Tabel A1: Analyse krant 1920 Opmaak Regionaal referentiekader

(1)

Opmaak Regionaal referentiekader

Hoeveelheid regionaal nieuws t.o.v. ander nieuws (SD, IB, GN, BS, HC, KS, SP) Hoeveelheid stakingsnieuws t.o.v. ander nieuws Analyse-tabel Niveau: krant

Foto’s Rubriek & Rubrieks-pagina’s en katernen* Absoluut (in kolommen) Relatief (in %) Absoluut (in regels) Relatief (in %) Plaats regionale berichten in krant Plaats stakings-nieuws in krant

07-06-20 Geen BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, FT, WR, BN, IB, GN, BS, OV 6,0 30,0 12 (1 artikel: 12 regels) 0,4 SD, IB, GN, BS, SP SD

10-06-20 Geen BU, BI, GB, SP, ST, SD, TB, WB, BN, FT, KS, IB, OV 3,6 aantal nieuwskolo mmen wijkt af: 17 in totaal) 21,2 4 (1 artikel) 0,1 SD, SP S D

14-06-20 Geen BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, IB, GN, BS, OV, KS, FT 5,8 29,0 5 (1 artikel) 0,2 SD, IB, GN, BS, SP S D

19-06-20 Geen HC, BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, IB, GN, BS, OV 9,3 46,5 9 (1 artikel) 0,3 SD, GN, BS, SP S D

21-06-20 Geen BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, IB, GN, OV, FT, VR, LV, KS 5,8 29,0 7 (1 artikel) 0,2 SD, LV, GN, SP S D

22-06-20 Geen BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, KS 7,8 39,0 20 (Geanaly seerd artikel: 5. (Ander artikel: 15) 0,6 SD, GN, KS, SP S D

23-06-20 Geen HC, BU, BI, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, LV, IB 10,1 51,0 23 (1 artikel) 0,7 HC, SD, GN, LV S D

(2)

*_{Verklaring gebruikte afkortingen:}

Hoofdredactioneel commentaar (HC), buitenland (BU), binnenland (BI), sport 16)

30-06-20 Geen BU, BI, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, BS, LV, IB, KS 8,0 40,0 13 (1 artikel) 0,4 LV, KS, SD, IB, GN S D

13-07-20 Geen BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, KS 11,3 56,5 8 (1 artikel) 0,2 SD, GN, KS, SP S D

28-07-20 Geen HC, BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, BS, KS 8,3 41,5 7 (1 artikel) 0,2 HC, OV, GN, SD, KS, SP S D 04-08-20 Kaart (bij BU: kaart van Tjecho slowa kije) HC, BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, BS, FT, LV 6,8 34,0 11 (Geanaly seerd artikel:6- SD) (Ander artikel: 5-GN) 0,3 GN, SD, LV, BS, SP S D , G N

05-08-20 Geen BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, OV, KS, FT, GN 5,4 (aantal nieuwskolo mmen wijkt af: 18,25 in totaal) 30,0 16 (1 artikel) 0,5 (aantal woorden wijkt af: ongeveer 3011) IB, SD, GN, KS, SP S D

07-08-20 Geen HC, BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, KS, BS, FT, 7,4 37,0 18 (1 artikel) 0,5 GN, IB, SD, KS, OV, SP S D

03-09-20 Geen HC, BU, BI, SP, GB, ST, SD, TB, WR, BN, GN, OV, BS, FT, 7,0 35,0 55 (1 artikel) 1,7 GN, OV, BS, SD, SP S D

(3)

(4)

Tabel A2: Analyse artikel (7 juni 1920) Analysetabel Niveau: artikel 7 juni 1920 Genre Achtergrondartikel. Inhoud

Oorzaken/gevolg Het artikel begint met de vaststelling van de staking. Het tweede deel van het artikel gaat kort in op de achtergronden van de stakingen.

Analyse Nvt

Perspectief Het perspectief van de journalist staat centraal. Hij heeft zich als verslaggever op gesteld. Er is te lezen dat hij met de stakers/vakbond gesproken heeft (‘het aantal stakers zal 400 a 500 zijn’). Door het notulerende karakter van een aantal zinnen ‘Gevraagd was…per week, terwijl de…had bericht, dat de….ingewilligd.’) is dit goed te zien dat de journalist als getuige bij het nieuws aanwezig was.

Genoemde actoren Stakers, fabrikanten, vakbonden Niet-genoemde actoren Nvt

Plaats actoren in krant Vakbonden in het begin, stakers vooral in de laatste zin en de fabrikanten in het midden van het artikel.

Gebruik/inhoud citaten Geen

Gebruik foto’s Geen

(5)

Wollige/formele/ informeel/luchtig

Erg lange, beheerste, afgewogen en wollige (bij)zinnen daar waar de eisen van de stakers aan de orde komen: ‘Gevraagd was…per week, terwijl de…had bericht, dat de….ingewilligd.’ Deze zin is ook erg notulerend gebracht.

Denkbeelden, waarden en normen en kleuring

Toonzetting (in citaten en in artikelen zelf)

De toonzetting is erg genuanceerd: ‘de eis kon niet worden ingewilligd’, ‘het loon wenschte men te brengen’. Veel kleuring lijkt er op het eerste oog niet te zijn.

