• • •
\fl et
ocra te •
NUMMER -889 VRIJDAG 21 OKTOBER 1966
De val van het kabinet
e Premier Cals in Volkskrant-PRIKKELS interview, op de vraag of drs.Schmelzer hem niet tijdig had ge- ïnformeerd: "Ik heb van- Norbert van tevoren niets gehoord dan pas vijf minuten voor half vier."
Mr. Toxopeus en t>rof. Witteveen zijn de grote overwinnaars van de nacht van de 14de oktober.
Dat schreef het Haagse r .-k. dagblad
;,Het Binnenhof" daags na het in de Tweede Kamer gevallen votum, waar- door het kabinet-Cals ten val werd ge- bracht.
Wij zullen ons niet venliepen in de diepste roerselen bij de schrijver, om dit zijn katholieke lezers zo nadrukke- lijl• voor te houden. Is het om de ver- antwoordelijl•heid in ieder geval af te schuiven van de Ii:VP-fractie?
Hoe dit zij, het klO])t in ieder geval wel met onze mening dat dit Kabinet met d e z e begroting in het landsbe- lang niet verder mocht werlten. Het !dopt eveneens met de pikante mede<leling van de heer Sclnnelzer aan de parlementaire persvertegenwoordigers onmiddellijk nadat de ministers hun lwffertjes had- den gepakt en mr. Van Thlel na een -marathon-vergadering van ruim 17% uur in de prille ochtend van de 14de oktober lle hamer had laten vallen.
Schmelzer's ·onthulling
Het Kabinet, ro onthulde hij, zou tàch zijn gevallen, oolt zonder zijn motie. Vele leden van zijn fractie zouden dan name- Hjk moeilijk tegen· de eerder ingediende moties van de oppositie (die van de VVD dus, want de CHU kwam niet met een eigen motie) hebben kunnen stemmen.
Uit langzamerhand omtrent de drama- tische tussentijdse fractievergaderingen van de KVP naar buiten gedruppelde bijronderheden is inmiddels wel komen vast te staan, dat zeker 20 leden van de KVP.fractie hun stem aan de algemeen alz motie van wantrouwen opgevatte motie van de heer Toxopeus en de zijnen zouden hebben gegeven.
En hoewel zij aldus nog geen meer- derheid zou hebben behaald, zol,l - zo verzekerde de heer Schmelzer - minis- ter-president Cals in de "desertie" van zoveel leden van de grootste regerings·
fractie toch aanleiding hebben gevonden om het bijltje erbij neer te leggen.
Volledig succes dus inderdaad voor de heer Toxopeus, die reeds zijn rede in eerste aanleg was geëindigd met de con- clusie: Dit Kabinet dient heen te gaan.
Voegt men daaraan toe, dat zelfs de fractievoorzitter van de PvdA, drs. Ne- derhorst, erkende dat de VVD, bij mon·
de van prof. Witteveen, tenminste een concreet alternatief had voorgesteld -'- een alternatief plan waarover viel te discussiëren en dat als basiP voor een gedachtenwisseling kon dienen - en dat diens rede "niveau" had, dan n1ogen wij hierbij vaststellen, dat onze fractie voortreffelijk werk heeft verricht en ge- daan heeft wat de partij van haar ver- wachtte·.
Om alle misverstand te voorkomen, vermelden WIJ daarbij echter maar meteen, dat prof. Witteveen toch tot de- zelfde conclusie kwam als mr. Toxopeus en hij dit plan alleen voorlegde voor het geval het Kabinet toch nog overeind mocht blijven.
Woordelijk zei prof. Witteveen het al- dus: "Het Kabinet is (in dit opzicht) zo tekort geschoten, dat het onzes inziens zal moeten heengàall; mijn fractievoor- -zitter zei dat al. Wanneer het echter door
voortgezette vergeeflijkheid van de re- geringsfracties in functie mocht blijven, zal het de taak van de Kamer zijn, alter- natieven te onderzoeken en het beleid waar mogelijk om te _buigen."
e Was 't niet netter geweest als u wel iets had gehoord? Cals:
"Tja, b,et h o e f t natuurlijk niet."
e Wim Kan over de heer Schmel- zer: "Die man is net een gladde tekkel met een vette kluif in zijn bek. Hij heeft Cals een stok tus- sen de benen gesmeten en riep toen: Val niet!"
e Wim Kan over minister Ver- dam: "Verllam is een verlate mi- nister met vervroegd pensioen."
e Minister Luns, bij het verlaten van het Kamergebouw tijdens de nacht van Schmelzer om commen- taar gevraagd: "Geen commen- taar, te laat... te vroeg."
e Mr. G. B. J. (Hiltermann, voor buitenstaanders) over Sehmelzer:
"Iemand die altijd makkelijk te volgen is, zomler <lat je weet wat hij bedoelt."
te zijn gericht tegen "de politieke com- binatie van dit ogenblik."
