W[FDD[h)@O©J @[fü

Harm van Riel

een oud senator ging heen

W[FDD[h)@O©J

@[fü

Lijst van adverteerders

Het Anker, Groningen/31; Benimo SA, Delfzijl/2; Beijer Lichten-voorde BV, LichtenLichten-voorde/22; BFT BV, Nijmegen/2; Boele Bolnes, Bolnes/39; Dujardin, Leerdam/17; Elout Verzekeringen, Wasse-naar/17; Graafland Kassen bv, Vleuten/39; De Heus-Steitner, Amsterdam/2; Instituut AmsterdamNNS, Amsterdam/39; ISS, Den Haag/17; Klein Oever, Balkbrug/33; Kromhout Techniek, Raamsdonksveer/17; De Koepel BV Breda, Breda/2; Maison Kuiper, Zeist/17; Grandhotel De Malle Jan, Vierhouten/33; Het Noorden, Groningen/25; De Onderlinge Waarborgmij, Utrecht/40; Schoonhavens Silverhuys BV, s·choonhoven/33; Schuytvlot, Montfoort/27; Skipper club charter, IJist/33; Stich-ting Burgerschapskunde, Leiden/23; Assurantiekantoor Stoorvo-gel, De Lier/2; Solidcasa, Alkmaar/39; Gemeentelijk InternaatTer Apel, Ter Apel/17; Verco Handelmij BV. Someren/17; Verco Han-delmij BV, Someren/18; Wilrnarink en Muller, Naarden/17; De Witte Berken, !Xiebergen/33.

Bemiddeling bij AANKOOP en VERKOOP van WOONHUIZEN-

VILLA's-LANDHUIZEN- GRONDEN-EN TAXATIES OP

SCHOUWEN-DUIVELAND

• De Koepel b.v. Haamstede, Kloosterweg 98. Tel. 0111 5- 1224 lid N.B.M./M.C.C. Tevens gevestigd in Breda en Roosendaal.

SPANJE - COSTA BLANCA Moraira - Calpe

Schitterende kant-en-klare woningen in alle prijsklassen. Bijvoorbeeld prachtige bungalow met o.a. 3 sl.k.; zwembad; dicht bij zandstrand. Speciale prijs: DM 85.000, -(inclusief grond).

Inl.: Benimo S.A. -Apartado 71 -Benisa (Aiicante); in Ned.: Syndicus~ laan 4 - 9934 PT Delfzijl. Tel. 05960 - 13899.

Hypotheken tot 130%1

* tot 130% van de executiewaarde; * rente v.a. 10% (22-9-'80) * in-komen echtgenote telt mee bij beoordeling; *geen afsluitprovisie; • _ *desgewenst volledige gratis begeleiding bij de aankoop van uw ,.--, ... ~."

huis; * landelijke service.•Tevens overbruggingskredieten

~r

·

~ Stoorvogel hypotheekadviseurs

V

Nieuwe l'uinen 19, 2678 AH De Lier _ Tel. 01745 - 5600-5800

Wij bieden u aan: 1.1390 ha GROND à f 12,50 per m2 _in

Z.O. Friesland (Makkinga-Oosterwolde), waarop bestaande mooie geel stenen opstal 10 x 7 m; tevens bouwvergunning voor woonhuis (bungalow). Omgeven door veel geboomte. Geschikt voor kwekerij. Prachtig uitzicht op natuurreservaat. Rustieke plaats.

Inlichtingen: tel. 05160 - 5030 of 020 - 795489.

NIJMEGEN Te koop: luxe semi-bungalow gelegen in rustige wijk, 10 minuten van centrum, Canisius ziekenhuis en Radboud-universiteit lnd. grote hall met garderobe, 2 slaapkamers (evt. kantoor) met toilet, provisiekamer en inpandige garage. Woonkamer 7 bij 1 7 m met niveauverschil en patio. Open keuken met alle app., grote bijkeuken met alle aansl., grote hondenren. 1 e verd. 2 slaapkamers met kastenwanden, luxe badkamer met ligbad, douche, dubb. wastafel en 2 toilet. Complex is voorzien van veel parketvloer, sèhoon metselwerk en granolwanden, e.v. gas en electr. oog lichtinst. 1200 n:' grond omheinde, volledige vrije tuin rondom onder architectuur aangelegd. Vraag-prijs f 585.000,-. Fin. mogelijk. BFT b.v. Nijmegen, tel. OBO -443974. Postadres: Aldenhof 50/08, 6537 EC Nijmegen.

Vrijheid en

'

Democratie.

veertiendaagse uitgave van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie

Nummer 1241

29 december 1980

Hoofdredacteur: V. Hafkamp Redactie-adres: Bijenmeent 135 1218 GJ< Hilversum Abonnementen-administratie Algemeen Secretariaat WO Koninglnnegracht 57 2514 AE 's-GTavenhage Postrekening 67880 t.n.v. WO Den Haag Adreswijzigingen melden aan Algemeen Secretariaat d.m. toe.zending gewijzigde adresband Algemeen Secretariaat koninginnegracht 57 2514 AE Den Haag Tel. 070- 614121 Postrekening 67880 t.n.v. VVD Den Haag Abonnementen voor leden gratis voor niet WO-leden f 16,50 per jaar

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet b.v. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel. 02507 - 14745 Advertentieprijzen /', pagina vanaf /2.010,-'/, pagina vanaf f 1.040,-'1. pagina vanaf f

545,-'la

pagina vanaf f 295,-'-Rubrieken

Speciale prijzen op aanvraag Druk

Ten Brink Meppel b.v.

Een oud-senator ging heen. On-langs overleed mr. Harm van Riel. De foto op de voorpagina is ontleend aan Elseviers Maga-zine van 22 mei 1976 dat aan-dacht schonk aan het vertrek uit de actieve politiek van deze pro-minente VVD-er . .,Een senator gaat heen" luidde het onder-schrift van de foto.

Mr. Van Riel wordt in dit blad uitvoerig herdacht. Zie de pa-gina's 3 tot en met J I. Verder in dit nummer: Uitslag verkiezingsraad. Pag. 14. Rapport Emancipatie Kommis-sie bevestigt rapport 'Arbeid'. Pag. 20.

Het beleid van de Sowjet Unie jegens Europa. Pag. 24. VVD-fractie wijst beschuldigin-gen Rooie Vrouwen af. Pag. 26. Vrouwen in de VVD. Pag. 32. Interview Loes VonhofT. Pag. 35.

door Guus Zoufendijk

In memoriam mr. Harm van Riel

Harm van Riel

i·;

van 1956 tot 1976 lid van de Eerste Kamer geweest voor de VVD en vanaf 19 5 8 fractievoor-zitter. Met zijn grote eruditie, zijn markante persoonlijk-heid, zijn grote kennis van het politieke bedrijf en zijn scherpe politieke analyses heeft hij een speciaal, eigen stempel gedrukt op het optreden van de liberale senaats-fractie gedurende een groot deel van de na-oorlogse periode en was hij gedurende die tijd Nederlands meest bekende senator. Bij zijn aftreden als Kamerlid noemde NRC/Handelsblad hem op 14 juni 1976 een Churchilli-aanse figuur, grillig, geniaal, liberaal en conservatief. Een rake typering, al kan misschien een vraagteken worden gezet bij het woord conservatief. Mr. Van Riel was ongetwijfeld op traditie gesteld en voelde zich vermoede-lijk het meest thuis in een maatschappij met klassieke normen en waarden, met een gevestigde machtsstructuur, een maatschappij zoals die tot ca. 15 jaar geleden in ons land bestond.

Maar als bestuurder, als gedeputeerde van de provincie Zuid-Hotland beeft hij zeker geen conservatief beleid gevoerd, maar had hij een open oog voor noodzakelijke vernieuwingen.

Harm van Riet was èen individualist. Hij gaf een grote vrijheid aan zijn mede-fractieleden om onderwerpen naar eigen inzicht te behandelen, maar eiste voor zichzelf eveneens een maximale vrijheid op. Een team dat zo geleid wordt kan alleen maar goed functioneren als de teamleden allen zich vall' hun verantwoordelijkheid be-wust zijn en voldoende niveau hebben om zelfstandig te werk te gaan. Van Riet eiste kwaliteit en had een hekel aan domme mensen. Hij was bereid om politieke redenen dingen te zeggen, die de mensen graag wilden horen, maar was niet bereid zich in woordkeus of anderszins beperkingen op te leggen. De taal van de massa is de mijne niet, zo sprak hij eens.

Fractievergaderingen onder zijn leiding waren chaotisch, nauwelijks voorbereid en mondden vaak uit in een mono-loog of college van Harm over een politiek niet direct actueel onderwerp, zoals bijv. de problemen in de boeren-stand van de Zuidelijke Nederlanden in de 17de eeuw. Meestal deed dat er weinig toe want op een of andere manier wist Van Riel te bereiken dat er bijna nooit iets echt mis ging.

Van Rietliet zijn fractieleden vrij. Toen bij het collegegel-dendebat van 4 juli 1972 Y me van der WerfT en ik slechts bereid bleken voor de Regering te zwichten nadat Minis-ter De Brauw het machtswoord had laten horen liet hij op geen enkele wijze blijken het hier niet mee eens te zijn, maar schreef hij mij enige dagen later een brief, waarin op subtiele wijze mijn politieke vorming verder ter hand werd ·genomen.

