DIE O ND BRWYS V A N B LA NKES H

DIE O ND BRWYS V A N B LA NKES H

KRUGERSDORP:

1 88 7 1939.

--- ooOoo --- - -

'n Ver handeling ing edien deur

JAN H ZNDRIK DI PPENAAR, B. A. , B. ED. ,

by rUe

FAKULT EIT VAN OPVOEDKUNDE

aan die

POTCHEFS TRO OMSE UNIVZRS ITEIT

vir

C HRIS TbLIKE H O E .. R ONDERWYS

t e r verkryg ing v a n d ie Graa d

TJIAGI STE it E D UCAT I O N IS .

PROMOTOR : PROF . DR . J. C HR. C OETZ EE.

--- ---- - ooO oo ---

- 19 53-

VOO RWO ORD.

Graag wil ek langs hierdi e weg m y opregte dank betuig aan a lle p8rsone en inri g ting s wat my op re gs treeks e of on- regstreek se

b e hu l ps aam was . W aardevolle g e gew ens

wenke, informasie en fo to' s is vers k a f of hulp is verle en deur hoo fd e v an s kol e; d i e verski l l ende d e p onente; m nr. K.

Schieke,

d i e s criba v an di e Gereformeer de Gemeente Kruge rsdorp; mnr . J . L . du Plooy , M.A., M .Ed., d i e hoof v a n Del a r ey sko ol ; d i e p er s one el v a n di e St aatsargief t e Pretor i a ; d i e bi b lio t e k a re s se s v a n die biblioteke van Kr uge r s d or p en die Tra nsv a alse O n der wy sdepa rt ement ; mnr.

J . Botha

die sekr e t ar i s v a n d i e W itwa ter s rand- W es-Skool- r a a d ; d i e per sonee l v a n di e T .O.-kantoor; dr . P retoriu s , die argiv a ri s v a n di e N.H . of G. ke rk t e P r e toria; die a s s i st ent- s t a dskl e r k v a n Kr uge r s dorp en die a s s i s t ent- s t a dsk l e r k v a n Roodepoort .

l\1y dank aan die Nas iona le Raa d vir So s i a l e Na vor s i n g

w a t my deur 'n a d ho c- t oe ken n ing in s taat ge s te l h e t om die Staat sar gi e f e n v e rs ki llende sko l e te

waa r

mees t e g egewen s v ir hierdie v e rha ndeli ng bek om i s .

Die morel 2 s teun v a n my eggcnote was vir my van on- s k a t b ar v b e t e k eni s . I nni g

e k baar en my k ind er- t j i es s e bcareid wi l l i g b e id om oa i 8 e e n s am e u re d e u r t e br ine -;

om my in s t aat t e s tcl om my s tudi e voort t e s it.

'n Be s ond C:: r e woor d v a n dank aan pro f . dr. J . Chri s . Co e t z ee vi r s y l e i d ing e n b e s ieling . Dit was v ir m y ' n v oo rr eg om ond e r hom t e s tu deer e n ' n eer om ' n s tud e n t t e wee s v a n die P . U . vir C . I L 0 .

Aan die Go e i o Gewe r, wat my d i e

d ie s t of- l i ke e n di ':::: l i ggaamsk r agt c g eskenk ha t , a l d i e eer .

Kr uge r sdorp . Desemb er 1953 .

J . H. Dip pen aar .

- i -

I N H 0 U D S 0 P G A W E.

Blads y.

INLEIDING ... ¹

HOO FSTUK l.

KRUGERSDOR P : AARDRYK SKUNDIG EN GESKIEDKUNDIG.

1. Aa r drykskundi g.

a) Liggi n g b) Klim aat

c) P l a nt cgrooi e n natuu r sko on

d) Maa t s kapl i ke lewc

handel, nyw8rh3id

boerd e r y

m yn ontgi nning en spoorwe8 2. Gesk i · :)dkund i g .

a ) Voor gc skicd e ni s

b) Kl ips t ap e l i ng te Pa a r d ckraal c) Ontdekk ing v an g au d

d) St i g ting v a n dorpe . ( i)

(ii) (iii) ( iv) ( v) (vi)

Kr u g er sd orp Ro o de po o rt F l o ri d a H amb Gr g M a r a i s b ur g Ra n dfonte i n e ) Di st r i k verk l a rin g .

( i) ( i i)

Kruger~dorp

.8.o od e poo rt f) Pa a rd ekr aa l-Mo nwnont g )

h )

Di e J am8s on- i nva l Di e Eng cl sG oor lo g i) Kc r k c .

