Openbaarheid hij ondernemingen en enquête recht

_______ e ¹¹¹

WEEKBLAD VAN

VOOR VRIJHEID

NUMMER 961

DE EN

Cll

VOLKSPARTIJ DEMOCRATIE

VRIJDAG 31 MEI 1968

Openbaarheid hij ondernemingen en enquête recht

l\Iinisler Polak heeft een tweetal wetsontwerpen ingediend, die een grote- I'e openbaarheid bij ondernemingen en een uitbreiding van het enquêtereellt moeten bevoi·deren. · ·

Er zijn de laatste jaren diverse rap- porten uitgebracht ove1· de hetziening van het vennootsehaps-, of. zoals men tham; zegt, het ondernemings-reeht. Al cieze rapporten waren het over één punt

een~ : \T ers lag, verantv.roo~~cling en voor- lkl!ting door de besturen van een NV mr.eten wettelijk vollediger worden ge- rco·éld clan het zeer smnmiere en w"t we";·!dng betreft beperkte voorsehl'ifl van art. 42, lid 3 W.v.l\:. doet, dat ni!

lll28 dateert. Op andere punten van hel'- 7.ienim:; van het vennootschapsreeht lo- pen de meningen vrij sterk :üt~en, mnar over de noodzaak van herziCmng, die tot meer openheid moet leiden bestaat geen verschil.

Het is toe te juichen, dat ministeJ' Polak thans op dit terrein wetsontwer- nen heeft ingediend, die, zoals wij nader

~uilen zien, ook van belang zijn voor een modernisering van verder gaande aan\ en die thans nog uiteenlopende ,.;tandpunten nader tot elkaar kunnen urengen. Die vet·clere modei'nisering zou op het ogenblik troU\o\'ens moeilijk door nns land zelfstandig ter hand genomen l'unnen worden. In de Europese Econo-

mische Gemeenschap wordt gewerld

~•nn de totstandkoming van een EuJ'o-

pes<~ regeling een Em·opees . ven- nootschap;;recht - waarvoor richtllJIWn worden vastgesteld. De eerste richtlijn hetreft c!e publikatieplicht van naamloze vennootschappen, waarbij voor ons land cle moeilijkheid zieh voordoet. dat onze pr:1ldijl< in plaats van de in andere Jan- clcon bestaande vormen van ven- nootschappen met beperkte aansprake- lijkheid - de G.m.b.H. op aandelen in Duitsland, de Soc. à responsabilité li- milée in Frankrijk - alleen maar de N.V. kent, terwijl de "besloten" N.V.

bij ons die plaats inneemt van elders g·~bruikelijke vennootst".hapsvormen zo- als de Komm. m. b. H. en de Société en commandité.

De minister wil daarom cle publikatie- p\ir.ht beperken tot ,,besloten" N.V.'s met een balanstotaal van .f 8 miljoen en hoger en de mogelijkheid tot publikatie van een vereenvoudigde balans, zelf:;

tot vrijstelling van de publikatieplicht voo1· bepaalde besloten N.V.'s openen.

Wij kunnen in dit bestek niet ingaan op de inhoud van de publikatie- voorschriften. Deze sluiten ZO\'eel moge-

VERSCHIJNING VEERTIENDAAGSE

Zoals reeds eenler gemeld ver- sebijut ons weekblad tot eind augustus om de veertien dag·en.

Het volgende nummer zal dus ge_

tlatee1·tl zijn: Vl'ijtlag 14 juni 1968.

lijk aan bij de hoofdgecladüen van het verslag "Ondernen1ingsrecht" van de Commissie-Verclam. Deze stond ook voor de moeilijkheid van de be;;loten N.V. De opvattingen hierover waren v<'l'cleehl. l\Iinister Polak schaart zich in feite aan de kant van de "progres;;ieve"

leden vnn de Cornmis;;ie-Verdam, die ,,vezen op de belangen van anderen clan kapitaalyersclwff;)J.',c; Ll. \'. de publika- tie. De Mem. \'. Toe!. is ;•an oordeel, dat huiten de kring· der lmpit<mh·erselmffers in de ccl'ste plaats de werknen1ers en de et'edi.teuren daarbij ·Cen gcn"~ehtvuar­

di:~··I belang !i.elJ':>en. l\{~'81' de· minislel' moc·t l!ii het stdlC'n vall een wettelijke·

V<"'Plkhting ook rekeDing houden met tlc (con(:UtTenti._el·iJeln.nr;·en vnn de N.V.

Uitenwrcl is cie grens, die· de minister zi<-h (hmkJ · ee!l' \yillekcuri.:e. Wanneer het gn at om inle;TCl'emle belang-en "Js die \'nn de werb1en1en;, die afll'lnkelijk zi.jn van het bedrijf en van erediteuren, is een c:riterium. als het t.ol<wl der h:l- lnns niet doorslaggevend. l\'len moet be- denken, dat n1et het oo·,· op een l':uro- pese unifi<:atie, ons land niet geheel vrij is in de bepnlin<;·. Trouwens, de juri- ciisclw vorm van het bedrijf is wat be- doelde belnngen betreft, fcitC'lijl' v:111 s,,_

cundair belang.

