Referendum Tijdens de kabinetsformatie vorige zomer heeft de VVD met

Referendum

Tijdens de kabinetsformatie vorige zomer heeft de VVD met PvdA en D66 afspraken gemaakt over het correctief wetge­ vingsreferendum. Letterlijk staat er in het regeerakkoord: 'De invoering van de mogelijkheid van een correctief wetgevingsre­ ferendum op centraaF en decentraal niveau wordt voorberekl in wetsvoorstellen ter concrete uitwerking en tot wijziging van de Grondwet.' Aan deze passage acht de VVD-Tweeae Kamer­ fractie zich gebonden. Dat betekent dat het referendum een instrument zal zijn om wetten af te stemmen. Over het houden van referenda inzake Planologische Kern Beslissingen (uitbreiding Schiphol, aanleg Betuwelijn, etc.) is niets afgesproken.

Het is geen geheim dat ae VVD tegen referenda is, al gebiedt de waarheid mij te zeggen dat bij de vaststelling van ons verkiezingsprogramma een grote minderheid vóór was. Er zijn verschillende argumenten die tegen het referendum pleiten. Ik noem er drie. Ten eerste wordt de kiezer een veto geboden op een bepaald onderdeel van beleid: de samen­ hang van de beslissingen ontbreekt. In de tweede plaats leidt het referendum niet tot grotere betrokkenheid van burgers bij de politiek. Géén van de onlangs gehouden refe­ renda (Amsterdam-autovrije binnenstad, Rotterdam en Amsterdam over de invoering van een stadsprovincie) had een opkomstcijfer boven de 50% . Dat is ook niet verwonderlijk. De oorzaak van de kloof tussen burger en politiek is namelijk geen legitimiteitscrisis maar een effectiviteitscrisis. De burger ligt niet wakker van de vraag of er een referen­ dum komt, maar van het feit dat zijn fiets voor de vijfde maal is gestolen.

Ten derde werkt het referendum behoudend: zij die ae samenleving willen veranderen, vragen niet om een referendum.

Ondanks al deze argumenten houdt de VVD zich aan de afspraak zoals gemaakt in het regeerakkoord. Die noudt in dat wij ons aan het instrument gebonden achten. De vorm ervan staat echter open voor discussie.

Frits Bolkestein

Begroting Algemene Zaken

Deze week werd in de Kamer een begin gemaakt met de behandeling van de afzon­ derlijke hoofdstukken van de Rijksbegroting. VVD-Expresse zal u - evenals in voorgaande jaren - op de hoogte houden van de stand van zaken per departement. Afgelopen woensdag beet Jan te Veldhuis net spits af bij de begrotingsbehandeling van het ministerie van Algemene Zaken.

S tro p e rig h e id

De besluitvorming in Nederland lijdt onder stroperigheid. Een rapport van de W R R (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) over het besluitvormings­ proces voor grote projecten meldde dat vorig jaar al. De woordvoerder bracht toen reeas naar voren dat de V V D de stroperig­ heid wil bestrijden door de invoering van een één-besluit-regeling: één keer inspraak, één keer bezwaar en één keer beroep in plaats van tientallen keren inspraak houden voor één en hetzelfde project.

Een jaar later ligt er nog steeds geen defini­ tief voorstel van het kabinet op dit punt. De reden is gelegen in het feit dat allerlei adviesorganen de regering nog niet hebben geadviseerd over het W RR-advies. 'M et andere woorden: de besluitvorming over het advies w acht op advisering over de advise­ ring', aldus de woordvoerder.

O v e rh e id s v o o r lic h tin g

Op het terrein van overheidsvoorlichting zijn er twee belangrijke nieuwe ontw ikkelin­ gen: de opkomst van nieuwe communicatie­ middelen en het in een vroeg stadium betrekken van voorlichtingsadviseurs bij het beleidsproces. De woordvoerder nam van deze laatste ontwikkeling uitdrukkelijk

afstand. De VVD-fractie erkent dat een goede communicatie tussen burger en over­ heid is gewenst om het draagvlak voor het beleid te vergroten maar, 'voorlichters moeten natuurlijk nooit de taak van beleid­ makers overnem en', aldus de woordvoerder. Hij wees in het kader van nieuwe technie­ ken o.a. op Internet, Viditel en Videotex. Uit de antwoorden op zijn schriftelijke vragen bij deze begroting was niet de indruk gewekt dat de overheid nu al erg fanatiek aan het omschakelen is op de nieuwe situatie.