Houding journalist

Onthulling/verhulling Het artikel is behoorlijk verhullend. Zinnen als ‘het aantal stakers zou 400 a 500 zijn.’ en ‘‘Gevraagd was…per week, terwijl de…had bericht, dat de….ingewilligd.’ doen niet uit de doeken wat voor arbeiders er precies gaan staken, hoeveel er niet staken en wat de werkgevers precies eisen en waarom. De houding van de journalist is dus vooral die van een passieve getuige. Verdere achtergronden e.d. bij het nieuws zijn niet uitgezocht.

(6)

Tabel A4: Analyse artikel (10 juni 1920) Analysetabel Niveau: artikel 10 juni 1920 Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg Gevolgen: uitstel feesten in Oude Pekela

Analyse Nvt

Perspectief Geen actoren genoemd. Geschreven vanuit het perspectief van de journalist. ‘Van alhier’ laat zien dat de schrijver van het artikel (de journalist) vanuit de regio schrijft. Het perspectief van de journalist staat dus centraal.

Genoemde actoren Nvt

Niet-genoemde actoren Nvt Plaats actoren in krant Nvt Gebruik/inhoud citaten Nvt

(7)

Stijl

Zeer formeel: ‘Cartonfabrieken van alhier’. Afstandelijk: ‘Men heeft besloten’ (wie is ‘men’?).

Geen bijvoeglijke naamwoorden gebruikt. Het enige dat gezegd wordt is dat door de stakingen de feesten worden uitgesteld. De negatieve gevolgen van de staking komen dus aan de orde.

Onthulling/verhulling Verhulling: ‘men’ heeft besloten (zonder dat duidelijk is wie of wat ‘men’is). De journalist lijkt niet alles tot op het bot uit te hebben gezocht en aan de lezer te laten lezen.

(8)

Oorzaken/gevolg De staking van een fabriek in Winschoten is beëindigd. De gevolgen voor de stakers zijn groot: ze zijn ontslagen. De gevolgen voor de fabrikant: de fabriek draait weer. Er wordt niet over de exacte gevolgen uitgeweid.

Analyse Nvt

Perspectief Er wordt met een bepaalde afstand bericht: uit niets blijkt dat de journalist ter plekke was (geen verwijzing naar de plaats). Er wordt over de staking bericht, zonder dat de journalist zich echt verdiept lijkt te hebben in de achtergronden.

Genoemde actoren Stakers (zijn ontslagen) en de fabrieksarbeiders (‘60’ gaan weer aan het werk) Niet-genoemde actoren Fabrikanten

Plaats actoren in krant De arbeiders die weer gaan werken aan het begin, de stakers die worden ontslagen aan het eind.

(9)

Stijl

Formeel en wollig en functioneel: De stakers zijn ‘ingaande heden’ ontslagen. Bericht ook regels zonder veel poespas en korte zinnen (‘Een sterke politiemacht is aanwezig’ en ‘De stakers zijn ingaande heden ontslagen’)

Een ‘sterke’ politiemacht is aanwezig (die is blijkbaar nodig, hoewel daar niets over wordt gezegd). De toonzetting lijkt zich erg op het veroordelen van de stakers te richten (‘deze worden ontslagen, tenzij ze aan het werk gaan’: er wordt niet uitgelegd waarom ze staken en hoe zij tegen hun ontslag aankijken).

Onthulling/verhulling Verhullend: een ‘sterke politiemacht’ is blijkbaar nodig vanwege de dreiging die van de ontslagen arbeiders uitgaat (staat er niet precies). Dit wekt de indruk van een gespannen sfeer, veroorzaakt van de stakers. Oorzaak (waarom stakers weer aan het werk gaan) wordt niet genoemd, kan alleen over worden gegist.

(10)

Oorzaken/gevolg Oorzaak: Er wordt in Nieuweschans niet gestaakt. De oorzaak hiervan is dat de stakers ingestemd hebben met de looneis. Het artikel eindigt met de regels dat er volop werkgelegenheid is in ‘De Dollard’

Analyse Nvt

Perspectief De journalist geeft eigenlijk zijn visie over de stakers, zijn perspectief lijkt centraal te staan. De enige actoren die centraal staan (de arbeiders) wordt alleen gesteld hoe zij over de loonregeling denken, zonder zelf aan het woord te komen. ‘De arbeiders besloten… te aanvaarden’ laat zien dat de journalist vanaf de zijlijn ‘verslag’doet. Genoemde actoren Arbeiders (hebben de loonregeling geaccepteerd)

Niet-genoemde actoren Fabrikanten en vakbonden

Plaats actoren in krant In de eerste zin wordt gezegd dat de arbeiders de loonregeling aanvaarden. Gebruik/inhoud citaten Nvt

(11)

Stijl

Wollig en formeel: ‘de stakers besloten de voorwaarden voor een nieuwe loonregeling te aanvaarden en onder geen beding de loonstrijd aan te gaan’. Journalistieke stijl: beheerst. De zinnen zijn in dit artikel erg lang en wollig met veel bijzinnen (‘De arbeiders…, een 210tal, ….. nieuwe loonregeling, weekloon… zes

vacantiedagen, …loonstrijd aan te gaan’). Denkbeelden, waarden en

normen en kleuring

De arbeiders wilden ‘in geen geval een loonstrijd’. Het woord ‘loonstrijd’ geeft aan dat er gevochten moet worden (de strijd tussen stakers en fabrikanten is dus scherp). Voor de rest is de toonzetting vrij gematigd: bijvoeglijke naamwoorden en scherpe werkwoorden komen niet voor.