Het tweede ontwerp, bcii'cffenck enquêteret"ht, ktln evenwel een zekere tcgen1oeil;;:on1ing bieden aan een begren- zing van de pulJlilmtieplicllt. Het volgt in deze ool' de Conlmissie-Vertiam die voot·stelcle dat in geval \~an gegnnvJ ver- l110t'den n1.n n1isstanden een onclerzoel;

zoü kunnen worden uilgelold door de eenll·ale vakorganisaties, ,.cle onderne- mingsraad gehoord'' hebbende. Dit la<ltste h(~eft hel onl\\'erp niP-t nvet·g-eno- mcn. Terecht o.i., omdat de onderne- nlingsraacl onder voorzitterschap van de onclernenlCr (tegen wie een aetie zou gaan 1 staat en een college voor intern overleg· is. Het kan niet worden ont- ],encl, dal cle toekenning van dit recht aan de erkende vakorganisaties, m8l uitschakeling van de ondernenüngsraacl,

\Vaartegen bij die organisa.lics nog \Vel eens een zel;ere terug-houdendheid is te eonstateren, van grote sociale betekenis lwn worden en daar het voör alle N.V.'s geldt, is het een aanvulling op de beper- ldng' van publikatie cler j<lnl'l'ekeningen

voo1· besloten N.V.'s.

Een veertig jaar volgen van theorie en praktijk van het vennoolsclmpsreeht heeft Sl'hr. dezes geleerd, clat cle theore- tische opzet van een wettelijke regeling en de toepassing in de ,praktijk zeer sterk kunnen uiteen lopen. In 1928 was het nieuwe recht "n10dern". l\1aar W<Jl is in cle prakt'ijl; terecht gekomen van de "soevel'Ciniteit" van de aandeelhou- dersvergadering'! Het enquêterceht van aancleel!JOuders is een dode lelter geble-

ven.

De p1·aktijk zoel't tellccns ni<;\1\\'E' we- gen om aan knellende bepalingen te ont- komen. Ons huidige vennootschap:oreehl zullen flontmige n1isschien al "on- herstelbaar verouderd" noemen. Het komt er maar op aan dat nieuwe regels goed worden gebruikt. Het zijn dus juist de belanghebbenden die inhoud aan de wettelijke bepalingen moeten g·even.

J. VAN c'ALEN

V rouwen-fonddag Ln Dronten

De Oryan-isolie Vrou1Pen -i-r; de VVD lleej't op !UI. me! m Dronten lwar joal'lijkse landdog gp/,oude!l .. Hier zid men de deelneemsters a.an de 1-u.nch verenigd, te.(Jen de ochterg·, ond van ren m udeo!P 1NI nd •·r~rs-ierin!J. Meer jol o's en een FCI'S/ag trl'jt

H1f."'1 uan lJ]J pagi-na 1{).

Tweede deel van rapport

• •

kiezer-gekozene commissie

D

D

·kan voldoen aan de eisen 'die men daaraan anders mag sUllen.

-

•

2 - vrijdag 31 mei 1968 VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Tweede deef van 'het rapport comm1ss1e kiezer~gekozene

Referendum en volksinitiati.ef (hoofdstuk 111)

In hoofdstuk I nut het rapport van de VVD-commissie · kiezer-g·eJwzcne (gcpu- Îlliecenl in ons ,,,,;ekblád "'lil 2:~ ^maart)

"rer(l uitvoerig· ing·egaan op het fdes- stclscl als instrument nm indil·eete volksinvloed op het politicl<e ·beleid door ntiddel van aanwijzing· nw voll;:sve•·te- gcnwoordig·ers. In dit hoofdstuk zal aan- dacht worden besteed aan twee vormen van <lireete volksin,·loed, te weten de volksuitspraak bij referendum en het voll<:sinitiatief. Hierbij beperkt de com- missic zich tot rci'ercndum en volksiüiti.-.

atief inzake aangelegenheden het gehele lan<l betreffende en laat zij de <lireete volksinvloed in <le lag·ere organen (pro- vhwie en gen1eente) buiten besdwu-

\Ving_.

§

(j . -

A. Inleiding

Onder het 'referendum wordt ver'staan een vorm van directe --vollfsin.vioed, waarbij aan de kiesgerechtigde burgers een, al dan niet beslissende, uitspraak wordt ontlokt - anders-dä:h-door bemid- deling van de door hen aangewezen ver- tegenwoordigers - over politieke vra- gen die van belang zijn gebleken of die als belangrijk worden verondersteld, Ffet. . instituut . i1? , . v~·eemd,., aan.. o.ns.

staatsrecht en invoering ervan 'zou dan ook bij '.'Grondwetswijziging m'oëteri plaatsvin<;len.