Die brieven van Van Riet, in een barokke stijl, met een sterk persoonlijke noot en vaak mét scherpe analyses betreffende de politieke situatie of het handelen van zekere personen op een bepaald moment, zij vormen een kostelijk bezit, een waardevolle herinnering aan een bij-zonder man.

De overige fractieleden hadden het soms moeilijk met de opvattingen van Van Riet, zoals deze bij Kamerdebatten betreffende defensie of buitenlandse zaken aangelegenhe-den -zijn twee hoofonderwerpen -af en toe naar voren kwamen. Dit was vooral het geval bij de toespraak, die Van Riet namens de fractie aan het eind van de Algemene Vergadering in Breda op 15 maart 1975 hield. In deze rede legde hij op suggestieve en onnavolgbare wijze een verband tussen een tweetal toen actuele zaken, het auto-ongeluk van Minister Pronk en het optreden van de Baader Meinhof groep. Zijn betoog was geniaal en de woordkeus indrukwekkend, maar de suggestie, die in het betoog lag, ging vele fractieleden te ver. De discussie, die deze rede in de fractie tot gevolg had, is wellicht één van de redenen geweest dat mr. Van Riet besloot zich uit de politiek terug te trekken. In het Hollands Dagboek in NRC/Handelsblad van 22 maart 1975 schrijft hij hier-over: "Mijn collegae denken inhoudelijk en politiek niet anders dan ik, maar de innerlijke afkeer tegen het socia-lisme, die mij van kind af aan werd bijgebracht, leeft bij een aantal van hen in ieder geval op een andere manier dan bij mij, zo zij al aanwezig is". En even later: "Mijn 'linkse' fractiegenoten -bedoeld waren Caret Polak en schrijver dezes - zijn, toevalligerwijze, eigenlijk mijn ooilammeren."

Homogeniteit en vriendschap bilmen de fractie bleken ook tegen dit oproertje bestand. De sfeer bleef ondanks het incident uitstekend.

Er is veel meer over Van Riel te vertellen, over zijn originele, soms controversiële ideeën, over de felle manier waarop hij sommige socialisten kon attaqueren, over zijn huiselijk leven te midden van duizenden boeken, over zijn grote historische kennis en belangstelling. Het typeert allemaal deze intelligente, erudiete man, 'deze kleurrijke persoonlijkheid, deze belangrijke politicus. Maar liever dan hier in extenso op in te gaan zou ik willen besluiten met een citaat uit de brief van 2 juni 1976, waarin hij mededeling deed van zijn uittreden uit de Eerste Kamer: "Een mens behoort als een schaduw te komen en te gaan en het oordeel ligt slechts, indien de betrokkene iets van enig belang presteerde, bij de geschiedschrijving. Prema-ture beschouwingen, voordat de archieven opengaan, zijn in mijn ogen niet zinvol".

Met meer dan gewone belangstelling kan het opengaan van de archieven van mr. H. van Riet tegemoet worden gezien.

Ik ben Harm van Riel dankbaar voor wat hij voor het liberalisme in Nederland, voor de VVD en voor mijn persoonlijke politieke vorming heeft betekend. Hij ruste in vrede.

I

Regering herdenkt Haya van Someren

Na het overlijden van mevrouw Van Someren, voorzitter

van de VVD-fractie in de Eerste Kamer, is zij op 18 november 1980 in de Eerste Kamer herdacht. Op de tribune waren aanwezig haar echtgenoot, mr. J. van Someren en haar zoon Bart, geflankeerd door de voorzit -ter van de partij en van de Tweede-Kamerfractie, als-mede de vrijwel voltaUige Tweede-Kamerfractie van de VVD. In het vorige nummer van Vrijheid en Democratie, dat op die datum verscheen, is de rede van de voorzitter van de Eerste Kamer, prof. dr. Th. L. M. Thurlings, opgenomen. Namens de regering was de minister-presi-dent, mr. A. A. M. van Agt, naar de Eerste Kamer gekomen. Hij sprak de navolgende woorden ter nage -dachtenis van mevrouw Van Someren uit:

Meneer de voorzitter, namens de regering sluit ik mij aan bij de woorden die u zojuist hebt gesproken ter nagedach-tenis van mevrouw Van Someren. Aan deze Kamer, aan de Nederlandse politiek in het algemeen is een markante en bruisende persoonlijkheid ontvallen. Vele jaren lang en in diverse belangrijke functies heeft zij mede het gezicht van haar partij bepaald. Zij was de eerste vrouw die partijvoorzitter werd in ons land.

In de afgelopen dagen is vaak en terecht de totale toewijding gememoreerd waarmee zij het politieke, voor-al het parlementaire werk verrichtte. Haar opvvoor-allende debuut maakte zij aan de overzijde van het Binnenhof bij de behandeling van de Mammoetwet. Het getuigde

van politieke moed, die in haar politieke leven kenmer -kend zou blijven, dat zij als jong kamerlid over een zo gecompliceerde problematiek in het strijdperk trad met

een slagvaardig en scherpzinnig minister. Daarmee ver -wierf zij aanstonds een in het oog vallende plaats in de

politiek. Die plaats heeft zij behouden, ook in de laatste jaren, toen haar ziekte bezig was haar te slopen. Zij was een gedrevene in de politiek, strijdbaar, immer in de weer voor de verwezenlijking van haar idealen in elke functie die zij te vervullen kreeg. Onderwijs en cultuur hadden haar allereerste belangstelling. Haar op-vattingen droeg zij met beslistheid, soms een zekere felheid uit, maar respect voor de politieke tegenstander en sportiviteit bleven het waarmerk van haar gedrag. Haar laatste jaren heeft zij voor een belangrijk deel gewijd aan activiteiten van de Eerste Kamer, waar zij als eerste van de fractie van <;Ie VVD een vooraanstaande plaats innam. Zij heeft faam verworven in deze Kamer en groot ontzag, een enkele maal ook verdriet met name toen haar stemgedrag enkelejaren geleden aanleiding gaf tot commentaren die haar diep trotTen.

Naar menselijke maatstaven heeft zij te vroeg afscheid moeten nemen van het leven dat haar zo dierbaar was en dat zij intens heeft beleefd. Gisteren hebben zeer velen haar in Rotterdam de laatste eer bewezen. In herinnering zullen blijven de getuigenissen die daar hebben geklonken van de bemoediging en de kracht die deze vrouw heeft gebracht aan metgezellen op haar levensweg, juist ook in de tijd waarin zij wist haar eigen dood tegemoet te gaan. Er is reden tot het verwoorden van diepe dankbaar-heid, ook hier, omdat zij zich voor het welzijn van anderen geheel en al heeft ingezet.

Aan het einde van de plechtigheid van gisteren werd een lied ten gehore gebracht: "Ik had een droom". Moge voor Haya van Someren-Downer de droom nu in vervulling zijn gegaan. Onze gevoelens van medeleven ~aan uit naar haar man, naar haar zoon, naar haar familie, die zulk een zwaar verlies te lijden krijgen.

Mr.

Van Riet in Eerste Kamer herdacht

Na het overlijden van mr. H. van Riel, oud-voorzitter van de VVD-fractie in de Eerste Kamer, is hij in de Eerste Kamer herdacht. Bij oud-leden dier Kamer geschiedt een dergelijke herdenking niet door een rede van de voorzit -ter, maar door voorlezing van een brief die de voorzitter toezendt aan de nagelaten betrekkingen. Na de voorle -zing van deze brief volgt volgens besluit van de Eerste Kamer geen rede namens de regering. Ttjdens het voorle -zen van de brief door de voorzitter van de Eerste Kamer, prof. dr. Th. L. M. Thurlings, waren op de tribune aan -wezig het overgrote deel van de Tweede-Kamerfractie van de VVD, waaronder fractievoorzitter Rietkerk, me -juffrouw mr. M.M. F. van Everdingen en de voorzitter van de partij. Achter de regeringstafel stond de heer Wiegel, die als minister van Binnenlandse Zaken samen met prof. Simons aanwezig was. De brief waarvan de

4

voorzitter der Eerste Kamer voorlezing deed, luidde als volgt:

Het bericht van het overlijden van de heer mr. Harm van Riet heeft de Eerste Kamer zeer getroffen. Met deze brief moge ik tot uitdrukking brengen de gevoelens van respect dezer Kamer voor deze grote parlementariër.

Vele jaren heeft de heer Van Riet als fractievoorzitter van de VVD een stempel gezet op de beraadslagingen in de Eerste Kamer. Van zijn ouderlijk huis uit had hij reeds op jeugdige leeftijd een grote politieke belangstelling meegekregen.

tempera-dour Frltr Korthals A ft es

ment maakten hem tot een kleurrijk en geducht tegen-stander in een debat.

Oorspronkelijkheid van denken en gevoel voor tolerantie kenmerkten zijn optreden, evenals de wil om- geleid door kennis van de geschiedenis en door besef van historische betrekkelijkheid -het juiste midden te vinden. De "per-.

missive society" wees hij van de hand, maar ook het innemen van extreme standpunten, met name op het gebied van defensie en buitenlandse zaken, terreinen waarop hij zich in het bijzonder bewoog.

Zijn kracht als politicus lag in het denken in grote verbam1en en op lange termijnen. Ondanks het feit, dat zijn uitspraken soms scherp en provocerend waren, was de heer Van Riel zich steeds bewust van de

betrekkelijk-heid ervan. Volgens zijn zeggen diende zijn gelijk gezien te worden als een klein stukje gelijk in het totale mozaïek. Sprak de taal van de heer Van Riel wellicht niet de brede lagen van de bevolking aan, dan doet zulks geenszins afbreuk aan het feit dat hij in het naoorlogse Neder-landse politieke leven een markante positie heeft ingeno-men. Zijn benoeming in 1977 tot ere-lid van de VVD is hiervoor illustratief.