Ook wees de woordvoerder op de informa- tie-achterstand van Kamerleden die aan het einde van de week ontstaat als de media kennis kunnen nemen van kabinets­ besluiten. Internet zou, als het aan de VVD- fractie ligt, een bijdrage aan de oplossing van dit probleem kunnen leveren.

R eferen du m

Tijdens het debat deed CDA-woordvoerder Mateman aan D66 en PvdA het aanbod in te stemmen met een verandering van het kiesstelsel, in ruil voor het opgeven van de invoering van een correctief w etgevingsre­ ferendum. Dit voorstel werd gedaan vanuit de veronderstelling dat de V V D dwars zou gaan liggen. Mateman kreeg echter geen steun voor zijn voorstel. Jan te Veldhuis mengde zich in de ontstane discussie door aan te geven dat de voltallige VVD-fractie voor de paragraaf in het regeerakkoord heeft gestemd betreffende de invoering van een referendum. Om die reden was het voorstel dus overbodig.

e s s e

₁₈₀

Nabestaandenwet

\ , Anne Lize

van der Stoel

In de afgelopen week debatteerde de Kamer met staatssecretaris Linschoten van Sociale Zaken en Werkgelegen­ heid over de wijzigingen in de Algemene Nabestaandenwet (ANW ). VVD-woordvoerder AnneLize van der Stoel stelde aan het begin van de behandeling van het wetsvoorstel, dat veranderingen op dit beleids­ terrein nooit van een leien dakje gaan. De wetswijziging die deze week in de Kamer werd behandeld vormde daarop geen uitzondering.

L e e ft ijd s g r e n s

Het kabinetsvoorstel voor het optrek­ ken van de leeftijdsgrens voor het aanspraak maken op een uitkering van 40 naar 50 jaar, was voor de VVD- fractie een te grote sprong. Er komen wel steeds meer vrouwen op de arbeidsmarkt, maar herintreding verloopt nog steeds moeizaam.

Vandaar dat de woordvoerder ervoor pleitte de leeftijdsgrens terug te bren­ gen naar 45 jaar. Dit voorstel vond steun bij een meerderheid in de Kamer G e lijk e b e h a n d e lin g

Aangezien andere sociale regelgeving uitgaat van het principe van gelijke behandeling tussen gehuwden en ongehuwd samenwonenden, stelde de woordvoerder dat dit ook moet

elden voor de ANW. Bovendien iedt de invoering van dit beginsel de mogelijkheid niet alleen de toegang tot de ANW gelijk te maken, maar ook de uitgang, oftewel het verlies van de uitkering. Wie hertrouwt krijgt thans, terecht, geen uitkering meer. Om die reden kiezen mensen ervoor om in plaats van te huwen te gaan samenwonen. De woordvoerder zag dan ook niet in waarom iemand in geval van samenwoning met een nieuwe partner de uitkering zou mogen behouden.

Ook het principe van ‘gelijke monni­ ken, gelijke kappen' kreeg steun van een meerderheid in de Kamer. V r ijla t in g s g r e n s

De woordvoerder ondersteunde een voorstel van de coalitiepartners de vrijlatingsgrens van inkomen uit arbeid te verhogen tot 5 0 % , in plaats van de door het kabinet voorgestelde grens van 15% . Hiermee wordt bereikt dat meer mensen betaald

werk blijven verrichten. O v e r g a n g s re c h t 5 5 + -e rs De arbeidsmarkt en de verzekerings­ mogelijkheden voor jongere genera­ ties zijn ruimer dan voor ouderen. Wanneer het te verzekeren risico - in dit geval het overlijden van de part­ ner - zich heeft voorgedaan kan men geen verzekering meer afsluiten. Samen met PvdA en D66 diende de VVD-fractie dan ook amendementen die het overgangsrecht moeten versoepelen, met als doelstelling voor de groep van 55 jaar en ouder een zachtere landing te bewerkstelligen. C u m u la tie