Als voornaamste typen van referen- dum kan men onderscheiden het ver- plichte referendum en het fa_cultatievc referendum. Dit onderscheid heeft he- trekking op de vraag of het referendum bij Grondwet of wet dwingend is voor- geschreven dan wel slechts op verzöek plaatsvindt. Daarnaast kunnen deze twee soorten van referendum naar het karakter van de door de Grondwet of wet aan de uitspraak verbonden gevol- gen weer onderscheiden worden in consultatief referendum en bindend re- ferendum.

Op deze vormen . van referendum zijn bij nadere uitwerking nog tal van va- rianten mogelijk al paar gelang het antwoord op de volgende vr:agen. Op wiens initiatief kan het referendum wor- den gehouden (een nnmmum aantal kiesgerechtigden, een aantal .leden van het parlement of de Kroon)? Op welke materie kan het referendum betrekking hebben (uitsluitend over Grondwetswij- zigingen en/of \vetsvoorstellen clan wel over iedere gewichtige beleidsbeslis- sing) ? In welke vorm wordt deze mate- rie aan de kiesgerechtigden voorgelegd . (concrete wetsvoorstellen clan wel de kernvragen, geformuleerd in ,.simpele bewoordingen" en door wie geformu- leerd)? Welke meerderheid is voor het aannemen van voorstellen vereist (va- riërend van èen gewone meerderheid der uitgebrachte stemmen tot de abso- lute meerderheid van alle kiesgerechtig- den)? Welke rechtskracht wordt aan de volksuitspraak toegekend (in hoeverre wordt het sanctierecht van de Kroon, dat b.v. bij door de Staten-Generaal aangenomen initiatief-voorstellen van Tweede-Kamerleden gehandhaafd is, door een volksuitspraak een louter for- mele handeling)? De commissie heeft evenwel volstaan met een voornamelijk principiële benadering van de · hovenge- noemde hoofdvormen van het referen- dum.

Anders dan b.v. in Zwitserland, de Duitse Bondsrepubliek en de Verenigde Staten heeft enige vorm:' van referen- dum als staatsrechtelijk instituut nooit in· onze parlementaire democratie kun- nen doordringen ondanks ·enkele pogin-

Vrijheid en~

Democratie~

Weekblad van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.

Adres van de administratie (zowel voor abonnementen als voor advertenties): Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).

Tel. 010-11 10 00, abonnemen- ten toestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid en Democratie te Rottèrdam.

Hoofdredacteur:

Ph. C. la Chapelle jr.

Adr~ van de redactie:

Nieuwe Herengracht 89 B te Amsterdam"C•

gen daartoe in het begln van deze eeuw (het initiatief-voorstel Troelstra in 1903, yoorstellen van de Staatscommissie 1918, speciaal de minderheidsnota's van haar leden Limburg en Schaper, een der regeringsvoo1·stellen in 19~1 tot,, wij- ziging cler Grondwet en amendementen van Marcbant daarop).

Toch kunnv' zich onder het huidige representatieve· systeem situaties vo_or- doen, waarin een volksraadplegmg plaatsvindt, die in zekere zin met h_~t houden van een .referendum te vergehJ·

];:en is. Dit is het geval bij ontbinding van de Tweede Kamer anders dan· van- wege periodieke verkiezingen. Een dei·- a-elijke ontbinding is grondwettelijk

~oorgeschreven na . de afkondiging van door de Staten-Genern.al in eerste lezing aangenomen voorstellen tot wijziging van de Grondw:.et .. Vopr,ts kan. de Kroon tot ontbinding , van de TWeede Kamer overgam1, in de praktijk slechts bij een fundamenteel conflict. ·

Hoewel beide- vor;n1en van ontbinding ook op de Eerste Kamer van toepassing ' zijn, hebben :iij îri 'het kader van :deze beschouwing geringe betekenis cimdat zij .zich aan een volksuitspraak in de zin

·van directe · verkiezing onttrekken.

Overigens heeft een ontbinding van de Eerste K_amer wegens een conflict met de regering slechts eenmaal plaatsge- lmd (in 19o'~1 ).' ·

_Weliswaar wijzen de. kiezers dan hun vertegenwoordigers aan . en . spreken zij zich daarbij in beginsel u1t over het algemene politieke beleid, maar bij een voorgenomen· Grondwetswijziging of een

· conflict tussen regering en Tweede Ka- mer over een, concreet probleem wor-' den zij geacht mede- te oordelen over de specifieke Jnvesties, die aan het ontbin- dingsbesluit ten grondslag lagen. In zo- verre kan men aan een dergelijke kic- zersuitspraak zel{ere elementen, het re- ferendum eigen, niet ontzeggen.

B. Consultatief referendum

Dit referendum heeft geen beslissend doch slechts een adviserend karakter.

Degenen, die de volksuitspraak uitlok-

lH~n (vermoedelijk regering of parle- ment), behoeven zich 'aan de uitslag niet te storen. Dit lijkt in strijd met de beslissende Jn·acht die onder ·het huidigè stelsel aan de wilsuiting van de kiezers is toegekend: men kan een verkie- zingsuitslag niet· negeren omdat hij an- ders uitviel dan men verwachtte.

