Daniël Heinsius
bron
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen. Jodocus Hondius, Amsterdam 1606
Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/hein001spie01_01/colofon.php
Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd
zijn.
Voorreden van de doorlvchtighe vrovwen.
HEt is een out gheschil, van langhen tijdt gheresen, En noch op desen dach niet duydelick ghewesen,
Wie datmen geven moet van deuchden en verstandt De Vrouwen oft de Mans den prys en d'overhandt.
De Mannen hebben eerst met cloeckicheyt van handen Ghenomen in haer macht de Steden ende Landen,
En onder haer ghebiedt, en onder haer ghewelt Des aertrijcx ronde Cloot ghetrocken en ghestelt.
Daer teghen is de deucht, daerteghen zijn de ghaven Vant vrouwelick gheslacht besloten en begraven.
En haer ghetrou ghemoet, end' haeren handel kuys, Heeft tot zijn leste pael den Dorpel van het huys.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
De Kinders zijn haer Volck, dat zijn haer soete Lieden, De Borghers van haer Stadt, daer over sy ghebieden,
En voen die met den wyn die voor den eersten dorst Gelijck wt een Fonteyn comt vloeyen wt haer borst Tot dat zy zijn bereyt om in het Velt te treden, En op haer Vaders wys te vechten voor haer Steden,
Oft met haer' wysen raedt, en met haer cloec verstandt Te voorderen haer Stadt, te voorderen haer Landt.
Soo datman een groot deel van dat de Mannen dryven In oorlooch oft in vree de Vrouwen moet toeschryven,
Die eerstmael brengen voort, en helpen aen haer cracht En helpen tot haer wensch dat mannelick gheslacht.
Dat mannelick gheslacht, dat eerstmael is verloren En eerstmael licht int Graf eer dat het wort gheboren.
Haer Graf is s'Moeders buyck, daer lange tijdt den Man
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Voor doot begraven licht, eer dat hy leven can, Tot dat de silvren Maen heeft negenmael op eerden De duyster nacht verlicht met nieu ghespannen Peerden.
En neghenmael haer schijn, en negenmael haer hooft Vervult met suyver licht, en wederom berooft.
Dan comt dat edel Dier dat g'heel de aerdt doet beven, En meerder als de Vrou, neemt wt de Vrou zijn leven.
Van daer is zijn beghin, en die de Vrou veracht Wort met de Vrou ghetelt eer hy wort voorghebracht.
Daerom den grooten Helt, den Coninc groot van machten Lycurgus heeft belet de Vrouwen te verachten,
En heeft haer eenen Boogh ghegeven in de handt, Om alst van noode was te vechten voor haer Landt.
Haer Naelde was de Spies, haer Spinrock waren Lansen, Haer Ambacht was de krygh, haer Huysen waren Schansen:
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Haer wiege was een Schilt, daer in wiert thuys ghebrocht Dat nieu gheboren Kindt met dat quam in de locht, Met dat gheboren wert, en als zy souden tyden, En ging hen in het Velt om voor haer Landt te stryden,
De Moeders riepen luydt, O Kindt ghaet inden tocht En keert met desen Schilt, of worter in ghebrocht.
Hier met sal ick u sien oft levend' wederkeeren,
Oft hier in thuys ghebrocht den dooden hoop vermeeren.
Gaet hene, gaet mijn Kindt, en toont in desen strydt Dat ghy een rechte spruyt van onse Lande zijt.
Geen Vrouwen zijn bequaem om rechte Mans te baeren Dan die haer noch van Sweert, noch Spisen en vervaeren.
Geen Vrouwen baeren Mans, dan die in tydt van noodt Niet vreesen voor de krych, niet vreesen voor de doot.
Als Pyrrhus sterck van macht, de Koninck van Epieren,
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Naer Lacedemon quam met onbekende Dieren, Met Elephanten groot, van wonderbaer ghewelt, Die noyt voor zynen tijdt en quaemen in het Velt, De Vrouwen hebben selfs de Mannen moet ghegheven, En cloeckelick vermaent om vromichlick haer leven
Te laeten voor het Landt, en met een sterck ghemoet Te offeren aen Mars haer lichaem ende bloedt.
De Mannen in de noot die wouden gaen versenden Haer Vrouwen wt de Stadt, om soo van haer te wenden
De vreese van de doot: maer eene van verstandt
Quam in de Raedt-gegaen met een Sweert in haer handt, En heeft de Mans ghevraecht, oft sy dan liever wouwen Verlaeten haere Stadt, behoudend' haere Vrouwen,
Dan dat sy die voor haer tot hulpen van het Landt Ghewaepent souden sien neervallen in het Sandt.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
De Vrouwen zijn bekent van d'Amazoonsche Vorsten, Die met een yser heet wtbrand' haere borsten
D'een hielden aen den toom, en d'ander aen de Lans, En sittende te Peerdt soo renden op de Mans.
En noch veel ander meer, de welck van de Poëten Om dat gheen Mans en zijn, al wetens zijn vergeten,
Die wy u stellen voor, en stellen als ten toon Niet willend' haer voortaen benemen haeren loon.
Neemt dit dan aen in danck, en leert de Mannen prysen Dat ghy de Vrouwen oock haer eere meucht bewysen,
En toelaet haeren lof gheheel en ongheschent, Die niet min cloecken zijn, maer minder zijn bekent.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Volghen nv, de exempelen vande doorlvchtighe vrovwen, genomen uyt verscheyden Griecxsche ende Latijnsche Histori-schryvers, tot
onderwysinghe ende eerlick vermaeck van alle beminders van eerlicke, cloecke, deuchsaeme ende verstandighe Vrouwen personen.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
1.