3 5 5

7

10 11

13

1 6 1 7 18 18 19 1 9

20 22 2 3 2 4 26

(i) N. H. of G. Gomc c nta Kr u ge r sdo r p 31 (ii) Ger e f . Ge meen t e

32 (i i i ) Ne d. Hc rv . Gemcent e Krugc r s dorp 33

(iv) En ge l s e ke rk c 33

·: i -

HOO FS TUK ll.

ONDER WYS IN K RUGER SDOR P IN DIE TYDPERK Vk N

DI E SUID- AFRIKAANSE RE PUBLI ZK : 1 887 - 1 89 9 .

1. Ondc r wys to o s tand o tot omst r c ck s 1 8 87

2. Ondc rwy s in di e bcg inj a r c v a n Krugorsdorp.

a ) Eo r s t o sk ol c op Krugarsdo r p

b) Sk ol c in d i G g e bi ad wa t lat er distrik

Bladsy.

35

39

Krug~rsdorp

w a s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 c) Onde r wyst o cstande n 2 t voor d i e di e n saa n-

v aar d ing van s u p er int e nda nt Man s v e l t 43 3. Ond c rwys in Kr ug0rs d or p tyd e n s d i 2 s u per i nten-

d e nt skap v a n

a ) Die Mansvc lt- on d c r wysw2 t b) S t aatsond0 r s t oun ing .

(

(ii)

~ubsidio

G2 boue

46

4 8 53

c )

b..:s t aan en ui tbr e iding van sk cle 55 4. Ond e r wy s e r s ( c s sc) .

a ) b )

Kwahl i kas i es Tyde l i k c r ke n

5 . Di e k crk b0vo rd er ond er w ys in Krugc r s do rp

HOOFSTU K 1 1 1.

ONTEVRZD2NH~ID M~T

DIE

l. Pag i n g om tl. ic; Ui tlan da r s tuvr od o tv s t c l 2 .

3 .

4 .

Ont evr cd e nh e i d du ur v oo rt Di 0 ,, Co un cil of :Educ a t ion"

Stigt ing

priv a te ko l o 5. Ho l la n ds<.:; on dc r w ys...Jrs

6 . S t aat sko l ...: . a )

b)

Mara is bur g Kr u gc r sd or p

57 60 61

64 65 66 68 7 0

7 2

7 3

- j

ii_ -

Bl a d sy.

6. St aat sk ol c (v e rvol g ).

c) Randf ont e i n . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 d) Florid a v r a 'n s t a a t sko ol .. .. ... .. . . . 7 6

7

I •

e ) f) g ) h) i )

j )

Roodep o or t vra

st aat sk o ol Lec r p l anne:

Be no eming v a n h oo fd e

Ond un vys._:: rs i n s t aa t sko l e Sk oo l lwmm i ss i cs

Ve r on i g i ng van hoo fde v a n s t aat sk ol e To cs t a ndo t een

e in d u v an di e l 9e eeu

HO OFSTUK lV.

O NDERWY S I N KRU GER SDORP GEDURENDZ DI Z O O RLO GS -

JARE~

1 8 9 9 - 1 90 2 . l. To est a nd c na d iu aan v a n g v an d i e oorlo g .

a )

b)

Ve r warrin g in Ok tob 2r 189 9 Hero p8 n ing v an s k ole

c) Bes oldi g ing v a n on dc rwy se rs 2 . Die KrugG r s dor pse k onsent r as i ekamp .

a ) S tig ti ng v an ko n scm t r a si ekamp o e m kon s cm- tra siekampsko l o

h) S ti gt i ng v a n ' n k on sentr as i ekamp in Krugc r sd or p.

(i ) Ve r n i e lin g v a n p l asc

( i i) (i i i) ( i v)

Di e kamp Vocdsel

Sickt0 en stG r f g ov a l l c 3 . Di e kampslwo l .

a ) b ) c) d)

I nskr y wi n g Kl a s lo ka l c

Ro osters an

Sko ol b c s oc k

7 6 77 77 77 78 78 79

84 85 86

88

9 0 91 93 94

95 96

97 9 8

.

- iv -

3. Die kamp sk o o1 (v e r v o1 g ).

e ) Ond c r w y ser s ( o ss e )

f ) I nv1oe d en w aa r do v an di e k am psk oo1 4 . Privaa t skoo1tji e s i n di e d o r p .

a ) b)

Di e s koo1 v a n G r undl i n gh

Skool tji e in

He r v ormde k e r k

HO OFS TUK V.

O NDERWYS IN KRUGERSDORP G EDUREN D:G DIE KROON-

KOLONI~-PERIODE:

1 9 0 2 - 190 7 . 1. Oo r s k ake li n g n a vr ed e s t ydsa ond e r wys.

a) Rcg o r ings ondc r wys bu i te di e l\: o n se ntras i e -

B 1ad s y .