De Eerste Kamer zal steeds met eerbied en dankbaarheid aan zijn oud-lid mr. Harm van Riel terugdenken. Het is mij een eer u deze gevoelens namens deze Kamer aldus te mogen verwoorden.

•

Harm van Riel - ter nagedachtenis aan

een uitzonderlijk erelid

Met Harm van Riel is een uitzonderlijk liberaal, groot VVD'er en markant Nederlander heengegaan. In het na-oorlogse politieke leven heeft hij grote invloed uitgeoe-fend zowel in Eerste Kamer, in de VVD als in het provinciaal bestuur van Zuid-Holland. Naast zijn vele politieke activiteiten was hij beoefenaar van verscheidene wetenschappen. Als historicus heeft Van Riel terecht faam verworven en veel erkenning geoogst, o.a. blijkende uit een te zijner ere samengestelde bundel van 22 geschiedkundige opstellen onder de titel "Ondernemende Geschiedenis" hem aangeboden in 1977 bij zijn afscheid als voorzitter van het Nederlandsch Economisch-Histo-risch Archief.

Van de vele mogelijkheden die hij had zich te ontplooien heeft hij een groot aantal tot hoge ontwikkeling gebracht, maar heel bewust besloot hij zijn vele gaven in het bijzonder ten dienste te stellen van de staatkunde en de groei en de bloei van de politieke stroming waarvan hij zich deel wist. Zijn grote redenaarstalent kwam bij hem als homo politicus het best tot zijn recht.

Vaak is Harm van Riel gekenschetst als conservatief. Een dergelijk etiket is echter te klein, te ongenuanceerd en te vlak om de vele facetten van zijn persoonlijkbeid te kunnen weergeven. Inderdaad, Harm van Riel was ge-hecht aan tradities en wilde deze behouden. Hij was zeker niet iemand die voor hervormingsgezind zou willen doo~­

gaan zonder dat hij zelf nauwkeurig zou aangeven op· hervorming van wat die gezindheid dan wel gericht was. Was hij enerzijds te intelligent en te kritisch ingesteld om zich zomaar hervormingsgezind te willen laten noemen, anderzijds brachten zijn intelligentie en kritische instel-ling met zich mede dat hij bestaande situaties niet zo maar aanvaardde. Zijn vaak verbluffende vermogen tot

5

analyseren van situaties bracht natuurlijkerwijze met zich mee dat hij veranderingen kon aanbevelen indien de analyse daartoe aanleiding gaf. Zo wees hij in 1961 reeds op de noodzaak dat in ons land zwaar, vuil en onregelma-tig werk veel hoger beloond moest worden en hoogge kwalificeerd en aangenaam werk lager, omdat anders voor de ene soort arbeid te weinig mensen bereid gevon-den zougevon-den kunnen worgevon-den, en voor de andere meer dan nodig. Het duurde achttien jaar en twee generaties

gast-1

arbeiders voordat het Nederlandse volk zo volwassen was dat deze gedachte gemeengoed werd. Harm van Riel 1

kon ook zijn tijd ver vooruit zijn en als gedeputeerde van :

Zuid-Holland (van 1954 t/m 1970) was hij een eigentijds bestuurder.

Onafbankelijk denkend, niet het stramien van de meer-derheid van de partij volgend, maar zelf richting gevend, koketteerde hij nooit met zichzelf als de staatsman die ,

eigenlijk geen partijman zou willen zijn. Integendeel, hij was partijman in de goede zin van het woord: de organi· satie en de vergroting van de invloed van de VVD hielden hem voortdurend bezig. Hoewel de partij hem bij herha ling niet heeft gegeven waarop bij lange tijd aanspraak leek te hebben, bleef hij loyaal en is hij van zijn kant de partij altijd trouw gebleven. Het leek er in de periode tot 1963 immers op dat hij Oud zou opvolgen als par· tij voorzitter, maar de partij wenste dat niet en besloot tot een onverenigbaarheid van de functies van fractievoorzit· .

ter in een der Kamers van de Staten Generaal en een leidinggevende functie in het hoofdbestuur. Ook ec;:n ministerschap is hem nooit aangeboden. De angst voor zijn zeer dominerende persoonlijkheid zal daarbij onge twijfeld een rol hebben gespeeld.

wanneer deze zelf kwaliteiten had. Meer echter moest men zich ervoor hoeden - ook in de eigen VVDkring -met loze pretenties of onvoldoende doordachte stellingen te komen aanzetten. Met dezulken maakte Harm van Riet korte metten. Hij liet zich dan niet weerhouden door zucht naar populariteit - een eigenschap die men in de politiek nogal eens tegenkomt maar waaraan Harm van Riel geen boodschap had. Kennis, kwaliteit en karakter vomden samen zijn politieke geestesmerk.

Harm van Rietleek door zijn wijze van formuleren, het spreken in lange en samengestelde, maar altijd goedlo-pende volzinnen, zijn belezenheid en zijn analytisch ver-mogen de politieke en maàtschappelijke problemen altijd cerebraal te benaderen; wie beter luisterde en hem kende ontdekte zijn geweldig temperament: Door dat tempera-ment liet hij zich wel eens verleiden standpunten in te nemen die controverses opriepen, ook in zijn eigen partij. Hij kon zijn gehoor schokken met een scherp geformu-Iéerd oordeel en later het effect van zijn woorden weer matigen door zijn mening te relativeren.

In tegenstelling tot deze polemische kant' stond zijn vriendelijke, onderhoudende toon in de privékring, een kring die een groot aantal vrienden telde. Harm van Riel onderhield deze vriendschappen en het feit dat deze vrienden hem ook in zijn laatste levensfase zijn blijven bezoeken heeft hem behoed voor eenzaamheid. In de partij zijn er zeer velen die aan mr. H. van Riel

-want zo werd hij aangeduid in een tijd dat het aanspreken met de voornaam alleen was voorbehouden aan persoon-lijke vrienden en beroepsgenoten -grote dank zijn ver-schuldigd omdat hij aan hun vorming als politicus in wording heeft gewerkt. Toen de VVD in 1958 voor het eerst sterk groeide, nam mr. H. van Riel als ondervoorzit-ter van de partij -een functie die hij van 1949 tot 1963 vervulde -het initiatief tot "algemene oriënteringscursus-sen over de politiek" voor aankomend partijkader. Zijn

oud-leerlingen van toen - waaronder ondergetekende

-bekleedden al spoedig en bekleden nog functies in de partij, in de besturen van provincies en het bestuur van ons land. Toch kwam er geen "school van Van Riel" tot stand en dat was tekenend voor de opzet van de politieke ó'pvoeding die hij gaf: hij leidde op tot zelfstandig en kritisch denken en niet tot het overnemen van andermans meningen.

Een intensief besteed leven is ten einde. Daarop te-rugblikkend is er heel veel waarvoor de VVD hem dankbaar is. Ook al zijn velen het niet of niet altijd met Harm van Riet eens geweest- een werkelijk liberale partij mag er trots op zijn plaats te geven aan het uitzonder-lijke. En de VVD mag Van Riet dankbaar zijn dat hij zijn uitzonderlijke kwaliteiten ook aan die partij ter beschik-king heeft gesteld. Terecht besloot de VVD aan het eind van de politieke loopbaan van Van Riel, nadat hij twintig jaar lid van de Eerste Kamer was geweest, waarvan achttien jaar als fractievoorzitter, hem met verlening van het erelidmaatschap de erkenning te geven die hij had verdiend.

De eenheid van het liberalisme in al zijn verscheidenheid is ermee gediend wanneer in de VVD als liberale partij ruimte blijft voor de uitzonderlijke mens, ook al wordt diens inzicht niet altijd door een meerderheid gedeeld. Harm van Riel had de mogelijkheid in zich op andere terreinen dan dat van de staatkunde uit te blinken, maar hij koos de dienst aan zijn land en aan de staatkundige richting waartoe hij behoorde. Wij blijven ons hem herin-neren met ~rote dankbaarheid voor het feit dat hij zijn grote, veel algemener dan alleen politiek-gerichte kwali-teiten ten dienste heeft gesteld van het liberalisme, dat mede door zijn inspanning en zijn toewijding de plaats en de betekenis heeft verkregen die het thans in ons land heeft.

•

Laatste eerbetoon aan Harm van Riel

Vele vrienden en partijgenoten hebben op 18 december

in Bellevue te Assen en op de begraafplaats afscheid genomen van Harm van Riel en hem dank gebracht. Stemmingen in de Tweede Kamer maakten het helaas onmogelijk dat de 'tweede-Kamerfractie aanwezig was. Alleen voor de voorzitter dier fractie kon met de minis-ters Tuijnman en Van Aardenne speciaal vervoer worden geregeld. Ook enkele leden van de Eerste-Kamerfractie konden ten gevolge van statenvergaderingen in hun pro-vincies de plechtigheid niet bijwonen.

