(Die.tyd van die Zuid-Afrikaansche Republiek).

HOOFSTUK II.

zn MISLUKTE STRYD VIR APARTHEID.

(Transvaal 1881 - 1911)

1. Artikel 14 van die Londonse Konf~ensie laat alle matreels teen Asiate misluk .... e~···•

(Die.tyd van die Zuid-Afrikaansche Republiek).

(a1- Inleiding.

Di t kan nie presies bepaa1 ward wanneer die eerste

Indi~rs Transvaal binnekom het nie. In 'ri artikel in ,Die Republikeinll het F. Smit, hoofsekretaris .van die Suid-Afrikaanse Reddingsdaadbond~ beweer dat die eerste Indi~rs Transvaal in 1881 binnegekom het. (1 ) In ¹ n memorandum wat die Transvaa1se Indi~rkongres

voorgel@ het aan die Transvaalse ,Asiatic Land Laws'' kommissie? het hulle beweer dat die eerste Indi~rs

Transvaal in 1882 binnegekom het.C 2)

. Dit b1yk egter uit 'n verlt1aring van EoF. Bourke?

'n ou inwoner van Pretoria, dat toe die Pretoria-kon- fensie · in 1881 onderteken is, daar geen of baie min

Indi~rs in Transvaal was. E.F. Bourke het beweer dat toe die Pretoria-konfensie gesluit was daar geen In=

di~rs ·in die Transvaal was nie ;~and there is little or no doubt tha.t the Asiatic side of· the question never presented itself to the authors dlf that documEmt sitting at ·Pretoria. ¹¹ Ook het hy daarop gewys dat 'n s tudie van die bepalings van daardie dokument duide1ik wys ' dat die opstellers alleen die blanks rasse en die Natu-

relle-inboorlinge in die gedagte gehad het. Di/ was a1leen na die aankoms van die e erste Indi~rhandelaars

en nadat die

(1) · Die Repub1ikein; 5~3ol937.

(2) The Transvaal Indian Congress~ Memorandum, 6,9 .• 38;2

3lf.

nadat die 1884.konfensie die van 1881 vervang het, wat beperkende wetgewing voorgeste1 is. ( 1 )

Die artikel in die Londonse Konfensie van 188lf ·waarna Bourke hier verwys, is·artikel 14 en die h~t bepaal:.:.

-~lle personen, geen inboorlingen zynde, die zi•h Schikken naar de wetten 1r.an de Zuid-Afrikaansche Republiek,

(a) Zullen volkomen vryheid hebben met hunne huisgezin- nen te komen, .te reizen of the wonen in elk deel van de Zuid-Afrikaansche Republiek •.

(b) · Zy ~ullen het recht hebben, huizen, fabrieken, mag- - azynen, winkels en eigenqommen te huren of te bezi tten. ·

·(c) Zymogen hunnen handel dryven.in persoon of door zootdanige agenten als zy zullen goedvinden.aan te stel- len.

(d) Zy zullen niet ·onderhewig zyn wat hunn~n personen of eigendommen betreft, aan belasting en, hetzy algeme- nen of plaatschlyke, behalwe die welke aan de burgers van genoemde republiek opge:(~go/zyn o:r zullen worden. ¹¹ (2)

Dat die Asiaat by die opstel van hierdie dokument nooi t onder Eiie aandag g·ekom het nie, is d.ttidelik veral as ons in aanmerking neem dat die grondwet van die Suid·

Afrikaanse Republiek duidelik vasstel: "Het vclkwil geene gelykstelling 'l.ran ~kleurden met blanke ingezetenen toestaan.lt

(3) Hiervan.was di~ En~else regering seker bewus.

Die Britse regering het Artikel 14 beskou as van toe- passing ook op Asiate, aangesien hulle Britse onderdane

· was, en gevolglik ·

(1) (2) (3)

Union of S.A.z Report of Asiatic Inquiry Commission, 1921; 9.

v.v. Loo: Verz.amqling van Offisi~le stukken behoor-

·. dende by de. geschiedenis der Z.A. Republiek; 10~.

t.a.p.; 167.

35.

het Engeland ~eGi& d~t die Indi~PG ~ di~ voer~~gte van Artike1. 14 moes geniet. (l) · Hierdie verskil in :i.nterpretasie het deurgaans wetgewing teen Asiate bemoeilik en feit1ik '

onmoont1ik g emaak.

Die posisie van die Suid-Afrikaanse Republiek was ver- der bemoeilik in sy poging om die Asiate-vraagstuk op te los, deur twee versoekskrifte van sekere Engelssprekende inwoners, waarin hulle gewys het op die goeie hoedanig- hede van die Asiate en beweer het dat die burgers van

Transv~a1 ^nie werk,~ik teen hulle is nie. Dit soudan maar net handelsnaywer gewees het. ( 2)

(b) Wet 3 van 1885 1~ 'n apartheidsbe1eid _lli?er •.

Vanaf 1884 het versoekskrifte ingestroom na die regeri~

van die Suid-Afrikaahse Repub1iek. In die versoekskrirte is verwys na die hag1ike ·toestand in Natal in 1884, en die konkurrensie wat veroorsaak is·· Hulle het ook sekere aanbevelings gedoen.(3) Ook van die Arabiese han- delaars is 'n teenpetisie ontvang.< 4)

Na hierdi.e ve;rsoekskrifte, wat die Asiat.e-vraagstuk bepaa1d op die voorgrond gebring het, het die Volksraad op 6 JarlUarie 1885 aan Lord Derby geskrywe in i.7erband met hierdie vraagstuk en Artike1 14. . Hierdie skrywe is by Sir Hercules Robinson, die ho~ Kommissaris aan die Kaap, langs gestuur, eh nadat hy hoofregter de Villiers geraad- p1eeg het, het hy aanbe\reel dat Artike1 14 soos volg gewysig moes word: ~lle personen geene Afrikaansche ·

(1)

(2)

(3) (4)

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die Z.A.R; 5.·

t.a.p.; 5-6.·

. Z.A .. R.: Correspondensie van de Z.A .R. met betrekking tot de kwestie van Aziatische gek1eurde personen, 1; 3 ~ 11. .

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die Z.A.R.; 11·.

1/o/fe I~ Jlra_/HeY~ tJ{·IfrafJI~;e hande/aarS fl!.PliJRh?J

h14aY Wtt.t' '.~? we":A/d(f/e,l:f I.~?d~;;.;,s w""r ^dr'l- ~#".+?"-"~~e

oelut~l ~st.Jei14P~f IJef ~ .

inboorlfngen of' Indische Chinee.solw · Koelie .... immigranten zynde, die zich schikken naar de wetir,en ••••••• "(l)

In sy antwoord van 19 Maart i8~5 het· Lord Derby meegE?-·

. . .

deel dat die Bri tse regering te vinde sou wees i.rir die wysiging van die Londonse konfensie soos deur Robinson voorgestel is, < 2 _{>- maar hy·} het ver,rolg dat dit oorweeg sou moes word of dit nie beter wou wees as die Volksraad in di'e voorgestelde rigting wetgewing sou indien nie

nadat hulle die versekering ontvang het.dat haar Majesteit se regering ,wil.l not desire .to insist UJ?On any such con-

st~uction of the terms of the Convention as would inter- fere wi t.h reasonable legislation in the desi:r.ed directio~~~'

Hierop het die regering van die Suid-Afrikaa.nse Republiek wet 3 van 1885 by die Volksraa:d ingedien., Hierdie wet was van toepassing op persone wat aan een van die inboor- lingra·sse van. Asi~ behoort het• .. Daaronder was inbegrepe

(~~,

.

die sogenaamde Indi~s, Arabiere, ·Maleiers e11; Mohamme- daanse onderdane van die Turkse Ryk. Hulle kon nie die burgerreg van.die S.A~ Republ~ek verkry· nie of eienaars van enige vaste eiendom in die Republiek word nie.. Ver-

. .

der moes diegenes wat.hulle gevestig het in die Republiek om handel te drywe, hulle by die landdroste laat inskrywe

'

en daarvoor £25 betaal. · Hierdie registrasie sou egter kosteloos wEies vir diege~es wat hulle reeds in die

Republiek gevestig het voor die inwerkingtreding v~n

die wet, mits hulle binne 'n bepaalde tyd aan die inskry- · wing gevolg gee. . Die regering sou die r e.g ·h~ ·om aan die

betrok~e persone ~paalde st'rate, wyke en lokasies aan te

.wis' vir bewoning. ( 4)

(1) (2)

(3) (4)

(1').