De woordvoerder ondersteunde krachtig het anti-cumulatie-beleid van het kabinet. Dit betekent dat per persoon maar één uitkering kan worden toegekend en dat het niet voorkomt dat iemand met bijvoor­ beeld een W AO-uitkering ook een ANW-uitkering krijgt. In de Kamer was er aanvankelijk minder steun voor dit beleid. De woordvoerder hield echter voet bij stuk waardoor de staatssecretaris dit principe overeind kon houden.

Inlichtingen:

AnneLize van der Stoel, 070-3182906.

Onaantastbaarheid van het menselijk lichaam

--- 1

Mr Annelien Kappeyne van de Coppello Forum j

O Ja, ik kom naar het Forum op ma. 23 oktober in de Pieterskerk te Leiden :

O Ik wil mij aanmelden als donateur :

Op maandagavond 23 oktober 1995 organiseert ae mr Annelien Kappeyne van de Coppello Stichting

een tweede forum in de Pieterskerk te Leiden, Kloksteeg 16. Naam: Adres: Postcode : Woonplaats :

Het thema van de avond is: De o n a a n ta s tb a a r h e id v an h et m e n s e liik lic h a a m , de s ta n d van za ke n

Het forum zal worden ingeleid door:

M w . prof. dr. H .M . Dupuis,

hoogleraar medische ethiek

Prof. dr. H. Galjaard,

hoogleraar humane genetica

Prof. dr. O. Terpstra,

hoogleraar heelkunde

Deze bonden zenden aan:

Mr. Annelien Kappeyne van de Coppello Stichting, p/a De Ruyterkade 125, 1011 AC Amsterdam.

T e l e f o o n : 020-6242627. Fax: 020-6388401. Gironummer: 6161616.

e s s e

Financiële Beschouwingen

Hans Hoogervorst

B e g ro tin g a lg e m e e n Financieel woordvoerder Hans Hoogervorst sprak tijdens de eerste termijn van de Algemene Financiële Beschouwingen waardering uit voor de Miljoenennota 1996. Hij prees het kabinet voor de handhaving van het uitgavenkader en de reductie van het financieringstekort. Deze begrotings- dicipline schept de ruimte voor een forse lastenverlichting van 4 miljard voor 1996. Het grootste gedeelte gaat naar verlaging van de loonkos­ ten voor de werkgevers. Voor een vliegende start van de banengroei bestaat geen beter recept. Dit vertaalt zich in een groei van 180.000 banen in de jaren '95-'96. Bovendien neemt, in deze periode, voor het eerst in decennia, het aantal mensen dat afhankelijk is van een uitkering met 40.000 af.

T o e k o m s t

Sinds 1983 is de collectieve-uitgaven- quote met 12,5% BBP gedaald en het financieringstekort met twee-derde verminderd. Het relatieve niveau van de overheidsuitgaven, de collectieve lasten en het tekort zijn vrijwel exact terug op het niveau van 1975. Dat is een fenomenale prestatie. Als deze lijn wordt doorgetrokken acht de woordvoerder net mogelijk de over­ heidsuitgaven de komende 10 jaar - zonder brute ingrepen- in dezelfde mate terug te dringen. Er zou dan voldoende ruimte ontstaan om het financieringstekort naar 1 % terug te brengen en de belastingtarieven met 10% te verlagen.

k a n tte k e n in g e n

Toch zou de nieuwe VVD-woord- voerder geen waardig opvolger van Rudolf de Korte zijn als nij niet ook een paar kanttekeningen zou plaat­ sen bij het financiële beleid van dit kabinet.

