

henguru bue tou. Men zegt 8teeds: hewue, en niet:

heb U e.

bui - vallen. - bui ti kolo njiu, uit den kokosnoot- boom vallen. - pebui, doen vallen. pebui ana, miskraam verwekken.

b u i g a u - sardijntjes.

1. buk i - buk i u ba, kuiltjes In den wang bij het spreken.

11. buk i - schrijven.

1. buku - boek.

Il. b uk u - krom, gebogen. - be ni buk u.

1. buk u - armband.

H. buk u - aanhoudend regenen.

b u I e - voorhanden zijn, zijn. - b u l e d 0 h pa ja, ik heb niet, ik beziet niet. buIe (loh ja nga (ljara, ik bezit geen paard. - bule doh hèhi he do mud, geen enkele leeft er van, bijl!. van wat geplant werd.

bule (loh nga henge, gedachteloos.

b u I 0 U' - 't Zuiden; eig.: zeekant.

bun u - vallen. - b n nut i kol 0 d u e, vallen uit den tuwakboom.

bura - oud. - higi bura, een oude kain.

1. buri - stuk. - heburi adju, paal, een stuk hout.

Il. buri - ta peburi, 't kort maken met 8preken. - ta peburi, pebaba we, bole pemerai, ne li 0, het kort maken, ge moogt het niet lang maken. - bol e b u ri b u r i I i p e d a i, niet al te kort zijn in het vertellen van iets.

b u r 0 - spons.

buru - gevoelig, voelen, ruiken. - buru ketu, zijn hoofd voelen, hoofdpijn heb ben. - b u r u pa he wen g a ja ne wou, ik ruik de lucht er van. - ta djou Ie m a d i t a b u r u lor 0 n e wou, hoewel wij er ver van af zijn, ruiken wij het aanhoudend.

SA WUNEESCHE WOORDRNLUS'l'. 15

b u w i -

b

u ^{i -} sproeien, besproeien, begieten. hel 0 d 0 hel 0 dot a b u i I a hun a, dagelijks de uien begieten.

b

u w u, b uw 0 - vermeerderen. -

b

u w u ei, er water bij- doen. -

b

u w uno a e dj a ra, hoe langer hoe meer paarden.

D.

dab a, dab 0 - met de beide handen op iets slaan, - d a ti a pa ko(10 kobau, de buffel met beide handen op den rug slaall.

dabo - sluiten, dicht doen. - dabo kelao, de deur toe- doen. - po dab 0 ra 0, het kookgat toedoen, bij het eindigen

!lan het suiker/coken, bewijs, dat de suikerkook is algeloapen.

dadi lai - Naaul ^11. e. plantje.

dao - nog, dao doh, nog niet. - dae hndi ta do made, op weinig na doodgegaan. - d a e hu dot a (10 tue, bijna gevallen. -

d

ai d a e do h, nog niet genoeg. - 41 a e

ti

011

= de d 0 h. - n ga' a d a e do h, nog niet gegeten.

daga - handel. - dou daga, handelaar. - pedaga, handeldrijven.

daha - dansen.

dahi strand. - apa dahi ofmoneae nawa nga ngeln, onstuimige zee, groote golven en wind.

dahi - wegen.

d

a i - genoeg. -

d

a i do h, niet genoeg, niet voldoende. - dai doh ja ta mai, (d~ka wordt wein~fJ gebruikt). - dai 1 a era wat a, zeer, in groote mate; eig.: tot aan den grens. - p e

d

a i noh n a dj n, de uiteinden van een stok bij elkaar brengen, zoodat het een hoepel wordt.

dai - doorzeven, ziften. - dai aro, padi zeven. - potlai l i Ha w u, het Sawuneesch kunnen spreken. - pedai hah, misdaden berechten. - po d a i wa pan g ar a do 0, (zie.:

wo a p a) iemands naam bekladden, belasteren.

da'i - onder. - pa da'i, onderaan. - d~lu pa da'i.

Deze uitdrukking gebruikt men nietj men zegt: wui tenei. - pa dara da'i, in het benedengedeelte, onderin.

d a I u - d a I u pan a, luchttrillingen, zooals men bij warm weer over de ,ielden ziet gaan.