Fouche: Die Asiate-vraagstuk in die dae van die Z.A •R•; 12 ... 13.

t.a.p.; 14.

Z.A.R.: Correspondensie\an:de Z.A.R.,met betrekk~

tot .de kwestie van Aziatische gekleurde personen;26.

Fouche: Die Asiate""!vraagstuk in die dae van die Z .A • R. ; 14 - 15. .

V1l· l'4tth"41 bf.s:J .tr_

36

Onmidd ellik hier-na he-t_L_,.,. __ J.1it.chell~ .. bestuur.der-~-v-an .. die Standerd bank geklae oor die behand~ling~n Asiatfse han- delaarse (l) Ook h~t Cornwright, gevo_lmagtigde in die boedel van Hollins en.Hulder, niet die klagte gekom dat

. . . . : JJ l '> ( )

wet 3 van 1885 ~rabiere belet om te koop. ² Aan die ander- kant het die Pretoriase kamer aangepor tot oruiliddellike . stappe. ( 3 )

Daarna het 'n uitgerekte korrespondensie gevolg waarin van EngelsE;J kant beweer is dat die regering van die ZoA,R., die·brief van Lord Derby verkeerd gefnterpreteer het en

. .

uiteindelik tn skrywe van die sekretaris1an Staat~

Granville, waarin Robinson opdrag ontvang het om Trans- vaal kennis te ~ee dat die wet gewysig moes word omdat dit· regstreeks in stryd was met die insigte vah die Brit- se regering en omdat dit 'n oo.rtreding van die Londonse -konfensie was~ ^{( 4 )}

Hierna het. die S "'Ao Republiek verduidelik dat die wet veral om sanit@re redes noodsaaklik geword het, en die Republiek het voorgestel om die wet dien-ooreecl{omstig te wysig., In ¹ n brief van_ 25 September_l886, waarin

Robinson kennis van die voorgestelde wetgewing erken het,

. .

het·hy geskrywe dat alhoewel die veranderde wet nog 'n oortreding van die 14de Artikel van die Londonse kon-.

fensie is ₁ hy nie haar Majesteit se regering sou aanraai

. . _te..

_,

om verdere teenstand te ^b~d nie ^~ ,in view of your Honour t s opinion that it is necessary-for the protection of the public healtho"- Op 4 November 1886 het die Sekretaris

\.ran Staat laa t· weet dat haar Maj estei t s e regering, met . die dog op die_ voorgestelde .veranderings, geen verdere ·be··

swaar teen die wet sou opper nieo(5) (1)

(2)

(3) (4)

(5)

ZoAeRo: Correspondensie van die Z.A.,Ro met betrek- king tot de kwestie van ·Aziatische geklem;•de.

personen 1; 36.,

t~·-a.,p.; 38~

taaoPo9 40., t.aePo? 43.,

SeAeiE>Coz Asiatic Land Tenure (Amendment) Bill; 43,;

~·>"· Vql ..

.38,

Op 26 Januarie 188.7 i·s. di~ · g.ew:fSig~ ~t in -di~ Staats.- koerant afgekondig(l) en dit het die volgende wysigings bevat: Asiate kon alleen vaste eiendom besit in lokasies wa.t vir sani t~re redes aan hulle toegewys is~ Ook kon strate,.

wyke en lokasies vir sanit~re redes ·aan. hulle vir be- woning aangewys word,( ² ) Die inskrywingsfooi van £25 is na £3 ~erminder.(3)

(c) Die_piensw~~~yan~ransvaal en Engeland aan arbitrasie onder.Jierp ••• " •• .;,.

Kort hierna het die delwerskomitee van Baberton versoek dat onmiddellike stappe gedoen moes word om die instroming van Asiate te voorkom. ·As gevolg hiervan het die Volks- raad• aan die r·egering opgedra om aan die Britse ·regering te skrJrwe om die Londonse konfe~sie ve~anderd ^{te kry. ( 4 )}

.

'n Versoekskrif uit Middelburg net daarop gewys dat Asiate nie· in bepaalde gebiede handeldrywe nie. Ook

h e t bl an.es Vlr Sla e 1sens1es u1 geneem. k . A . t 1" . . t . ( 5(}· . 1e re- D ·

gering het toe beslui t om die saak t e ondersoek. In- tussen het daar· versoekskrifte teen die Indi~rs en klagtes

0

van Indi~rs ingekom. In 'n.saak voor die Hooggeregshof iran die Z.A. Republiek in Augustus 1888 (Ismail Sulie- man en Kie, teen die landdros van Middelburg oor weiering van lisensie,) kon die hoof-regter, na OOJ;'\veging, ·nie onderskeid maak tussen plekke waar handel gedrywe word

. . (6)

en plekke waar gewoon word nie.

Op 15 Januarie 1889 het die regering kennis gegee dat

' . .

daardie Asiate wat nie.binne die aangewese gebiede ge~

. .

woon het nie~ en wat deur hulle huurkontrakte 1rerbind was aan plekke buite lokasies, net daar kon woon totdat die nuwe ·kontrakte 1rerstryk het, Daarna.

(1) {2) (3)

(4) . ( 5) (6)

Fouche: Die Asiate~Vraagstuk in.die dae van die .z.A.R.; 21.

S.A.I.C, :· The Asiatic Land Tenure (Amendment)Bi11;43.

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die Z.A.R.

2.0. . .

t,a,p.; 22.

t,a, p, 23.

S,A.I,C,: The Asiatic Land Tenure (Amendment)

Bill, ; 41+,

39 • .

kon hulle alf"en lisensies kry ·binne- die . .aangew~se lokas~es. (1) Hierop het weer klagtes gev'olg van Potchefstroom, ( ² ) d:ID Britse Agent en die Ho~ Kommissaris, Lord Knutsford. Die

·sekretaris van Staat, het selfs onder die. aandag van die Z.A. Republiek gebring ·dat we t 3 van 1885 alleen be- trekking het op "woning ¹¹ en dat dit skyn of daar geen beperlting hoegenaamd · op ; , handel" op plekke bui te lo- kasies is nie.C3)

Daarna het weer 'n uitgebreide korrespondensie gevolg tussen die twee regerings waaruit duide/lik geblyk het dat hulle verskil het in hul interpretasie van die terme

. (4) ,ter bewoning" en ,handeldrywe, ¹¹

Op klagtes dat lisensies geweier word het die Staat!- president (3 Januarie 1890) ge-antwoord dat daar geen .. weiering van die hertieuing van lisensies :tJlaasgevind het

nie, maar wel vir lisonsies irir hande1drywe tussen blan- kes en buite 1okasies.

egter ge~erbeidig.(5)

Bestaande huurkontrakte was

tn Mei 1890 het die Ui t1roerende Raad aanbeveel dat wet 3 iran 1885 so gewysig moes word dat nie not lan(~droste

nie' maar ook ander amptenare verant'woorde1ik sou word om Asiate in registers op te skrywe. Hierdie aanbeveling is op 16 Mei 1890 deur die Volksraad bekragtig en aan

landdroste is opdrag gegee om die gewys:igle wet streng uit te voer. (6)

Sir Henry Lock het daarna beweer dat die Z,A., Repub1iek geen reg gehad het om 'n wet te pass:Br wat Brits-Asia\,- Ciese onderdane benadeel het, sonder die ·goedkeuring van

die Britse regering nie, Hy het oak geklae oor gekleurde Britse onderdane wat inboor1ingpasse moes dra.<f)

(1) Z • .A.R,: Correspondensie \~'an de Z.A,R. i.s. Asia- tische gekleurde personen 11; 39, 49.

(2) t,a.p,; 62- 6~. .

(3) Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die

1_ z.A.R.; 35,

(w) Coster: Die.Locale wetten en Vo1ksraadsbeluiten der Z.A.R~, -622. .

(tj9 .z.A.R.; Correspondensie van de Z.A,R. is. Aziatische gekleurde personen, 11; 78 - 79.

(6") :r t-a tJ/ ^{.;1.9 ...}

(7i- z.n .. ^{K. :} CJ'rlN'fo~dt>,F~;

~-

Ji.. a.,, ^lfJI.

/ - - - -

Honderde versoekskrifte het egter intussen daarop gewys hoe die wet ontduik·en oortree word. Ook. het hulle gewys op die groot aantal Asiate wat nog altyd ingekom het en hulle het kommer uitgespreek oor die deurmekaar woon en die moeilike handelskonkurrensie wat daar reeds in 1892 was. (l)

Deur w~t 10 van 1891 het die Z.A. Republiek egter daar- in geslaag om die.delwerye van mededinging te vrywaar.