Onthulling/verhulling Verhullend: In het eerste deel wordt gesteld dat de arbeiders het loonbod hebben geaccepteerd. In het tweede deel dat er volop werkgelegenheid (‘300 tonnen carton verscheept, vooral naar Engeland’) is in de fabriek. Dit suggereert tussen neus en lippen door dat het eigenlijk ook onverantwoord is om te staken, omdat er zoveel werkgelegenheid is. De journalist geeft dus eigenlijk zijn visie over de stakers.

(12)

Oorzaken/gevolg Gevolg: het aantal stakers is als gevolg van stakingen op nog meer fabrieken (‘in Albio, Ceres, Erica en Union’)‘zeer vermeerderd’.

Analyse Nvt

Perspectief Vanuit de journalist: ‘het aantal stakers is zeer vermeerderd’ (slotzin). Er staat echter niet bij hoeveel stakers er zijn, hierdoor is eerder genoemde zin niet te verifiëren en is het slotzinnetje vooral een conclusie van de journalist. Het regionaal perspectief is erg duidelijk: van de fabrieken worden alleen de namen genoemd (er wordt vanuit gegaan dat men weet waar het ligt). De journalist staat dus ook met beide benen in de regio. Genoemde actoren Stakers en arbeiders (genoemd: komen dus niet met het eigen verhaal aan het woord,

maar worden vanuit het perspectief van de journalist genomen) Niet-genoemde actoren Fabrikanten en vakbonden

Plaats actoren in krant Nvt Gebruik/inhoud citaten Nvt

(13)

Stijl

Erg wollig en formeel: er wordt niet gezegd dat de stakers sinds zaterdag al hun werk neerleggen, maar ‘arbeiders hadden reeds zaterdag hun gereedschap etc.

meegenomen’. De zinnen zijn dus erg wollig, de berichtgeving is hierdoor beheerst en zeer beknopt (amper uitweidingen van het verhaal)

De toonzetting is erg scherp. De zin ‘Het aantal stakers is hiermee zeer vermeerderd’ laat zien dat er erg veel stakers zijn. Dit is ook gelijk de slotzin. De lezer blijft dus zitten met deze zeer scherpe conclusie: zet wel de toon dus. De opsomming in de eerste alinea van de namen van fabrieken die stil liggen, doet voorkomen dat heel Groningen platligt.

Onthulling/verhulling Aan de ene kant onthullend (‘aantal stakers zeer vermeerderd’). Verhullend in die zin dat er niet gezegd wordt, waarom de stakers uiteindelijk zijn gaan staken (wat hun belevenis is) en wat de gevolgen voor de fabrieken zijn. Er wordt alleen door de journalist geconstateerd dat er stakingen zijn (geen hoe, wat, waarom)

(14)

Tabel A12: Analyse artikel (22 juni 1920 I) Analysetabel Niveau: artikel 22 juni 1920 (I) Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg Gevolgen van de staking komen aan de orde: het was ‘hedenavond van zes uur tot half acht erg rumoerig’ in Winschoten. Er wordt kort uitgeweid over het feit dat de ‘werkwilligen’ door stakers zijn bedreigd.

Analyse Nvt

Perspectief Het perspectief van de journalist staat centraal. Deze staat namelijk als een getuige bij het nieuws die alles zag gebeuren: ‘een der vrouwen gooide met een steen…, waarop de politie de sabel trok…’. Het artikel eindigt met de lichte verbazing van de journalist ‘Pas anderhalf uur later was de rust teruggekeerd’

Genoemde actoren Cartonbewerkers, stakers, werkwilligen Niet-genoemde actoren Fabrikanten

Plaats actoren in krant De actoren worden meerdere keren genoemd, zowel aan het begin van het artikel als aan het eind.

Gebruik/inhoud citaten Geen/nvt

(15)

Stijl

In dit artikel wordt op een volledige, formele en bijna notulerende manier het nieuws gebracht: ‘Een der vrouwen gooide met een steen naar de politie en werkwilligen, waarop de politie de sabel trok en marechaussees te paard ruim baan maakten’. Toch blijft er een bepaalde afstand in het artikel tussen journalist (als getuige van het nieuws) en de actoren.

Er worden een aantal keren behoorlijk de toon gezet: ‘erg rumoerig’, een ‘sterke politiemacht’, ‘Telkens ontstond er weer een oploop’, ‘Pas anderhalf uur later was de rust teruggekeerd’. De toon is dus gezet dat de politie met man en macht geprobeerd heeft de stakers onder controle te houden.

(16)

Tabel A14: Analyse artikel (22 juni 1920 II) Analysetabel Niveau: artikel 22 juni 1920 (II) Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg De gevolgen van de staking (‘alle arbeiders ontbraken op het appel’) komen aan de orde.

Analyse Nvt

Perspectief Het perspectief van de journalist staat centraal. Zijn waardeoordelen zitten ook erg duidelijk in het nieuwsbericht. Er wordt namelijk gesteld dat ‘er druk wordt gepost’ en het artikel eindigt met ‘alles is rustig’. De verslaggever komt dus over als een getuige. Genoemde actoren Arbeiders (‘alle arbeiders ontbraken op het appel’)

Niet-genoemde actoren Fabrikanten, vakbonden Plaats actoren in krant In het midden van het artikel Gebruik/inhoud citaten Nvt

(17)

Stijl

Formeel: ‘Aan de coöperatieve strocartonfabriekfabriek Ons Belang is heden een staking uitgebroken’. De eerste zinnen zijn formeel en redelijk lang. De laatste twee zinnen (‘er wordt druk gepost’ en ‘alles in rustig’) zijn daarentegen erg kort.