Ten eerste wees de woordvoerder op

mogelijke verdere overschrijdingen in

de zorgsector, terwijl het eigen-risico- dossier vooruit is geschoven. Waarom de coalitiepartners zo met dit eigen risico in de maag zitten, begreep de woordvoerder niet. De door hen zo vurig verlangde ecotax zal immers voor veel mensen grotere inkomens­

gevolgen hebben dan het eigen risico in de gezondheidszorg.

Vervolgens achtte hij net verstandig, m .b.t. tot de koppeling van de uitke­ ringen aan de lonen, geen hoogge­ spannen verwachtingen te wekken. Ten derde wees de woordvoerder erop dat het kabinet nogal royaal is geweest met extra (hoewel nuttige) uitgaven, terwijl vanaf 1997 over­ schrijdingen dreigen op rijksbegro­ ting. De Minister van Financiën is nadrukkelijk gevraagd te bevestigen dat de nog in het vat zittende beleidsintensiveringen (1,5 miljard)

as kunnen worden uitgedeeld als de udgettaire ruimte er inderdaad is. B an en in h et b a s is o n d e r w ijs Al bij de Algemene Beschouwingen

pleitte fractievoorzitter Wallage voor verbeteringen in het basisonderwijs. De minister van Financiën heeft gezegd: wie dat echt wil, moet de koninklijke weg bewandelen en zelf aangeven waar de dekking vandaan moet komen. De PvdA bleek daar niet toe in staat.

VVD en D'66 hebben tijdens de financiële beschouwingen een motie ingediend om f100 miljoen te beste­ den aan de instelling van klasseassis- tenten om de problemen met de overvolle klassen op te lossen. Zij stelden voor om het budget voor de Melkert-banen, dat zijn gesubsi­ dieerde banen, te verminderen. Minister Zalm zal de motie aan het kabinet voorleggen.

S ta a ts s c h u ld

Zoals al was aangegeven tijdens de politieke beschouwingen vindt de VVD dat meevallers met de hoogste prioriteit naar het financieringstekort moeten worden teruggesluisd. Op dit punt werd de VVD gesteund door D ‘66. Door de nog veel te hoge staatsschuld is de aflossing van de rente de één na grootste post op de Rijksbegroting. Afgezien van het feit dat dit een negatieve invloed heeft op een aantal kerntaken van de over­ heid, is een overtuigende daling van de schuldquote nóodzakelijk om tot de Europese Monetaire Unie te kunnen toetreden. In Valencia is met de Europese ministers van Financiën

epraat over de toepassing en de andhaving van de EMU-criteria. De

VVD deelt de zorg van de Duitse minister van Financiën Waigel over het gebrek aan sancties voor landen die hun staatsfinanciën niet op orde kunnen houden.

Toetreding tot de EMU wordt w aar­ schijnlijk de belangrijkste beslissing van dit kabinet. Sinds 1979 is de écu t.o .v. de gulden een kwart in waarde verminderd. De toekomstige Europese munt moet minstens even hard zijn als de gulden. Het Duitse voorstel om de sancties tot naleving van de EMU-spelregels te verscher­ pen verdient daarom ondersteuning. De woordvoerder beklemtoonde dat het ondenkbaar is dat Nederland de EMU instapt zonder expliciete toestemming van de Tweede Kamer. K o o p k r a c h t p la a tje s

Op het punt van de koopkrachtplaat­ jes is het Paarse kabinet geen haar beter dan zijn voorgangers. CBS- onderzoek laat zien dat het klassieke koopkrachtplaatje van Jan Modaal (kostwinner met inkomen van 49.000 gulden) niet meer bestaat. Het aantal tweeverdieners (nu 2 miljoen) neemt elk jaar razendsnel toe. 65% van alle huishoudens onder de 65 jaar (kost­ winners en tweeverdieners) hebben een totaalinkomen van 85.000-100.000 gulden. Gezien deze inko- mensstruktuur is het vreemd dat ook 65% van de 65-minners in het ziekenfonds zit. Het lijkt er op dat sommige collectieve voorzieningen niet goed zijn afgestemd op de snel veranderende arbeidspartipatie, resp. inkomensstruktuur van onze samenle­ ving. Minister Zalm heeft toegezegd hier serieus naar te kijken.