16 SA WUNEESCHE WOORDENLIJST.

dam e p e dam e, opleggen. - p e dam e r u a dj u, me- dicijn (zalf) op een wond leggen.

dane, dana - pedana (e), begraven. - pedane ri do u m ad e par 0 'a na de; de do ode in dit graf be- graven. - p e dan e ri do u ma d e. lJeze uitdrukking klinkt vreemd: ^1/ begraven door den doode,,; i8 toch echter heel gewoon en gangbaar. Hetzelfde heeft men met de volgende pantun: nge ta doh nga'e dje pedane ri hedai, bedenken dat hij niet eet, en daarom het vleesch onder de rijst doen, opdat hij toch iets moge eten.

d

a 0 - opscheppen met de beide handen, een kok08nootrlop, enz.

d a 0 - indigo.

dar a - in, binnen. - pad a rat 0 u, in den loop van het jaar. - la dara, ma dara beteek. beide: naar binnen; het eer8te van zich af, 1tet laatste naar zich toe, gezegd doM' iemand die bintten is. (Ygl. het lJuit8che: hinein en herein.) - dara rae, in de kampung. - dara komt voor itt h,eel veel woorden die een gemoed8toe8tand aanduiden;

bijv. : b ^U b u dar a , mek a e dar a enz. - a e dar a , gierig.

dara -- keep, inkeping. - Ook: dare - dare ko ne ad jun a tI e, maak eens eene inkeping in dit hout. - ta dare (a) ngutu, het tandenvijlen; eig.: inzagen en dan afbreken. - dara dai rui ne hedui pa ja, innig bedroefd zijn (tot de beetldm·en.) - dar e r i I i, inprenten (met woorden).

tiara ba - Eig.: dar a wo la eba, handpalm.

dar a he w a i - hanespoor, natuurlijke 8poor. (] a r a

b e

^{h i,} een kunstspoor .

1. dare - dare are, een kweekbed voor padi.

Il. dar e - r a i dar e, begraafplaats. Vgl. dara.

lIL dare - dare ke ne kowa, de prahu is gestrand.

dari - slijpen op een steen. - wadu dari, platte slijp- steen.

dari - touw. - dari pipa, d. lada, soorten touw, gemaakt van blad8teel en bladnerf Va1t de lontarpalm.

de - deze, dit. - ti 'de, van hier. Zie: nade en ti.

de

b

^{0 -} een rechte stok, eim tak, bijna met geen kleinere takj es. - ru de

b

^0, rug.

de b u - suikerriet.

SAWUNEESCHE WOOltDENLIJ;lT., 17

,lfal. denda; boete.

(1

e a

a. - schelden. - p e fl

e

^{d a} do u, iemand uitschelden.

dède - opnemen, optillen. Oo1c: loopen. - decta (t') la he

hek

a heb

e

ka, rondloopen.

rl

e

^{d.i a, rl}

e

^{(1 je · - met de} achterpoot slaan; schoppen.

rlecIje - pededje, tegen den grond slaan - pe{letIje n j i u, een kokosnoot tegen den grond slaan, zoodat hif openba1·st.

iï

ei - genoegen, lust, wil. -

de

i a u m iS {Ij i pet 11,

uw wil worde volbracht. -

iï

ei

fî

⁰ h ja ta ng a' a, ik heb geen zin in eten.

tI ^(l i - drek, uitwerpselen van mensch en die1'. - clei helm a. i, roet. - n ga' a ti ei, eene ve1'lOellscMng: vreet stront. - do u tI 0 II ga' a dei, vuile, gemeene vent.

a

^{ei ij e - dei je,} aardbeving. Men zegt, dat aan/beving /Jl'uclttbaa1'heid aanb1'engt; '/Jan daa1' de benaming. G1'01tdw.: dei.

tliSka - komen. - fliSka heweka, onverwachts komen. - l,ec1eka l'ai ne pe pa rai wawa, sterven.

a

e k e, cl ek a -

iï

e kek

e

¹ a, de bast van de pinangvl'llcht afdoen.

(I iS k j - het toeschieten van de melk, wanneer men op de uier slaat.

{I iS 1 e - inslikken.

deJo - toonen, laten Zlen pedelo pa ja, laat mij zien.

delo - Naam v, e. 1!oge1tje.

