DOCUMENTATIECENTRUM
De kern is kwaliteit
LpA
N“J
EE
p
N
0LIT,EKE
Wat zijn de kerntaken van de overheid? Over dat onderwerp spreek ik vandaag tijdens de partijraad In Bussum. Een samenvatting vindt u op de achterpagina van deze W D - Expresse. De kerntaken-discussie is een belangrijke. In verband met geld, maar zeker ook in verband met kwaliteit. Geld en kwaliteit zijn ook in het geding bij een andere belangrijke kwestie: het onderwijs. Het onderwijs In Nederland stemt mij tot zorg. Onder wijs is een buitengewoon belangrijke zaak. Het is eigenlijk, behalve dat beetje gas dat wij hebben, onze enige grondstof. Menselijk kapitaal, dat wil zeggen dat wat mensen In hun hoofd meedragen aan kennis en vaardigheden, is een overlevingskwestie. En het gaat niet goed met ons onderwijs. Het maatschappelijk belang ervan is in het slop geraakt. Leraren staan onder druk. Hun positie is aan herwaardering toe. Zowel qua salaris als wat betreft maatschappelijk aanzien. Ook de kwaliteit van het onderwijs is een belangrijk onderdeel van de discussie die gevoerd moet worden. Het is echter niet zo gemakkelijk die kwaliteit te bepalen. Ik vind dan ook dat het onderwerp breder moet zijn. Het gaat om meer dan alleen de vakken die kinderen in de klas krijgen en het niveau waarop dat gebeurt. Het gaat ook om de verminderde aandacht voor discipline die kinderen van huis mee krijgen. Ik heb het vermoeden dat te veel dingen die vroeger thuis gebeurden, nu op de schouders van de school rusten. Als we daar wat aan doen, dan kunnen leraren zich meer beperken tot kerntaken en ontstaat ruimte voor meer prestatiegericht onderwijs. Het is daarom dat ik tijdens een uitzending van de Vierde Kamer zondag jongstleden gepleit heb voor een breed onderwijsdebat. Het is tijd dat het maatschappelijk belang van het onderwijs en de samenhang tussen gezin en school de aandacht krijgen die ze nodig
hebben. Zonder kwaliteit vaart niemand wel. Frits Bolkestein
Euthanasie
Woensdag werd het kabinetsstandpunt over euthanasie behandeld. Dick Dees noemde de manier waarop de regering tegen medi sche beslissingen rond het levenseinde aan kijkt op drie punten teleurstellend.
Ton eerste de handhaving van de straf baarheid van levensbeëindigend handelen in het Wetboek van Strafrecht. Elk concreet geval van euthanasie moet door de arts wor den gemeld en vervolgens door de rechter getoetst. Een arts kan alleen met een beroep op de noodtoestand voor strafuitsluiting in aanmerking komen.
De W D pleit al jaren voor een volwaardige wettelijke regeling waarin euthanasie niet strafbaar is, indien er sprake is van een uit drukkelijk en weloverwogen verzoek van de patiënt; van een uitzichtloze noodsituatie; van inachtneming van zorgvuldigheidseisen en van uitvoering door een arts. Zo zou de kloof tussen de wetgeving, die euthanasie ten prin cipale verbiedt, en de praktijk waarin eutha nasie op vrij algemeen aanvaarde wijze plaatsvindt, gedicht kunnen worden. Dit heeft het kabinet nu laten liggen.
T e n tw e e d e is het dichten van die kloof een taak van de wetgever en niet van de rechter. Het enige dat het kabinet nu heeft vastgelegd, is de meldingsplicht voor de arts en dat ook nog op minimale wijze in een
algemene maatregel van bestuur.
T e n d e rd e geldt deze plicht niet alleen voor gevallen van euthanasie die op uitdrukkelijk verzoek zijn gepleegd, maar ook voor leven- beëindigende handelingen die zonder zo’n verzoek worden uitgevoerd op wilsonbekwa me patiënten. De W D heeft in het verleden altijd bepleit dat de grenzen tussen vrijwillige en onvrijwillige levensbeëindiging (van bij voorbeeld coma-patiënten; zwaar demente, zieke bejaarden of gehandicapte babies) buitengewoon scherp getrokken zouden wor den. De W D staat op het standpunt dat een levenbeëindigende handeling zonder uitdruk kelijk verzoek van de patiënt niet onder euthanasie ("goede dood") va lt dat het in strijd is met het individuele zelfsbeschikkings- recht van de mens en met de beschermwaar digheid van leven. Het kabinet scheert echter met de meldingsplicht voor alle gevallen, beide vormen over één kam.