Arti~~l 76 van hierdie wet het bepaal:- "Geen kieurling ,?;al licentiehouer kunnen zyn of OP eenegerlei wyze irer- bonden kunnen zyn met .het bewerk en der del veryen,

t-ensy al.s werkvolk in diens van blanken. Bet woord

kleurling ai beteken, iederen Afrikaansche~, Aziatische~,

.Naturel of gekl~urde persoon~ Koelie of Chinees. ¹¹ (2')

.Aangespoor deur die \Erskillende versoekskrifte het die Volksraad op 5 Augustes 1892 aan die regering opdrag gegee. om. noukeurig toe te sien dat geen Asiate, Koelies of ^Chines~ handel drywe binne die dorpe nie, enale·

koeliewinkels na 1889 opgerig uit die dorpe te laat ver- wyder,; Sodra die kontrakte wa t voor 1889 aangegaan is~ . 1rerstryk het., moes. ook daardie Asiate ui t die dorpe ver- wyder word, (3)

Die. Bri tse Agent, Sir Jacobus de '\!~Jet, het hierop die hoop uitgespreek dat aan persone wat getrei so~ word be- hoorlike skadevergoeding betaal sou word. Later het.hy gewaarsku dat die HoE1 Komi:nissaris hom die reg \roorbehou om skadevergoeding te eis, in geval daar aan een van die Britse onderdane ten opsigte van sy persoon of.besittings

. . (4) .

skade berokken mag word.

Correspondensie van de Z.A;R~ l.s. Aziat- ekleurde personen .11; ~, rr~. 6.2-,S'.

t!ri'--"&-...fhr"6-...d-~._-&5-. . .

Fouche: die Asiate-vraagstuk in die d ae van die

Z.A.,R.; 35. ,

Coster~ De Locale .wetten en Volksraadsbeluiten der

· z.A.R,; 622.

Z.A.R,: Correspondensie· van de z~A.R, i.s. Asiat-·

ische gekleurde · personeno 11; ~ - 79.

7t

41.

Op 8 Septem}:>er 1893 het die mgering besluit om wet 3 van 1885 sobs gewysig, stiptelik toe te pas. Alle Asiate en ander persone wat onder hierdie vet ge"'ral het, moes

hulle beperk tot die aangewese Lokasies 1..rat woning en.

handel betref. · 'n Uitsondering is egter gemaak met die~

genes wie se huurkontrakte, aangegaan voor die aanwysing van die lokasies, nog nie verstryk het nie~(l) E1ke

Chinees moes ook jaarliks 'n pas uitneem wat £25 sou kos. ·Aan die betrokke amptenare is opdrag gegee-om te sorg dat na 29 Januarie 1894 geen Asiate of ander ^per~one wat onder die wet geval het, toe gel::.at sou wor~1 om te woon of handel te drywe buite die 1okasie wat vir die doel aangewys is· nie. ( 2 )

In 'n brief van 20 Oktober 1893 het Loch gekla oor die Volksraadsbesluit van 8·September en het hy beweer dat sommige. Chinese in Hong-Kongjs;ebore is on dus Britse onderdane is. (3)

I

Hierna het daar weer tn uitgebreide korrespondensie gevolg tussen die twee regerings. UiteindelJik het hulle in Haart 1894 ooreengekom om die vraagstuk aan arbi trasie te cn.derwerp. Die hoofregter van die Oranj e- Vrystaat, Meluis de Villiers, sou as Arbiter optree.(4)-

Dr. Leyds en Advokaat Esselen het namens die z.A.R.

opgetree en advokate Searle en Curlewis vir die Britse regering. Die Asiate het ge"'rra dat Leonard aan Bri tse kant moes ~ptree om hul1e regto te verdedig. ( 5)

In hier.die arbitrasie-saak het die Bri tse regering die volgende ^ge~is:~

(1)

(2) (,) ~a~

Coster: De Locale wetten en Volksraadsbesluiten der S .A.R.; 872.

Z.A.R.: Correspondensie van de z.A.R. is. Aziat- ische gek1eurde personen 11; 84.

t.a.p.; so.

t.a.p.; 91 - 92.

Z.A.R.: Correspondensie van de Z.A.R. ^i~s. Aziat-

ische gekleurde personen 111; 12.

Y-2.

(a) Dat Asiatiese handelaars wat Britse onderdane is, veroorloof sou word· in die stede~n die·Z.A. Republiek te woon, in sodanige gedeeltes (wyke of strate) as wat hulle om gesondheidsredes mag aangewys word.

(b) Dat dit hulle veroorloof sou word om handel te

~

drywe of sake te doen in winkels of pakhuise in enige deel van dies tede. (l)

Aan die anderkant het die regering van die Z.A. Republiek weer beweer:-

(a) Dat die Z.A. Republiek die volle vryheid gehad het om ten opsigte van Indi~rs, Arabierl:'JHaleiers en Mohammedaanse onderdane Yan die Turkse Ryk ₁ sulke rea- linge te tref as wat hy goedgevind het.

(b) Dat die Britse regering nie sonder gegronde redes be.$waar mag maa~ wanneer die regering van die Z~A. Re- publiek Indi~rs, ArabierJ:J Maleiers en Mo~ammedaanse onderdane van. die Turkse Ryd, verhoed om handel te drywe in dorpe of stede op ander as deur die regering aangew.ese plekke nie,(2)

Op 2 April.l695 het die Arbiter sy uitspraak gegee, Hy was dis· sienswyse toegedaan dat die Hooggeregshof van die Z.A. Republiek moes beslis of die terme -~ter bewon:iq; ¹¹ en 1Jvoor gezondheidsdoeleindes" betrekking gehad het op woonplekke allen of ook op besigheidsp;-lekke,

Verder was die z.A. Republiek heeltemal geregtig om ten volle uitvoering te gee' aan die bepalings van \.vet 3 van 1885 soos later gewysig, onderworpe egter aan die ui tleg van , ,de vie.rs char en des lands ¹¹ in geval van

b . k : (3) o Je S::j..es.

Die Britse regering sou egter in sy reg wees as h¥

beswaar sou maak. teen die Volksra.adsbeslui t van September

1~93, -asook teen die _ _ _ _ _ _

(1) Z.A.R.: Correspondensie van de z.A.R. i.s. Aziat- ische gekleurde personeri 111; 15.

(2) t.~.; 20. . (3) t .a.p. 9 22.

['1-). Vq/. Yoef;,"l)c 61-;y- ^35"'.

asook teen die sirkul~re van Desember 1893, wat die genoemde besluit bevat hot, omdat die besluit nie alleen instruk- sies aan plaaslike amptenare bei.rat het wat die ^ui~ering

· van die wet betref nie. Dit het ook 'n wetgewende uit- leg aan die wet gegee, wat we·l of nie -in ·ooreenstemming mag wees met dieregterlike ui~spraak maar wat in elk ge- val die howe sou verplig ·om dit te aamraar en t·e erken as .

van wetskrag te wees~ solank dit bly bestaan.(l) . Kort na die beslissing \ran die Arbiter het die ^Ho~·

Kommissaris ver_soek dat ·die ^sirkul~re en die Volksraads- besluit ·teruggeroep sal ·word. Dit is dan ool{ gedoen. ( ² ).

. Jv;ny

Hierna het die Asiate 'n irersoekskrif aan ^s±:l: ·.roseph Chamber lain gestuur •· Alhoewel hy.nie saamgestem het nie het hy tog in sy antwoord sy meegevoel met die peti- sionarisse uitgespreek en by het daarop gewys dat hy glo

. .

dat hulle· vredeliewende persone is wat deur hulle int£.- .: ligensie en volharding alle struikelblokke in hul weg .

sou oorkom. (3)

Daar word in hierdie verband lig gewerp op die Britse regering s e houding in· 'n 1rerklaring van HontagU While, die destydse Konsulgeneraal van die Z.A. Republiek in London. Na 'n onderhoud wat hy gehad het met permanents hoofde van die ,colonial Office" op 29 Hei 1894, het hy geskrywe dat hu~le simpatie het met die lande wat 'n Asiate-probleem het, maar dat hierdie lande moes ontho6

. .

dat die Britse regering ook rekening moes hou met die

Indiese hoofae in Brits-Indi~. Hierdie hoofde het steeds

(1) (2) (3)

s.A.I.c.:- The'Asiatic land Tenure (Amendment) Bill; 45.

Z.A.R.: Correspondensi~ van die Z.A.R. i.s. Asiat- ische gekleurde personen ^111; 53.