{Ie I U - ei. - diS 1 11 man u, kippenei. - {Ie I 11 Ul a n u

bèbo

ai, de kuit van het been.

deIn - buik. - deIn WOl'ella, dikke buik.

de

^{m i - sluiten,} dichtooen. ~

de

^{m i 11}

ba,

de hano voor den mond houden. - demi namIida, wodiJu, enz.

de

mik

e

tu, de handen op het hoofd houden.

de

^{Dl u - zolder.}

de ng e - Mal.: sabantar. - n an e den ge, nu.

den i - op, de l'llg van iets. - den i emu, nok van het huis. - (leni medja, lede, wowadu, enz.

den

^{0 -} hooren.

I. den ^{0 -} aal.

II. den 0 - dichtmaken. - den 0 wor a i, met aarde toe- maken, een gat.

Deo - God. - Dju Deo, de Zoon van God.

l~ SA WUNEESCHE WOORDENLIJS'f.

de pi mat.

dera bijna, nabij. - hedera, dichtbij.

d

ere trom.

II ere der e I' i n gel u, door den wind bewogen.

der 0 - boom en , stok om te boomen, kloet.

dete - pedai dete, met iedereen spreken, wie het ook zij, wien men ook tegenkomt.

lUH u - kloppen, slaan. - de tu r i u ktH u ja, k u ra, gij slaat mij op het hoofd, zoodat het bloell er uitkomt.

deu - wadu deu, vuursteen.

deiera - fraai; lekker .r;rdw.: dei.

(1 i - wij; de aangesproken persoon medegerelcend.

di d a - hoog - II 0 di d a dom ede ra, de Verhevene.

di (1 a 1 a - de grootste gong v. e. stel bekkens.

d i tI e - p e tI i (l e, ophitsen. - 11 e tI i tI e a na, kindereu tegen elkaar ophitsen.

llilli - wand.

di '(1 i - di '{l i n a u, 't onder het loop en zingen, wamzeer 1ne?t

bijv. de padi naar huis brengt. Men zingt:

d

i

ti

i n a u el e 1 e , para djara ho go koekies.

dij e - borst van kippen, krop.

d

ⁱ I a - 'liroltwennaam.

dilu - wodilu, oor. - Zie kelidu.

dimu - wo dimu dana, watermeloen. - wo dimu 11 0 r 0, komkommer.

din e - p e din e, bewaren. - p e din e rum a de, oude l'ommel bewaren. - n e t a p e din e 0 h a 11 a I a a u,

lil e n i g a ij e ij e, er is nog iets voor je weggelegd, neem je in acht; fig. gesproken, gezegd tot iemand, die iets op zijn leerfstok heelt.

dinga - rena dinga, aanbeeld. - an!l dinga, wig;

ua!.: voor: hamer. - ana do kedinga, een ondeugend kind.

diri - verhaal. - pediri, verhalen. - li pediri, verhaal.

dir i - Naam van eell soort 11Î8ch.

dja'a - zwart maken. - dja'a ei, higi, een sal'oeng, kain zwart verven.

dj a ba ta - brug.

djae - pedjae, vermelden.

djah - werpnet. - t~t djala, visschen met het werpnet, -

ti'

i g 0 (Ij a la, het net uitwerpen.

SAWUNEESCHE WOORDENLIJST. 19

dj a ¹¹¹ i bosch. - dj a ¹¹¹ i <lo ^JU a lil 0, dicht b05ch, e~fj.: douker bosch.

dj a n i

=

ha n i, laten blijven.

djltrlt - weg. - ru djara, 101'0 djara, z. d. - djara bebo, te voet gaan. - <ijara kal)a hebn, pel' 8toom- schip. - mada djara, weg. - pedjara, regelen. - Kllra ne dai ue pe.1jara, de regeling is niet goed.

<ljara - paard. - djara hawn, wa, Sawuneesch, Sum- baneesch paard.

djari - beginnen. - pedjari rai, begin.