Namens de Eerste-Kamerfractie sprak de voorzitter dr. G. Zoutendijk. Hij bracht de wijze waarop mr. H. van

-Riel de Eerste-Kamerfractie voorzat, de leden van zijn fra~tie vrijliet, eigenlijk nooit iets werkelijk mis liet gaan

6

en achteraf in uitvoerige correspondentie aan hun poli-tieke vorming bijdroeg in herinnering. Partijvoorzitter Frits Korthals Altes besprak de vele talenten van de heer Van Riel op tal van terreinen van wetenschap, maar vooral zijn grote verdiensten voor de VVD. "Kennis,

kwaliteit en karakter vormden samen zijn politieke gees-tesmerk ... een werkelijk liberale partij mag er trots op zijn plaats te geven aan het uitzonderlijke."

VRIJHBID El

DEMOCRATIE

WAT GESCHIEDDE

OP HET BINNENHOF?

Pag. 2

WEEKBLAD VAN DE VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE

INDONESISCH DEBAT

Het is duidelijk dat In dit nummer van ons blad een kort woord over het laat-ste I11donesische debat niet mag ontbreken.

Gemakkelijk heeft onze Partij, haar Voor-zitter, haar vertegenwoordigers in het Par-lement en haar geestverwanten in het Kabi-net het met het Indische probleem niet gehad. Wij maakten een omwenteling mede. die het aansch.ijn van de wereld veranderde; een deel van de directe zorgen kregen wij te dragen; in zekere zin gelukkig - wie iets kan neme de taak op zich.

leder deed zijn best op de plaats waar hij werd gesteld. naar vermogen en inzicht. Ze-ker in de aanvang was de waardering in onze

•

door

1114.

lt.

~

Yüd

Ondervoor~itter van de Partij 11!1

kring noch groot, ·noch algemeen; het heeft de achijn of zich in de georganiseerde

libe-nllteit langzamerhand·. op dit punt zekere wijzigingen aan het voltrekken zijn, men meer geneigd wordt te vertrouwen, dat de stroom niet was te keren en dat alleen het graven van een gehe'el nieuwe bedding ons restte. Wij denken aan Lely; bouwers heb-ben wij In bet verleden onder onze eersten geteld.

Het verval der Westerse zaken In het Oosten verbindt Nederland meer dan ooit met West-Europa, men kan zegg~n met de Atlantische gemeenschap in wording; zwaar wordt dit door de militaire dreiging uit bet Oosten geaccentueerd.

De_ grote lijnen van wat in West en Oost gebeurt zijn nu wel duidelijk; ook wat ge-beuren moet7 Hier spelen In de Nederlandse politiek andere factoren dan rationeel utili-taire een rol; moeten een rol spelen.

· Standpunten zijn bepaald. extra- en Intra parlementaire toezeggingen gedaan, die

moe-ten worden gehonoreerd, om wier honore-ring onze fractie moet vragen om des rechts

wille.

Van deze algemene overwegingen d.lent men naar mijn inzicht uit te gaan. wanneer men nadenkt over wat in de Twee4e Kamer is gebeurd op 26 Mei 1950, toen de motie Oud over de toekomst van het zelfbeschik-kingsrecht werd ingediend en verworpen.

Op bet ogenblik, dat voor onze Praetie vaststond, dat zij het beleid der Regering Inzake Indonesië en speciaal ten aanzien van de regeling van het zelfbeschikkingsrecht niet verder kon volgen, was zij in geweten vetplicht daarvan te getuigen.

Deze beslissing 'moet alleen aan haar wor-den gelaten. Dit is bij uitsluiting een zaak der Fractie.

In het regerend Kabinet zit een figuur, die ons zeer na stoot, Mr. Stikker.

Ik laat nu alle staatsrechtelijke punten ter

zij~e. allt; vragen van directe en indirecte verantwoordelijkheid, van competentie; za• ken van groot belang, soms van beslissende betekenis. Te weinig ben ik echter van zulke dingen op de hoogte.

Mij gaät het in de politiek en zeker, wan-neer het aangelegenheden van 's lands Be-stuur betreft, in de eerste plaats om de vraag of de man, die op een post is .gesteld, het land kan dienen op die plaats en onze Partij eer aan doen.

Stikker heeft een hoge functie. Hij is een liberaal van kwaliteit en ik weet ook. dat hij iemand is, die uitgaat van een levensvisie, die in wezen en achtergrond de onze is. Zijn taak is een andere dan die van Kamerlid, Partijvoorzitter of Partijbestuurder. Anders moet hij de problemen aanvatten, van zijn speciale kennis en verantwoordelijkheid uit. Het zij uitdrukkelijk gesteld, zijn verant-woordelijkheid is een versch.illende. geen hogere of lagere dan die van de Fractie.

Wij hebben de dingen, die gebeurd zijn, geloof ik te aanvaarden. Soms valt dat moei-lijk, in dit geval mijzelf niet, omdat ik voor alle betrokkenen waardering heb. Oordelen zal de geschiedenis.

's-Gravenhage. 31 M,ei 1950

Klein Draimpje zal de rerts verslaan

U

waart mijn !m.lchl over

. hel b!lluc der komende StatMwrlüezl"gen, de mij

ge-boden rillinie daarbij echter op hoffelijke wijze·bekortende. Dit laMs4e Juich .,. $oe; hel caal om de cruoenUe. Voor miJ nu Ugt bet kerapunll>ij e11<e verklo•lnr

-ce-dvende dit loeroerd

tijdqe-wrlcht daarin, dat hel Neder-landse volk r:econfronleerd werdt .,.1 het VOOJ:JI&IIms1e

waapluk, -..-r het voor re-lteld IB: 1111llen WIJ de aJbnorp-11111' van • -kraebt dOOr een culilire filocalllelt en de eat· H<!IUID&' d"r ..., hel dwanr-.~...,.hetS~ ..., clrijnllde et ,...",.,.. - ·

deJule. rroepen laarer clulden. Nee clra!U de awaarste last op de mlddençoepen, op de

be-clrljfaleldero on. lmn medewer-ken, -<11> de ambtenaren en UJ>-&.orbetllenden, de -ren, de ullenmeasen, de bn!Kirenaren,

de tenteaJen en de ppenslon-neer4en: réén kleine minder-held, maar een belanrrllk deel vao ons. volk. \'erarmlD, van het adere IIHI .., ·-~

van ons n•tionaal beslel aullen onvermijdelijk volcen; de mld-dMgroep la het dragende deel v ... leder vriJ maahch..,peiiJk beot<ol. Haar lot bepaalt over opkomen ot vcriUD.

Ook In bet Provladaal Be-stuur vlut de lust lot reclemen-1eren van bovenaf., t-ot het steeds verder nlt::::eUen van de over-heldslaak zijn trlompben. ~aar moeteR onze

"·ertegenwoordl-1'""" st:rijden voor de

OlUICesln

de aanval u u -caa• io

em flinke fraelle nodlc, ceaeht

em haar kwaUteltell, maar

ae-ker ook: entalea. am .haar

aaD-w. Bet

.,.._.,an..,.. -e

veriepnw~ ,.... • • •

Panijln ae Eerale Kà-r. door de StaleD cekosen, al leder

:lenkend ;.,_" enJDid.ellljk oleJL

MijD \'Uie overiulciDI' IÓ dal ,...., •leoen hoof,....en .,...

---

..

-~-

....

ONZE STUDIE-CONFERENTIE TE OUD-LEUSDEN

WAS DRUK BEZOCHT

Mr.

Van

Hiel hield de eerste inleiding

De

sociologi

betekenis

van de politi

part~j

I

n de wetenschap van de aam ving betel<ent de polltleke par een ultlnll! van groepiiVc>rmlr~S. Dit een algemeen verochijnael, dat ZIOW biologisch all maatsehappelijk ka

worden verklaard.

De politieke partij neemt geen

ult-zonderlnppoaltle In. Het valt niet te 011tkennen, dat ook ltl« het

mac:hta-element een &rote rol epeelt, niet zel·

den onder )>et D>Om wm mtloneel

ban-...,_ OnJe -lale _,.oa~evtnc

'fer-Snoertjes oponthoud

E~ paret.noertje, dat tijdelUl de

atudle-conterenUe te Oud-Leuaden

werd verloren, la te111g te krijgen btl het Algemeen Secretariaat, Ko·

nln&lnnegracht 61, Den Haa&.

Op de Partijraad Utrec:ht 2 Oei. 1954

T,J.,..._..

vertrouwde, wU niet liever. Dit

systeem 1.1 wel aanvaardbaar, hoewel het risico van ventarrln& meebrenct.

De beren Ir. P. C. Tlrion, G. ~

•eh. CIL :Nijveen, Ir.. A. J. ~

SuccesYolle ContactaYond te

Mr

Van

Riel

spreekt over

"Opgaande

Lijnen"

Middelharnis

Een stampvolle z&al tnet meer dan 300 bezoekers.

Een voor~N!felijke rede v&n mr H. van Riel, de pr:emière van de V.V.D.~

dag.film en een genoegelijk samenzijn na de pauze, ziedaar in enkele woor-den bet verslag van de zo geslaagde contactavond te Mlddelharnls.