Het kabinet i$ gevallen, de ministers pakken hun tassen
Minister Cals en zijn medeleden van het. Kabinet aanvaardden deze interpre- tatie echter niet. Na een kort beraad verklaarde de minister-president, dat het Kabinet in de door drs. Schmelzer na- mens de overgrote meerderheid van diens fractie ingediende motie niets an- ders kon zien dan een gebrek aan ver- trouwen in het financieel-economische beleid van het Kabinet. Het rou - zo zei hij - de Kamer wel duidelijk· zijn, welke consequenties het gehele Kabinet aan de eventuele aanvaarding van deze motie zou verbinden.
De moties
Die "voortgezette vergeeflijkheid"
heeft een Kamermeerderheid, inclusief de overgrote méerderheid van de KVP- fractie, ten slotte toch niet meer willen en kunrien opbrengen.
De motie-Toxope:w;, welke blijkens mededeling van de heer Schmelzer het Kabinet dus ten val zou hebben ge- bracht, luidde :
"De Kamer, gehoord de algemene politieke en financiële beschouwingen;
constaterend dat de begroting niet vol- doet aan de eis van evenwichtsherstel;
verontrust over het feit, dat zware lasten naar 1968 worden verschoven;
spreekt als haar oordeel uit, dat het uitgaven- en belastingbeleid zodanig moeten worden herzien, dat de bezwa- ren worden weggenomen."
Stemming over deze motie zou de KVP fractie in twee helften hebben doen uit- eenvallen en zou haar, naar men vrees- de, _naar buiten te veel tot de "bij- wagen" van de VVD hebben gemaakt.
Zo kwam er een eigen ~ van d•3 KVP, ingediend door de heer Schmelzer, luidend:
"De Kamer, gehoord de algemene po- litieke en financiële beschouwingen over de rijksbegroting 1967;
van mening dat in het voorgenomen financieel-economisch beleid meer waar- borgen moeten worden gelegd voor sen evenwichtige groei en tegen verdergaan- de geldontwaarding en werkloosheid;
spreekt als haar overtuiging uit, dat mede met het oog op de mogelijkheden voor 1968, naast een verbetering van de dekking 1967 maatregelen ter voorko- ming van extra-uitgavenstijging voor 1968 noodzakelijk zijn;
nodigt de regering uit, daartoe voor- stellen te doen."
Op deze motie kreeg de heer Schmel- zer na een moeizaam beraad (waarvoor de vergadering midden in de nacht nog weer bijna een uur moest worden ge- schorst) zijn hele fractie op vier leden na mee.
Om ook de twijfelaars in zijn fractie
nog mee te krijgen, moest hij echter een kameleonachtige interpretatie daar- aan verbinden·, die niet geheel ten on- rechte de hoon van de socialistische fractievoorzitter uitlokte;
Die interpretatie was, dat zij "be- paald nieV' mocht worden uitgelegd als een gebrek aan vertrouwen in het g e - h e 1 e regeringsbeleid en ook niet als
Niettemin werd zij, naar men weet, met 75 tegen 62 stemmen aangenomen.
De voorstemmers waren de KVP (op 4 leden na), de VVD. de CHU, de SGP, de Boerenpartij en de heer Jongeling (GPV). Tegenstemmers: de PvdA, de ARP, de PSP, de- CPN en de INP'ers
(Vervolg op pagina 6)
DE KABINETSFORMATIE
ZOALS wel te verwachten was is aan drs. ·w. K. N. Schmelzer, de voorzitter van de KVP-fractie in de Tweede Kamer, door H.M. de Koningin een opdracht tot kabinetsformatie verleend.
De tornlUiering van de opdracht, namelijk de "vorming van een kabinet", is wel bijzonder ruim. Men kan er, om met de eerste reactie van mr. Toxopeus na het bekend worden van deze opdracht te spreken, "van alle's onder volstaan".
Ook de vraag of het te vormen kabinet zich mede tot taak zal stellen "de bevordering ·Van vervroegde verkiezingen en mitsdien- de ontbinding van de Tweede Kamer der Staten Generaal op korte termijn", zal nader worden beslist.
WANNEER dit nummer van ons blad verschijnt, weten de lezers waarschijnlijk meer dan op het ogenblik van het schrijven van dit commentaar*) bekend is.
Met name geldt dat voor de richting waarin de eerste werkzaamheden van de formateur zullen blijken te zijn gegaan.
Vanzelfsprekend kan van -een partij als de VVD, die haar mede-verantwoordelijk- heid voor het landsbelang kent, verwacht worden dat zij zich aan het medewerken aan een constructieve oplossing, zo dit haar in enig stadium van de kabinets- formatie wordt gevraagd, niet zal onttrekken.