Het kabinetsvoorstel rond levenbeëindigend handelen is onvoldoende doordacht, en kan wat de W D betreft dan ook van tafel. De W D blijft op het standpunt dat euthanasie uit het strafrecht kan, wanneer voldaan is aan de genoemde criteria. Een aparte wettelijke regeling zou voldoende zekerheid bieden voor alle betrokkenen, patiënt èn arts. Inlichtingen: Dick Dees, 070-3182917.
VERDER IN DIT NUMMER
- Simons moet zich beraden op z'n positie na misrekening - Het Indonesië-debat
- Uitkomsten ARK-rapport nopen tot parlementair onderzoek - Regionale opleidingscentra
WEEKBERICHT.
2
Simons niet geloofwaardig
Vooruitlopend op de uitkomsten van een onderzoek naar de hoogte van de premies in de ziektekosten verzekeringen, liet staatssecretaris Simons (PvdA) weten nog steeds ruimte te zien voor een premiever- laging. Weliswaar niet met de door hem aangekon- digde 15 tot 30 %, maar vermoedelijk met 5 tot 8 %. De W D reageerde verontwaardigd op deze misre kening. De geloofwaardigheid van de staatssecreta ris is hierdoor aangetast en hij zou zich het beste op zijn positie kunnen beraden.Dinsdag tijdens het vragenuur werden de bewinds man hierover vragen gesteld. Margreet Kamp nam de onbestendige voornemens van de staatssecreta ris ten aanzien van zijn eigen plan op de korrel. Wel of niet de huisartsenhulp per 1 januari naar de AWBZ? Gaat de kraamzorg op die datum ook naar de AWBZ of naar de gemeenten? Komt er een eigen risico? Wekelijks verschijnen hierover wisselende berichten. Door dit jojo-beleid ondermijnt de staatssecretaris zelf zijn eigen geloofwaardigheid. Dat Simons hier waarschijnlijk geen conclusies voor zijn positie uit zal trekken, blijkt uit zijn antwoord waarin hij zichzelf "consequenter dan vele opponen ten in het veld van de gezondheidszorg' noemde. PvdA beschermt eigen bewindsman
Vervolgens memoreerde Dick Dees de lastenverhogin gen die in plaats van de beoogde kostenbeheersing al uit het plan-Simons zijn voortgevloeid. Nu blijkt dat de staatssecretaris de voorgespiegelde premieverlagin- gen ook niet waar kan maken, is zijn geloofwaardigheid in ernstige mate geschaad. Dit kwam hem op een woe dende reactie van PvdA-zijde te staan. Het was "onge hoord" en "stuitend" dat de heer Dees, die als oud- staatssecretaris "politiek verantwoordelijk is voor de kostenstijging in de gezondheidszorg, de durf heeft de staatssecretaris te vragen hieruit politieke consequen tie te trekken". De WD-woordvoerder weerlegde deze beschuldiging met kracht. Uit de Rnanciële Overzich ten Zorg die tijdens zijn bewind zijn ingediend en door de Kamer goedgekeurd, blijkt dat de bezuinigingsdoel- stellingen in de jaren 1986 tot 1989 zijn gehaald. In 1989 was er zelfs zoveel kostenbeheersing dat de toenmalige minister van Financiën, Ruding, toestem ming gaf een bevroren beleidsintensivering van 270 miljoen alsnog uit te voeren.
De PvdA-aantijging dat de heer Simons slechts het slachtoffer is van door Dick Dees veroorzaakte kosten stijgingen in de gezondheidszorg, is daarom uit de lucht gegrepen.
Na 1 mei, wanneer het kabinet de Kamer rapporteert over de veranderingen in de gezondheidszorg in 1993 en 1994, horen we ongetwijfeld meer. Inlichtingen: Dick Dees, 070-3182917 en Margreet Kamp, 070-3182893.