(Ij a t a - spinnewiel. - Dit woord w01"dt wei1ll:r; .r;eûrnilt. Men

ze.r;t: her u en herll wengu, spinnell.

dj a u - naaien. - dj i dj a n, naald.

djawa - dou djawa, buitenlanders; alles wat vall ?mitetl lomt of atl7l.r;e/;racht wordt lieet "(lj a wa. - ter a e dj a w :t,

kii djawa, enz. - li djawa,'t Maleisch.

djawi - van een jaar geleden. - ngara djawi, verleden jaal'. - na dj a w i, een eenjarig beest.

dj e - daarop, en toen. - dj e i t ^n, pas daarna eerst. - 41j e bok e, eelle verzekering.

djedi - medjedi, zitten. 111 medjedi Mlt de ?larlrul' op

di.

dje<iji - overschrijden. - bole ara, bole djedi, de gegeven bevelell niet overtreden.

djega - werken, werk, ambacht. - djega pc woije, je moet goed werken.

djela - kaba djela, voet. - meh kaba djela, voetspoor.

dj

e

^{1 e, dj}

eli -

trappen. - dj

eli

ma, het onkruid in de sawah wegtrappen.

djelo - djelo are, rijst met de hand eten. - Kup. Mal.:

hao nasi.

djema - behoorlijk. - djema dolt, of: pe djema {Toh b n di lt e, in 't geheel niet behoorlijk. - dj

e

^Dl a

do

h ja ta pake badjn womea, het staat niet, dat ik een rood baadje aan heb.

djemiae - ochtend. - rai djemiae ae, 'smorgens ~eer vroeg.

dj en a - zinken, van voo?"werjJen. - t a dj en alo

do,

de zou gaat onder.

20 SA WUNEESCHE WOORDENLIJS'l'.

dj en i m e {I jen i , zwaar. - wow a {I u dom e dj e ni , een zware steen. - me dj en i k U r i U 11 a, niets kunnen antwoorden.

djeni - medjeni, ijverig. - dou (10 medjeni, een ijverig memch.

dj era - verliezen, eene zaak verliezen.

djero - prikken. - djero pe bo hèlli, een gaatje prik- ken. - dj e rou ba, met den vinger naar iemands mond steken, iemand plagen.

djeru - limoen. - djeru kebau, pompelmoes. - djeru k ii, de zure limoen. - dj. n ga' a, de limoen mams. - dj. Ie m u, de limoen tjina.

dj i - wij - de aangesproken persoon niet meegerekend.

djilai - ve1'7c. van àdjilai - weru djilai, de regen- tijd. - I a i bet. misschien: komen, afkomen, uitkomen. Men zegt: n a i kin a d eta la i lor 0 wen e wik i, dit kind gaat telkens af, zijn poep komt aanhoudend naar buiten.

djingi - pedjingi, meestal verbonden met pewiki, zich toeeigenen, een ander afnemen. - pe{ljingi pewiki rai

U nu do u, een anders velden zich wederrechtelijk toeeigenen.

djiu - baden. - ne la djiu ei, hij is gaan baden.

pedjiu ei, iemand een bad geven. Bijv.: pedjiu ei naiki nade.

djodjo, djodje - wrijven. - djodje ri ru adju, met obat wrijven, hetzelfde als: r 0 h e.

djole - aanreiken, geven. - djole buku nade, geef dit boek aan.

dj ^{01'0 -} vloed. - dj oro dalli, vloed. - m ara dahi, eb.

dj u - gaan. - dj u ^I a dahi, naaI' het strand gaan. Het bet.

ook: uitkomen, groeien, uitzetten. - are do dj u, rijst die onder het weeken uitzet. - dj u k e p a i, groot worden. - {Ij u do h na a· dj u na de, dit gewas groeit niet.

dj u dj u, dj u dj e - aanwijzen, aangeven. (10 u dop e- djudju, aanwijzer. - pedjudju lei pa ja, geef mij

de lei.

djue - petljue, zenden. - dou pedjue, een gezondene.

dj ^u e - in stukken snijden om te verdeelen. - p e

d

ju e

"

.

hu di 11 u di, in kleine stukj es snijden.

dj u ka - zingen. - t a dj u k a 10

do,

zingen. m a i we

JU a dj u kal ⁰

do,

komt laat ons zi~gen.

SAWUNEESClU; WOORDENLIJST.

djula .Tjole.

I. dj u li - ^trede '/Jan een ladde'l'.

IL djuli - wodjuli, ^{een schelp.}

ifju'u - gras. - ra dju'u, amo dju'u.

do, d 0 h - zie: ad ⁰ h.