F is c a le s t im u le r in g

e c o n o m is c h z w a k k e re r e g io 's De VVD heeft met de PvdA, D'66 en het CDA een motie ingediend over fiscale stimulering van investeringen in economisch achtergebleven regio's. Daarmee wordt beoogd bedrijvigheid naar economisch zw ak­ kere regio's te trekken. De motie is door een grote Kamermeerderheid gesteund. Staatssecretaris van Financiën, Vermeend, heeft toe gezegd de motie uit te voeren.

C o lo fo n

e s s e

₁₈₀

OPINIE

Nieuwe Ledendag

Op zaterdag 30 september 1995 hield Frits Bolkestein in Bussum een toespraak op de eerste Nieuwe Ledendag van de V V D . Een sam envatting van deze rede is hieronder afgedrukt.

F a m ilie

Ik zou graag willen ingaan op het pleidooi van CDA-fractievoorzitter Heerma voor een moderne gezins­ politiek. Daar is door sommige media nogal lacherig over gedaan. Zo wordt van de politiek een karikatuur

emaakt. Ik vind dat niet juist. En ik egrijp werkelijk niet waarom een groot landelijk ochtendblad VV D en D66 klakkeloos over één kam scheert door te stellen dat leden van mijn fractie zich daarover honend hebben uitgelaten.

Een ding moet ik toegeven: het ware oppositievoeren zit het CDA nog niet in net bloed. Maar voor de eerste keer sinds het CDA in de oppositie zit, heeft het een onderwerp op de politieke agenda geplaatst dat wel degelijk aandacht verdient. In mijn eigen bijdrage aan de Algemene Beschouwingen heb ik de overdracht van normen aan de orde gesteld. Ik zeg met opzet niet: normen en waarden want dat zijn toch verschillende zaken. Ik heb het nu over normen, dat wil zeggen geschreven of ongeschreven gedrags­ regels. Normen worden door kinde­ ren terloops overgenomen van mensen met wie zij een affectieve band hebben en dat zijn meestal de ouders. Normen die overal ter wereld door ouders aan kinderen worden overgedragen omdat zij al eeuw en­ lang aanwezig zijn in de samenleving. Ik doel op: de waarheid spreken, respect voor elkaar en eikaars eigen­ dom tonen, verdraagzaamheid en het afwijzen van gewelddadigheid en vandalisme.

Ik heb ook het oog op waarden die niet overal gelden maar die in Nederland voor essentieel worden gehouden, zoals gelijkwaardigheid van man en vrouw en het eerbiedigen van ieders levensovertuiging. Ouders staan in de overdracht van die normen niet alleen. De school moet de opvoedende taak van de ouders ondersteunen. Dat hoeft overigens niet in een apart vak 'normen'. Het hele lesgeven moet er als het ware van doordrongen zijn. Natuurlijk moet de school zich in zekere zin aan de maatschappelijke werkelijkheid aanpassen. M aar zij behoeft daarvan geen afspiegeling te zijn. Kinderen zijn gebaat bij vaste patronen. Scholen moeten dus rustpunt voor leerlingen en een kader voor het leren van burgerschapsvaardigheden zijn. Opvoeders moeten hun kinderen het besef bijbrengen dat het burgerschap in een moderne samenleving beper­ kingen aan de gedragsvrijheid oplegt.

V r i j w i l l i g e r s w e r k

In dit verband past waardering voor het werk dat velen verrichten, waar geen of een beperkte geldelijke belo­ ning tegenover staat. Ik heb het nu over de man die bij de bloedbank voor een kopje koffie voor de dono­ ren zorgt. O ver die vrouw die een paar dagen per week kantinedienst in een sportverenigingsgebouw draait. O ver al die mensen aie boodschap- en doen voor buren die slecht ter een zijn of hen naar het ziekenhuis brengen. Ik heb het over het vrijw illi­ gerswerk. Dat werk wordt onder­ schat, terwijl het toch cruciaal is voor een goede kwaliteit van onze leefom ­ geving.