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in.die dae van die

Z.A.R.; 63 - 6~.

44.

e!'nstiger daarop aangedring dat hulle stamgenote oral· · dieselfde regte moes geniet as die wat aan Britse onder-.

dane toegeken word. Ook het hy daarop gewys dat die moeilikheid om 'n beVredigende oplossing t~ vind gedeel- · te1ik aan.Lord Ripon toegeskryf moes word. Hierdie heer het toe hy onderkoning van Brits-Indig was, allerlei

. ·(1) .

voorr.egte aan hulle toegeken.

(d) '~ Protes van die Portugese Regeri.qg.

Op 16 November 1896 het die ·Portugese regering ook beswaar gemaak teen die toepassing van Wet 3 van 1885 op Asiate wat Portugese onderdane was. Die Portugese regering was van oordeel dat dit instryd sou wees .met die verdrag tussen die Z.A, Repub1iek en Portugal.

Genoemde verdrag is gesluit op 10 Junie 1871, her~

nieu op 11 Desember 1875 en eindelik is ''n supplement~re

traktaat opgeste1 op 17 Mei 1884. Artikel 11 ·van hier- die verdrag het bapaa1 dat die burgers en onderdane van elk van die twee state op die gebied yan die ander vrylik in riviere, hawens en· ander. plekke korfgaan net waar hU:l1e wou. Hulle kon hu1 ₁ daar vestig en woon,

huise en magasyne huur; koop en bou en vir hu11e a1le soorte roerende en ·niero'erende goedere aanskaf. Hulle kon elke tak van die nywerheid beoefen, groot- en klein- .

'

handel drywe, handalsbesighede sn gel~ransporteer, ^maar hul1e moeslhul onderwerp aan die wette van die respek ...

tiewe state. ( ² )

Nadat regsadvies ingewin is, het die z.A. ^Republiek

op 8 Oktober 1897 ge-antwoord en daarop gewys dat wet 3 van 1885 nie in stryd was .met die.traktaat nie. Die

· vryheid van vestiging, verblyf en handel,

(1)

(2)

Fouche:. Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die Z.A.R•i 4o.

t.a.p.; o8.

45Q .

wedersyss aan ·die oriderdane ·van die state .~erse}$:er onder artike1 11 van die Traktaat, was natuur1ikerwys beperk deur die reg van a1be'i state om wette te maak in verband

I

met po1isie an ^higi~ne~ Artikel. 14 het bepaa1 dat die onderdane aan geen verbod? beperking o:f aan be1asting onderworpe sou wees, wat nie ook op ^and~r nasies toegepas word nie.

perkinge.

Dit toon ·dat voorsiening gemaak is vir be- Hierdie beperkinge is ook op onderdane van ander state toegepas.

Hierdie uit1eg was deur die Portugese regering aan- vaar. (l)

(e) 'n Kommissie ondersoek die Asiate-vraagwtuk en wet 3 van 1895 •••••••••••

Op 31 Augustus 1895 het.die Z.A .. Repbuliek 'n kommis- sie aangeste1 om grondig in.te gaan op die Asiate~vraag­

stuk en rapport uit te bring .. ( ² ) Dit was 'n paar maande na die uitspraak van die Arbiter·en op 3 November 1896 het hu1le rapport verskyne

Di€3 kommissie het die stiptelike uitvoe:rtng \ran wet 3 van 1885 aanbevee1, ·maar 'n uitsondering moes gel.'llillf1k worQ. in die geval van Asiate, wat huurkontrakte voor 1889 verkry het, solank as wat hu11e huurtermyn nog nie.ver- stryk het nie,.

Die kommissie het ook op die 1eemte in w~t 13 van 1887 gewys waar bepaal is dat handel a11een onder 1isensie

· gedry:f mag word, ·maar geen stra:fbepa1ings bygevoeg is

indie~ die~~~··); oortree word nie. Hu11e het toe aanbeveel dat Artikel 1 (a) in die.Wet ing~voeg sal word wat be- paa1 dat niemand geregtig is om binne die staat handel te

~ sander 'n lisensie nieo· By oortreding sou 'n geld-

(1)

(2)

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die ZoAoRoJ 70.

Z.A.R,.: Correspondensie van de Z.A~R. i.s.

A~iatische gekleurde·personen 111; 54.

46.;

boete van hoogstens £200 opgel~ word of by wa~betaling,

gevahgenisstraf' 1ran hoogstens 6 maande.

Verder het hulle ook daarop gewys dat persone lisen~­

sies verkry op die name van·ander en so ontduik hulle die wet. Daarom het die komm!ssie 'n verdere artikel voor~

.gestel waarin bepaal sou word da~ enige persoon wat voorsien is van 'n lisensie, en wat 'n ander persoon

toelaat om met sodanige lisensie handel te drywe waar so 'n persoon nie ·geregtig is om haridel te drywe nie,

. (1) gestraf sou word met 6 maande nie te bowe-gaande n1e.

Verder het hulle daarop gewys dat die uitvoering van die wet vertraag is deur die t yd w at dit geneem het om die lokasies aan t e wys. Hulle het ook die regering se

si,enswyse gesteun, naamlik dat die wet gelyk in alle

dorpe of.tenminste in die hoof sentra toegepas sou word. ( ² ) (f) Die Hooggeregshof beslis ten gunste van die

Z~A. Republiek ••••••••••

Rooth en ~vessels het op 26 Mmi 1897 -namens die, Asiate~

gemeenskap aan die stcms.pro:kureur geskrywe en beweer dat die Volksraadsbesluit van 3·November 1896 strydig was met die uitspraak ilan die Arbiter. Hulle het ge- reken die-Hooggeregshof moes die geleentheid kry om te beslis.

Die· eiser (Tayob Mohomed ^Khan) het versoek dat sekere instruksies deur die regering en Uitvoerende Raad aan die veldkornet en die siviele kommissaris gegee, ~rklaar moes word ~ls onwettig en wederrechtelyk te s;rn." Verder het die eiser beweer dat volgens die bestaande wette van die land, hy geregtig was om

(1)

(2)

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die Z.A.R.; 72 - 73 •

S.A.I .c.:' The Asiatic Land Tenure (Amendment) Bill ;45

47.

die besigheid daar te drywe. Hy het v9rder verklaar dat die regering wel die :reg gehad het om vir hom en ander Aaiate vir gesondhei~edes, lokasies of plekke aanw wys waar hulle moes woon, maar die regering kon hulle nie

ve.cbied om handel t e drywe in die besigheidsplekke ni~~)

Die saak wa~ op 8 Augustus 1898 verhoor d~ur regters Jorisen, Esser en ^Horice~ Alleen eersgenoemde het ten

. (2)

gunste van die ^Asiat~ uit$praak gegee.

Nadat die regering van die z.A. Republiek d:i,e saak ge- wen het, is ¹ n sirkulere op 21 November 1898 aan die ·land-.

droste en mynkommissariss·e gestuur met die opdrag om· daar- die Asiate wat nog nie ~n bepaalde lokasies gewoon en be- sigheid gedryf het nie, aan te ^s~ om voor 1 Januarie 1899 in die aangewese lokasies te gaan woon en d~r han- dei te drywe. Die landdroste en mynkommissarisse moes egter 2 lyste opstel met die name vandaardie Asiate wat

· al vir· ¹ n geruime tyd groot besighede bui tekant die aan- gewese lokasies gedryf het en vir wie dit dus moeilik sou wees om in so 'n kart tydjie hulle besigheid oor te plaas. Die landdroste en kommissarrisse moes hulle eie

diskres~ie gebruik en op die een lys die name yan Asiate aanbring wat volgens hulle ~ordeel uiters 6 maande~nodig

gehad het om hulle besigheid te verplaas. Aan die ander kon langer ui tstel gegee 'W'rd, maar in elk geval moes hul- le reapektiewelik voor 1 April i899 en voor 1 Julie 1899 aan die genoemqe wet gehoor gee. (3)

Die Asiate ~oes self met redes die nodige uitstel aanvra.

Verder is oak bekendgemaak dat Asiate wat gereken_het.dat hulle nie onder dieterme·van Artikel 2C en 2 D van d

genoemde gewys,..igde wet 3 van 1885 ^ge~al het nie, ditsy deurdat.hulle jare gelede 'n langdurige kontak aangegaan

. ^.

het waarvan die tydperk nog nie

(1)

(2)

(3)

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die

z.A.R.; 75. .

t .a.p.; 74.·

t • a • p. ; 86 • :

48.

verstreke was nie; ditsy deurdat hulle reeds transport verkry het, ui tgenooi word om met ui teensetting \ran redes, kennis daarvan te gee . aan die landdros o~ myru{ommissaris voor 1 Januarie 1899. Laasgenoemde moes van elk van ^hie~- die kennisgewings 'h afskrif aan die regering stuur, met hulle opmerkings en advies.