EVEN vanzelfsprekend lijkt het ons dat zij slechts die oplossing als constructief en in het landsbelang zal kunnen aanvaarden, die aan haar grote bezwaren tegen de politiek - en in de eerste plaats de financieel-economische politiek - van het kabinet-Cals in behoorlijke mate tegemoet komt.
Ook een vervroegde kiezersuitspraak lijkt ons geheel in de lijn der wenselijk- heden en verwachtingen te liggen. -
*) Dinsdagavond 18 oktober.
• Pag. 3:
• Pag. 6:
• Pag. 7:
De zaak Zegering Hadders De overzichten van Witteveen Vakbandsverdriet
A.W.A.
2 - vrijdag 21 oktober 1966 VR!Jt:fEID EN DEMOCRATIE
De "Piefer:sberg-conlererifie"
De functie van een modern minister- schap is zwaarder van inhoud en vorm geworden. Daar geldt b.v. de verant·woordelijkbeid ten aanzien van .de mi·
nisterraad. De ervaring heeft geleerd dat de departementsambtenaren uit het goede hout gesneden zijn. Niet de bureaucratie maar de democratie kost tijd.
DE "Pietersberg-conferentie" van de vrouwen in de VVD, op zaterdag 8 en zondag 9. oktober te Oasterbeek ge- houden, werd geopend door de vice-pre- sidente, mevr. mr. M.N. W. Dettmeijer- Labberton, daar de presidente, . mevrouw E. A.· J. Scheltema-Conradi door om·
·standigheden pas 's avonds aanwezig kon zijn. Mevrouw Dettmeijer riep op niet afzijdig te blijven ten aanzien van het gebeuren om ons heen, want door onverschilligheid .Kan onze westerse de·
mocratie te gronde gaan. Wij moeten positieve belangstelling tonen en een werkzaam aandeel nemen.
Na de toespraak van de vice-presi- dente werden enkele huishoudelijke me·
dedelingen gedaan. O.m. was een tele- gram ontvangen van
het hoofdbestuur van de JOVD. Te- vens werd de heer H. J. L. Vonhoff, lid van het dagelijks bestuur van de VVD welkom _geheten.
Vervolgens kwam de eerste inleider, mr. J. G. Rietkerk (secr. Centraal So- ciaal Werkgevers Verbond) aan het
woord. Hij verwees naar perspublika- ties rondom de besprekingen tussen werkgevers en minister Veldkamp over de kostenontwikkeling van de sociale verzekeringen, waarmede tien miljard gulden is gemoeid (bijna de helft van 's rijks begroting!). Na een historisch overzicht van de ontwikkeling en groei der sociale verzekeringen gaf spreker als liberaal standpunt weer: burger en màatschappij zijn primair verantwoor- delijk voor het eigen bestaan. Daar waar te grote lasten fnuikend zijn voor de persoonlijke ontplooiing, is sociale verzekering een middel. Het socialisti- sche standpunt daarentegen propageert:
alle heil van de staat door staatsvoor·
zieningen en indien het niet anders kan, verantwoordelijkheid van de burger. Wat staat ons nu te wachten? Daar is de nieuwe arb~idsongeschiktheidswet met waardevaste uitkering. Hieraan kan men van werkgeverszijde zonder meer mede- werken.
Wat AOW en AWW betreft, deze zijn door ons volk aanvaard en onmisbaar geworden. Nieuwe · premiegrens tot i 14.000 niet als nieuw element dat de uitkeringen met de loonindex meestijgen.
Dit is geen staatsverzorging; de finan- ciering geschiedt door premiebetaling van iedereen.
Voorts is er de Algemene Kinderbij- slagwet 1962 voor i e d e r e e n met meer dan twee kinderen (niet te verwarren met de Kinderbijslagwet, waarbij elke loontrekker voor elk kind toeslag ont- vangt). Als liberaal vraagt men zich af, aldus mr. Hietkerk, of hier van leniging van algemene nood in brede kring sprake is. Het effect van deze wet is immers, dat inkomens van kleine naar grote gezinnen worden overgehe- veld. Spreker meent dat deze wet niet noodzakelijk is, temeer als men be- denkt dat er gewerkt moet worden aan een evenwicht tussen kosteri en voor- zieningen.
De op stapel staande Algemene Wet op zware geneeskundige risico's, waar- van de kosten 1,6 pct. bedragen dient volgens mr. Rietkerk positief benaderd te worden. Veel minder enthousiast was spreker ·over het voorstel de gehele bevolking met inkomens tot i 14.000 in een verplicht ziekenfonds te bundelen, omdat hierdoor een grote · premiever- zwaring optreedt. Over de vraag hoe dit project gefinancierd zou moeten wor·
den, werd uitgebreid van gedaèhten o-e.
wisseld. Uit de vele vragen die ~en stelde bleek wel hoe zeer dit onder- werp in ·de belangstelling staat. .