99 101

1 01 102

kamp t y d cns di e oo r l og .. , . . . . . . . . . . . . . . . 103 b) He ro pb ou

2 . St a a t sond erwys on der d i e M il no r-r egim e:

190 3 - 1 905 .

a ) Di e Onde r wy swe t v a n 1 90 3 b ) Re gu l as i u s

c ) Reaks i o teen die Sa r g a nt- onde r wy s we t d)

e ) f )

Sk o1 e

d i e e i nde v a n 1 903 In speksi e

Handwer k

g ) Skoo 1 komrn i ss i e h) Ond.;rwy se r s ( c ss c)

i ) E i nd e v a n diu M i1 n cr- bes tuur

3 . Rcgerin g son de r wys on der d i e S c 1 b orne-b e t u u r : 1 90 5 - 1 9p7 .

a ) b )

Di e Scl born e - mom ora n dum

Sk ol c i n 1 906

4 .

sk olc . a ) On t s t aan

b) Di o Ho 1 1 a nd so ke r k e op Kr u ge r s d or p bc vor- der Chri s t c1ik -nas i on a l e on de r wy s

104

1 07 1 09 110 111 1 1 3 1 1 3 11 3 11 4 11 5

11 6 119

1 2 0

1 22

- v -

4. Chri s to lik-nasiona le skole (vervolg).

c) C.N.O.-skole word goewermsnts ko le d) Ond e rwys in die C.N.O.-skol8.

( i) ( i i) (iii)

Onderwys crs Lo e r p l a nne lns pok s ie

HOOF'STUK V1.

ONDER'!TYS ONDER DIE WITWATERS:BERGSE .SKOOLRAAD:

1908 - 19]9.

1. Di e Smuts-ond e rwyswe t v a n 1907.

a) Voortbou i ng o p 0ie be ginse1s van lord S e 1b orne

b) Godsdiensonderrig c) Voe t't aa1

d) Oue r s 8gg ing ska p

2 . Di e W itwa t e r s b ergs e Sk oo 1raa d.

a )

b)

St i g ting

Sames tcl1ing v a n Rad e c) W e r k s aamhcde .

( i)

( . ^'

)

' l l

1 a ers k o o1beur se Don k i ev e rvo er

(jii) Sentra 1isa s i c en motorvervocr (iv) Kon fe r 0n s i 2 s

( v) Sk oolb os o ek

(v i ) M ed ium v a n onde rr ig ] . Ins p eks i e .

a ) b ) c)

I n s pck te ur v a n Holland s Ond e r w y s

sk oo l v akke To e ru s t i n g e n g e bonc

:B1adsv.

128

129 131 132

1 3 3 134 135 135

136 137

1 39 141 143 15 0 1 50 1 51

1 52

1 5 3

15 6

- vi -

4. 'n Be kno:pt e gc ski e de ni s v a n e lk v a n di e sko l o onder boh ee r v a n d i e W i t wa t ersb e r gse Sko ol- r a a d, w at b y d i e e ind o v a n 1 9 39 bestaan h e t.

a) b)

B1 oubank 41-sko o1 E1andsv1 o i 23- sk oo1

c) H a rt e b ce s tfont e in l18-s k oo1 d)

e ) f ) g )

h )

i)

Hek :po ort sk oo 1 Ko c ks oor dsk o o1 Kromdraa i 71-sk oo1 M aga 1i es burg sk oo1 Mea do w 1 a ndss ko ol Mu l de r s d rift skoo1 j) Nooit g0 da cht 88 - sko ul

Rodor asko o1 Ro o dewa l s k o o1 1)

m)

n)

Ve n t er s:pos t sko ol Wh..:;a t l a n dsskoo 1

HOOF STUK Vll .

....

PR I M ERE ONDER W YS O N DER DIE W I TW A TERSRAND - W ES-

SKOOLRAAD~

190 8 - 1 93 9.

1. Di e W it wa t e rsra nd - Wes -S k o o1raa d . a )

b )

St i gting Sames t e 1l ing

c) Se k ret a r i s v an d i e Sk oo 1raad 2 . I n s :pa ks i e .

a ) b )

A 1 gemeen Taa1 onde rr ig

3. Voors i eni ng v a n sk o1 o e n ge bou e

4 . Voo rs i e ni n g van H a nd e - a rb e id en Kookk un sk1a s sc.

a ) H a ndwo rk b) Koo kkuns

B1ads y .