Op Donderdag 24 November j.l, was

de zaal van Hotel Meyer te Mlddelhar-

1

nis geVuld met meer d&n 300 OI'..,P'

Re

e .

leden en \ •

~tn \"t>e'l'r.\et\ •

~~~~~ -•e ~\$ I :t>•l'~n

1.1 e,a.ttncu }iet se n.ge· Jl\(.e e\S ... t\t\ee.te:n. auen 4\e

:b&P"'

Cbtlate\ c}lg ld•" t>t>ll• die n

"'""til

"'tel

ol\11

"~~·"'""til~:

d..,...g\:;

,...n

~:en

bO"

'Ve:n e ett dlet t. \d.et en c be\.a.s\oon

\UI< !,...rln o.r~ln 'bet o.r t>l$ en"'"" beet\.

z\tten \<.1'e,.cb.t ge )tOOt'

wfl'rd gesteld, dat er momenteel wc:-lnJg n het huldi~f' land ut een beleid dat

1-ff't i~ daarom goed, tfof'l zo veel aandacht

bf!nkt '"" twzll:' h• ('ll'IO

tellen.

politiek r.al e<'bter

~n lantlbouwcongree

waardevol. Het

Belangstelling

te

voor

Gesprekcentrum

Lochem overtrof alle records

Boeiende inleidingen van mr.

De &o auceeavol verlopen verkiezingen en de ll'Ote croel van de Volkspartij voor

Vrijheld en. Democratie maken meer dan ooit een bezinning op actuele en orranlsa. torloche politieke vraaptukken noodzakelijk.

Gelllkklg kan men vaatatellen, dat dit besef niet alleen bij de partijleh1ing aanwe-ltic la; het partijkader, de functionarissen en de leden van de verterenwoordleende lichamen :tijn er eveneens van overtuigd, dat het zaak IA om de nJeuwe rroepen van

de bevolklng, dle bij de laatBte verkiezingen de weg naar de liberale lijsten hebben

cevonden, th&ns de we& naar de partiJ te openen.

Voonover de Juistheld van deze bewering nog in twijfel mocht worden &'etrokken,

Is daar wel een einde aan gekomen tijdens bet afgelopen wèe.kelnde, toen het IJbe~

rale GesprekAcentru.m, dat reeds eniJe keren zeer geslaacde bijeenkomsten te

Lunte-ren heeft phouden, ln Lochem bijeenkwam om zlcb ln het bijzonder te wijden aan

het vraagstuk van de kadervorminC'. De belanptelling wa.e namelijk zo ITOOt, dat

alle vorigf' r~cords - dle toeb. at hoog !ftonden - werden gebroken. Het wekte dan ook geen verwondering,

dat de ondervoorzitter van de partij, mr.

.H. van Riet, d1e zaterdagmiddag een in-lelding hield over de kadervorming, enigszins verbouwereerd de opmerking maakte, te hebben verwacht, dat hij zijn inleidinR: zittende zou kunnen houden

dlg te denken en te handelen. Daarom moeten de dingen langzaam groeien.

Deze bevolkingsgroep is pas betrek~e­

lij k kort met organiseren begonnen en komt daardoor moeilijk tot georganiseerd handelen. Maar nu zal men ook de eonse-quenties van de organisatie moeten

aan-Jl

an R iel en ds.

Onze

JOngeren en

•

het

Hoger

Van Mullem

Onderwijs

Belangwekkende gedachten van mr. H. van Riel

Mr. H. van R ie 1, Ud van de Eerste

Kamer en vice-voorzitter van de V.V.D., hield op vriJtlag 22 aua:ustus een radio-rede over het Hoger Onderwijs.

Wegens bet grote belanc van bet door hem aangesneden onderwerp, dat hij ook in de Eeute Kamer reeds ter sprake bracht, laten wij gaarne het door onze a:eestverwant gesprokene hier woorde-lijk volgen.

Degenen onder U, die ons het genoegen doen regelrnatil naar onze uitzendingen te luisteren, weten dat wij ons steeds bepalen tot een of ander politiek actueel onder-werp. WiJ ziJn daartoe wel IOJIOodzaakt, omdat de Regering zo wetnil zendtijd tot onze beschlkkln& stelt, helaas maar 10

minuten in de veertien dagen. Vaak zou-den wij wat dieper w1llen ingaan op moeilijke kwesties, maar daar moet men tijd voor hebben. Een heel enkele keer

is daar echter wèl eens a:elea:enheid voor. Vanavond wll ik daarom proberen een kwestie met U te behandelen, die héél belangrijk maar zeker niet eenvoudig is.

MR. H. VAN RIEL

die, als thesaurier van de Nederlandse

inzending op de Expo, zo;uist een hoge Belgioche onderscheiding heeft

ont-v4n(len, n.l. het Commandeurschap in

de Orde V4n Leopold IJ.

Bovendien ts bet sociaal onrechtv~>- &C.1 •

dlg om joneens en metsjee m•~ . . . a~

_...

verstand en doorzetth .. - ..._, ... ~ ... sluiten van het 1 Ll ~ ...

dat hun ouden lt ... ~ • I"•

vinden om ln te het Oosten en

Zul-t op eigen untver-1\eaerlnlf aandacht dat de hulse!Jjke . . . ~

~~~c:•::\:;>:::.

o

~~t\~t~ llo~e~::.!.iJsbe!~:~

•P~:~~ ~~~en~:~·~~:~: ~N~,\andi

\J

'Y

·~~;"~:~

d•:tgt: een geztn komt, waa

MlJ\\t)

•n wUt immer• van beide ouders mé ':1 hoe kan dat universiteit bekend is, een met het liJk veel gemakkelijker ·en, het ent-heelt hU over allerlel • ~~ de praktisch heen horen spreken van ~~~ 11 niet z.o van academische ontw \leuwe uni-een manier, zoals aan u. ~P, en van de

~=~a ~o~~;;en~e~Û!~:~~U~

•

~~~~"'~!)~~ ••~:.,Dmat"ttkooalkns

at een beetje in de theore

~~~

~"\U

geweest. Zijn de ouders ~~ voldoen-praktijk van bet leven g,

1\

teschlkt• mist hij dat voordeel, om ~~01 noemen. Dat het kind mln

11

fl,

-~

heeft, volgt daaruit volstrekt ~~ ft1'~'

U

Ook zijn er jonge mensen, • ~

\J

den duur a:eschlkt voor de 1.

\n

-·

voorbij! Ook \ \ \ -• "&slag van dit

ogen-"Het grote punt in de hele Nederlandse politiek is, of de nauwe

band tussen de vakorganisaties en de politieke partijen - en dat

op langere termijn gezien wenselijk is of niet

Aldu! Mr. H. van Riel tijden! een grote verkiezin!{srede te Roermond

Op maandag, 29 juni j.l., werd door onze Partij een tweede openbarf' vergadering in zaal ,.Concordia" te Roermond belegd.

Voor deze tweede openbare vergadering had de der Partij mr. H. van Riel, voorzitter van onze Ee

als spreker uitgenodigd.

Het lid van het bestuur van de afdeling Limburg dt de Jonge, heeft deze vergadering gepresideerd.

Wij geven enkele kernpunte-n uit het betoog van d. weer. Zo zei spr. o.m.:

\ nooddruft heelt met g, dat e.ell ander het geven en zelf afotaat op een eerlijke ma,. wel verdedigen kan

van eeD bep&alde et la de Yra&g, of tvaardigbeld mag eerder In het

nor-zijdlge groepaels, door de Vll.korga.. I en terecht ook

a.t.nt&l van deze maatregelen, in combi~

natte cenomen, at of niet tot

wa.ardeda.-Untr van ono geld lolden T D&t 1.1 h6t punt yoor 1ommlg~.n.. andeNn zUlLen daa.r an~

deN OYer clenloen. En nu 1.1 het meen Ut

de croto venlieDlito van het Uberale Eel'lta Kamerlid, prof. Wltteveen, d&t hij

d - uak In een groot &rtlkol In Econo-mllch-8tatloUacbe Berichten aan de orde beert gesteld,

toe-door mr. H. van Riel· lid van de Eerste Kamer en oud-lid van het college van

Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland

Taak van provinciale

staten

Wat doen de Provinciale Staten

eigenlijk?

Vele antwoorden zijn mogelijk. Mij bleet uit dat aantal voorna-melijk het volgende bij.

Toen ·Ik In 1946 voor de Partij van de Vrijheld Ud van de Provin-clale Staten van Zuid-Holland werd, leidde de fractievoorzitter, de liberale oud-mlnlater jhr. ir.

0. C. A. van Lldth de Jeude, mij In dle waardigheld In met de vol

-gende woorden: ,.Je hoofdtaak is een goed college van Gedeputeer

-de Staten te kiezen met het lletst

een liberaal er in, en verder

zo-veel mogelijk je mond te houden,

tenzij je ergene bepaald verstand van hebt."

Zijn opvolger als fractievoor-zitter, mr. S. J. R. de Monchy, de oud-burgemeester van Den Haag, leerde mij daarneveno dat leden van Provinciale Stoten slechte leta behoorden te zeggen, wan-neer het college van Gedeputeer-de Staten, van liberaal standpunt uit, bepaaldelijk onjuist handelde,

ot een Zakelijke misslag dreigde te begaan.

Ondersteunende betogen bleven

gezien ik zestien jaren

Gedepu-teerde van Zuid-Holland mocht

zijn.

Dorsen

van stro

Gepraat wordt er tegenwoordig In de Stoten wel bijzonder veel

en, helaas, in de vorm van wat

politiek toegepaste quasl-parle-rttentaire betogen, soms

ondes-kundig, meestal vervelend en

on-oorspronkelijk, op een ten aan-zien van dat der Tweede Kamer aanzienlijk lager niveau. Voorge-lezen verhaaltjes, mlaschlen deels voorgelezen, bij socialleten e.d., op la.st van partljgroeperlngen, deele op grond van eigen aan-drang.

Toezien bij het dorsen van 1tro

is een es.sentiale voor een jong

atatenlld.