Verder is streng opdrag gegee dat alleen vir 'n be- sigheid in ¹ n lokasie aan Koelies of ander Asiatiese kleurlinge ¹ n lisensie uitgereik kon word en dat met 'n marskramerslisensie alleen marskramersbesigheid in 'n lokasie en nie daarbuite nie, gedryf mag word.Cl)

Hie rna het die Ho~ Kommis saris_, Sir Alfred Milner, ge- kla-r' oor marskramerslisensie4'vat in Heidelberg nie "\rer~

leng kon word nie. In sy antwoord hierop het staats- proR:ureur, J.c. Smuts, op 19 April 18.99 daarop gewys dat die regering die tydperk vir die uitreik~ng van mars-

kramerslisensies beperk het 1rir administratiewe doeleindes en hoegenaamd n:l!e in ,rerband met IATet 3 \ran 1885 nie. ( 2')

Op 25 April is 'n proklamasie in die naam van die president van die Z.A. Republiek, uitgevaardig, waarin strate, wyke en lokasies aangewys is vir die gebruik van Asiate vir besigheid, sowel as woning. Dit sou val

onder die lokale landdros, mynkomiwsaris, verantwoorde.- like klerk, of enige dorpsraad of dorpsadministrasie. ( 3 )

Die Indi€1r-gemeenskap het, so word beweer, op ad vies van die Britse agent in Pretoria; hulle nie aan hierdie kennisgewings gesteur nie. Trouens die wette en regu- lasies betreffende Asiate is nooit ernstig',' toegepas deur die regering van die.Z.A. Republiek nie. Invloede waar- oor die Z.A. Republiek g~en beheer gehad het nie, was blykbaar hi ervoor 1rer antwoord elik. (4)

(1) (2)' (3)

(4)

Fouche: Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die . fHA.R.1 87.

t~a.p.; b7- 88.

S .·A.I. c.: The Asiatic Land Tenure (Amendment) Bill; 46.

t.a.p.; 46- 47.

(g)

. ( ,

. -·

Pogings o~ Ele Immigrasie 'varl. As,iate te reel~ • .-.

Toe die publiek in Natal sake in ~tille eie hande wou neem het·die Sekretaris van die •• • A. Republiek op 11 Januarie 1895 'n skrywe van die Natalse r~gering ontvang

I

waarip gewys is op die noodsaaklikheid om in die .toe • .

ltorns dfese1fde poii tieke gedragslyn te ' 'ifolg ten .. opsigte van die Asiate wat Suid1Afrika so onophoude1ik inkom.

Die regering 1ran Natal het gereken dat die tyd aangehreek het om die vraagstuk met vrug, op 'n konferensie van ^af~

gevaardigdes uit ·die verskil.lende state en ko.ihonies te bespreek. (1)

Die z..A. Republiek was te vinde hiervoor, maar die Vrystaat het aanvank1ik nie kans g esien om deel t e n <;:em.·

nie. ( 2 )

Omdat daar in 1896 reeds -4118 manlike en 689 ^~~oulike Asiate in .Johannesburg alleen was het die regering v·an die

z.A, Republiek stappe gedoen om immigrasie te reel.·Hier- voor is wet 30 van 1896 gepasseer. Alle vreemde1inge.

moes om toegelaat te word in d~e Repubiiek aan sekere vereistes voldoen. - 'n Paspoort was nodig, verskaf' deur die owerheid van die-land van herkoms. Dit moes ook

van 'n stempe1 van 'n konsul of konsul~re v~rteenwoordiger.

van die Z .A •. Republiek voasien wees. Die vreemdelinge moes bewys lwwer van beho0:Z::1:ie bestaansmiddele of die geskiktheid om dit te verwerf. Die paspoort was egter nie 'n. vereiste nie, as die vreemdeling by sy aankoms

homself maar aangemeld het en kon bewys wie hy is en dat hy in staat·was om in sy eie. onderhoud te voorsien.

Daarop sou· te1kens vir 6 maande reis- en verblyfpasse uitgereik word. Diegenes wat in· die Republiek wou bly woon, kon dit doen, mits hulle onder eed verklaar het ₇ dat hulle die wette van die land sou,gehoorsaam.

(1) (2)

Fouche~ Die Asiate~Vraagstuk in die dae van die

· Z..A.R.; 91 .. 92.

t.a.p.; 92 ... 93.

;0.

Hierdie wet sou op 1 Januarie in werking tree.(l) Op 15 Desember 1896 het Chamberlain aan die Z.A. Re- publiek geskrywe dat hy die Wet in stryd ag met artikel 14 van die Londonse konf'ensie, ins over deur die Wet nuvJe en drukkende voorwaardes opgel~ word op persone wat

kragtens die konfensie op volle vryheid geregtig was om die ^Republig~ binne te kom en daar te woon, mits hul- le . die wette van die hnd gehoorsaam~ Die ~egering van die Z.A. Re~liek het homself egter nie verplig ge-ag om die wet te wysig of te herroep nie. ' Dit was as 'n suiwere p:iisiewet beskou en sciets was nie deur.die Lon- donse konf'ensie uitg~sluit ^{nie.( 2 )}

Op 6 Maart 1897 het Chamberlain weer geklae oor hier- die Wet. HY wou h~ die saak moes bespreek word. Die Z.A. Republiek was .egter nie·daarvoor te vinde nie. ( 3)

By

die toepassing i.ran hierdie Wet het di t egter .·.ge- blyk dat die wet sekere. bepalings ingehou het wat die goedgesinde burgers van naburige state.~ en kolonies aan on~

geriewe blootgestel het. Die regering het gevolglik aanbeveel dat Wet 30 van 1896 herroep moes woo omdat dit nie aan sy doel be-antwoord het nie. Op 6 Mei 1897 is hierdie wet toe ook herroep. (4)

Op 7 Mei 1897·het die z.A. Republiek die Britse regering uitgenooi om hierdie en ander sake waaroor hulle verskil het, aan arbitrasie te onderwerp. Die arbiter moes benoem word deur die president van die Switserse Repu- bliek. Chamberlain het egter geweier en beweer dat die Londonse konfensie nie 'n verdrag was tussen state wat op gelyke voet met mekaar gestaan het nie, en daarom geld die redes deur die· z.A. Republiek aangehaal, nie·.

Verder het, (1)

(2) (3) (4) .

Fouche: Die Asiate-Vraagstu~ in die dae van die Z.A.R.; 94 ... 95.

t .a.,.; ^{95 - 96.}

t e'at;J • ? 96 • 97 •

t.a.p.; 97- 98.

51.

hy bevJ'eer dat onder die Londonse konfB.ns..ie die z.A •

. Republiek onderworpe was aan Britse soesereiniteit, en dat die Z.A.· Republiek onder sekere voorwaardes selfbestuur gekry het. Hy het gereken dat dit onmoontlik was om die

voorwaardes~ waarop selfbestuur aan die Republiek toe- gestaan is, aan arbitrasie te.onderwerpo (l)

1 n Monstervergadering wat op 15 Januarie 1897 in Pre- toria gehou is ₁ het die regering·versoek om met die buur- state en veral met ]\fatal, saam · te werk om die instromin.g van Asiate teen te gaan. ¹ n Afskrif van hierdie be- sluit is na Natal gestuur en Natal het weer op 'n kon-

f . ' d . (2)

·erens1e aange r1ng.

Op 6 Julie 189f;l5 het die president van die Oranje-Vry- staat aan die Z.A. Republiek en Natal geskrywe dat hy ~11et

toestemming van sy volksraad ¹ n wetsontwerp tee~ die in- stroming iran ongewenste immigrante teruggetrek het en d<..t di.e volksraad by sy sitting van 28 Mei 1897 beslui t het om aan die Uitvoerende gesag op te dra om ¹ n konferensiem ·

bel~ met die doel om samewerking te verkry en om gelyk- luidende wette te kry vir die reeling van· die · immigrasie van vre.emdelinge. _ Hy het El.ie Z.A ^e Republiek en· Natal uitgenooi om seam te werko Lat~r het hy berig dat dio regering iran die Kaap-Kolonie gewillig was om ¹ n konferen- sie .oor hierdie saak te steuno (3)

By hierdie stadimm het daar egter 'n stryd ontband tussen die Vrystaat en die Kaap-Kolonie ocr wie die kon=

ferensie moes bywoono Die Kaap-Kolonie wou Groot- Bri ttanj e daarcp h~, maar die Vrystaat het gei,l[eier tensy

' . (4)

Duitsland dan ook toegelqat sou word.