157 15 8 159 162 164 1 65 16 6 16 8 1 69 171 17 2 17 3 1 7 4 175

17 6 17 7 1 7 8

179 1 83 1 8 7

18 9

191

5. Konsentrasie

6. • n Baknopte geskiodcnis v a n die

ond12r b13hear van di e W i twa tersr a nd- \ -ves-Skoolr,::..a d.

i) Skole wa t in 1939 in die d istrik Kru- gersdorp

was.

( a) (b) (c) (d) (d) (f) (g)

Burg8rshoopskool Ke rk s traat s kool

Krug e rsdorp Town School

Kr u gc r s dorp- W us Afrikaansmediumskool Kruger s dorp W8 st E.M. School

Kr ug er s dorp Eas t School Kruge r s dorp No ordskool (h) Le wi s h GJn skool

( i) ( j )

O a tl a n ds skool

Randfonteins ; J Afrikaansmediwnskool ( k ) Ra n df ont e in E. M. School

(l) Rand gat eskool

Blad s y.

192

193 1 95 198

201 203 203 204 205 206

207 207 209

(m) W e st Ra nd Consolida ted M ine- s koal . 210 ii) Skole wat tot 193 6 in di2 Kruger sd or pse

distrik

w a s .

(a) Arthur Mat th c ws sk o ol (b)

(c) (d) (e) (f)

Bo s chko p s ko ol Fa irlan d s k ool Flo r i da S ch ool Hambcrgsk o o l

Roo d cpoort Eng l i s h Medlum School ( g ) Roo d epoo rt-No or d Afrikaans medium-

sk o a l

HOOF STUK Vlll.

A

N A - PRIMERE ONDERWY S I N :rcRUGERSDORP . l. Int e rm e di or e on d e r wys .

a) b)

Pl a t t e l a n dsc la e r s kol e Dorpskol 8

2 1 4 215 217

220 222

224

229

230

- viii -

2. Die Krugersdorp S econdary Schoo l

3. Die Krugersdorp High School.

a) b) c) d)

Stigting Gobou e

Inskry w ing on p e rson ee l Buit cmuurse a ktiwitcite Boh e r c nd c Li ggaarn

4. Di e M onurnc1lt-hoor sk oo1.

a.) Stigting en g r oe i

b) Boh e r end e Liggaam, kos huise e n gcbou e 5.

Bekke r-skoo1pl a as

6. Di e W itwatorsrand se Tcgnicse Ko1l e ge.

a)

Handelskool Krugo rs0or p b) Di e Wc s -Randse Te gn i es 8 Ko11 eg e 7. Ursuline Conv e nt

HOOFSTUK 1X.

SAMEVA TTING.

1. Onderwys i n Krugcr s do r p onder die Su id-.;i.fri-

Blad3y.

232

237

2 37

;:_: 39 240

2 41 2 4 6 250

255 25 6 257

kaanse Re pub1i ck . . . . . . . . . . . . . 259 2 . Onderwys in Kruge rsdor p in di e p oriode

1900 - 1907 . . . . . . • . . . . 2 64

3. Laer on d e rwys i n Kr u ge rsdorp in d i e p c riode

19 08 - 19 39 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 4. Midde1bar e onderwy s in Krugorsdorp

B Y L A E S.

A. Re gul a ti e n v a n de Kruge rsdorp O nd c rst e unde

school . . .

01

B. Huishoudelike be pa lings v a n Hekpoortskool 282

C. Huishoud e 1ike be pa lings v a n Floridaskool 284

D. Kontra k tussen Rond gaa nde onde rwyscr sn Ouers 285

- i x -

E. Toespr a a k v un d e n Hoor Mansve l t t e Paarde- k r aal g0houd on ( 1891)

F. A anz o ok om subs i di o

G. Ver so ek om s ub s i d i ogeld e u it t c bctaa l H. Vol ma cht

I. Bri ef v a n J . C . Human

d ie

v an Ond cr wys

r_ •

Bri e f v a n l and dr os H . Hugo aan d ie Supo r i nt an- dent v a n O n d e rwys

Bi b l iogr a fie

K

R T 3 .

1. Distrik Kruge r sd or p , aant onendo sk ol e on de r d i e

en W i t wat e rsb e r g se Sk oolra ad

Bl ads y .

286 297

300 301

30 2

30 3

i - x i i

xii i

2 . Sk ol e onder die

twa t e r s r a nd- Wes - Skoo l ra a d x iv

- l -

INLEIDING.

Met

Krugc rsdorp" i n die opskrif van hicrdie v e rhand e - ling word b e do e l di a dorp Kr uge r s dorp sowel as d i e dist rik Krug e r s dorp.