Niemand late zich hierdoor ont-moedigen. Juist door de sobere

achtergrond vindt degene, die

wer-kelijk tets te vertellen heeft, de problemen beter kent dan een an-der, een uitnemend en gelnteres-seerd gehoor en trekken

Gedepu-zijn zij soms zeer stimulerend en Initiatiefnemend opgetreden, dlk-wljla nadat bepaalde Gedeputeer-den, op hun beurt gelnsplreerd door hoofdambtenaren, de kwea-tles voor het eerst aananeden.

Sltuatiea veranderen door de ja-ren heen.

De overgrote meerderheld der Stotenleden vond de

problema-tiek rondom de rulmtelljke orde-ning eerst te moellijk en, zo zij het woord voerden, lieten zij het bij wenoen en vage algemene op-merkingen. Mededenken over

pla-nologische moellijkheden werd

In-tussen In de Iaatete jaren veel al-gemener en men maakt In de Sta-ten heden Sta-ten dage zéér zinvolle opmerkingen.

Een prachtig werkgebied voor een jonge liberaal.

Denk daarbiJ ook aan de gro-te behoefgro-te &&n natuurterrelnen, aan recreatieparken, aan land-schappelljke voorzieningen en ver

-geet daarbij onze landbouwers niet.

Bij de behandeling van

planolo-gische vraagstukken kregen het ambacht zomede de middenstand,

Mr. H. van

Hiel

uit Eerste KaiD

Mr. H. van Riel heeft op 3 juni zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer neegelegd. Het besluit daartoe stond reeds lang vast en ruim een jaar ge-leden deelde hij aan enkelen ook het tijdstip van zijn af-treden mee: Na de behande-ling van de begrotingen van buitenlandse zaken en

defen-sie.

Daarmee zijn dan meteen twee onderwerpen genoemd waarover hij zijn grote kennis van zaken en inzicht in en bui-ten de Kamer deed gelden. Slechts twee. Want er zijn weinig onderwerpen te be-denken waarover Van Riel niet deed blijken van zijn op grote belezenheid, bronnen-studie en gesprekken met in

-siders berustende kennis en inzicht, of het nu financiële,

bud9ettaire of monetaire poli

-tiek betrof danwel de parle-mentaire en partij-politieke geschiedenis. de historische ontwikkelingen binnen de Hervormde en Gereformeerde Kerken, de kennis van poli

Beschrijvingsbrief voor de

Buitengewone Algemene Vergadering

( 5 8ste algemene vergadering)

te houden op zaterdag 24 januari 1981 in het Turfschip te Breda, aanvang 10.30 uur precies (inschrijven vanaf 9.45 uur).

Agenda

I. Opening.

2. Zo nodig: gelegenheid voor de leden van de Tweede-Kamerfractie die zich bereid hebben verklaard een kandidatuur voor een verkiesbare plaats in overwe-ging te nemen en die overeenkomstig artikel I 1.2 van het reglement op de kandidaatstelling voor leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal hebben mee-gedeeld dat zij in deze algemene vergadering het woord wensen te voeren, het woord te voeren en die inlichtingen te verstrekken waar de vergadering om vraagt (artikel 12.3 van voornoemd reglement). 3. Beraadslaging en besluit over de technische inrichting

van de in te dienen kandidatenlijsten (artikel 12.4 van

voornoemd reglement).

N.B. a. Voor de technische inrichting waartoe de verkiezingsraad heeft besloten wordt verwezen naar bijlage 1.

N.B. b. Ingevolge artikel 12.5 van voornoemd regle-ment is voor elk besluit inzake de technische inrich-ting van de kandidatenlijsten dat afwijkt van een

Hoofdlijnen stemprocedure

I. Voor wat de stemmingen in deze buitengewone alge-mene vergadering betreft, moge worden verwezen naar de artikelen 76 en 77 van het huishoudelijk reglement. 2. Indien de algemene vergadering voor een plaats slechts één persoon voordraagt. wordt die persoon voor die plaats definitief kandidaat gesteld (art. 76.2 h.r.). 3. Een verandering in de door de verkiezingsraad sa-mengestelde lijst van kandidaten is slechts mogelijk met een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte geldige stemmen (art. 12.7 reglement kandidaatstelling T.K.).

4. Zodra ook maar één afgevaardigde over een bepaalde plaats stemming vraagt, vindt een vrije stemming plaats, waarbij elke stem, uitgebracht op een op de groslijst

voorkomende kandidaat, geldig is (art. 76.3 h.r.). 5. Behaalt bij deze eerste, vrije, stemming de door de verkiezingsraad gestelde kandidaat een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte stemmen of meer, dan vindt geen herstemming plaats en is het besluit van de

verkiezingsraad onherroepelijk.

6. Behalen bij een eerste vrije stemming andere kandida-ten dan de door de verkiezingsraad gestelde kandidakandida-ten meer dan een derde van de stemmen, dan wordt eerst

12

besluit dat ter zake door de verkiezingsraad was genomen, een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte geldige stemmen vereist; bij gebreke van zodanige meerderheid blijft het besluit van de verkie-zingsraad in stand en wordt dit onherroepelijk. 4. Definitieve vaststelling van de in de onderscheiden

kieskringen in te dienen kandidatenlijsten (artikel 12.6 van voornoemd reglement).

N.B. c. Voor de door de verkiezingsraad opgestelde kandidatenlijsten wordt verwezen naar bijlage 11.

N.B. d. Ingevolge artikel 12.7 worden deze

kandida-tenlijsten vastgesteld uitsluitend door over elke plaats, achtereenvolgens van de eerste tot en met de laatste, te besluiten overeenkomstig artikel 76 en de overige artikelen van Hoofdstuk XIV van het huishoudelijk reglement, met dien verstande evenwel dat voor een verandering in de door de verkiezingsraad ingevolge artikel 10.9 samengestelde lijsten een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte geldige stemmen is vereist.

5. Sluiting.

Het hoofdbestuur van de VVD: F. Korthals Altes, voorzitter.

W. J. A. van den Berg, algemeen secretaris.

tussen deze kandidaten gestemd (tussenstemming) ten einde uit te maken wie van hen tegen de door de verkie-zingsraad gestelde kandidaat in stemming wordt gebracht.

7. Op de tussenstemming(en) zijn de artikelen 74.2, 74.3, 74.4 en 74.5 van toepassing.

8. Na de stemming tussen de door de verkiezingsraad gestelde kandidaat en de kandidaat die door de tu~en­

stemming(en) is aangewezen wordt laatstbedoelde kandi-daat slechts als kandikandi-daat benoemd verklaard indien op hem ten minste twee derden van de uitgebrachte geldige stemmen zijn uitgebracht.

9. Het hoofdbestuur stelt voor dat in de algemene verga-dering wordt gestemd met behulp van stemmandjes, zoals geregeld in art. 76.4 h.r.

besluit hervat, te beginnen met de plaats die volgt op de plaats waarvo.or de algemene vergadering een andere kandidaat heeft gesteld dan de verkiezingsraad. N.B. e.

De navolgende reglementsartikelen op de kandidaatstel

-ling voor leden van de Tweede Kamer der Staten-Gene

-raal zijn verder van belang: artikel 14 T.K.:

Uitsluiting van deelneming

14.1.

Degenen die zich overeenkomstig de bepalingen van dit regle

-ment bereid hebben verklaard een kandidatuur voor de Tweede Kamer in overweging te nemen, zijn van elke deelneming aan de voorbereiding van de kandidaatstelling uitgesloten met in

-gang van de dag van dagtekening van hun bereidverklaring ingevolge artikel 3.1 onderscheidenlijk artikel 5.4 dan wel met ingang van de voordracht ingevolge artikel 5.5.

14.2.

Van de in artikel 14.1 vervatte uitsluiting zijn uitgezonderd:

I. de voorzitter van de VVD of degene die hem vervangt; 2. de voorzitters van de Tweede-en Eerste-Kamerfractie of zij

die hen vervangen, zulks echter uitsluitend in vergaderingen van het dagelijks bestuur, het hoofdbestuur, de verkiezings

-raad, in de algemene vergadering en in de door hetdagelijks bestuur en het hoofdbestuur bijeengeroepen bijeenkomsten; 3. degenen die na de voorafgaande verkiezing van de Tweede Kamer voorzitter van de Tweede-Kamerfractie zijn geweest, zulks echter uitsluitend voor zover dit ingevolge artikel 10.4 en 12.2 nodig is;

4. degenen die hun bereidverklaring een kandidatuur in over

-weging te nemen schriftelijk hebben ingetrokken, of schrifte

-lijk hebben verklaard alleen een niet-verkiesbare plaats in overweging te nemen.

ártike1 76.4 h.r.: 76.4.

Gestemd wordt, overeenkomstig een daartoe door de vergade

-ring te nemen beslissing, op de wijzen als vermeld in artikel 74.1 met dien verstande dat behoudens een aantal stemmandjes waarbij in duidelijk leesbaar opschrift de namen zijn vermeld van tijdens de beraadslaging genoèmde personen en een stem

-mandje voor het uitbrengen van blanco stemmen, ook een stemmandje met bet opschrift "overigen" wordt geplaatst, waarin door middel van stembriefjes die een duidelijke aanwij

-zing van een persoon moeten bevatten, stemmen kunnen wor

-den uitgebracht op andere voor deze plaats op de kandidaten

-lijst of advies-lijst in aanmerking komende personen dan dege

-nen wier namen tijdens de beraadslagingen zijn genoemd; het bepaalde in het slot van artikel 72.3 en in artikel 72.4 is van overeenkomstige ioepassing.