(1) (2) (3) . (4)

Fouche: Die. Asiate-Vraagstuk in die dae \ran· die

Z.A~Rd 98 99.

t.a.p.; lOlo

t.a.p.; 102- 104.

t.a.p.; 105.

Op 11 Maart 1898 het die Kaap-Kolonie 'n laaste poging 52.

aangewend om 'n konferensie te bel~ en hy het aan.die Vry-

I

staat mee§edeel dat as hy ni.e wou s_aamwerk nie, die Kaap- Kolonie alleen met die kuskolonies sou konfereer om die gevaar van die instro:qiing· v·an ong'ewenste immigrants die hoof te bied )l)

Op 19 Julie 1899 het die regering van die Z.AoR. aan die Kaap-Kolonie geskrywe en gewys daarop dat die Z.A.Ro sy immigrasiewet.herroep het, met die hoop dat daar deur

. . (2)

samespreking 'n oplossing gevind sou word.

Toe dit geblyk. het dat van die konferensie niks sou kom nie, het die regering van die Z.A.Jl{. Republiek be- slui t om wet 3 1.ran 1885 soos ge-amendeer streng toe te pas. ⁽³⁾

Met die uit~reek van die oorlog in 1899 (en die Asiate- . (4)

Vraagstuk was een ~an die oorsake? ~ het die Asiate die Republiek ver1aat. .Die Britse milit~re bewindhebbers

· het am enkeles handelspermitte uitgereik. Teen die

'einde van 1902 het hulle weer in groot getalle ing~stroom.

Wet 3 vap I885·was nog van krag, maar.die kwitansies wat die Republiek uitgereik het aan Asiate vir die·£3 wat elk- een moes betaal,. het net die rlaam van die betaler bevat,

I

maar nie sy handtekening. of vingerafdrukke nie. Na die oor1og is l:!eptlal dat slegs Asiate wat ~bona-fide vlug- telinge was, ·d.w.s. wat voor die oorlog in die z . ^{.A~ Re-}

pub1iek woonagtig was, in hierdie Ko1onie sou toege1aat word. ( 5) · ··

Wat die Asiate-Vraagstuk in die Z.A •. Repub1iek betref, het die Asiate dus met die hulp van Groot Brlttanje, gese§-

. ( 6) .

. v1erq (1) (2) (3)

(4) ( 5) .

(6)'

Fouche: ·Die Asiate-Vraagstuk·in die dae van die Z.A .R.·? 109. .

t . II'

.a.p.; 110- 111.

t. a. p. ; 112.

t. a. p .• ; 114.

Union of S .A.: Report of the Indian Enquiry Commis- sion, 1914, 4~·. .

Foucheg Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die

Z.A.R. ~ 120.

53.

(h) ¹ n Vergelyking met_ di·e· Oranj e-Vyystaq!.

Die worsteling. v·an die Z.A. Republiek met d.ie Asiate·- Vraagstuk, het die vraag laat ontstaan nl. Hoe het die buur- republiek, die Ora~je-Vrystaat~ dan daarin geslaag om

homself iran die I~di~r-probleem te bevry?

Juis omda,t die Oranje-Vrysto.at nie 'n artikel 14 ge- had het nie, kon hulle' die Asi0te-Vraagstw{ die hoof biod, sonder die inmenging 1ran bui te. . Toe boere en handelaars in versoekskrifte· aan die Volksraad 1ran die Oranj o-VrY:- · staat op die Asiatiese gevaar gewys ·het, is die '»Wot tot tegenga·an van de instrooming van Asiatische kleurlingen ¹¹

.

. '

gepasseer. Volgens hierdie Wet kon geen Indi~r, Arabier, Chinees of. ander Asiatiese kleurling langer. as 2 maancle .

daar vertoef, of.hom yestig nie, sonder dat hy vooraf verlof daarvoor verkry het van die Staatspresident. Geen Asiatiese kleurling sou egter toege1a·at word om hom in

.L

die S+-aat te 1restig om aan ¹ n hanc1e1sbesigheid of boer- dery mee te doen nie.(l)

. Asiate moes ·dan ook 'n be~edigde verklaring teken w~ar-

in hulle onderneem omne aan handel of .boerdery deel te neem ~ie.~ ² )

Die beslissings van.die howe het gedien om die be-

paling~ van die konstitusie op besondere gevalle toe te pas of te interpreteer. So is daar byvoorbeeld in 1891 beslis dat Asiate WEt.t· in 'n ordenansie iran 1890 toegang tot die Vrystaat belet is, hulle. nie op die .artikel in die konstitusie_konreroep wat ·bepaal het dat die wet vir

1 1 1 k ' . (3) a rna ge y lS nle. ·

(1)

(2) (3)

Union of_. S .A.~ Report of the Asiatic Land Laws Commission;·l939; 6.

Fouche: Die 'Asiate-Vraagstuk in die. dae vi:m die Z.A.R.? 2 - 3o

Scholtz~ Die Konsti tusie ~n die Stmhs-instell.ings

van die Oranje-Vrystaat, 1854 - 1902; 37.

Na die oorlog is bepnal dat slegs Asiate wat voor die 0orlog in Transvaal woonarotig gewees het·, in hierdie Ko- lonie sou toegelaat word, maar die herkenningsmiddels het geheel en al ontbreek, en die intog het onbelemmerd geskied. (l)

So erg was die in~troming dat die blal'lkes weer ernstig ge-agiteer het, met· die gevolg dat goewermentskennis-

gewing 356 van 1903 uitgereik is, met die volgende inhoudg Sy hoogheid die Luitenant Goewerneur en Uitvoerende

Raad het besluit dat in verband met ll.siatiese handelaars- aansoeke die bepalings van Wet 3 van 1885 so~s ge-amendeer toegepas sou word met inagneming van gevestigde belapge

van Asiate wat buite basaars handel gedTywe het met die uitbreek van die oorlog. en het dus besluitg-

(a) Dat die Goewerment onmiddellike stappe moes doen om basaars in elke dorp opsy te sit, waar alleen As- iate mag bly en handel.

(b) Dat geen nuwe hande1slisensie toegestaan sou word aan enige Asiaat wat nie besigheid in 'n basaar wou drywe nie.

(c) Asiate wat buite basaars handel gedrywe het, toe die oorlog uitgebreek het ₁ mag hulle lisensies her- nieu onder dieselfde omstandighede. Hierdie lisen- sies was egter nie oordraagbaar nieo

Verder het sy Hoogheid besluit dat wat betref die verblyf van Asiate in strate, wyke en lokasies ¹ h uit- sondering gemaak sou word ten .gunste van diegenes wie se verstandelike bekwaamheid of. sosiale kwaliteit en lewens- gewoontes, hulle daarop geregtig maak.

(l) Foucheg ·Die Asiate-Vraagstuk in die dae van die

Z,A .R.; 113.

. -

Hierdie kennisgewing is ^~eur die Indi~r-gemeenskap

as 'n belemmering van hulle regte beskou en in 1904 was daar weer ¹ n toetssaak~ Die hof het toe beslis dat sek- sie 2d van wet 3 van 1885 soos ge-amendeer deur volksraad..S.

ibeslui t v-an 12 Augustus 188~, nie van toe passing was op besigheidsplekke nie~ maar alleen op die _wonings van Asiate. Die goewernement het dus nie die mag gehad om aan Asiate lis ensies te weier om· in plekke bui te cUe lokasies handel te drywe nie. Hierdie ui t spraak ^1!J erp dus· t~ee vorige beslissirigs van die Hooggeregshof omverQ

Die hoofregter het in sy uitspraak daarop gewys dat . .

geen een van bogenoemcl~ maatre~,ls 'n reel bevat vmt d]_e handelsregte 11an Asia te inkort nie. Die enigste voor-

· siening is die wat die regering cUe reg gegee het om 1rir '

sariit€lre redes vir hulle sekere strate, · wyke ^ED. lokasies 5?t"er .bewoning ¹¹ aan te wys.. 5?I fail to see any ground . for holding t~ those words ₉ whether we take the original, Dutch, or the English equivalent, in any way prohitit:·

trading outside the residential locations~ ¹¹ Verder het hy daarop ·gewys dat die interpretasie wat die Transvaalse outoriteite aan die wet wou gee, dieselfde was as ·die

·wc..t die Suid A. Republiek altyd voorgestaan het, en wat die Brit·se regering altyd teengewerk·het. (l)

In 1904 het die. Trans~Taalse regering wetgewing teen Asiate oorweeg~ Sir Art her Lawley het in· die 1.rerband

op 13.40 190Lr- .aan die Sekretanis van Kolon.ies, deur be- middeling van Lord Hilner, geskrywe en die voorgestelde wetgewing uiteengesit:

(a) Asiate wat die Koloniale sekretaris bevredig het dat hulle lewensgewoontes ooreenstem met die van blan- kes, sou toegelaat word

(1) S.A.IoCQ: The Asiatic Land Tenure (Amendment)Bill~4~

56.

om met hulle bediendes buite lokq.sies te woon, maar nie om buite lokasies handel to drywe nie~ tensy hulle onder

(b) val.