Er zitten twee zinnen in het artikel die nogal een waardeoordeel zijn: ‘er wordt druk gepost’ en ‘alles in rustig’. Deze twee zinnen suggereren dat het erg onrustig zou kunnen zijn. Opvallend, want in een eerdere zin wordt gezegd dat alle stakers ‘ontbraken op het appel’ (en er domweg niet waren). Het artikel eindigt dus ook met ‘alles is rustig’. De toon is dus gezet dat de autoriteiten de stakers onder controle hebben.

Onthulling/verhulling Verhullend: er wordt niet uitgelegd waar er druk gepost wordt en niet uitgeweid over het feit dat en waarom ‘alles rustig is’. Het feit dat deze zin in het artikel staat, doet voorkomen dat de ‘rust’ niet was verwacht.

(18)

Tabel A16: Analyse artikel (23 juni 1920) Analysetabel Niveau: artikel 23 juni 1920 Genre Achtergrondartikel Inhoud

Oorzaken/gevolg De achtergrond van de stakingen wordt uit de doeken gedaan, nadat gemeld is dat de stakingen doorgaan. De looneisen van de vakbonden (‘geeischt wordt een minimum weekloon van f 27’) en hun wekwijze komen aan de orde (‘het vraagt arbitrage over de eischen der stakers, waarvan de Veree v. Cartonfabrikanten niet weten wil’). Aan de andere kant komt de houding van de fabrikanten in deze kwestie dat deze ‘werken het conflict op te lossen’ aan de orde.

Analyse Nvt

Perspectief Het lijkt erop dat dit artikel de notulen zijn van de bijeenkomst van de

arbeiders/vakbond. Deze komen namelijk in de kop en in de staart van het artikel aan de orde en start het artikel met ‘Men meldt ons: De staking…zal voorlopig nog niet worden opgeheven’. Het klinkt erg aannemelijk dat dit bericht hierdoor uit de hoek van de vakbonden komt.

Genoemde actoren Stakers, Vereniging van Nederlandse Fabrieksarbeiders en Vereeniging van Cartonfabrikanten.

Niet-genoemde actoren Nvt.

Plaats actoren in krant De fabrikanten in het midden. De fabrieksarbeiders aan het begin en aan het einde van het bericht. Het bod van de fabrikanten kan daardoor door de vakbonden in de krant nog worden ‘bediscussieerd’

Gebruik/inhoud citaten Nvt

(19)

Stijl

De stijl van het artikel is erg formeel. Het artikel begint met de zin ‘Men meldt ons’, zonder te melden van wie dit artikel komt. Het geheel lijkt wat op de notulen van een overleg tussen de bonden van de arbeiders en fabrikanten (‘Toegezegd is de uitkering….te verhogen’). Hierdoor ontstaat een afstandelijkheid tussen lezer en artikel. Tussen de krant en de bron van het verhaal blijkt juist weinig afstand te bestaan.

De eerste regel van het artikel ‘men meldt ons’ laat al zien dat de toonzetting in dit bericht gekleurd is (het is immers door een partij aangeleverd). De berichtgeving zelf is vrij neutraal (geen scherpe werkwoorden en/of bijvoeglijke naamwoorden). De scherpste zin van het geheel is: ‘de Veree v. Cartonfabrikanten wil van de eischen der stakers niets weten’. De fabrikanten worden daardoor in de hoek gezet dat ze niet bereid zijn om hard mee te werken aan een oplossing.

Onthulling/verhulling Aan de ene kant is dit artikel erg verhullend (de notulerende stijl), aan de andere kant wordt vooral het verhaal van de vakbonden verteld. Het artikel doet voorkomen van de journalist in dit artikel geen invloed heeft gehad en dat het rechtstreeks is overgenomen uit de notulen van de vakbond. De vakbonden adviseren de leden ‘niet op de voorstellen in te gaan’ en stelt dat ‘de Veree v. Cartonfabrikanten niet van de eischen der stakers weten wil’. Kortom, er vindt een onthulling plaats vanuit de vakbonden. De wens van de arbeiders zelf en fabrikanten komt amper aan de orde.

(20)

Oorzaken/gevolg De gevolgen van de staking, die een ‘steeds scherpere houding’ aanneemt komen aan de orde. De stakers wordt gemeld dat ze vanaf 5 juli zijn ontslagen.

Analyse Nvt

Perspectief Dit artikel is vanuit het perspectief van de journalist geschreven. De journalist meldt bijvoorbeeld dat ‘het bestuur alle stakende arbeiders bericht zond dat zij met ingang van maandag 5 juli ontslagen zijn.’ De journalist brengt dus over wat hij/zij in het veld aantrof. Hij noemt de stakingen ook ‘scherper’ worden, omdat er niet uitgelegd wordt wat hij daarmee bedoelt, blijft het een maatstaf van de journalist.