N.B. f.

Voorts wordt de aandacht van de afdelingen gevestigd op art. 20 van de statuten en op art. 49.1 t/m 49.4 van het huishoudelijk reglement van de partij, die luiden als volgt:

20.1

Het stemrecht in de algemene vergadering wordt uitgeoefend door agevaardigden van de afdelingen.

13

Mededeling

Ter aanvulling op de Mededelingen van het hoofd-bestuur nr. 187 kan aan de afdelingen en centrales thans worden bericht dat ook de leden van onze Eerste-Kamerfracties, de heren ir. J. Baas te Zut-phen en mr. J. F. G. Schlingemann te Retranche-ment, zich bereid hebben verklaard een kandida-tuur voor het lidmaatschap van de Eerste Kamer in overweging te willen nemen.

Van de staatssecretaris van CRM, de heer G. C.

Wallis de Vries, is eenzelfde bereidverklaring ont

-vangen.

20.2

Namens het1hoofdbestuur:

· (W. J. A. van den Berg), algemeen secretaris.

Voor iedere vijftig leden van een afdeling per één januarî onderscheidenlijk één juli van het lopende jaar wordt één stem uitgebracht; daarbij wordt het aantal leden van elke afdeling naar boven afgerond tot vijftig of een veelvoud daarvan. 20.3

Voor afdelingen die na één januari onderscheidenlijk één juli van het lopende jaar zijn opgericht of waarvan de grenzen na die data zijn gewijzigd, wordt het aantal stemmen op de in artikel 20.2 bepaalde wijze vastgesteld op grondslag van het aantal leden dat één week voor de dag van de vergadering tot de afdeling behoort.

20.4

De aspirant-leden worden voor de bepaling van het ledental van een afdeling als bedóeld in artikel 20.2 en 20.3 buiten beschou-wing gelaten.

20.5

De afgevaardigden van een afdeling worden benoemd door de ledenvergadering van die afdeling.

20.6

Iedere àfgevaardigde stemt in de algemene vergadering zonder last, naar vrije overtuiging.

49.1

Bij benoeming van afgevaardigden als bedoeld in artikel 20.5 van de statuten, benoemt de ledenvergadering één of meer plaatsvervangers, al dan niet per afgevaardigde.

49.2

lndien de ledenvergadering meer dan één afgevaardigde be

-noemt, kan zij tevens vaststellen hoeveel stemmen iedere afge

-vaardigde met inachtneming van het in artikel 20 van de statuten bepaalde aantal stemmen ter algemene vergadering zal uitbrengen; toezicht op de naleving van zodanig besluit berust bij de afgevaardigden van de afdeling zelf.

49.3

Afgevaardigden kunnen bun vertegenwoordiging overdragen aan andere afgevaardigden van dezelfde of van een andere afdeling.

49.4

Uitslag verkiezingsraad

13 december 1980

De verkiezingsraad heeft op zaterdag 13 december j.l. de technische inrichting voor de in te dienen kandidatenlijs-ten vastgesteld en de volgorde van de kandidakandidatenlijs-ten die op deze lijsten zullen voorkomen, bepaald. Deze besluiten van de verkiezingsraad zijn nog niet definitief. Een bui-_

tengewone algemene vergadering die op 24 januari 1981 wordt gehouden stelt de technische inrichting en de kandidatenlijsten defmitief vast. Deze vergadering kan echter slechts met een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte stemmen verandering brengen in de voorstellen van de verkiezingsraad.

De technische inrichting wijkt af van het aanvankelijke advies van het hoofdbestuur, nadat het hoofdbestuur, mede op grond van de duidelijke wensen uit de partij, aan het begin van de vergadering een herzien technisch advies had uitgebracht.

Overeenkomstig dit herz.iene technisch advies besloot de verkiezingsraad tot de navolgende inrichting van de kan-didatenlijsten.

1. Op alle in de 18 rijkskieskringen in te dienen kandida-tenlijsten wordt dezelfde kandidaat op de eerste plaats gekandideerd (één lijstaanvoerder in het gehele land). 2. Op de plaatsen 2 t/m 8 zullen op alle lijsten zeven kandidaten voorkomen die in alle kieskringen de-zelfden zijn, maar in de volgorde van voorkeur die de centralevergadering van de desbetreffende kamer-centrale bepaalt.

3. Voor de plaatsen 9, 10 en 11 worden vier combinaties van kieskringen gevormd, waarin telkens drie - in totaal twaalf -kandidaten worden gesteld. De volg

-orde wordt weer bepaald door de desbetreffende ka-mercentrale.

4. Op de plaatsen 12 t/m 23 op alle lijsten twaalf kandidaten, op alle lijsten dezelfden en in dezelfde volgorde.

Dr. G. Zoutendijk

VVD-fractie-voorzitter

Eerste Kamer

De VVD-Eerste Kamerfractie heeft dr. G. Zoutendijk aangewezen als haar voorzitter. Hij volgt de in november overleden mevrouw Haya van Someren op.

Vice-voorzitter van de fractie wordt drs. Y. P. W. van der Wertf.

De door het overlijden van mevrouw Van Someren ontstane vacature in de fractie is inmiddels opgevuld door mr.

J.

F. G. Schlingemann uit Retranchement (Zeeland).

Secretaris van de fractie blijft mr.

îr

H. Heijoe Makkreel uit Aerdenhout. Tweede secretaris is drs. F. M. Feij uit

~~

.

14

5. Op de plaatsen 24 t/m 28 twintig verschillende kandi-daten, verdeeld over vier combinaties van kieskringen, per combinatie telkens in dezelfde volgorde. Aldus is het aantal kandidaten voor deze 28 plaatsen in totaal 52. Voor deze plaatsen komen alleen kandidaten in aanmerking die zich hebben bereid verklaard een kandidatuur voor een verkiesbare plaats te aan-vaarden.

6. Op de plaatsen 29 en 30 in elk van de 18 kieskringen twee kandidaten die door de centralevergadering van de kamercentrale in de betrokken kieskring geacht worden in die kieskring bijzondere trekkracht te heb-ben.

7. De combinaties van kieskringen bleven ongewijzigd: A: I 's-Hertogenbosch, 11 Tilburg, XIV Leeuwarden,

XV Zwolle, XVI Groningen en XVII Assen. B: 111 Arnhem, IV Nijmegen, XIII Utrecht en XVIII

Maastricht.

C: V Rotterdam, VI 's-Gravenhage, VII Leiden en VIII Dordrecht.

D: IX Amsterdam, X Den Helder, XI Haarlem en XII Middelburg.

Vervolgens wees de verkiezingsraad aan de hand van een door het hoofdbestuur opgemaakt ontwerp de kandida-ten aan die op de verschillende lijskandida-ten zullen voorkomen. Het hoofdbestuur had op zijn beurt het ontwerp opge-steld op grond van de van de kamercentrales ontvangen advieslijsten en de op grond daarvan berekende gewogen gemiddelden.

Omdat in een aantal media nogal wat mededelingen over deze lijst van gewogen gemiddelden en het ontwerp van

het hoofdbestuur zijn gedaan die ten dele waar, ten dele niet waar en ten dele gedeeltelijk waar zijn, lijkt het de beste weg de drie lijsten naast elkaar te publiceren opdat ieder zelf zijn of haar conclusies kan trekken.

VVD-reclame-adviesbureau

NAVARB:V.

Wij attenderen u er nogmaals op dat ons reclame-adviesbureau aan het begin van dit jaar van naam is veranderd.

Sigma-10 werd NAVAR B.V.

2 t/m 8 9 t/m 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

30

31 32 33 t/m 36 37 t/m 40 41 t/m 44 45 t/m 48 49 t/m 52

gewogen gemiddelde

kamercentrales met

puntental

(maximaal6540)

H. Wiegal N. Smit-Kroas J. G. Rietkerk Ed. H.T. M. Nijpals

Mw. A. Kappeyne van de Coppello R. W. de Korte G. M. V. van Aardanna A. Ploeg R. Braams D. J. D. Daas A. J. Evenhuis L. M. L. H. A. Harmans H.E. Koning W. F. van Eekalen J. F. Scharpanhuizen N. J. Ginjaar-Maas F. Bolkestsin L. M. de Baar M. J. M. Tripals E. Varkerk-Tarpstra G. W. Kaja H. P. H. Waalkans H. H. Jacobse P.M. Blauw J. D. Blaauw H. Th. M. Lauxtarmann A. A. M. E. van Erp N. Rampt-Halm"Q.Bns de Jongh F. W. Weisglas J. W. Remkes A. H. Korthals J. D. de Voogd F. G. J. Steenmeljer Th. H. Joekas F. Portheïne F. A. Lensing B. M. Jellema Mw. J. H. Krijnan J. Franssen