's Zaterdagavonds werd de conferen·
,... Vrijheid en~_
Democratie~
iwLIEIUI"I. .. AD VAN CE VO'-O<~PARTIJ VOOR VRU .. EID EN pE..,OCR ... TIE!
Weekblad van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.
Adres van de administratie (zowel voor abonnementen als voor advertenties): Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).
Tel. 010-11 10 00, abonnemen- ten t§lestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid en Democratie te Rotterdam.
Hoofdredacteur:
Ph. C. la Chapelle jr.
Adres van de redactie:
Nieuwe Herengracht ·89 B te Amsterdam-C.
tie, behalve door de heer H. J. L. Von- hoff, ook bijgewoond door de voorzit·
ter van de VVD de heer ir. K. v.d.
Pols en door mevr. Witteveen, die door onze presidente van harte welkom wer- den geheten.
Prof. dr. H. J. Witteveen
Over het onderwerp "kapitaalvorming en welvaart" sprak prof. dr. H. J. Wit- teveen met de gloednieuwe spaarnota be- zwerend in de hand. Na de vooroorlogse wijze van sparen en
kapitaalvorming te hebben toegelicht, behandelde bij de na-oorlogse peri9de van kapitaalvor- ming, die in ons land zeer omvang- rijk is geweest.
De investerings- behoeften waren ook zeer groot, aanvan- kelijk in verband met de inhaal van
oorlogsschade, vervolgens door de be- volkingsgroei en de technische ontwik- keling.
De Nederlandse economische politiek is er lange tijd op gericht geweest het loonpeil relatief laag te houden. Dit droeg ertoe bij haar kapitaalvorming op een hoog peil te brengen. Ook kon daar·
door de uitvoer sterk toenemen.
Deze politiek is succesvol, In zekere zin zelfs tè succesvol geweest. Een groot tekort aan arbeidskrachten is ont- staan. Een aanpassing van het loonpeil bij de andere EEG-landen is mede daar·
door onvermijdelijk geworden.
Thans is het onze opgave ·om bij een relatief veel hoger looopeil toch het be- sparingsniveau zoveel mogelijk te handhaven. Dit is van _groot belang voor het evenwicht in onze economie en voor onze toekomstige groei. Van bijzonder veel belang is het psychologische kli- maat en de verwachtingen t.a.v. de toe·
komst. Daaraan ontbreekt op het ogen- blik veel. In dit opzicht moet verbete·
ring worden bereikt. Een krachtige po·
litiek tot stabilisatie van de geldwaarde is daartoe vereist. •
Nadat de gestelde vragen waren be·
antwoord gaf de presidente uitdrukking aan haar waardering voor het feit dat prof. Witteveen, ondanks zijn voorberei·
dingen voor de algemene beschouwingen
in de .Tweede Kamer toch tijd had weten te vinden voor zijn causerie.
Mevr. drs. J. F. Schouwenaar- Franssen
Na de morgenwijding bestond er 's zon.
dags zeer veel belangstelling voor het traditionele vragen-
uur. En er werd veel gevraagd! Teveel om hier te vermel- den (helaas). Een ere-saluut aan onze- v:rouwelijke Kamer- leden voor de intelli- gente en geestige wijze van antwoor- den. In de koffie- pauze werd er nog veel nagepraat en zo naderde de mid-
da;g. met het programmapunt "Modem Mm1sterschap", toegelicht door mevr.
drs. J. F. Schouwenaär-Franssen.
Na een humoristische inleidino- schet- ste zij de ontwikkeling van het r;;.inister- schap sedert 1815. Na de Bataafsche Re- publiek viel een toenemende invloed van volk en reg.ering te constateren, als- mede een versterking van de positie der kamerleden en de ministeriële ver- antwoordelijkheid. M.a.w. de democra-
tis~he gedachte werd versterkt. De in- vloed van de overheid werd intussen uitgebreid door algemene voorzieningen en het onderhouden van de internatio- nale betrekkingen. Tevens ontstond een uitbreiding van de collectieve verant·
woordelijkbeid van de ministerraad en werd de taak van- de minister-president uitgebreid.
De ontwikkeling van heden dreigt een andere kant uit te gaan door een af.
nemende invloed van het volk op de regering. Welk tegenspel kan een ka- merlid tegenwoordig de minister bieden wanneer men in aanmerking neemt het enorme departement, dat als een uit- stekend functionerend apparaat achter de minister staat? Spreekster pleitte voor "braintrusts" vanuit de politieke partijen, waar het kamerlid adviezen kan inwinnen. Want wie is er tegen- woordig beter geïnformeerd dan de minister zelf? (Me.de daarom was het plan-Joekes zo ·knap!) In dit verband werd gewezen op de Teldei:sstichting, die onafhankelijk van de VVD een li·
berale braintrust vormt.