Het consultatieve referendum hin]{t op de gedachte van een bindende volksuitspraak enerzijds en een vrijblij- vende opiniepeiling anderzijds. Nu opi- niepeiling een regelmatig instrument van politiek onderzoek wordt, bestaat er naar de mening van de commissie geen behoefte aan, een dergelijke peiling op ruilne schaal te institutiunau"cren ln de gedaante van een niet volwaardig refe- rendum.

De commissie heeft aan de invoering van zodanig referendum geen enkele be- hoefte.

C. Bindend referendum

Een bindend referendum heen aaar- entegen een beslissend karakter. De volksuitspraak die door het referenaum.

is uitgelokt, heeft voorrang ·boven besluiten van de gewone wetgever of Grondwetgever (Kroon en Staten-Gene- raal). De volksuitspraak zal dus, wa!'l- neer zij tegengesteld is aan de beslls- sing van de gewone wetgever of Grond- wetgever, deze beslissing aantasten:

Onder de thans geldende staatsrechte- lijke structuur in ons land (evenredige vertegenwoor-diging, 'twee-Kam_e~·stelsel en twee lezingen met· gekwn.llflCeerde meerderheid in tweede lezing na Kamer- ontbinding ingeval van Grondwets?e~·­

ziening) verwerpt de gehele comm1ss1e de invoering van een bindend referen- dum (hetzij verplicht, hetzij faculta- tief). Een deel van de commissie be- pleit ingeval van bepaalde wijzigingen in de thans bestaande staatsrechtelijke structuur de invoering van een bindend referendum, en wel de · facultatieve vorm ingeval van wetsontwerpen (met uitzondering van begratingshoofdstukken en wijzigingen daarin), en de verplichte vorm ingeval van Grondwetsherziening.

De commissie gaat hierop nader in on- der D_ Facultatief referendum en E.

Verplicht referendum.

Een minderheid van de emumissie ( Ab- spoel, Belinfante en Hubert) verwerpt de invoering van elke vorm van _t~e~e­

rendum, ook bij een eventueel gewiJZig- de staatsrechtelijke structuur. Deze minderheid is van oordeel dat het sys- teem van vertegenwoordiging niet mag worden ontkracht, ook niet wanneer de evenredige vertegenwoordiging die zij met alle andere leden van de com.- 'l'nissie voorstaát __:_, wordt• ·vervangenl

dotJl' 'een ine'è'tdei-hcidsstelsel'. 'Als vèrdC·j

-~ . . ' -i , i ~ I · · I · · · : · · · :

re bezwaren voert de7.e mindcrllcltl aan dat op de vraagstelling slechts met een ongenuanceerd ja of nc<'n kan won!en geantwoord, zonder mogeliJkheid van amendering, dat de vraagstelling zelf de beant\voording op onzuivere wijze kan beïnvloeden, dat de ministeriële verantwoordelijkheid kan worden aan- getast wanneer de uitspraak anders luidt dan een 'eensluidende beslissing van Kroon en Staten-Generaal, en ten slotte dat een hogere graad van ontwik- keling en vooral geïnformeerdheid van de bevolking vereist is dan thans· aan- wezig is.

D. Facultatief referendum

Onder facultatief 1·eferendum wordt verstaan een referendum dat niet bij de wet als verplichting is voorgeschreven maar uitsluitend op verzoek (van Kroon, een minimum ·aantal kiezers of leden van de Staten-Generaal) wordt gehouden.

Voorstanders van het facultatief (bin- dend) referendum betogen dat de invoe- ring van dit instituut geen doorbreking zou inhouden van het stelsel waarbij de kiesgerechtigden zijn vertegenwoordigd door de g·ekozenen, doch slechts een correctie daarop in die zin dat een ken- nelijk gebrek in de representativiteit /door een volksuitspraak hersteld zou kunnen worden. Gewoonlijk wordt daar- bij gedacht aan een door een -minimum aantal kiesgerechtig-den uitgelokte di- recte volks-uitspraak ten einde· een door het parlement .. aanvaard wetsvoorstel alsnog verwórperi te krijgen, dan wel een ·door het parlemeilt verworpen wetsvoorstel alsnog door een directe volksuitspraak te doen aannemen.

Voorzover ·het facultatieve referen- d.um het beginsèl der volksvertegen- woordiging incidenteel zou doorbreken,

!mn dit gedeeltelijk op dezelfde wijze gewaardeerd worden als het door de Iüoon gehanteerde ·ontbindingsrecht bij een ernstig conflict met de Tweede Ka- mer. Een geheel nieuw elen1ent evenwel introduceert men indien men de moge- lijkheid schept dat de vraag- naar vol- doende representativiteit telkens aan- hangig kan worden g·en1.aalü door een in principe beperkte groep kiesgerechtig- den. Dit zou een ingreep betekenen in het thans gelelende parlementaire stelsel, waarin parlement en regering vanuit ,hun eigen verantwoordelijkheid streven naar het vinden. van een politiek evenwicht.