C. J. L. Visser-van den Berg

Mw. M. M. H. Kamp D. W. Querido R. Groothoff C. de Leve-Haagman J. M. van de Van J. Vortman-van Assen A. B. I. M. Vos cie.Waal Th. F. J. Jansen H. F. Dijkstal A. J. G. Leijten A. F. M. Krijger C. H. Begaardt 6540 6004 5848 5784 5514 5500 5468 5294 5178 5167 5161 5089 5017 5008 5004 4957 4888 4686 4382 4361 4340 4335 3768 3731 3567 3448 3094 3008 2969 2934 2883 2723 2419 2378 2303 2039 2029 1975 1957 1842 1493 1403 1309 1307 1300 1256 1245 1126 1107 867 836 776

ontwerp

hoofdbestuur

H. Wiegal N. Smit-Kroas1 J. G. Riatkark1 Ed. H. T. M. Nijpals1

A. Kappayne van de Coppallo1

R. W. de Korte' G. M. V. van Aardanna1 A. Ploeg' R. Braams• D. J. D. Daas•

J

H. E. Koning• A. J. Evanhuis2 L. M. L. H. A. Hermans• W. F. van Eekelen' J. F. Scharpenhuizan2 N. J. Ginjaar-Maas2 F. Bolkastain' H. P. H. Waalkans2 L. M. de Beer M. J. M. Tripels2 A. A. M. E. van Erp E. Varkark-Tarpstra Th. H. Joekas

J

P. M. Blauw G. W. Kaja N. Rempt-Halmmans de Jongh H. H. Jacobse F. G. J. Steenmeiier J. D. de Voogd J. W. Remkas A. H. Korthals J. D. Blaauw H. Th. M. Lauxtermann F. W. Weisglas

C. J. L Visser-van den Berg F. Portheïne F. A. Lenslng B. M. Jellema Mw. J. H. Krijnen J. Franssen Mw. M. M. H. Kamp D. W. Ouerido R. Groothoff C. de Leve-Haagman J. M. van de Ven J. Vortman-van Assen A. B. I. M. Vos de Wael Th. F. J. Jansen H. F. Dijkstal A. J. G. Leijten A. F. M. Krijger C. H. Begaardt

uitslag

verkiezingsraad

H. Wiegal N. Smit-Kroas1 J. G. Riatkark1 Ed. H. T. M. Nijpals1

A. Kappeyne van de Coppello' R. W. de Korte' G. M. V. van Aardanna1 A. Ploeg' R. Breams• D. J. D. Daas• H. E. Koning• A. J. Evenhuis2 L. M. L. H.A. Hermans" W. F. van Eakalan2 J. F. Scharpanhuizan2 N. J. Ginjear-Maas2 F. Bolkastain' H. P. H. Waalkens2 G. W. Kaja2 L. M. de Beer M. J. M. Tripals E. Varkerk-Terpstra A. A. M. E. van Erp Th. H. Joekas P.M. Blauw H. H. Jacobse J. D. Blaauw N. Rampt-Halmmans de Jongh F. W. Welsglas F. G. J. Steenmeijer J. D. de Voogd J. W. Remkas H. Th. M. Lauxtarmann A. H. Korthals

C. J. L. Visser-van den Berg

F. Portheïne F. A. Lensing B. M. Jellema Mw. J. H. Krijnen J. Franssen Mw. M. M. H. Kamp D. W. Querido R. Groothoff C. de Leve-Haagman J. M. van de Van J. Vortman-van Assen A. B. I. M. Vos de Wael Th. F. J. Jansen H. F. Dijkstal A. J. G. Leijten A. F. M. Krijger C. H. Begaardt

~Wegens

staken van de stemmen in het hoofdbestuur werden deze kandidaten ex aequo geplaatst in een door loting bepaalde volgorde.

1 _{De plaatsen 2 t/m 8 hebben gelijke rangorde en de centralevergaderingen van kamercentrales bepalen de volgorde waàrin deze kandidaten op de plaatsen}

2 t/m 8 op de kandidatenlijst in de betrokken kieskring zullen voorkomen.

2 _{De plaatsen 9 t/m 20 hebben gelijke rangorde en worden in vier groepen van drie kandidaten op de plaatsen 9, 10 en 11 geplaatst op een gedeelte van}

de kandidatenlijsten. Daartoe zijn vier combinaties van kieskringen gevormd. Binnen elke combinatie van kieskringen is de centralevergadering van de

betrokken kamercentrale bevoegd de volgorde te bepalen.

De plaatsen 2 t/m 8, 9 t/m 20 alsmede 33 t/m 36, 37 t/m 40, 41 t/m 44, 45 t/m 48 en 49 t/m 52 zijn telkens onderling van gelijke rangorde.

'

De kandidaten wier namen vet gedrukt zijn, zijn bewindslieden (oud-leden Tweede Kamer) respectievelijk zittende leden van de Tweede Kamer.

Kandidatenlijst

olgens besluiten

van de

verkiezingsraad

van 13 december

1980

A B ABCD

c

D 1) Wiegel 2)

_sm;t-K~•

}

3) Rietkerk In volgorde van voorkeur

4) Nijpels ·

5) Mw. Kappeyne van de Coppello als door de desbetreffende

6) De Korte

7) Van Aardenne kamercentrale te bepalen.

8) Ploeg

9) Dees2 _Braams2 _Koning2 _{Van Eekelen}2

10) Evenhuis2 _Hermans2 _Ginjaar-Maas2 _Bolkestein2

11) Scherpenhuizen2 _Waalkens2 _{De Beer2 Keja}2

12) Tripels 13) Verkerk-Terpstra 14) Van Erp 15) Joekes 16) P.M. Blauw 17) Jacobse 18) J. D. Blaauw

19) Rempt-Halmmans de Jongh

20) Weisglas

21) Steenmeijer

22) De Voogd

23) Remkes

24) Visser-van _den Berg Lauxtermann Korthals Lensing

25) Franssen Portheïne Jellema Mr. Krijnen

26) Mw. Kamp De Leve-Haagman Querido Groothoff

27) Vortman-van Assen Van de Ven Vos de Wael Jansen

28) Bogaard! Krijger Dijkstal Leijten

29) Op de plaatsen 29 en 30 in elke kieskring twee kandidaten naar eigen voorkeur van de centrale-vergadering van 30) de kamercentrale. Zi~ voor verdere toelichting oorspronkelijk ontwerp (rose bijlage B).

A: ·s-Hertogenbosch, Tilburg, Leeuwarden, Zwolle, Groningen en Assen B: Arnhem, Nijmegen, Utrecht en Maastricht ·

C: Rotterdam, 's-Gravenhage, Leiden en Dordrecht D: Amsterdam. Den Helder, Haarlem en Middelburg

Commissie Cumulatie Functies

Ingevolge de aanvaarding in de jaarlijkse algemene ver

-gadering te Groningen van een amendement van de afdeling Maassluis heeft het hoofdbestuur ingesteld een Commissie Cumulatie van Functies. Deze commissie, waarvan de heer P. M. Blauw, lid van het dagelijks bestuur, voorzitter is, bestaat voorts uit A. H. Korthals,

J. den Ouden, mevr. A. C. Overdijk-Back, J. W. Ver

-beek en W. J. Vuursteen. De commissie is geruime tijd geleden met haar werkzaamheden begonnen en hoopt in de jaarlijkse algemene 'vergadering 1981 verslag van

16

haar bevindingen te doen.

Teneinde te voldoen aan de in de aanvaarde motie uitgesproken wens naar een overzicht van de mate waarin cumulatie voorkomt heeft de commissie een dè

-zer dagen bij de afdelingen geïnformeerd op welke schaal en bij welke soort van functies cumulatie voor

-komt.

b B

Met zes ,,SPREKENDE" pie-pers

Met het ,.Auto Page" Mini Oproepsysteem kunnen d.m.v.

6 kleine zakontvangers, 6 per-sonen onafhankelijk van elkaar worden opgeroepen en hen gesproken berichten/medede-lingen worden doorgegeven. Geheel compleet f 1950,-excl. BTW. Sa Setneren Phone 04937-2847

VER CO

GEMEENTELIJK INTERNAAT

TER APEL

( 15 km van Emmen) Capaciteit 54 jongens en meisjes. Eénpersoonskamers.

Intensieve individuele studiebegeleiding.

Opleidingsmogelijkheden: alle vormen van onderwijs. Zeer goede examenresultaten.

Inlichtingen en prospectus bij de directeur, J. W. A. Vos-sen, Sellingerstraat· 75, 9561 TA Ter Apel. Tel.: 05995-1642.

Voor urtgebrerde documentatie stuur deze ad-vertentie rn open enveloppe met achterop uw

naam en adres naar

DUJARDIN BRANDKASTEN ANTWOORDNUMMER 24 4140 VB LEERDAM of bel even: 03451 ·6110. _wo Dt! lllt'UW(' lwttiHfllt'tllmlcllc!"-''cJII dL· p(lt11 ,,. 01 twluWIISt' uwtw lt'r ~ L'll

~~

HERMÈS- PARIS

,·oulwe. ~port. an:(.'HOII't'\ 11,\1 11 I U( UUI UI Jl-\1'11 CO\ I IC /lfl~

International Secretary Services. Uitzendbureau voor en door secretaressen.

Kantoren te Den Haag, tel. 070-654900, Rotterdam, tel. 010-136860, Amsterdam, tel. 020-220644.

65 JAAR, EN DAN ...

pensioen. Zult u kunnen rondkomen met de helft van uw inkomen_ 7 Verhoog dus uw pensioen. U kunt een kleine koopsom storten of prem1e betalen, de fiscus helpt u en: HOUTVERZEKERINGEN - LID NVA, Hogeweg 20, 2244 GS Wassenaar, tel. 017 51 - 7900.

n11m

nean

PROMINENT IN LICHTREKLAME

020-733928

v ostadestraat 21s AMSTERDAM

01621-14939

lissenveld 4 3 RAAMSOONKSVEER

De enige cognac die niets te verbergen heeft

glashelder . . .