Wat de vorm van modern minister-- schap betreft: Vooral veel contacten on- derhouden met collega's en medewer·
kers, veel zien, lezen en luisteren en vooral veel denken en dan kiezen. Spreek.
ster kwam tot de conclusie, dat modern ministerschap veel dieper ingrijpt in het leven van de burgers dan vroeger, vooral omdat men tot het besef wordt gedwongen dat achter elk cijfer (van be- groting of uitkering) de mens staat. De functie brengt tevens mede een grotere publiciteit en mobiliteit, waartegen men fysiek opgewassen moet zijn. De situa- tie vraagt om contact met de partij, met de maatschappij en dan is er ook nog het eigen leven!
Het staan aan de top weegt persoon- lijk zeer zwaar (daar is de eenzaamheid van het individu) waartegenover staat het bijdragen tot het algemeen welzijn en d~ creativiteit. Als persoonlijke noot gaf mevr. Schouwenaar-Franssen ons mede: men leert zijn eigen begren- zingen juist in deze positie kennen!
Van de gelegenheid tot stellen van vragen werd dankbaar gebruik ge- maakt.
Sluiting
Alvorens tot sluiting over te gaan richtte de presidente zich met een dank- woord tot onze secretaresse, mej. Joh.
Springer, voor het enorme werk dat zij had verricht om de bijeenkomst tot een groot succes te maken. Door een hartelijk applaus werd dit dankwoord onderstreept. Mej. Springer merkte op, dat de sfeer van de èoriferentie feite- lijk door de deelnemers zelf wordt ge- maakt. Door deze sfeer voelde zij zich
altijd 'gedragen. ·
Dat ·deze 16e eoi:rferentie wellicht de laatste zou zijn, die ·mej. Springer !1eeft · voorbereid; omdat zij· zich helaas wil terugtrekken, was de enige sombere noot in dit zo uitermate leerzame week·
end op de "Pieters berg".
Na alle aanwezigen voor hun belang- stelling en medewerking te hebben be·
dankt, sloot de presidente de conferen- tie 1966.
Tot het volgende jaar.
W. C. BUSSINK"TEN BRINK · M. E .. TH. MAATEN-EINS
HUtDIGING AFGETREDEN ROTTERDAMSE RAADSLEDEN
RESPECT en bewondering vervul-
" len ons voor. de manier waarop de afgetreden raadsfractie, steeds met inachtneming van de liberale beginse- len, de publieke zaak in Rotterdam heeft gediend. Dat respect kan te gro- . ter zijn als men overweegt dat het hoe
langer hoe meer moeite kost jongeren te vinden, die zich voor dit werk willen lenen. Aan de energie, de toewijding en het enthousiasme die de ·leden van de oude fractie ten toon hebben ge- spreid, kunnen de jongeren zich spie- gelen."
Zo ongeveer sprak jhr. inr. G. 0. J.
van Tets, de voorzitter van de afdeling Rotterdam, in een enigszins feestelijke afscheidsbijeenkomst die vorige week woensdagmiddag op instigatie van het afdelingsbestuur in het Rijnhotel te Rot- terdam is gehouden ter ere van de af.
getreden raadsleden. Op die bijeen- komst hebben vele partijleden, mitsga- ders talrijke raadsverslaggevers en -overzichtschrijvers, acte de présence gegeven. Onder de eersten merkten wij o.a. de voorzitter van de partij, ir. K.
van der Pols, en de oud-voorzitter, prof.
mr. P. J. Oud, op. ·
In zijn woord ten afscheid heeft de heer Van Tets eraan herinnerd dat de leden van de oude raadsfractie hun func- ties zeer geruime tijd hebben vervuld.
Om precies te zijn: ir. F. W. C. Blom acht jaar, mevrouw ir. A. Kuiper- Struyk dertien jaar, de heer C. van der Linden zeventien jaar en de heer J. u.
S??ilthuis ze~fs ruim vijfentwintig jaar.
ZlJ hebben z1eh uit het raadswerk moe- ten terugtrekken hetzij wegens gevor7
derde leeftijd, hetzij om redenen van gezondheid.
.. De heer Van Tets kon er verder op WlJzen dat de gemiddelde leeftijd van de nieuwe liberale raadsleden veel la·
ger ligt. Dat heeft zijn voor- en zijn nadelen. De hoop is gerechtvaardigd dat de voordelen zullen gaan overheersen.
Met beste wensen voor de toekomst bood de heer Van Tets de scheidende raadsleden uit erkentelijkheid voor al hetgeen zij voor de liberale zaak heb- ben gedaan de memoires van mr. Stik- ker aan. Mevrouw Kuiper en de dames Blom, Schilthuis en Van der Linden overhandigde hij bovendien een bloeme- tje.