Genoemde actoren Stakers, bestuur van de strokartonfabrieken (genoemd door de journalist!) Niet-genoemde actoren Vakbonden

Plaats actoren in krant Laatste zin van het artikel. Gebruik/inhoud citaten Nvt

(21)

Stijl

Formeel. De zinnen in dit artikel zijn niet erg wollig en lang: ‘het bestuur zond alle stakende arbeiders bericht dat zij met ingang van maandag 5 juli ontslagen zijn.’ De journalistieke schrijfstijl ziet er dus behoorlijke beheerst en afgewogen uit,

De toonzetting in het artikel is afgewogen, hoewel er in het artikel ook scherpe werkwoorden worden gebruikt: ‘De staking….neemt een scherpere houding’ aan.

Onthulling/verhulling Verhullend: er wordt niet uit de doeken gedaan wat er ‘scherp’ aan de staking is. De journalist zegt niet wat hij/zij verstaat onder ‘scherpere’. De berichtgeving lijkt daarmee politiek correct en beperkt en alleen het broodnodige wordt vermeld, zonder achtergronden bij het nieuws.

(22)

Tabel A20: Analyse artikel (30 juni 1920) Analysetabel Niveau: artikel 30 juni 1920 Genre Achtergrond Inhoud

Oorzaken/gevolg ‘De looneisch’ van stakers wordt vermeld. Deze is afgezwakt en als de fabrikanten nu ook nog met een goed bod komen, zal de staking ‘weldra beëindigd zijn’.

Analyse Nvt

Perspectief Het bericht begint met ‘men meldt ons’. Dit lijkt te betekenen dat dit bericht niet vanuit perspectief van de journalist, maar vanuit het perspectief van de bron van het stuk is geschreven. De bron van dit artikel is moeilijk te achterhalen, omdat de eis van beide actoren (stakers en arbeiders) goed aan de orde komt (perspectief van stakers en fabrikanten)

Genoemde actoren Cartonbewerkers, stakers, cartonfabrikanten Niet-genoemde actoren Vakbonden

Plaats actoren in krant Cartonfabrikanten in de laatste zin, de arbeiders in het begin Gebruik/inhoud citaten Geen

(23)

Stijl

Formeel. De zinnen zijn niet erg lang, alleen wel wollig, zakelijk en beheerst: ‘Het staat te wachten, dat de strijd in de cartonindustrie, waarbij een duizendtal

cartonbewerkers te Stadskanaal, Oude Pekela en Winschoten betrokken zijn, tezamen de personeelen van acht fabrieken, weldra zal zijn geeindigd’. De zinsopbouw is zeer afgewogen.

De toonzetting van het artikel is niet overdreven scherp. Wel is het opvallend dat de aandacht in het eerste deel vooral op de arbeiders is gericht. ‘Een duizendtal

arbeiders’ geeft daarbij aan dat er veel stakers zijn. In het tweede deel staat dat er door ‘voorstellen van cartonfabrikanten vermoedelijk een eind aan den loonstrijd zullen brengen’. De toon is dus erg gematigd en afgewogen.

Onthulling/verhulling Aan de ene kant erg verhullend: ‘Men meldt ons’ (wie is ‘men’?) en de zinsopbouw is erg beheerst (‘De stakers brachten hun looneisch van f 27 weekloon op f 28 per week, terwijl….zal komen, die het eind…zullen brengen’). Aan de andere kant onthullend: de stakingen komen vanuit de stakers en vanuit de fabrikanten aan bod in het artikel.

(24)

Tabel A23: Analyse zin (13 juli 1920) Analysetabel Niveau: zin 13 juli 1920 Stijl Wollige/formele/ informeel/luchtig

Zeer beheerste, wollige en lange zin. Het hele artikel bestaat uit één zin: ‘Naar wij vernemen, hebben de strocartonfabrikanten bericht, dat zij blijven bij hun laatste loonaanbieding van f 26 per week en dat derhalve in de gegeven omstandigheden eene conferentie tusschen partijen geen doel zal kunnen treffen’.

De toonzetting is erg genuanceerd: in plaats van dat de journalist stelt dat de twee partijen het niet eens zullen worden schrijft hij dat ‘zij bij hun laatste loonaanbieding van f 26 per week blijven en dat derhalve in de gegeven omstandigheden eene conferentie tusschen partijen geen doel zal kunnen treffen’. De laatste zin vertelt in principe het harde statement dat de fabrikanten onder geen beding zomaar akkoord gaan.

Onthulling/verhulling De journalist schaart zich achter de bron. De journalist legt duidelijk uit dat hij zijn informatie daar vandaan heeft gehaald (‘Naar wij vernemen, hebben de

strocartonfabrikanten bericht). Door de afstandelijke manier van schrijven (‘zij blijven bij’) blijft het artikel toch iets wat verhullend.

Gebruik krantenkoppen Geen Aantal (onder)koppen Nvt

Inhoud koppen Nvt

(25)

Genre Nieuwsbericht

Inhoud

Oorzaken/gevolg De stand van de zaken in de staking komt nu aan de orde. Het enige feit dat genoemd wordt is dat de stakers wachten op een uitspraak van een arbitragecommissie om hun gelijk te halen.

Analyse Nvt

Perspectief Het artikel begint met ‘Men meldt ons:’ De bron is in dit geval de vakbond: ‘Na de gehouden vergadering hebben de stakende cartonbewerkers te Winschoten, te Oude Pekela en te Stadskanaal aangenomen de voorstellen der stakingsleiding om zich te onderwerpen aan de uitspraak eener arbitrage-commissie ten op zichte van het loonconflict, dat nu reeds 8 weken hangende is.’