Een oordeel over de wenselijl<heicl van het facultatief referendum kan dan oolr hoofdzakelijk toegcspitst worden tot de vraag of bij het bereiken van een dergelijk politiek evenwicht de kans op daarm.ee strijdige gevoelens bij de meerderheid der kiezers dermate groot is dat hun inspraak, uitgelokt door een deel van hen, noodzakelijk wordt om een "werkelijke" volksvertegenwoordi- ging te herstellen.

Onder het huidige systeem van perio-

diel'e vernieuwing der Tweede Kamer binnen de korte periode van vier jaren lijkt het niet waarschijnlijk dat zich tussentijds een grote omwenteling in het o01·deel van de meerderheid der kiezers voltrekt zonder enige waarschuwing aan of beïnvloeding van hun vertegenwoor- di2·ers VoorzO\·er een essentiële wijzi- gi;:;g i;l het, naar versc:;hijningsvorm zo rijk geschakeerçle, politieke beeld op- treedt, wordt dit veroorzaakt door een

verschui~ing van minde1·heclen.

Of dergelijke minderheden de hun binnen de regels. der democratie toeko- mende invloed, al dan niet resulterend in een yersdmi~·ing, tot gelding kunnen brengen, hangt allereerst af van hun mogelijkheid tot vertegenwoordiging in het parlement, en vervolgens .van de wijze waarop zij hun .inzichten op hun vertegenwoordigers. lmnneh. overbren- gen.

Naar het oordeel. ·vàn de commissie wordt de inbreng van politiek 1·elevante minderheden in beginsel het best ge- waarborgd onder het stelsel der evenre- dige vertegenwoordiging (zie hoofdstuk I) .. Op grond van deze overwegingen acht de commissie de invoering van het facultatieve .referendum niet . gewenst.

De meerderheid van de commissie (Ap- pel, De Bruïne, Eelkman Rooda, Geertsema, Korthals Altes, Nordlohne.

Van Ommen Kloeke en '.rammens) spreekt zich uit . voor invoering van het facultatief (bindend) referendum over wetsontwerpen, met uitzondering van begratingshoofdstukken of wijzigingen daarin, indien het stelsel der evenredige .vertegenwoordiging zou worden verla-

ten ...

Overigens zou de commissie het niet uitgesloten achteJ1· dat het verwezenlij- l{en· van het facultatieve referendum een overwegend conserverende werking zou hebben op het politieke beleid. De bepaling van het vereiste minimumaan- tal handtekeningen zal op zichzelf vrij willekeurig zijn, zelfs indien men de voorkeur geeft aan een groot aantaL Naarmate het voorgeschreven minimum stijgt, zal de hantering van het faculta- tieve referendum voornamelijk binnen het bereik liggen van grote, al clan niet politieke organisaties. De grote politieke organisaties lopen het minst gevaar dat met hun opvatting geen rekening wordt gehouden, terwijl niet-politieke orga- nisaties geneigd zouden kunnen raken door handtekeningenacties een refel·en- dum uit te lokken over uitsluitend tech- nologische beleidsproblemen (bijv. ·een verkeersorganisatie ten gunste van aan links voonang gevend verkeer), hetgeen aan het doel van het referendum, nl.

hèt verkrijgen van een politieke uitspraak, zou voorbij schieten. Het zou ook gevaren met 7.ich kunnen n1eebrcn- gen voor een evenwichtig beleid.

· E. Verplicht referendum

Een door Grondwet of wet in bepaal- · de gevallen dwingend voorgeschreven

De HBU heeft voor haar rekeninghou-

I

I

I I I I

I

I .

---

. I ,.

N.V.

...1

.... ·--

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

directe volksuitspraalt wordt naar haar aard gereserveerd voor zeer g·ewichti~e fundamentele kwesties, die nauwkeung plegen te worden omschreven. _

De Staatscommissie 1918 bevaJ een ve11Jlicht (bindend) referendum aan over de staatsvorm, indien een bevoeg- de troonopvolger zou ontbreken, en over Grondwetswijzigingen, indien daartoe

strel~:kende voorstellen door het parle·

ment met een meerderheid kleiner dan 2/3 waren aanvààrd. De regering nam alleen de laàtste suggestie over. Deze wel'Cl echter verworpen. Elders, b.v. in Zwitserland, geldt het verplichte refe·

rcndum voor Grondwetswijziging wel.