Uit naam van de oude raadsfractie
h~eft ir. Blom dank gezegd voor de vriendelijke toespraak en het aangebo- den geschenk. Hij getuigde dat het hem
De heren J. U. Schüthuis (links) en 0. v. d. Linden, wier portretten bij een vorige plaatsing verwisseld werden
vergund is geweest leiding te mogen geven aan een bijzonder gezellige frac- l:lie, niet het minst in de jaren toen die fractie nog acht leden telde. Nadat in de vorige zittingsperiode de getalssterk·
te was teruggevallen tot vier fractiele- den is het raadswerk onmisken- baar moeilijker geworden. Niettell11in was er . ook . toen nog sprake van een team in de allerbeste zin van het woord.
De heer Blom sprak er ten . slotte zijn blijdschap over uit aan h'et bestuurlijke werk in ··deze toch wel heel boeiende stad te hebben mogen deelnemen.
Bij ontstentenis van mr. K. Staab de voorzitter van de nieuwe raadsfra~tie is mr. H. C. G. L. Polak als woord:
voerder van deze nieuwe ploeg opgetre·
den. Hij gaf als zijn stellige overtuiging dat de leden van de oude fractie in de achter ons liggende jaren met veel wijsheid en geestdrift in de raad wèrk- zaam zij:n geweest, vol toewijding aan de liberale gedachte. In dit verband kon hij herinneren aan het sprqokje van Andersen waarin de nachtegaal de tra·
nen in de ogen van de keizer als het schoonste geschenk beschouwt. Het mooiste geschenk voor de afgetreden raadsleden zal ongetwijfeld de dank·
baarbeid · van de partij :Zijn.
Aan de andere kant meende mr.
Polak te moeten · waarschuwen .. dat
niet alles bij het oude kan en zal blij- ven. Men zal er zich mee moeten ver- zoenen dat de verjongde fractie, mis·
schien wel met enige begrijpelijke im- pulsiviteit, aan de slag is gegaan. Er verandert iets in de toon zowel als in de achtergronden.
Men bedenke, aldus de heer Polak, dat wij de last van onze jonge leeftijd dragen. En dat wij met schade en schande wijs moeten worden. Doch ·één ding zal bepaaldelijk hetzelfde blijven.
Wij zullen evenals onze voorgangers het raadswerk verrichten vanuit de libera- le gedachte, die de enig goede gedachte is.
Hierna hebben nog twee andere spre- kers het woord gevoerd. En wel de he- ren W. Baggerman en C. van der Lin- den. Eerstgenoemde maakt deel uit van de nieuwe fractie, maar hij heeft twee zittingsperioden terug zijn "leertijd"
doorgebracht in <;Ie toenmalige fractie van acht. Door zijn samenwerking met de scheidende raadsleden in deze frac- tie was hij in. staat van ieder hunner een ilchets te geven van de kenmerken- de karakter· en politieke eigenschappen.
De heer Van der Linden heèft de ge- legenheid aangegrepen lof toe te zwaaien.· aan de heer Blom onder wiens leiding de leden van de· oude fractie bijzonder prettig en vruchtbaar hebben samengewerkt. De leden van de nieuwe fractie wenste hij veel geluk toe.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE vrijdag 2.1 oktober 1966.- 3
De zaak Zegering Hadders
Het incident Getuigenis
in de Kamer· van
H. Dijkstra
TIJDENS de rulgemene beschouwingen·
, in de Tweede Kamer heeft zich een onverkwikkelijk incident voorgedaan, waarbij het opnieuw tot een treffen kwam tussen de VVD en de Boeren- partij. De heer Koekoek betoogde in zijn onsamenhangende rede, dat V'erschillen- de kamerleden ten onrechte de kwestie- Adams ter sprake hadden gebracht. De Boerenpartij heeft volgens hem nog nooit oud•NSB'ers op de voorgrond ge- schoven. Wel meende zij, dat deze lieden zich ook zouden mog1en "oriënteren" in de politiek. "Dat blijkt niet te mogen,
1m~ear ze moeten wel stemmen," aldus
De heren Zegering Hadders (links) en Koek·oek (op de rug gezien)
De heer Zegering Hadders is na de oorlog slachtoffer geworden van een mislukt outvoeringsplan van de illega- liteit. Ten onrechte heeft hij zioh wegens verraad van een Britse piloot moeten verantwoorden.· "Zonder dat iemand dat in de oorlog wist heeft hij op aHe mogelijke manieren het verzet in Drenthe en Noord-West-Overijssel ge- steund.· vooral financieel ten behoeve van de onderduikers. Hij i.s terecht vrij·
gesproken, want het zogena-amde ver- raad was een onderdeel van het out- voeringsplan van de illegaliteit."
Koekoek. De grote partijen hebben volgens hem ook geen maatregelen genomen om oud-NSB'ers uit openbare functies te :hou<!en. "Wat de VVD is overkomen met Zegering Haddersis nog wel heel iets anders dan de kwestie-Adams," voegde hij hier aan toe.