Genoemde actoren Cartonbewerkers, vakbond Niet-genoemde actoren Fabrikanten

(26)

Tabel A25: Analyse zin (28 juli 1920) Analysetabel Niveau: zin 28 juli 1920 Stijl Wollige/formele/ informeel/luchtig

Wollige, formele, lange en beheerste en afgewogen zinnen: ‘Na de gehouden vergadering hebben de stakende cartonbewerkers te Winschoten, te Oude Pekela en te Stadskanaal aangenomen de voorstellen der stakingsleiding om zich te onderwerpen aan de uitspraak eener arbitrage-commissie ten op zichte van het loonconflict, dat nu reeds 8 weken hangende is.’

De toon van het artikel is erg genuanceerd. Door de bron van het artikel lijkt er wel een kleuring in het artikel te zitten. Alleen de arbeiders komen aan het woord en de staking wordt gepresenteerd als een zwaard van Damocles ‘het loonconflict, dat nu reeds 8 weken hangende is.’

Onthulling/verhulling Aan de ene kant onthullend (de bron van het artikel is duidelijk en er wordt gesproken over een ‘loonconflict’), aan de andere kant verhullend (wat verwacht men van de arbitrage?, hoe denken de fabrikanten over de eis?) omdat het artikel niet het hele verhaal weergeeft.

Gebruik krantenkoppen Geen Aantal (onder)koppen Nvt

Inhoud koppen Nvt

(27)

Genre Nieuwsbericht

Inhoud

Oorzaken/gevolg De oorzaak van de stakingen komt aan de orde. De fabrikanten willen niet meer dan 26 gulden geven per dag, terwijl de arbeiders graag 27 gulden willen hebben. Alleen de nodige feiten komen aan de orde.

Analyse Nvt

Perspectief Vanuit het perspectief van de journalist. Het artikel begint met ‘naar wij vernemen, hebben de strocartonfabrikanten bericht’. De journalist is hier getuige van het nieuws en heeft het oor hier voor ter luister gelegd. De bron van het artikel is duidelijk de vakbond.

Genoemde actoren Stroocartonfabrikanten, Nederlandse Vereniging van fabrieksarbeiders Niet-genoemde actoren Arbeiders, stakers

(28)

Tabel A26: Analyse artikel (4augustus 1920) Analysetabel Niveau: artikel 4 augustus 1920 Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg Gevolgen van de staking: de onrust in Winschoten komt aan de orde als gevolg van de staking. Daarbij zijn er gewonden gevallen.

Analyse Nvt

Perspectief Het perspectief van de journalist als getuige van het nieuws staat centraal in het artikel. De verbazing van en het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden door de journalist (‘de politie vond een heele hoop projectielen, die zeker dienst zouden hebben gedaan’) verklappen dat het perspectief van de journalist centraal staat. Genoemde actoren Politie, Bestuurslid van Reiderland (hier werden bommen in de tuin gevonden) Niet-genoemde actoren Stakers (!!)

Plaats actoren in krant Door het hele artikel heen. Gebruik/inhoud citaten Geen

(29)

Stijl

Het taalgebruik in het artikel is vrij formeel. De zinnen zijn relatief kort en er wordt in de zinnen niet meer gezegd dan nodig lijkt te zijn (‘Twee personen werden

gearresteerd, een rijksveldwachter en politieman werden licht verwond’)

De toon in dit artikel is behoorlijk pittig. De gevolgen van de stakingen worden uitvoerig en met enkele scherpe zinnen/(werk)woorden uit de doeken gedaan: ‘Gisteravond bleef het kalm’ (de opening), ‘een sterke politiemacht had het Stationsplein leeggeveegd met sabels’, ‘twee personen werden gearresteerd’, een rijksveldwachter en politieman werden licht verwond’, ‘de politie vond een heele hoop projectielen, die zeker dienst zouden hebben gedaan’, ‘Gisteravond arriveerde alhier nog luitenant Versteegh, heden komt de kapitein der marechaussee’.

Onthulling/verhulling De houding van de journalist is in dit geval behoorlijk onthullend. Er wordt precies uit de doeken gedaan (een klein beetje notulerend) wat er in Winschoten is gebeurd. Toch moet de ernst van de situatie vooral (verhullend) door de zinnen heen gelezen worden: ‘Gisteravond arriveerde alhier nog luitenant Versteegh, heden komt de kapitein der marechaussee’. Ook is het erg opvallend dat er nergens wordt gezegd dat de onruststokers stakers van ‘Reiderland’ zijn. Hier kan alleen maar naar gegist worden.

(30)

Tabel A28: Analyse artikel (5 augustus 1920) Analysetabel Niveau: artikel 5 augustus 1920 Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg De onrust als gevolg van de staking staat centraal in dit bericht. Ook de verwoede poging van het gemeentebestuur en B&W van Winschoten om een oplossing te zoeken in het conflict komen aan de orde.

Analyse Nvt

Perspectief Het perspectief van de journalist (als getuige van het nieuws) staat centraal. Deze doet verslag van de besprekingen tussen B&W en de vakbonden (‘In verband met dit bevel is, naar de ‘Tel’ meldt, tusschen B en W een conflict gerezen…’) en ook van de onrust in Winschoten (Vanavond is het geheel rustig gebleven in de stad)

Genoemde actoren B en W, stakers, politie, fabrikanten Niet-genoemde actoren Nvt

Plaats actoren in krant Begin van het artikel politie, einde de fabrikanten. De andere actoren daar middenin. Gebruik/inhoud citaten Geen

(31)

Stijl

Het taalgebruik is in dit artikel behoorlijk afstandelijk, formeel en afgewogen (‘In verband met dit bevel is, naar de ‘Tel’ meldt, tusschen B en W een conflict gerezen, waarvan het gevolg is geweest een conferentie tussen B en W, het bestuur van den Winschoter Bestuurdersbond en den voorzitter van den fabrieksbond’.