Regionale opleidingscentra
Deze week werd het kabinetsplan besproken om door het samengaan van diverse opleidingen op het gebied van volwasseneducatie en beroepsonderwijs regionale opleidingscentra (ROC) op te richten. De W D staat hier positief tegenover. In zo'n centrum kan een cursist een op maat gesneden programma volgen, afgestemd op de individuele wensen, talentenen mogelijkheden. Niet elke cursist heeft immers behoefte aan een volledige opleiding. Neem het voor beeld van iemand die na een tijd door wat voor omstandigheden ook uit het arbeidsproces is geweest, maar er weer aan wil deelnemen. Met zijn door de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt achter haalde opleiding komt hij/zij soms niet aan de slag. Op het ROC kan met zo iemand worden overlegd over een (deel) opleiding die relevant is voor het gekozen beroep. Behalve deze leerlinggerichtheid spreekt de uitwisseling van educatieve werkvormen van de ver schillende opleidingen op een ROC de W D aan. Wel is de fractie van oordeel dat, met alle lopende reorga nisaties en innovaties op onderwijsgebied, deze nieu we samenvoeging vooralsnog op basis van vrijwillig heid moet plaatsvinden. Inlichtingen. Nel Ginjaar, 070- 3182883, of Jan Franssen, 070-3182886.
Algemene rekenkamer-rapport
Dinsdag verscheen het rapport van de Algemene Rekenkamer over de sociale zekerheid. Onderzocht werd hoe het toezichthoudende orgaan, de Sociale Verzekeringsraad, geopereerd heeft en hoe de ver schillende verzekeringswetten (WW, WAO, Ziekte wet, bijstand, AOW en kinderbijslag) door de sociale uitvoeringsorganen werden uitgevoerd. Hierbij kwam aan het licht dat in 1988 en 1989 de controle op de rechtmatigheid en doelmatigheid van de sociale uit keringen geheel ontbrak. Een onthutsende uitkomst, te meer omdat in de sociale zekerheid jaarlijks een bedrag van 77 miljard gulden omgaat. Belastingop brengsten waar zoals blijkt geen controle op uitge oefend is. Een topje van de ijsberg werd zichtbaar, toen onlangs in Amsterdam bij een vergelijking van de inkomstenbelasting en de Sociale Dienst bleek dat 25 tot 30 % van de uitkeringsgerechtigden extra inkomsten heeft door "wit bijklussen". Het zwarte cir cuit blijft uiteraard onder water.VVD w il parlem entair onderzoek
De W D vindt de uitkomsten van het rapport vernieti gend. Daarom vroeg Robin Linschoten diezelfde mid dag om een nader onderzoek. Niet met de bedoeling het werk van de Algemene Rekenkamer nog eens dun netjes over te doen, maar om boven water te krijgen wat de Sociale Verzekeringsraad zou hebben aange troffen, indien de Raad een stringent beleid had gevoerd. Er zijn verschillende mogelijkheden voor zo'n onderzoek. De Algemene Rekenkamer kan een nader onderzoek doen; er kunnen externe deskundigen wor den aangetrokken; de Kamer kan een bijzondere kamercommissie öf een een sub-commissie aanwijzen van leden uit de kamercommissies Rijksuitgaven en Sociale Zaken (een parlementair onderzoek) en, als zwaarste middel, kan er een parlementaire enquete worden gehouden. De W D voelt voor een parlementair onderzoek. Groen Links en D66 stemmen hiermee in, de PvdA wil wel nader onderzoek, maar is er nog niet van overtuigd of dit via een parlementair onderzoek moet gebeuren. Het CDA tenslotte lijkt helemaal geen behoefte te hebben aan nadere informatie. De eerste week van mei zal de commissie van sociale zaken uit sluitsel geven over de onderzoeksopdracht en de vorm van het onderzoek. Inlichtingen: Robin Linschoten,070- 3182895.