Nu de gedachte aan Grondwetswijzi- ging niet slechts leeft bij hen die zich bezig ·houden met juridisch-technische aanpassing van verouderde bepalingen aan langzaam gegroeid· nieuw recht, maar vooral bij diegenen die op politie- ke gronden een ingrijpende verandering van •ons politieke . stelsel bèog'en; krijgt de Grondwet wèer de ·aandacht die zij

·als basis der .staatsstructuur verdient.

be commissie is van mening dat de l1uidigé procedure van Grondwetswijzi- giiig, n.l. het in twee lezingen dooi· een versterkte meerderheid in het parle, ment aanvaarden. van · wijzi-

·gingsvoorstellen met • ·een ·tussentijdse ontbinding, voldoende gelegenbeid biedt aaü de kiezers om ·zich uit te· spreken

·.zodat- zij een verplicht ·referendum .hier-' bij thans niet noodzakelijk acht. Zij zou echter in meerderheid wèl een verplicht (bindend) referendum voor Grond- wetswijziging wensen, indien (a) in de

·• . toe1mmst zou worden overgegaan tot aantasting of afschaffing van het stelsel

\'an evenredige· vertegenwoordiging, of (b) tot afschaffin:g 'van de tweede lezing met versterkte meerderheid na Kamer- ontbinding, dan wel (c) tot afschaffing van. de Eerste Kamer (Eelkman Rooda, Geertserna, mej. Kappeyne van de Cop- pello, · Nordlohne, Van Ommen Kloeke.

Scholten en Tarnmens alsmede Appel, De Bruïne, Kort):mls Altes en Wagenma- kel·, welke laatstgenoemde vier gee·n behoefte hebben aan invoering van een verplicht referendum voor Grond- wetswijziging indien de Eerste Kamer wel zou worden afgeschaft maar de·

e'iem'edige vertegenwoordiging en de tweede lezing met versterkte meerder- heid na (Tweede-) Kamerontbinding ge- handhaafd blijven).

De bovengenoemde meerderheid van de commissie voert ter motivering van haar standpunt het volgende aan :

a 1 In hoofdstuk I worden als voorde- len. van de evenredige vertegenwoordi- ging onder andere genoemd dat het het 1·echtvaardigste stelsel is ten opzichte van de kiezer omdat iedere stem tot haar recht komt, ten opzichte van alle politieke stromingen omdat zij een eer- lijke en gelijke kans krijgen op verte- genwoordiging .en ten opzichte van iede- re partij omdat zij naar evenredigheid in de Kamer vertegenwoordigd wordt.

Deze argumenten klemmen des te meer wanneer fundamentele wijzigingen in het politieke systeem aan het oordeel van de kiezers onderworpen moeten worden. Thans is een tweederde meer- derheid in het parlement vereist, waar- door aan minderheden een, zeker in verhouding tot hiln rol àij de gewone wetgeving, extra gewicht wordt. toege- kend. Deze bijzondere waarborg zou

Samenstelling

De vvD-commissie kiezer---ge- kozene bestaat uil:

mr. W. J. Geertsema, Wasse- naar (voorzittér).

A. W. Abspoel, 's-Gravenhage.

A. P. M. Appel Hzn., 's-Graven- hage.

mr. W. G. Belinfante, 's-Gr<t·

venhage.

drs. J. C. de Bruïne, Son.

J. Eclkman Rooda. Bennekom.

A. J. B. Hubert, Scheveningen.

mej. mr. A. Kappeyne van de Coppello, Leiden.

mr. F. Korthals Altes, RoUer- dam

dr. E. Nordlolme, 's-Gravenha- ge.

mr. dr. W. K. J. J. var Ommen Klocl{c, 's-Gravenhage.

drs. G. H. Scholten, AmslC'l'·

dam.

0. Tammens, Oosterhesselen.

ir. F. Wagenmaker, Leiden.

Het secretariaat van de com- missie en van de werkgroepen is vervuld door mej. drs. I. Günthcr (Koninginnegracht 61 te 's-Gra- venhage) en mr. F. Korthals Al- tes. '

voor een groot deel teloorgaan, ook bij handhaving van het voorschrift van tus- sentijdse ontbinding van het parlement, wanneer de verkiezing van de Tweede Kamer. niet meer zou gesçhieclen vol- gen8 het principe- van evenredige verte- genwoordiging.

b) De tweede lezing van Grond- wetswijzigingen na . .Kap1ero.ntbi!1ding acht de gehele comrnissie nóodzakelijl' .opdat de ·kiezers . speciaal ww·dcn ge-

raadpleegd ten aanzien van. wijzigingen in het politieke .systeem. De ~ommissie

onderkent het verschijnsel dat als ge- volg van het feit dat de oqtbinding. tus- . sen eerste .en tweede lezing met perio- dieke verkiezingen pleegt sqme:n te val- len, de. voorgenoJ:llen Gro;ldW(ltswijzi- .ging btj . d,ie verkiezingen · :Ip,ecstal

slechts een ondergeschiltte., .rol speelt.