21

do -- ^Betrekker v.n,w, - Het komt oole nog in andere /imcties VOM·. Bijv. in óetnkking tot Naamwoorden: .10 tui, .10 .1 i fl a, fl 0 dj 0 u, enz.: ZOOlvel in vragenden als óevestzqenden ziJt, Tot werkwoorden: ta do made, ta do tne, ta do kehaka, ^{enz. - Tot:} Z. N. W.: llo bo, Ilo ron, ^enz.

liet dient dan om de gestelrlheil(. van het bepaalde aan te duiden.

ti

⁰ a - dansen. - i a

d

⁰ h j a Ct 0 a, ik kan niet dansen. - p e do a , dansen; inzonderheid verstaat ?IIen er de Saw'U1t.

dans doO?' : 1 i 1) e

d

⁰ a , p e

d

⁰ a zang, als daar zijn:

lil Il I' i hal a , IL a 1 a t a ^I' i, 1 u lL a t u ^I' j, ;tl a b u ra, 11 e k ⁰ h UI' i, Ie ⁰ dom a, zoo !Je?LOemd naat· de eeJ'ste of be,q inwuorden,

{[ 0

ïi

0 h 0 - slang.

do dolL - z. v. a. tlo adoh.

doe - petloe, roepen.

dok a - tuin met een haag erom.

buffelkraal.

doka kebau,

1. dol e - merg. - t ^a I 0 lL e 1 a dol ene mek a e

il

a l' ft ,

tot in het merg beschaamd zijn.

Il. dol e - lachen. - men ⁱ gat a

if

ol e ti wo IdS w i, er op uit zijn iemand achter zijn rug uit te lachen.

dol 0 - - zie bad o.

dol u - ta .. 0 I 11, meten.

tlo na h u - stroop. - na lL u is

m ' b'

^onbekend.

dor e - do u do dor e, iemand die in den oorlog vooraan.qaat,

doro ^donder.

1. dor 0 - penis v. kleine jongens.

11. {lol' ^{0 -} Naam v, e. plant. - In KUjJ Mttl.: bonteng andjing,

dou - menseh. - hedou, iemand. - hedou momone, h. mObeni, één jongen, één meisje. - he{Iou hedou, ieder. - flo ¹¹ mer ^{a i} ruk tH u, iemand met lange haren, heef~ de beteekenis van heiden gekregen, - do u en u, slaaf; het zou kunnen zijn: doe ^{n 11 (u n u), wat bezeten} wordt. - «l 0 ~l ^{U nu,} die bezeten wordt. - don a e,

22 SAWUNEESCHE WOORDENLIJST.

vorst, de groote man. lJ1.en hoort ook sfJrelcellvan: d 11 a e;

de u ⁱ⁸ dan eene verzac1din.q 1'an de 0 u. - d 0 u a e ^1lI 0 n e a e, een groot vorst. - do u ^],I a m ^11, of: d u ^],I a ^{Hl ll,} echtgenoot, zoou;el man als vrouw j eig.: (10 u pa emu, mensch in huis. - flou pa hedalJa, hetzelfde als: flou pa mu.

d

u - een weinig opgeheven, door iets ergens onder te duwen, bUv. iets onder een tafelkleed. - (10

d

u (10k u I u, buil.

<I U - ik.

dub ^{U -} spruit, jonge t.ak; hetzelfde als k e dj a n ^{g a.}

d u d u - stekel. - do d u d u, wat scherp IS, wat steekt.

dne - twee.

due - tuwak - kepue due, lontarpalm. - eta due, tLl\vak- vocht aftappen.

d u i - t n i, oud; in te!}ellstel1ing van nieuw, het nieuwere. - emu (lot u i, en

e

^{JU u wow ~i u. -} t u i beh.oet~ dus niet versleten te betee1cene1l.

d

u i,

tI

u e - dragen, op den schouder dragen aan een juk over één schourter. - p e

d

^U i mi ra, juist in het midden. - pedui kelu, schuld hebben. - pedui li pedai, zeggen zooals bet is. - d u i 11 a per ⁱ ja, op zich nemen, er voor instaan.

d

^{u k i -} vragen, verzoeken, waarop men recht heeft. -

d

u ki keI u, de schuld, die men heeft uitstaan, terugvragen. - d u k u 11 ga' a, eten vragen riOOl' kleine X·iuderen.

d u l i - recht door gaan - d U l i we a u, bol e k e

be

tl i , recht door loopen, niet bang zijn, niet schrikken.

d

u l i - ],I e

d

^{u l i = p} e ma n e, in orde maken. - k e

d

u l i are, padi uittrappen.