Onmiddellijk snelde fractievoorzitter Toxopeus naar voren om te protesteren.
"U weet dat de heer Zegering Hadders tot in hoogste instantie is vrijgesproken."
Maar Koekoek was niet te stuiten: "In alle grote partijen zijn er mensen die lid zijn geweest van de NSB en in de Kamer, de Provinciale Staten of gemeente- raden zitten," zo oreerde hij.
Voorzitter Van Th~el zei dat de heer Koekoek het recht had zijn be1eid in de kwestie-Adams te verdedigen: "Maar u verded1gt u niet, u gaat in de aanval."
Koekoek: "Dat was inderdaad mijn bedoeling."
Nadat de Boerenleider was uitgesprokten, vroeg mr. Toxopeus, die inmiddels ove1'leg had gepleegd met de fractievoorzitters van de andere ·grote partijen, het woord OV'er de orde. Mede namens zijn collega's verzocht hij de voorzitter om de heer Koekoek in de gelegenheid te stellen zijn beschuldigingen waar te maken.
"Welke leden van deze Kamer zijn lid geweest van de NSB?"
Op de publieke tribune klonk een spontaan applaus op, na deze doeltreffende reactie van de heer Toxopeus. De voorzitter schorste een kwartier, waarna Koekoek weer het woord kreeg.
Aanvankelijk trachtte hij aan een échec te ontkomen door te beweren, dat hij niet had gesproken over leden van de Kamer die -lid zouden zijn geweest van de NSB. "Ill: heb het aneen gehad oV'er de heer Zegering Hadders," zo liet hij dàar onder grote verontwaardiging opnieuw op volgen. Overigens nam hij de heer Zegering Hadders niets kwru1ijk, maar hij wilde wel weten of aneen de Boeren- partij haar gelederen zou moeten zuiveren.
De voorzitter: "U hebt het woord g'ekregen om antwoord te geven op een con- crete vraag. U moet namen noemen van leden van deze Kamer, die lid zijn ge- weest van de NSB."
Koekoek (aarzelend): "Dat kan ik op het ogenblik niet" (hoongelach Óp de
tribunes). · .
Mr. TÓxopeus: "Ik wil nu iets horen over Zegering Hadders. U hebt hem ver- dacht gemaakt."
Koekoele "Zegering Hadders heeft een paar Engelse piloten, die voor onze be- vrijding vochten, in handen gespeeld van de Duitsers. Daar is hij .dan later voor Vrijgesproken. Daarom heb ik het er ook niet eerder over gehad."
Mr. Toxopeus (woedend): "Maar die vrijspraak, dat zegt u niets?"
Koekoek: "Dat zegt me wàt, ja, maar niet zoveel."
De heer Rooivink (ar) :· "De heer Koekoek heeft m-eegedeeld, dat hij over brieven beschikt uit alle partijen, waaruit het NSB-verleden blijkt van vertegen- Woordigers van deze partijen in staten en gemeenteraden. Koekoek mag niet zeggen: ik heb ze hier, maar ik zal ze niet voovlezen."
Ook de heer Nederhorst wilde namen horen.
Koekoek las vervolgens één brief voor, waarin een beschuldiging werd geuit aan het adres van iemand, die in Eygelshoven gemeenteraadskandidaat zou zijn geweest voor de PvdA. Aangezien de heer Nederhorst categorisch kon verklaren, dat de genoemde nooit voor de PvdA in enig vertegenwoordigend lichaam had gezeten, was de beschuldiging echter niet interessant meer.
Verder noemde Koekoek uit het hoofd nog een vijftal namen, die in de -laster- campagne van zijn partij al eerder zijn genoemd en waarover reeds afdoende op- heldering is verschaft.
De heer Toxopeus concludeerde ten slotte, dat Koekoek zijn beschuldiging aan het adres van de heer· Zegering Hadders diende terug te nemen. ,
Koekoek: "Wat waar is m~em ilt nooit terug. Zegering Hadders heeft toch zelf gezegd dat hij met een politieman over de piloot heeft gesproken."
Mr. Toxopeus kwam toen met een motie, di-e m-ede-ondertekend was door de fractievoorzitters van a1le partijen, behalve de Boerenpart:ij.
De teltst van deze motie luidt:
De Kamer, gehoord de besprekingen, gehoord de door de heer Koekoek geuite beschuldiging aan het adres van de heer R. Zegering Hadders, als zou de heer Zegering Hadders een of meer geaillieerde piJloten hebben verraden aan de vijand en de mededeling van de heer Koekoek dat het hem bekend is dat de heer Zegering Hadders te dier zake in hoogste instantie is vrijgesproken;
spreekt er haar scherpe afkeuring over uit dat de heer Koekoek de door hem aan het adres van de heer Zegering Hadders geuite beschuldiging niet heeft terug- g·enomen, onder aanbieding zijner wrontschuldiging, ondanks zijn wetenschap Van de ter zake door de hoogste bevoegde rechterlijke instantie uitgesproken vrij- spraak;
en gaat over tot de orde van de dag.