Niettemin echter moet naar· haar me- ning de mogelijkheid blijven bestaan dat de voorgenomen Grondwetswijziging wel degelijk inzet wordt van de verkie- zingen. Dit zou bijvoorbeeld het geval kunnen zijn wanneer ingrijpende veran- deringen ten aanzien van het staatsrechtelijke systeem worden voor- gesteld. Zou door het afschaffen van de tweede lezing de indirecte volksuitspraak komen. te vervallen, dan dient volgens bovengenoemde meerder~

heid een· directe volksuitspraalt (refe·

rendum) daarvoor in de plaats te komen.

c) Bij afschaffing van de Eerste Ka- mer, waarvoor een minderheid van de commissie zich uitsprak (Hubert, Kort·

hals Altes, Scholten en Wagenmaker;

zie hoofdstuk I, paragraaf 10), zal het lot van een Grondwetswijziging uitslui- tend door Kroon en Tweede Kamer wor- den bepaald. Wel zou dan de behande- ling in tweede lezing door de nieuw- gekozen (Tweede) Kamer blijven be- staan. Omdat echter, zoals hiervoor reeds werd aangevoerd de voorgenomen Grondwetswijziging· bij 'die verkiezing meestal slechts een ondergeschikte rol speelt, zou een deel der commissie

CE~elkman Rooda, Gccrtsema, mej.

Kappeyne van de Coppello, Van Ommen Kloeke, Nordlohne, Sc.holten en Tam- mens) ook bij afschaffing van de Eerste Kamer een verplicht (bindend) referen- dum bij wijziging van de Grondwet wil·

lcn voot·schrijven. Zoals eerder opge- merkt wijzen de heren Appel, De Bruï- ne, Korthals Altes en Wagenmaker het referendum voor dat geval af, terwijl de heren Abspoel, Belinfante en Hubert het referendum geheel afwijzen.

§

2 Volksinitiatief

Het volksinitiatief geeft de kï'esgerech- tigde burgers de mogelijkheid actic.f

..

van comm1ss1e

Samenstelling werkgroepen:

Kiesstelsels (hoofdstukken 1 en 11) . mr. W. J. Geertsema (voorzit- ter).

A. W. AbspoeL mr. W. G. Belinfante.

mr. dr. W. K. J. J. van Ommen Kloeke.

drs, G. H. Scholten, ir. F. Wagenmaker.

Referendum (hoofdstuk ID) dr. E. Nordlolme (voorzitter).

mej. mr. A. Kappeyne van de Coppello.

drs. G. H. Scholten.

Commnnieatie (hoofdstuk TI') dr. E. Nordlolme (voo1·zitter).

mr. 1!'. K01;thals Altes.

A. P.M. Appel Hzn.

drs. J. C. d~ Bruïne, A. J. B. Hubert.

0. Tammens.

Staatshurg·erlijl•e vorming (hoofd- stuk Y)

mr. dr. W. K. J. J. van Ommen I<:Ioel{e (voorzitter).

mej. mr. A. Kappeyne van de Coppe!lo.

J. Eclkman Rooda.

A. J. B. Hubert.

N.V. ~scheepswerven

vrijdag 31 mei l96a ..

áODIGOM

SPIJKENISSE

Geb'?uwen van gewapend betonn~n pf~fobs voor versèhilleodt!! 'do.eleind~n.

Vioerplate'n in normale ~fmetingen of pasplaten valgens -opgegeven muten.

Broeibakken en a!ie onderdelen voor de tuinbouw.

"PIET

v/h Fa. W. SCHRAM & ZONEN

Werven te Bolnes ··en .Papendreçht

NIEUWBOUW EN REPARATIES

Verbouwen van Sleepschepen tot Mot.orbot~ ·

1nc1us1et inbouw en revisie VSJl motoren.

D W A R S B E L L I N G E N Z x ,115 mete.r

g-eliC.Ilikt voor het zwaarste materiaal.

DROOGDOK

geheel overdekt.

115 x.

so meter

'i'etephones:

twtterdam: .l.:Sif~7á*

voor werl HolnM

Dordrecht I.IS877-40466 · - Papendrecht

· Ridderkerk!:GH-Stót Bolnes

deel te nemen aan de wetgeving door middel van· het indienen van voorstel- len.

In Zwitserland bestaat het initiatief- recht met betrekking tot Grondwetswij- ziging en in een aantal lmntons ten aan- zien van kantonnale wetten. Indien een dergelijk initiatiefvoorstel door voldoen- de kantonnalè kiesgerechtigden wordt gesteund en tijdig ingediend, komt het in behandeling bij het kantonnale parle·

ment dat zijn ·staüdpunt bepaalt eventu- eel in de vorm van een tegenvoorstel.

Over beide voorstellen wordt vervolgens bij ·referendum beslist.

In Nederland wordt de wetgevende macht uitsluitend door regering en par- lement uitgeoefend, waarbij het indie- nen van wetsvoorstellen voornamelijk door de Kroon geschiedt. die dan ook over een uitgebreid ambtenarenappa-·

raat beschikt ter voorbereiding van de veelal gecompliceerde wetsteksten.

Van het initiatiefrecht der Tweede Ka- ' mer wordt in de praktijk zelden gebruilt

gemaakt.

Ieder kan, J;rachtens het recht van petitie verzoeken bij de bevoegde macht indienen, derhalve ool{ voorstellen aan- bevelen bij regering en parlement, evenwel zonder de garantie dat deze als wetsontwerpen zullen worden ingediend.