(b) Asiate wat re s voor die oorlog gevestigde bes hede buite lokasies gehad het, sou nie gehipder word e,

(c) Dot met --

'twee bogenoemde uitsonderings,van alle Asiate verwag·wou word om in lokasies te bly en danr han- del te drywe, en hulle sou belet vlOrd om buite lokasies

@rond te besi t ... Hierdie voo~siening sou egter nie toe- gepas word op grond wat 1rir godsdienst e doeleindes op-

•t d . (l)

sy gesl wor nle. ·

In sy verduideliking van hierdie wette het Lawley daarop gewys dat daar wel handels - na - ywer bestaan het, maar dat die stukrag in 1.4erklikheid selfbehouc. was ^o

11 The problem is far-reaching and eoes not begin and vii th a shopkeeper's quar::eel." Verder t hy daarop ge- wys dat die gron~wet en die ingewortelde levJensbeskouing

nooit gelykstelling tussen blank en gekleuxd sou duld e. ( 2 )

In sy an~woord van 20 Julie 1904 het die sekretaris van Kolonies die skiedenis "an die Asiate-Vraagstuk in Transvaal gaskets.· Hy het ook gewys op 'die Britse

houding en het daaraan heriw~er dat ~the treatment of the fellow subjects formed part of the British case against.

the late South African Republic."

Hy het gereken dat vrat imrnigrasie betr die Britse regering sou toestem, ~though ;with great reluctance,"

dat wetgewing ingestel word wat die immigrasie beperk d ·t i d" N t 1 ^v tt d · (3) soos l n le a a se en haapse we e ge oen ~so

(1) S.A.I,.C.: The Asiatic Land Tenure (Amendment) Bill;

48 - 49.

(2) t,.a.po; 49.

(3) . t.a.p.; 49 - 50.

Ook Transvaal: Correspondence relating the position of·

Bri~ish Indians, 1904; 38.

57o

Op ontvant;Ss van bogenoemde korrespondensie, het die re- gering 1ran die kroonkolonie g een verdere stappe rgedoen in die gting '<tan die 'iroorgestelde wetgewing nie en wet

3 van 1885 het onveranderd gebly.

Die vyandigheid van die publiek teen die Asiate het egter nie intussen Yerswak nie en in Nmrember 190>+ is

II')

~ nasionale konfensie in Pretor.ia gehou om die Asiati·e- se instroming te bespreeko Op hierdie konfensie die volgende besluite geneem.

(a) Die regering van Transvaal is bedank 1rir sy simpatieke houding teenoor d vraagstuk van die Asiatiese handelaars.

(b) Die beginsel is beklemtoon nl. dat .A.siatiese immigrasie belet word, behalwe onder beperkende wet- gewing.

(c) Hulle het aangedring op die V'erwydering van die Asiatiesehandelaars na basaars, met vergoeding vir

gevestigde belange wat wettiglik 'il'erkry is om bui te lokasies handel te drywe.

(d) Hulle het ook die beginsel bekragtig dat alle A ₈ iate verplig moes word om in lokasies of basaars te w oon. (l)

Op 15 Maart 1905 was daar 10,535 manlike Asiate ~ 16 jaar en ouer in Transvaal- 9470 hiervan was Indi~rs

en 1065 Chinese.(2)

In die jare na die oorlog het baie IndiEirs Transvaal op onwettige wyse b~innegekom. Sommiges het met tydelike permitte ingekom en hulle het nooit weer die land verlaat nie. Ander het voorgegee dat hulle ou inwon~rs was, en wanneer dit by ondersoek in Pretoria geblyk het dat dit

onwaar ·is, het hulle verdwyn voordat hulle ggvang kon

(l) (2}

S.A.I.C.: The Asiatic Land Tenure (Amendment) Bill; 50 - 51 •.

Fouche: Die Asiate- Vraagstuk in die dae' van

die Z .A • R. ; 113

word. 'n Jaar later het hulle dan WBr verskyn onder

·tn ander naam en voorg<tJgee d~J:hulle hul registf.asieuserti~

fikaat verloor het en 'n nuwe gevra.. In 1906 word daa~

oor hierdie saak aangeteken: "It is most unfortunate

that nearly all the registers of Asiatics kept in accordancE with Law ·3 of 1885 were de.stroyed· in the course of t"he

war. ¹¹⁽¹⁾

Die Beskermheer van immigrarte, Bombaai, het op 29 Sep- tember 1906 in 'n skrywe verwys na 'n geval .waar iemand

.

'n suspis'euse groat aantal s euns onder 1.6 jaar gehad het en in besit was vah 'n vervalste paspoort. Hy het ver- der verduidelik dat daar 'n wi&gewende besigheid met die

. (2)

yerkoop van paspoorte aangaan. Die kus-agent Yir Asiate sake het ook gera~rteer dat Komatipoort gerieflik gele~

is \rir Asiate ,who require a back door el).trance to the Transvaal." (3)

Die registrateur vir Asiate het op 27 ^September 1906 gerar:trteer dat gedurende die voorafgaande 6 maande, /287 Asiate verkeerdelik in besit, was, of sander permitte wasg

..)

165 hiervan is gestraf Bn 122 was in die Kolonie maar

d • (4)

kon nie opgespoor wor n1e,

In 1906 is weer 'n paging aangewend om die "immigrasiG van Asiate in TransYaal teen te werk. Daar is toe voor- siening gemaak vir d.ie verpligte registrasie van alle Asiate en hulle identifikasie deur middel van vinger- afdrukke, Die Bepalings van hierdie wet (Asiatic Law Amendment Ordinance) het baie s terk t eenstand ui tgelok van die kant van die Indi~r-gemeenskap.

selfs 'n deputasie na.

Hulle het

(1)

(2)

Transvaalg Correspondence relating to legislation affecting Asiatics, 1907; 4- 7.

t • a • p • ; 23 - 24.

~a~ ^{t,a,po~ t.a.p. 28o 24.}

59

Engeland gestuur om 'h ond~rhoud met die Sekretaris van Staat oor hierdie onderwerp te h~.(l)

Aan die ander kant het daar van omtrent al die muni- sipali tei te in- Transvaal 1rersoeke ingekom wat gesmeek en gehoop -het dat die I.ATet nie sou verongeluk nie. ( 2 ) .

Lord Elgin, die Sekretaris van Staat, het egter besluit dat, met die oog op die teenstand en die naderende

instelling van verantwoordelike r'egering, [mlle nie sou aangaan met hierdie maatre~l nieo (3) ·

3 • . WETTE ONDER VERANTWOORDELIKE REGERI NG GEPASSEER, 10K GEWELDIGE WEERSTAND UITo••••••••

Gedurende die eerste sitting van die parlement onder Verantwoordelike regeri~g in Transv~ is wet 2 van 1909

' '~ .

gapasseer wat feitlik 'n afskrif was van die ord~nas1es

van 1906. Ook is Wet 15 van-1907 gepasseer wat sekere be per kings op immigrasie g eplaas het. Di t hEt voor- siening gemaak vir 'n opvoedkundige toets en die instel- ling van 'n Departement van imrdgrasie. Alhoewel hier- die wet gebasseer was op die Natalse en Kaapse.immigrasie-·

wette, was dit tog? ^~of a more stringent character."

Toegang tot. die ^~ransvaal wat in geen opsig in die dae van die _Republiek of onder Kroonkolonie belemmer is nie, is deur hierdie wet noukeurig gereguleer en gekontroleer.

Hierdie t wee maa treE!ls het baie swak ontvangs by die

Indi~rs gehad en nst die passiewe weerstandsbeweging gelei.