De toon in het artikel lijkt erg in te zetten op de welwillendheid van B en W de staking op te lossen (en de fabrikanten ‘Gedurende het conflict zullen tot de conferentie op woensdag a.s. geen onderkruipers in dienst genomen worden, naar de directie van ‘Reiderland’ heeft toegezegd’). Het geluid van de vakbond en arbeiders komt niet aan de orde, met uitzondering van de rust die in de stad heerst en de ‘groote politiemacht die de straten doorkruist’ (wat blijkbaar nodig is, zonder dat daar over uitgeweid wordt).

Onthulling/verhulling Het artikel is redelijk verhullend. Er wordt verslag gedaan van een conflict binnen B en W, maar er wordt niets gezegd over de inhoud ervan (er wordt niet eens naar gegist). Er wordt alleen bericht over het weren van de stakers uit het centrum van de stad, niet over de precieze aanleiding ervan. Verder wordt er gezegd ‘naar de Tel. meldt’, zonder te melden wie of wat deze bron precies is.

(32)

Tabel A30: Analyse artikel (7 augustus 1920) Analysetabel Niveau: artikel 7 augustus 1920 Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg Gevolgen van de staking: er zijn politieagenten gedetacheerd bij de kartonfabriek in Oude Pekela.

Analyse Nvt

Perspectief De journalist schrijft in dit geval op wat hij/zij waarschijnlijk van autoriteiten (politie) heeft gehoord. Het perspectief is zelf moeilijk te bepalen, omdat het bericht wel erg kort is. De journalist bericht formeel wat hij of zij gehoord heeft van de politie. Reacties van fabrikanten en/of arbeiders zijn niet aanwezig.

Genoemde actoren Agenten

Niet-genoemde actoren Fabrikanten, vakbonden, arbeiders Plaats actoren in krant In de eerste regel

(33)

Stijl

Het hele artikel bestaat uit één zin. Deze is beheerst en formeel: ‘Van heden af zijn op alle fabrieken des daags en des nachts politiemannen tijdelijk gedetacheerd’.

De toonzetting is erg genuanceerd. Zo wordt met de ‘detachering’ van agenten bedoeld dat het onrustig is en er dus agenten klaar staan om in te grijpen als dat noodzakelijk is.

Onthulling/verhulling Verhullend: er staat dat er in Oude Pekela ‘politiemensen zijn gedetacheerd’ bij de fabrieken. De aanleiding hiervan is niet bekend (althans: het staat er niet, maar de eerdere berichten doen rellen vermoeden). De journalist houdt zich in dit geval dus behoorlijk op de vlakte.

(34)

Tabel A32: Analyse artikel (3 september 1920) Analysetabel Niveau: artikel 3 september 1920 Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg In dit artikel wordt uitgeweid over de oorzaak van het loonconflict dat nog steeds speelt (de looneisen) en de gevolgen (‘tengevolge het vele regenen in de laatste weken groote partijen stroo bij de fabrieken of elders zeer door verrotting hebben geleden’). Ook wordt gezegd dat de landbouwsector fabrieksarbeiders begint in te zetten.

Analyse Nvt

Perspectief Het beeld van een journalist die zijn hoofd te luister legt komt duidelijk naar voren (‘men meldt ons’, ‘naar verluid).

Genoemde actoren Fabrikanten, vakbond, arbeiders, stakers Niet-genoemde actoren Nvt

Plaats actoren in krant In dit geval is de berichtgeving redelijk in evenwicht: de positie van de fabrikanten (‘Droge turf is bijna niet te krijgen’) en de positie van de arbeiders (werken nu tijdelijk in de landbouw vanwege ‘een grooter dag- of weekloon dat ‘vooral bij aangenomen werk in den herfsttijd in die streken met aardappelrooien wordt verdiend’). De gevolgen die die deze hebben komen duidelijk aan het licht.

(35)

Stijl

De zinnen zijn erg lang (bijna notulerend) en wollig: (‘Droge tuf, ook geen...droog, is bijna...straks,met…scheepvaart, is het…aanbod overtreffen). Veel gebruik van bijzinnen.

De toonzetting in dit bericht is zeer genuanceerd. In het artikel worden weinig toonzettende werkwoorden gebruikt. Opvallend is wel de zin ‘Met belangstelling wordt de uitslag dezer conferentie zeker verbeid’. Deze zin laat zien dat alle partijen graag een eind zien komen aan de stakingen. De gevolgen van de stakingen zijn volgens het artikel groot: ‘Het dure stroo voor gemiddeld f 40 per 1000 kg aangekocht, een groot verschil voor het nieuwe stroo, waarvoor nu f 25 wordt geboden’. De toon wordt dus gezet in de discussie dat er een einde moet komen aan de stakingen.