Bij het afwijzen van een dergelijk ver- zoek door de regering staat de burgers de weg open, Tweede-Kamerleden tot het indienen van een initiatiefvoorstel te be·

wegen. Bij het afwijzen van een derge- lijk verzoek door het parlement of door de benaderde Tweede-Kamerleden kun- nen de burgers onder meer via de par- tijorganisaties politieke druk uitoefenen

op hun vertegenwoordigers. De wense- . lijkheid van het volksinitiatief moet dan

ook beoordeeld worden naar de nood- zaalt om naast genoemde middelen tot communicatie en beïnvloeding aan de burgers de mogelijkheid tot een rechtstreekse inbreng te geven, die de bestaande ,~· :ctgevingsprocedure door- kruist.

Thans wordt de wetgevende taak ver- richt door regering en parlement elk vanuit hun eigen verantwoordelijkheid.

Het volksinitiatief voert naar zijn ka·

rakter ten slotte naar een beslissing bij referendum, want het recht om wetsvoorstellen slecl;ts bij het parle·

ment aanhangig te m <tken zonder een daarop volgende volksu~tspraak zou in wezen eèn indirecte vorm van volksin- vloed zijn, immers strandend op het oordeel der volksvertegenwoordigers.

De invoering van het volksinitiatief zou een nieuwe medewetgever i.'l het leven roepen, die kan volstaan mh het indie- nen van een ontwerp zonder de plicht het ontwerp te bezien in het gehele ka- der der wetgeving of in het gehele be- leid ook wat betreft de budgcttnire

consequenties. ·

De commissie acht het volksinitiatief ongewenst omdat in onze parlement:;.ire democratie voldoende wegen openstaan om met gerede kans op succes politieke wensen te doen doordringen, zonder dat de huidige evenwichtige wetgevingspro- cedure behoeft te worden aangetast. Bij afschaffing van het stelsel van E.V.

geeft de meerderheid der commissic (Appel, De Bruïne, . Eelkman Rooda, _ Geertscma; Korthals., Ntes, N_ordlohnc,

peld aan een referendum onrdat daar- door de mogelijkheid wordt gegeven aan minderheden om een bijdrage te leveren àan de wetgeving. ·

Bij wetgeving op grond V().n volksiniti- atief kan zich de mogelijkheid voordoen dat de wet in strijd komt met de Grond- wet. De Kroon - zowel de Koning als de ter zake verantwoo:i·delijke ·ministers - zou dan genoodzaakt zijn krachtens de eed (belofte) tot getrouwheid aan de Grondwet sanctie aan het bij volksstem- ming aanvaarde wetsontwerp te onthou- den. Ook kan zich de mogelijkheid voor- doen dat de Kroon van oordeel is dat het wetsontwerp niet strijdig is met de Grondwet, maar dat (de meerderheic!

vanl het parlement daarover anders oordeelt. Ter slechtu1g van geschillen over de vraag of een bij volksinitiatief tot stand gekomen wet al dan niet in strijd komt met de Grondwet kan naar het oordeel van de commissie een constitutioneel rechtscollege niet wordcil gemist.

Deze constitutionele rechtspraak zou voor dat geval aan de Hoge Raad der Nederlanden kunnen worden opgedra- gen. Bij de gewone wetgeving door Kroon en Staten-Generaal gezamenlijl;

heeft de commissie geen behoefte aan wijziging van het thans bestaande sys- teem waarbij de toetsing van wetsont- werpen aan de Grondwet in handen van de wetgever zelf ligt.

Samenvatting hoofdstuk 111 .

Eenstemmige·

heiilsvom·stellen:

en' meerder·

1. Afwijzing van het consultatief r.eferendum.

2. Afwijzing in het algemeen van het facultatief bindend en . verplicht bindend referendum en

van het volksinitiatief.

3. Invoering van een verplicht bindend referendum bij Grond- wetsherziening in drie- afzonder- lijlte gevallen:

· a. na aantasting of afschaffing van de evenredige. vertegen-

\voordiging;

b. na afschaffing van de tweede lezing na Kan1C'rontbinding:

c. na afs-chaffing van de Eerste Krtmer.

1. Invoering van het facultatief

· rcfcrendtml o\·er wetsontwerpen met uitzondering van · begro- tingshoofdstukken of wijzigingen daarin ingeval van aantasting of nfschf• ffing van het beginsel van evenredige vertegenwoordiging;

5. Invoering van het volksinitia·

tief tot wetsontwerpen · ·-ingeval van aantasting of afschaffing van het beginsel van evenredige ver- tegenwoordiging.

l\linderheidsstaildpnnt: ...

, 1 ~rs. ~; ~; S~l~o~tÎJ"

· . Vnn .. Onun(On , J.$:lo~l)e ,el,l , T~mm~<Js). de

·----..,---1

Af'· ijzing onder. alle omstandig- heden van het referendum

.t. j~' "!; ~ ... ~ lt ·- ' • . <' • • • . • :c' - .. •