d

u 1 u - het hangen ?Jan de vruch.ten aan de boomen , naar beneden hangen. -

d

u 1 u ei, waterputten ave?' een hefboom ^J' ouden van da,r;en bez~r;den hiervoor pilo ei (Eng. pillow. Men ze,qt dat Co ok den Sawuneezen het waterputten leerde).

d

^{U ],I} a - wIerook.

d uri - bij kleine teugjes drinken, met een lepeltje drinken.-

],I e dur i eik a wo, bubur, zacht gekookte rijst aldus ingeven, aan een ki1td, een zieke. - dur i e i are, hetzelfde als 't 1JOor.r;aanrle.

dur i - een ziek lichaamsdeel wrijven, óYv. stevig met den dnim er mier wrijven.

d

u ru --;-voorsteven. - (rn ru ko wa; dur u emu, het voorhuis.

SA WU)fEESC}U; WOOltDENLIJS'l'. 23

dur Il - d 11 r u r a u, vuurplaats, de ruimte tus8cheu de drie steel/en, wal{ rup (te pot staat) waarin gekool;t wordt.

d Il t n - volgen. - na d 11 do 11 e d nt Il 11 g a j a, wie volgt mij? - 1) e il 11 t u I i II u r i

a

j, de bevelell de~ I-Ieeren op- volgen.

d

11 t ^{11 -} wegwerpen. -

ïï

ut ¹¹ 1 a t è I", buiten werpen.

E.

o - If/orclt wel gebruikt als a. z. rI.

oa - Eeu l!1·at6wennaalli.

eba, e be - nemen, medellemen , brengen. - e IJ e Dl a n e, breng hier. - ebt' ri ¹¹ 1 a 1 è de, breng gij het naar den berg.

e d

a - }laam van een buikziekte bij dieren.

E tI a - het eiland Roti. - nek e 1 a E dan 0, hij is naar Roti gegaan,

ede, e di, - binden. - e ft e kel:t e, de dem vastbinden.

è

d

e - trotsch, hoovaardig. - tap e è

d

een i, opgeblazen, zich zelf verhoogen.

e

{I u - wilc1. balI a

e

d u, wilde beesten. - kak 0 1 a

e

^{41 u}

wo a u, gij laat u niet meer zien; gij loopt in het wild, in het bosch. dj a rad 0

e

^{41 u, een wiM paarrl , een woest}

paard.

e

d u - gal. fi.r;l. p

e d

u.

e e - weten. - eek e, weten, reeds weten. - pee e, doen weten. - map e e e ja, doe mij weten.

ega -

span, spannen. -

ega ko

ri kai (ru bebo),treden met den voet, tI. IV. z. meten hoeveel treden iets is. -

ega

kor i kol 0 k u u, spannen, d. w. z. hoe dilcw'b/8 mcn l'ets tusschen pink ett duim kan span,nen.

ego - halen, brengen. - ego ko nga'a, haal het eten toch. -

e

^{11 It ego} d u e, vier minus twee; dit is niet direct foutief; oete1' is het te zeggen: ep a me]l 11 d u e. - K 11' bi lamari ego ri dou pamu ja, mijne vrouw nam den sleutel van de kast mee.

ebi - één. - Bij optellen als 1, 2, 3, enz. geor'uikt men ebi,

24 SAWUNEESCHE WOORDENLIJS1'.

a?tders steed8: 11 è h i. wij e k 0 h è h i, geef mij toch een, bijv. een vrucht, of iets dergelijlcs. - emu 11èhi, één huis.

èho - wijken. - èho ti ru djara, ga uit den weg.

ehu - navel.

ei - water. - e ⁱ 10k 0, zoet water, rivierwater. -- ei nam a d a, traan. - ei m a d a, e i bol 0, put.

ei mada rai, bron. - ei wetu, water dat opborrelt, bron. - e ⁱ a e, diep, van water. e i l'

ek

a, meteoor.

é i - sarung, vrouwenkleed , rok. - é i h i 111, een sarung die men dagelijks aanheeft.

ei 11 a - een twee- of driejarig beest. Op Timu zegt men:

e

ni ra.

cid u - Kup. Mal.: pado; Amb.: gorita; een SOO1·t zeedie?'j het houdt ziel. op iu -'laten aan het strand j het ltOmt oVe?·rla.r;

ooX' te voo?'8chiju, lcat rliet het r;el;al is met tie kc))

ad

^jo,

N!1I k1ei?7er soort pad o.

ek

a,

e

^li e - de ribstukken van een boot.

eki, eke - binden. - eki ri dari, met een touw vast- binden.