Indonesië
Donderdag werd gedebatteerd over het besluit van Indonesië om de hulprelatie met Nederland te beëindi gen. Frans Weisglas zei te betreuren dat de betrekkin gen vertroebeld zijn. Tevens is het gebeurde nadelig voor diegenen in Indonesië die baat hadden bij de Nederlandse hulp. Anderzijds heeft ieder ontwikke lingsland het recht hulp te weigeren. Dat is op zich een teken van zelfstandigheid en onafhankelijkheid. En dat respecteert de W D .
De achtergronden
Het lijkt te gaan om een wezenlijk verschil van inzicht tussen beide landen over het verband tussen ontwik kelingssamenwerking en mensenrechten. De W D steunt dat verband en wijst er op dat dit ook een mon diaal erkende relatie is. Ook heeft de W D de opstel ling van de Nederlandse regering bij het bloedbad op Dili gesteund. Zowel het middel (en bescheiden opschorting van nieuwe ontwikkelingsprojecten) als het doel (het doen verrichten van een onafhankelijk onderzoek en het berechten van eventuele schuldi gen) werden onderschreven. En deze steun blijft ook nu recht overeind staan. Wel heeft de W D vragen over de wijze waarop minister Van den Broek en minister Pronk dit beleid hebben uitgevoerd. De scher pe toon van de Indonesische brief toont aan hoe groot de irritatie is. Dat heeft waarschijnlijk ook intern-politie- ke redenen, maar er moet méér zijn. Ook meer dan alleen irritatie over de Nederlandse koppeling tussen ontwikkelingshulp en mensenrechten. Uit interviews met Indonesische ministers is gebleken dat men zeer geïrriteerd was over de toon en de wijze waarop de Nederlandse ministers het beleid hebben uitgevoerd. Dit moet worden meegewogen, te meer omdat het niet valt te ontkennen dat de toorn van Indonesië zich vooral richt aan het adres van minister Pronk.
De toekom st
Het door Indonesië verbreken van de relatie met Nederland dient geaccepteerd te worden. Nu moeten wij ons concentreren op de andere betrekkingen met het land op het gebied van handel, investeringen, technologie en cultuur. Indonesië heeft verklaard deze betrekkingen te willen voortzetten. Maar voor alles is een de-escalatie van het conflict nodig. Behoedzaam heid en vernuft van de Nederlandse regering is ver eist. De W D is daarom geschokt door de uitspraken van minister Pronk de afgelopen dagen. Met zijn uit spraak dat pas bij een nieuwe generatie politici in Indonesië de hulprelatie kan worden hersteld, heeft hij de huidige generatie politici op de ziel getrapt. Daar om moet minister Pronk wat betreft de betrekkingen met Indonesië zich op de achtergrond houden. Dat is ook logisch, want als Indonesië geen ontwikkelings hulp meer van Nederland ontvangt is er ook geen ont wikkelingsrelatie meer. De minister van Ontwik kelingssamenwerking heeft dan net zoveel met Indo nesië te maken als met België. Het onderhouden van de betrekkingen wordt hiermee een zaak van de minister van Buitenlandse Zaken, en het zou een goed zaak zijn als minister Van den Broek onverwijld ging werken aan een de-escalatie van het conflict en de
WEEKBERICHT___________________
invulling van de nog openstaande contacten. Inlichtin gen: Frans Weisglas, 070-3182903.
Inkrimping krijgsmacht
Dinsdagavond kondigde minister Ter Beek (PvdA) in een toespraak aan de landstrijdmacht méér te willen inkrimpen dan in de Defensienota aangekondigd is. Door de ontwikkelingen in de internationale situatie is een grootschalig conflict niet waarschijnlijk en heeft Nederland geen volwaardige zelfstandige krijgsmacht meer nodig. Te verwachten is dat Nederlandse krijgsmacht alleen nog in internationaal verband (zoals WEU, NAVO en VN-verband) zal optreden. In zijn analyse hield de minister ‘ernstig rekening’ met de afschaffing van de dienstplicht. Het tijd stip
De W D-fractie vraagt zich af waarom de minister van Defensie juist nu met zijn uitspraken komt. In het komend najaar wordt de Defensienota geëvalueerd. Waarom presenteert de minister zijn globale evalutie een half jaar voor het afgesproken tijdstip? Ons vei ligheidsbeleid kan niet elk half jaar worden herzien. De W D vreest dat deze toespraak in verband moet worden gebracht met de Kaderbrief en de op han den zijnde begrotingsdiscussies. In dat verband zou het ook interessant zijn om te weten in hoeverre de tekst de instemming heeft van de minister van Bui tenlandse Zaken. Deze liet via zijn woordvoerder weten de toespraak pas laat onder ogen te hebben gekregen. Het is echter algemeen bekend dat de minister van Buitenlandse Zaken een minder roos kleurig beeld heeft van de veiligheidssituatie dan zijn collega van Defensie. Zo heeft hij zich vorig jaar juni verzet tegen verdergaande bezuinigingen op dit gebied.