Onthulling/verhulling ‘Men meldt ons’, ‘Nog meldt men’, ‘Het verluidt mede, ofschoon we er geen bevestiging van hebben kunnen krijgen…’. Deze zinnen zijn erg verhullend. Er wordt niet uit de doeken gedaan wat de bronnen zijn. Met ‘men’ wordt overigens vaak de een autoriteit (werkgeversorganisatie, vakbond of overheid) bedoeld. De journalist lijkt daarmee nauw contact te houden met de autoriteiten, hoewel de schijn van een bepaalde afstand wordt opgehouden.

(36)

Tabel A34: Analyse artikel (11 september 1920) Analysetabel Niveau: artikel 11 september 1920 Genre Achtergrondbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg In de krant staat het akkoord dat bereikt is tussen werkgevers en werknemers. De afspraken die op het gebied van loon en vakantiedagen is gemaakt komen in het artikel aan de orde.

Analyse Nvt

Perspectief Het perspectief van de fabrikanten staat hier centraal. Bovenaan het bericht staat namelijk ‘Namens de stroocartonfabrikanten verzoekt men ons het volgende op te nemen’. Deze zin verraadt direct dat het hele bericht vanuit perspectief en belang van de fabrikanten is geplaatst.

Genoemde actoren Fabrikanten, vakbonden, werklieden Niet-genoemde actoren Nvt

Plaats actoren in krant De fabrikanten hebben in dit artikel een buitengewoon groot aandeel. De bereid en loyaliteit van werkgevers/fabrikanten wordt hierbij benadrukt (‘Tevens verklaarden de bij de staking betrokken fabrikanten zich eenparig bereid voor zoover niet een inkrimping van het bedrijf zulks verhinderd, alle werklieden weder in dienst te nemen, wanneer ook van werknemerszijde de bereidheid bestaat aan een goede samenwerking en een goeden gang en daarvoor de nodige waarborgen worden gegeven’).

(37)

Stijl

De zinnen zijn zeer lang, afstandelijk en formeel (‘tevens verklaarden de bij de staking betrokken fabrikanten zich eenparig bereid voor zoover niet een inkrimping van het bedrijf zulks verhinderd, alle werklieden weder in dienst te nemen, wanneer ook van werknemerszijde de bereidheid bestaat aan een goede samenwerking en een goeden gang en daarvoor de nodige waarborgen worden gegeven’)

De toonzetting is vrij neutraal en afstandelijk. Het is meer de afwezigheid van het verhaal van de arbeiders, dan de sterk uitgesproken aanwezigheid van het verhaal van de fabrikanten die de toonzetting en kleuring van het verhaal bepaalt.

Onthulling/verhulling Het artikel is aan de ene kant erg verhullend: de bron van het verhaal wordt prijsgegeven. Omdat alleen de werkgevers en niet de werknemers aan het woord komen is het geheel niet heel evenwichtig. De journalist van dit artikel lijkt dus enige sympathie te hebben voor de fabrikanten.

(38)

Tabel A 36: Analyse artikel (13 september 1920) Analysetabel Niveau: artikel 13 september 1920 Genre Nieuwsbericht Inhoud

Oorzaken/gevolg De fabrieken draaien weer: de arbeiders zijn weer aan het werk gegaan. Het gevolg van de onderhandelingen en de overeenstemming tussen de partijen staat hierbij centraal. In het tweede deel van het artikel gaat het voornamelijk over een aantal geschilpuntjes tussen de fabrikanten en de arbeiders die nog moeten worden opgelost.

Analyse Nvt

Perspectief Het verslag lijkt te gaan om een ten dele notulerend verslag van de uitkomst van de onderhandelingen. De verslaggever lijkt hiermee een rol te hebben als notulist (‘Omtrent een ziekteregeling aan Reiderland werd in beginsel overeenstemming verkregen, terwijl de loonen zullen bedragen f 26 voor de fabrieken te Oude Pekela en Stadskanaal en f 26.50 voor Reiderland.’)

Genoemde actoren Fabrikanten, stakers, vakbonden Niet-genoemde actoren Nvt

Plaats actoren in krant Het artikel begint met het feit dat de arbeiders het bod hebben geaccepteerd. Het artikel eindigt met het verschil in inzicht tussen de actoren ‘Blijkt echter uit de correspondentie, dat dit deel van het aanbod niet is teruggenomen, dan zal dit bedrag aan de arbeiders worden uitgekeerd’.

(39)

Stijl

Wollige, formele, beheerste en notulerende stijl (‘Nu beweren de leiders der staking, dat geen bericht werd ontvangen omtrent terugname dezer toezegging en dat dit deel van de het aanbod niet was teruggenomen’)

De toonzetting in het bericht is een gevoel van opluchting (Hedennamiddag werd besloten…het werk….te hervatten, zodat nu de arbeiders aan alle fabrieken waar gestaakt werd, zich zullen melden.’ en ‘Men hoop dat de fabrieken a.s Maandag weer op volle kracht zullen werken’) Uit deze zinnen blijkt dat alle partijen blij zijn met het resultaat. De laatste alinea laat weliswaar zien dat er nog onderhandeld wordt, alle partijen zijn wel weer aan het werk gegaan. De denkbeelden van de partijen komen op zich wel aan de orde, maar dus wel tussen neus en lippen door.

Onthulling/verhulling Verhullend: de uitkomst van de staking is voor alle partijen een opluchting, maar dat is alleen tussen de regels door te lezen (zoals te lezen bij de citaten bij ‘Toonzetting’). De journalist van het artikel houdt zich wat dat betreft redelijk op de vlakte.