1. eI a , eI e - al. eI a pen ga' a, al gegeten. - p e eI a, opmaken, afmaken. - pee 1 a, ook: p e h a I a, twisten.

Il.

e

I a - vleugel.

el a - oogappel.

è I e - verdwijnen, zoek raken. - p e è Ie, zoek maken.

z. ila.

eli - hoektanden vall paarden, varkerls enz.

e

m i - in de vuist vastklemmen.

e m 0 - koorts. - ta e m 0, de kOOl'ts hebben. - ta e mor 0 rol' 0 l' 0 we, aldoor de koorts hebben. - ta pan a i h i, koorts van kleine kinderen; eZr;.: warm lichaam.

Ook gebrU/:kt men: l' 0 e, wat moe, mat, beteekent.

emu - huis. - pa emu, in huis. - la emu, naar huis. - para em u, in huis. - peramu niet gebruikelijk.

muri emu, dOll kepai pa emu, hoofd, heer des huizes.

ena - zes. - ena nguru, zestig.

eni - ziel1. - wöbe eni, zich slaan. - bari eni, zich omdraaien. - p eh u r 1

e

ni, zich verkwikken. - mai la pehuri eni la rame adju, kom laat ons in

SA WUNEESCHE WOORDENLIJST. 25 de schaduw van den boom gaan zitten; laat ons ons ver- kwikken in de schaduw van dien boom. - k e bel a e Jl i, zich breed maken, d. w. z. op den rug gaan liggen in den slaap. - mai, la lae eni la tèle, kom naar buiten om het wat ruim te krijgen, frisch. - 1 a e = tel u, ruim; Mal.: luwas.

e nj i - drukken, onder de IJlakke hand. -

e

nj i k

e

^{r n,}

garnalen vangen. - bol epe

e

^{nj i, druk er niet op!}

enju - vlechten. - enjn depi, matten vlechten. - enju pai, platte mandjes vlechten.

1. epa - vier. - epa ngahn, vier honderd.

Il.

ep

^{a -} de bladstelen van den tuwakboom, en andere palmen, in geb1'ltik voor bewanding, omheining, pili:ulan, enz.

epe, epi - draaien. - epi dari, touw draaien. - epi w U rum a d a , de franj e aan (van) een kain draaien.

epu - grootouders, en kleinkinderen. - r a i a JU a r a i epu, ten tijde van mijn vader en grootvader. - epu m 0 n e, grootvader en kleinkind, meest in eerstgenoemden zin.

epu nu h i, overgroot.vader en achterkleinkind. - epu k e {Ij a k 0, achter-achterkleinkind, en over-overgrootvader.

era - Mal. ada, er zijn, zijn. - era do n· menao, er zijn dieven. - do era nga, hebben. - era au nga a na, hebt gij kinderen? Hiervoor kan men evenwel even goed zeggen: era ana au. - Kepue adju do era (nga) rai mawo, boomen die schaduw hebben, geven. - Ook:

plaats; bijv.: era p e, verblijfplaats. - era me dj

e di,

zitplaats. - era bedji, slaapplaats. - era pengaba, rustplaats.

ere, er

^{i - trekken. -} dj a rad 0

e

^{l' i, een} paard dat aan het touw van zijn geleider trekt, een wild paard. -

e

^l' i

ket

u, het hoofd weerhouden, tegenhouden.

è r e - De Timufleezen zeggen: è g e. - p e è re, taxeeren , vermoeden. - p e è l' e ij e, doordenken.

eru - p o t van steen of ijzer. - eru hogo, pot om te kooken. - e ru hen g i, braadpan. - e ru k uk u, potje om eten voor kinderen in te koken. -

er

¹¹

me

^{d i} oj me die l' u, zwart, roet aan de pan v. h. koken.

eta, ete - snijden, afsnijden. - eta due, tuwaktappen.

kIen snijdt, wanneer men het sap uit den boom haalt, te1li:eJ/s eeu schijfje van den bloemsteel af - he

eta,

een stuk.

'2.