In hi c r d i c v e rha ndeling word in

gon c sm di e ondcrwy s v an bl a n kos v a n 1887 ( t oe Krug ersdorp aange le i s ) tot 1939 in di e g obi G d wat aan diG c inde van 1 8 94 distri k Kn 1gc r s dorp gew ord h ot. Mo t d i e di s triks verk l a ring v a n Roodopo ort jn 193 6 moos Kr ugo r s dor p 'n ge bi ed a f s t aan en ho t dio s tudi o t c rr ein di ont eng ovol gc ook gekr im p. Ek het gepoo g om ' n h is tor iesc oor s i g te g ee v a n die on derwy s aan bl a n k c s in di..::; d i str ik en a an t e toon hoe die )nderwys i n d i e d i s tri k ont wi kkel ho t.

I n h o ofs t u k 1 wo rd Kruge r s dor p k ort1iks geogr a fi es en h i sto ri es

In h oofs tukk e 2 tot 7 word d ie 1a er ond orwy s in Kru gc r sdor p ver doe l in v e rskil lend e t ydpe r k e, n aam lik di e on de rwy s t ydens die bcwind v a n d i e Suid-Afri- kaa ns e Rc p ubli ok , d i J onde r w y s g odur e nd e dio oorlo gs jar e ,

dL~

on do rwys ge dur e nd e d i e Kroonkolonie-pori o do en d i o ond e rwy s ond er d i e W i twa t ers rand-W es - e n

' i t wat e r.-;b e r gse Skoo lra a d. Ho ofs t uk 8 i s gc wy a an m idd e 1ba r e onderwy s in Krug er sd or p, e n i n hoofstuk 9 word die inh oud van d ie v er -

h a n d e l ing k ort1i ks saamg cv a t .

Aan die

v a n dio ve r hande ling i s tw c e k aa r te . Kaa rt l toon

di s t ri k in s y gc h eel aan me t di e s ko 1 e

on de r d i e Suid - Af r i ka ansu Ropu b1i ek on die W it wate r sber gse Skool r a ad , t o r wy1 kaart 2 di o gcb i 2 d aantoo n met sk ol e w a t deur di o Wi t wato r s r and - Wcs -S k oo1raa d b oh eer word.

Om Kru gorsdo r p t s i on t een di e ag t e r g r on d v an di e

gosk i edeni s v an on dorwys in dio p rov ins i e Tra n s v aa l i s

d it s oms nod i g goag om di e onderwys in d i e Pr ovin s i e in

s y gehe c l

sis n on v or a l t e ve rwys n a v c r sk i1l e nd e on-

- 2 -

derwy s we t t c , s o os di e M an s v c lt-ond c r wy swe t

d i e Ond e r wys - wet v a n 1903 en d i e Sm uts-ondGrwyswe t.

Sovar mo on t l i k is ge trag om h erh a ling t e voorkom . Soms was d it --gt a r onv c rmyd e lik v e r al by di 0 b c k no p t e gcsk i e d e nis v a n di e v ersk i l l c nde s kol c .

V a n a l l e moo ntl ik c b e lwmb a r e b r onn e i s g e brui k gem aak . Byna a lle sk ol a wat n og b es t aan , is b e so ek , di e s ko o l-

j oernal c de ur gc l cos e n d i e

en a nd e r p er s one g er aad - pl cG g . Di e ko o lj oe rnale v a n c nkc l a s kolc is n i e ge l ecs nie, omd a t die gosk i o dcn i s v a n di e s k ol c

my do c l vo l- l e d i g ge vind i s in jaa rb l aa i 8 of a nd or b ro nna . Vir d i e

R0publik~insc

tydpa r k was c k af han k l i k v an a r g ie fs t ukke ,

kocrant~

en m edc d c l in g c v a n ou mc ns c .

O n g c lukk i g kon d i e oud st c notul e b o c k v a n d i e Nede r- duit s Hc rvormde ke r k nie gcvind wo rd n i e , i s die no t u l c van d i e Gcsondh o id sk omit ce v a n Kru ge r sd or p on de r d i e

Su id - Afri kaan so Re publ i ek gedur e nd e d i e oorl og deu r b r an d v c rn i e t ig

en i s ook d i e ou

met k orr e s p onden s i e v a n di e sk ol c on der d i e W i

waa r d e ur onge t w y fel d waa rd ev o l l c s to f v er lo re gcgaan bet .

' n Pag ing i s

om d i e gcs k i c dan i s v a n onder-

wys in Kr ugor s do r p s o vo l l cd i g te

as wa t ' n we r k i e

s oo s hi e r d i c di t t oelaat .