As gevolg van hierdie agitasie het wet 2 \tan 1907. 'n miRukking geblyk en is daar in.die volgende jaar 'n amenderende wet aageneem.

(1)

(2) (3)

J

Transvaalg Correspondence relating to legislation affecting Asiatics, 1907; lO,l5,16o .

t.a.p.? 37,38 9 49,54,56.

t.a.po; 58.

60.

(wet 36 van 1908.) · Hierdie wet was ook nie vir die In-

di~rs aanneembaar nie en het ook nie die beweging gestuit nie,C 1 )

In hierdie hele agi tasie w aaraan die ₁₁ House of Com- mons11 -~ ² ) 11 Indian Offtce", (3) die ₁₁ South African :British

C~mmitte~,( ⁴ ) ^die 11 Is1amic Society" (5) en verski11ende massavergaderings dee1geneem het, ^he~ versoekskrifte en , korrespondensie ook nie ontbreek nie.C 6 ) Daar is moeds- wi11ig oortree·en by gevangeneming gewe1dig gek1a oor voedse1, ( 7 )s1egte behande1ing in tronke, ( 8

) en kinders wat in die gevapgenis be1and het. (9 ) Se1fs H. Gandhi se behande1ing het die besorgheid van die · he1e _Inqi~·rgemeen-

. (10)

skap uitge1ok.

In hierdie tyd is daar_ ook versoek dat toestemming ver1een sou word qm jaar1iks 6 ge1eerde Indi~·rs na Trar.s

. (11)

~l!aa1 te bring as _priesters, onderwysers ens ..

Na sorgvu1dige oorweging is hierdie saak op 5 November 1908 deur die ministers verwerp omdat hu1le gereken. het dat die bestaande wet voldoende voorsiening gemaathet _vir die wettige behoeftes van die Indi#rgemeenskap as hulle ·

. . (12)

van die voorde1e gebruik wou maak.

(1)

(2)

(3) (4) ( 5) (6) (7) (8) (9) (10,) (11) (12)

S,A.I.~.: The Asiatic Land Tenure (Amendmet) Bill?51 Transvaal g Further correspondence relating to legis-

lation affecting Asiatics, 1909; 15.

Transvaal: Further ClDrrespondence relating to legis- lation affecting Asiatics, _1903; 7, 12.

t.a~p.; 15. - · · t.a.p,; 41 ..

~rarisvaal: Further correspondence relating to legis- lation affecting Asi~tics, 1909; 1,12.

t -~a. p. ; 12, 3 5.

t.a.p.; 27,36.

t.a-.p.; 27, 36.

t.a~p.; 36.

t.a.p.; 12.

t.a.p.; 16.

In 1908 is twee 61. ^maatre~ls gepasseer wat die handelsreg- te van Asiate geraak het en hulie hct op dieselfde datum in werking getree. Hierdie maatre~ls is die "Tow1hips Amendment Act" (34 van 1908) en die ,Precious and Base metals Act" (35 van 1908). Laasgenoemde is ook bekend as die Goudwet van 1908.

I Alhoewel hierdie Goudwet die Republikeinse Goudwet

~an 1898 herroep het, is daar tog sekere ~fdelings van laasgenoemde wet wat in 1~09 voorgel~ is vir interpretasJ..e in die Hooggeregshof 1ran Transvaal. Dit was afdelings 92 en 133 waardeur die regte van kleurlinge op delwerye- beperk was. Die Hoogeregshof ~et hierdie afdelings soos volg ge-interpreteer in die s aak wa t bekend ·is as Khota se saakg-

(a) Die feit dat seksie 92 enigeen wat nie wit is nie belet het om standplase te besit, het kleurlinge nie belet om huurregte te VBrkry nie en uit te oefen

op sulke standplase nie.

(b) Seksie 133·wat gekleurde persone belet het om lisensie-houers te wees of op enige wyse verbonde te wees aan die w erking van die delwer•, het ntt lisensies soos delwery-en kleim-lisensies verwys, en het nie

sulke persone belet om algemene handelaars-lisensies te besit nie en om handel te drywe op delwerye nie9(l) Die dele van die Goudwet van 1908 wat Asiate geraak het was die · 1rolgende:-

AFDELING 130. (1) In die eerste plek het hierdie af- deling bepaal dat geen r egte onder die wet deur gekleurde persone-verkry mag word nie, behalwe soos voorsien in Naturelle lokasies in afdeling 24,

(1) Union of South Arricag Report of the Asiatic

Inquiry Commission. 1921~ 15.

. (2) In die tweeds plek het hierdie ling bepaal dat ho':ler van. 'n reg nie 'n deel daarvan mag oordra of onderverhuur aan 'n kleurling nie~ Ook mag soiemand nie

rn gekleurde persoon toelaat om daar te bly of sulks

gro~d te besit, nie tensy hulls bediendes was.

AFDELING 131. (1) In die myhdistrikte van die lAJit- watersrand sou geen g ekleurde per soon toegelaat word om

op geproklameerde g rond t e bly, g>ehalwe in basaars 1

lokasies, mynkompongs en sulke ander plekke soos deur die m~nkommissaris toegelaat sou word, maar (3) niks in hierdie afdeling sou van toepassing wees op.gekleurde persons in diens van wittes nie; in smrer as vrat hulle op die plekke woon w aar hulle werk, of opltleurlinge wat by die· imtJerkinglreding ·van hierd.ie vet· werkiliik in besi t was van huise.(l)

Hierdie bepalings het gelei tot navrae van se

kant en ui teindelik ¹ n rapport van· die .Prokureur-generaal iran Transvaal, Jacob. de Villiers ^q

gedateer 3 Oktober 19084 (2)

Hierdie rapport is

Nadat die Sekretaris van Staat die versekering ontvang het dat bestaande regte nie weggeneem sou word nie, het

hy op 2.8 Desember 1908 ge-antwoord dat ,His Majesty :wo~].d not. be advised to exercise his .power of disallowance.n(3) Daar was .egter drie duidelike voorwaardes gestel g~

(1)

~2)

(3)

(a) D t afdeling 131 (3) die regte sou beskerm wat

l'l

gekleurde sone tmg h~ om grond. in mynareas te besi to

Union of SoA.g. Report of the ^Asia~ic Inqidry Com- mission, 19~1; 15o

S.A,I.c.: The Asiatic Land Tenure (Amendment·)

Bill; 52. ,

Union of S oA o ~ Report of the Asiatic Inquiry

Commission, 19~1; 15o

63

(b) Dat geen reg off voorreg wat kleurlinge.het wegge- neem wou word nie1

(c) Dat deur die woorde ~ander.ple~ke" in Afdeling 131 (1) die m~nkommissaris die mag aan hom verleen .in die tQekoms sou gebruik om gekleurde persone (As- ate ingesluit) van 'n ho~r klas ₇ vry te stel van die

verpligting om in basaar-s ~ lokasies of kompongs te · woon)l)

Later het die Indi~'se·regering dan ook daarop aan- spraak gemaak dat hulle die Goudwet iran 1908 goedgekeur het nadat hulle die versekering ontvang het dat dit geen kleurlinge sou berowe van regte wat hulle onder die Gaud- wet Yan ·1898 gehad het nie

2 )

Daar dien egter op gewys te word dat·die Prokureur- Generaal se interpr~tasie iroor die uitspraak in die

Khota-saak, gegee is en hy dus nie bewus was van voorregte onder die Goudwet van 1898 wat kon verwvder·word met

die nuwe wet nie.

In die Transvaalse Prm.rinsi~le afdeling van die Hoog- geregshof· is in 1911 in die saak ,;an Tamblin teen Krugers- dorp, beslis dat Aftleling 77 van Wet 35·van 1908 (Goudwet) alle regte en yoor.regte onder wet 15 van 1898 1rerkry, · beskerm, en so het Tamblin die reg gehad om.die stand-

pla~s weer Yerder aan die Asiate te verhuur. Dit het 'n uitsonderihg gemaak op A~deling 130 van die wet en het alle regte beskerm wat onder vorige goudwette verkry is .• (3)

Die groot ontevredenheid aan Indi~rkant was die oor- saak dat die :mgering. geen s tappe g edoen het om die Goud- wet va~ 1908 uit

(1)

(2) (3)

S•A.I~C.: The Asiatic Land Tenure (Ar10ndment) Bill; 53 •.

Union of S.ao: Rpport of the Asiatie Inquiry Commission, 1921; 16.

S • .A.I.C. g The Asiatic Land Tenure (A1~1endment)

Bill; 53.