D e inhoud
De W D kan niet instemmen met de internationaal- politieke analyses van de minister. Zijn verwachtin gen over een toekomstig succesvol Europees buiten lands- en veiligheidsbeleid zijn wel erg groot. De W D is hier terughoudender over en is blij dat ook op grond van het verdrag van Maastricht nog steeds kan worden afgeweken van een strikt Europese defensie. Voorts worden in zijn visie de NAVO en de WEU op één lijn gezet, terwijl voor de W D het pri maat bij de NAVO moet blijven liggen. De NAVO is immers een stabiliserende kracht gebleken die bij tal van destabiliserende ontwikkelingen in Oost-Europa nog hard nodig blijft. De minister ziet echter geen enkele dreiging meer vanuit het gebied van de voor malige Sovjet-Unie. Bij de instabiele situatie in het betreffende gebied is dit een gedurfde uitspraak. Niemand weet hoe de huidige sociale en maat schappelijke wanorde daar zich zal ontwikkelen. Frans Weisglas vroeg daarom dinsdag in de Kamer om een brief, waarin minister Van den Broek en minister Ter Beek beiden hun visie over het veilig heidsbeleid en de inkrimping van de krijgsmacht uit een zetten.
Inlichtingen: Sari van Heemskerck, 070-3182888.
.VVD EN HET NIEUWS___________ 3
OPINIE
4
ER GAAN STEEDS MEER STEMMEN
OP VOOR HET LIBERALISME
Kerntaken van de overheid
Bij de partijraad van zaterdag 4 april over de kernta ken van de overheid hield Frits Bolkestein een inlei ding. Hieronder volgt een samenvatting.:"In het pré-advies van de werkgroep-Ressenaar staat dat de toenemende afstand tussen burger en politiek ook te maken heeft met ongenoegens van de burger over de overdreven pretenties van die politiek. Ik ben het er hartgrondig mee eens en beschouw een bezinning op de kerntaken een nuttige bijdrage om de aanspraken van de politiek tot realistische propor ties terug te brengen. De overheid moet zich beper ken tot die taken waar ze goed in is.
In 1963 ontvouwde professor Jan Pen een drie-fasen theorie over de positie van de overheid ten opzichte van de samenleving. De rol van de overheid wordt hierin bepaald door het stadium van de sociaal-eco- nomische ontwikkeling waarin men zich bevindt. In de eerste fase is de welvaart zeer gering. Hoewel de noodzaak voor allerlei overheidsvoorzieningen groot is, is de samenleving nog te arm om deze lasten te dragen. De staat kan in deze fase niet meer zijn dan een n a c h tw a k e rs s ta a t, waarin de staat de klas- siëke grondrechten waarborgt en zich beperkt tot enkele klassieke staatstaken. Van sociale zekerheid is nauwelijks sprake. Deze fase eindigde in Nederland rond 1925. In de tweede fase zijn we met zijn allen rij ker, maar er bestaan nog veel achtergebleven groe pen die niet in staat zijn zich tegen calamiteiten in te dekken. De door de economische groei ontstane inko- mensruimte wordt ten dele gebruikt voor een uitbouw van het sociale zekerheidsstelsel. Het is in deze fase dat de verzo rg in g s s ta a t tot volle wasdom komt. De w aarborgstaat
Ondertussen blijft de welvaart groeien. Men kan zich dan de vraag stellen of de voorzieningen van de ver zorgingsstaat voortdurend verder moeten worden uitgebreid naarmate het inkomen groeit. Volgens mij bevinden wij ons nu in de overgang van de tweede naar de derde fase. In de derde fase verdubbelt het reële nationale inkomen tussen nu en 2030 zich. Vooral de zorgtaken komen dan in een ander licht te staan. Oud-minister Drees schreef voor zijn dood dat de verzorgingsstaat te ver was doorgeschoten. Hij sprak zijn voorkeur uit voor een w a a rb o rg e n d e s ta a t waarin de overheid bij de sociale zekerheid slechts de bestaanszekerheid van de burgers moet garanderen. Gekomen in de derde fase van sociaal- economische ontwikkeling kunnen liberalen zich hiermee verenigen. Wanneer wij het hebben over de kerntaken van de overheid, gaat het dus om staats taken van de waarborgstaat. Hierin staat de verant woordelijkheid van de burger voorop. Deze weet zich dan wel beschermd door een door de staat gewaarborgd vangnet. Voor het overige dient de overheid terughoudend te zijn.