Die van VVinberghen die haer mans op den rugghe vvt ghedraghen hebben.
DE Keyser heeft de Stadt, de Keyser heeft de wallen:
Wy zijn in svyants wil end' haere macht ghevallen:
Ons Mannen ghaen ter doot: end' al haere vrome daet En heeft haer nievers toe dan tot de doot ghebaet.
Haer leven staet in ons: ons is wat toeghelaeten Soo wy dat wel besteen, dat sal haer connen baeten.
Een yeder wort ghejont al dat hy draeghen can, Wy laeten hem ons ghoet, wy nemen onsen Man.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
2.
Lucia die haer selven de ooghen vvtstack, omdat zy vanden tyrant niet en soude vercracht worden.
VVAer met hebb' ick verdient, dat ick hem zoud' behaegen Die ick niet lyden mach, die ick niet can verdraegen,
Den roover van mijn eer, de oorsaeck van mijn quaet, Den vyant van mijn deucht, die naer mijn cuysheyt staet?
Mijn ooghen hebben schult: de spiegels van mijn leven, Die hebben teghen my verborghen raet ghegeven.
Daer salick wraeck van doen, als oorsaeck van mijn scha[ndt], En mijn verraders beyd' wtrucken met de handt.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
3.
Hippo de vvelcke van des vyands schip ghevanghen zijnde, in de zee spranck om haer eere te behouden.
EEn maechdelicke vrees en stouticheyt der Mannen Die hadden wt het hert Van Hippo veer ghebannen,
Een doot ghemengt met schand' een leven met oneer, Veel ergher als de doot, dus vreesende niet meer,
Als dat men vreesen moet, doen s'Vyants Schip quam vaeren, End haer nam in het Meer, wierp sy haer in de baeren,
Int midden van de Zee. Wt vrees van dese noot En heeft zy niet ghevreest te loopen in de doot.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
4.
De dochter die de moeder in de ghevanghenisse met haer borsten onderhouden heeft.
IN yser ende Stael met voeten ende handen,
Licht ghy hier Moeder vast in soo veel swaere banden, Door hongher ende dorst ghebracht in groote noot, En endelick daer door ghedwonghen tot de doot.
Wat sal ick voor u doen? ghy hebt my opghetoghen, Ick ghev' u dat weerom: ick hebb' u eens ghesoghen,
Comt suycht my wederom, comt neemt hier broot en wijn, Wy sullen Dochter beyd' en beyde Moeder zijn.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
5.
De huysvrouvven van de Galli de vvelcke den invvendighen strydt die tusschen haer mannen gheresen was, neder gheleyt hebben.
DIe gheenen wysen raedt ons toe en derf betrouwen, Maer ghevet al de Mans, en nement alde Vrouwen,
Die toonen wy zijn schult. Want doen met groot gewelt Ons Mannen hadden sich in volle slach ghestelt, Om voort te vallen aen: haer eyghen volck en Knechten Te dooden over hoop, soo hebben wy het vechten,
Met wijsheyt neergheleyt. Daer voor wort onsen raet Noch daeghelicx, ghebruyckt in allerhande quaet.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
6.
De vrouvven van Lacedemon, die een ander, de vvelcke haer schoone tapyten toonde, haer kinderen getoont heeft.
ICk hebb' het al ghesien, dat ghy my condet tooghen, Dat eerelick cieraet en costelick in d'ooghen,
Maer boven al dat schoon en cierelick Tapyt, Het geen daer ghy voor al, soo blyde mede zyt.
Hier van en weet ick niet, maer sal u wat gaen toonen Dat by ons wort gheacht, en niet, is om verschoonen:
Mijn Kinders die ick heb', den costelicksten pandt, De welcke een suyver Vrou mach hebben in ons Landt.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
7.
Beronica de vvelcke haeren soon die door den raet van Laodice
omghebracht was, aen Ceneus die daer toe gheholpen hadde, met eenen steen gheworpen heeft.
DE gramschap is ghenoech om my een Man te maeken, Loopt Ceneu waer ghy wilt ick sal u wel ghenaecken,
En t'lichaem van mijn Soon waer dat het wesen mach, Zal ick met dese handt ghaen brenghen voor den dach, Mijn Lancy heeft ghemist: en wilt daerom niet meenen Dat ick ontwapen ben, zoo lang' als daer noch Steenen,
Of yet te vinden is daer meed' een Moeders hert Can wreken haeren Soon, en lichten haere smert.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
8.
De Huysvrou des visschers die om een lancduerich ghebreck dat zy in haerent man merckte, haer ende hem t'samen ghebonden in zee heeft ghesmeten.
ICk ben altijt beswaert, bedroeft tot allen tyden, Niet om mijn eyghen pijn, maer om een anders lijden.
Zijn sieckte doet my zeer, zijn droefheyt is de mijn, Met hem ben ick in druck, met hem ben ick in pijn.
Om dat ghy niet en cont, o lieven man, ghenesen, Zoo moet ick oock altijt in druck en pyne wesen.
Dus op dat ick mach zijn wt droefheyt, ghy wt wee, Zoo sullen wy te saem ons werpen in de Zee.
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
Daniël Heinsius, Spiegel van de doorluchtige vrouwen