Vrijwilligerswerk geeft niet alleen zin aan een individueel leven, het ligt in het hart van de sociale samenhang van de maatschappij.

B u rg e rzin

Dat is ook nodig in een samenleving die steeds meer het karakter krijgt van een op hol geslagen consumptie­ maatschappij. Een maatschappij waarin geld, koopkrachtplaaties, verworven rechten en het zich verschuilen achter een betuttelende overheid de overhand krijgen. Daardoor trekken teveel mensen zich terug in hun eigen ik-achtige zeker­ heid. Zij raken tussen wal en schip en blijven verstoken van de noodzake­ lijke contacten en relaties in gezin of naaste omgeving.

De politiek moet die mensen niet laten vallen, maar de hand reiken. Dat vergt zelfbeheersing, zin voor de werkelijkheid, echt luisteren naar w at er bij de mensen leeft; maar ook onafhankelijkheid en n ie tte erg onder de inaruk raken van gevestigde belangen en heilige huisjes.

Er moet een werkbare synthese komen waarin de overheid de taak heeft regulerend op te treden waar m arktwerking onrechtvaardigheden creëert en de zwakken moeten worden beschermd.

H e t d e b a t

Voerde ik vorige week met mijn collega Wallage een stevige discussie over zijn wensen De politieke verslaggeving w ist daar geen raad mee. De kranten deden het na de eerste termijn van de Algemene Beschouwingen voorkomen alsof er in de Kamer oorlog was ontstaan tussen de VV D en PvdA. Dat is een Pavlov- reactie die voortkomt uit het tijdperk van het kabinet Lubbers III. Als er in het vorig kabinet meningsverschillen aan het licht kwamen, was er ook iets mis. M aar die tijd is voorbij.

In dit kabinet zitten drie partijen met

verschillende idealen en met een andere traditie. Bovendien nemen die partijen meer afstand tot het kabinet omdat parlement en kabinet nu eenmaal ieder hun eigen verantw oor­ delijkheid hebben. Het is een andere coalitie die een andere benadering door de journalistiek vraagt. De politieke verslaggeving moet volwassener worden en niet ontaar­ den in een 'babytaal-discussie', waarin de politiek van de zandbak wordt beschreven, als zouden politici kinderen zijn die elkaar in een welles- nietes-spelletje toeschreeuwen.

De ke u s vo or de V V D

M eer dan 500 mensen zijn hier vandaag aanwezig. Dat is meer dan een kwart van hen die sinds vorig jaar mei lid werden van de V V D . Dat betekent dat u al snel bij onze partij betrokken bent geraakt. Ik hoop van harte dat dit zo blijft, w ant de VVD heeft nieuwe leden hard nodig. Onze partij is sinds maart vorig jaar gegroeid. Veel bestuurders zijn volks­ vertegenwoordiger geworden. Ik hoop u dus spoedig terug te zien in onze organisatie.

Enige maanden geleden noemde D66-fractievoorzitter Gerrit Jan W olffensperger de VV D in een inter­ view met Vrij Nederland, een 'egoï­ stisch materialistische' partij. Aangezien u met zovelen hier naar toe gekomen bent, is het onw aar­ schijnlijk dat u uit die uitspraak de conclusie heeft getrokken dat u een verkeerde keus neeft gedaan. Dat is ook niet verwonderlijk. W ant dit verw ijt aan liberalen is zo oud als het liberalisme zelf.

U hebt gekozen voor een partij die met beide benen in de samenleving staat. Die werk stelt boven inkomen. Die mensen wil stimuleren het beste uit zichzelf te halen. M aar die ook opkomt voor hen die -buiten hun schuld- uit het arbeidsproces zijn

eraakt. Een partij die niet langs de ant wil staan maar met negen bewindslieden in het kabinet en honderden provinciale en gemeente­ lijke bestuurders zich dagelijks inzet voor een beter Nederland.