De w et van W agner
Tegendraads aan de drie-fasen-theorie is de in 1876
geformuleerde "wet van Wagner". Hij meende dat er een neiging bestaat tot absolute en relatieve groei van de overheidsuitgaven bij het voortschrijden van de maatschappelijke ontwikkeling. Dat gold mis schien voor de tijd waarin Wagner zijn wet formu leerde, maar in de huidige derde fase niet meer. Want gezien het huidige welvaartspeil is het niet nodig dat overheidsuitgaven met het nationale inko men meegroeien. Wagners pleidooi gaat momenteel nog wel op voor investeringsuitgaven van de over heid. De investeringen in infrastructuur zijn de laat ste decennia sterk teruggedrongen ten bate van de consumptieve uitgaven. Daardoor zijn de meer klas sieke staatstaken het slachtoffer geworden van de uitbouw van de zorgtaken in de verzorgingsstaat. Die tendens moet worden omgebogen.
De overgang van de verzorgingsstaat Ook de werkgroep-Ressenaar is het daar mee eens. Naar mijn mening verdient het daarom aanbeveling over te gaan naar een begrotingsnormering waarbij de gewone dienst van de begroting sluitend moet zijn en er alleen voor kapitaaluitgaven mag worden geleend. Dit heeft als groot voordeel dat investerin gen niet onmiddelijk onder druk komen ingeval er sterk moet worden bezuinigd vanwege de groei van consumptieve uitgaven.
De reconstructie van de verzorgingsstaat bestaat deels uit het terudringen van de overheidsuitgaven. De W D pleit al geruime tijd voor een vernieuwing van het stel sel van sociale zekerheid. Dit betekent invoering van een ministelsel, waarin de overheid een basisinkomen garandeert en de burger zich zelf kan bijverzekeren voor een bovenminimale uitkering. Vorig jaar zomer leek de partijleider van de PvdA zich te bekeren tot het ministelsel. Het rapport van de commissie-Wolfson ver wierp het echter. Tegenwoordig hoort men uit sociaal democratische hoek steeds vaker dat de zachte ver zorgingsstaat herschapen moet worden in een harde. Maar moet men zich niet de vraag stellen of die hard heid wel zo nodig is, indien de pretenties van de over heid tot normale proporties worden teruggebracht? Wanneer de overheid helder, betrouwbaar en voor spelbaar is, wanneer de overheid als waarborg voor kwaliteit, als waarborg voor bestaanszekerheid op een basisniveau, en als waarborg voor de veiligheid van de burger functioneert, kan dit leiden tot een groter ver trouwen van die burger in de politiek".
De WD-Expresse is een uitgave van de mrAnne-
lien Kappeyne van de Coppello Stichting, onder redactie van Clemens Cornielje, hoofd afdeling Voorlichting van de WD-Tweede Kamerfractie en Andrea Nederlof en Dominique Peters, medewer kers afdeling Voorlichting. Een abonnement kost 75 gulden en is aan te vragen b ij de WD-fractie, Tweede Kamer der Staten-Generaal, postbus 20018, 2500 EA Den Haag, telefoon 070- 3182879.