De motie werd aangenomen met 109 stemmen voor en slechts twee (van de heren Koekoek en P. Voogd) tegen.
Dit is de mening van oud-verzetsman Harm Dijiltstra (56), thans medewerker van het bure·au voorlichting van de ge- meente Utrecht.
Het optredén van Koekoek in de Tweede Kamer was voor de heer Dijiltstra aanleiding te gaan spreken. , ,Ik moet nu kwijt wat ik van Zegering Hadders weet, want van al die insinuaties blijft a:ltijd wat hangen."
De heer Dijkstra, clie in de oorlogsjaren bij a;Uerlei verzetsactiviteiten was betrokken ("Ik praa;t daar liever niet O'Ver"), woonde in 1943 in Marienberg. Hij stond in contact met de regionale knokploegleider Andries Ka;lter, die kort voor de bevrijding tijdens een vergadering van de iandelijke' knokploeg in ZwoHe werd gearresteerd. Zijn lij·k werd later ergens in de IJssel terug>gevonden.
. De heer Kalter kwam begin november 1943 op bezoek bij Dijkstra. Hij deed hem het verhaal van een gewonde Engelse piloot, die 2lOnder Duitse bewaking in het ziekenhuis van' Emmen werd verpleegd. "Hij moet daar vandaan, want de Duitsers krmnen eik ogenblik een bewaker bij hem neerzetten", zei Kalter. Hij vroeg Dij-kstra of hij bereid was de ontvoering voor zijn reilterring te nemen. Harm Dijltstra zei ja, waarop Kalter hem liet weten dat op een nader te bepalen da;g langs de kant van de weg in Nieuw-Amsterda;m een DKW -auto gereed zou staan.
Daarmee zou Dijkstra dan naar Emmen moeten rijden. Onderweg zou hij Kalter oppihlten. "Een familielid" van Kalter zou in het ziekenhuis de nodige maat- regelen nemen. De heer Dijkstra heeft de indruk dat het een hoofdverpleegster moet zijn geweest. Zij rou voor een vrije toegang in het ziekenhuis zorgen en ook een brancard gereed zetten voor het gwal de piloot ("Hij had geloof ik een gebroken dijbeen") niet zou kunnen lopen.
Dijkstra moest beloven, dat hij de Duitse bewaker, voor het geval deze bij het bed mocht staan, niet zou liquideren, maar slechts bewusteloos slaan. De opdracht was de gewonde piloot naar een bepaalde weg tussen Emmen en Nieuw Schoone- beek te rijden. Later ontdekte de heer Dijkstra dat in de .buurt van deze weg in
een klooster, een ziekenhuis van de illegalite!it, was ondergebracht.
Alles was tot in de perfectie geregeld en Dijkstra wachtte op het ·afgesproken seintje. Dat kreeg hij niet, want Dijkstra we-rd op 13 november 1943 zelf gearresteerd. Hij verbleef eerst in het concentratiekamp Ommen, daarna onder- ging hij een marathon-verhoor bij de SD in Arnhem, waarna hij in het concen- tratiekamp Vught belandde. Daaruit ontvluchtte hij begin april 1944, verbleef enige tijd als F. A. Laucamp in Utrecht ("Ik trouwde er zelfs onder deze schuil- naam") en kwam tenslotte terecht in Schoonebeek. Daar heeft hij nog een keer contact gehad met Kalter.
Hij kreeg te horen dat het outvoeringsplan was mislukt, aangezien de plaats- vervanger van Dijkstra (het was meen ik "Rooie Wim'', een Groninger) niet met de DKW ryyerweg kon. Daarmee had de groep-Kalter geen rekening gehouden.
Het plan zat overigens zo goed in elkaar dat zelfs was gezorgd voor een prach- tige afleidingsmanoeuvre voor een in de oorlog in Drenthe alleen maar als
"geldschieter" bekend geworden vriend van de illegaliteit. Kalter maakte over deze man altijd veel ophef. Later bleek het de heer Zegering Hadçlers te zijn.
Kalter had hem aangeraden als bestuurder van het ziekenhuis in Emmen schriftelij·k de Duitsers te attenderen op de aanwezigheid van een Britse piloot in het ziekenhuis. De brief zou na een bepaalde buslichting worden gepost en in de tijd daarna zou het outvoeringsplan worden uitgevoerd. De brief zou de Duitse aandacht even van Zegering Hadders afleiden, terwijl de piloot zou kunnen worden gered. De tragiek is dat de heer Zegering Hadders niet meer tijdig op de hoogte kon worden gesteld van de mislukking van het plan.
De heer Dljkstra heeft in het proces tegen Zegering Hadders deze getuigenis afg·elegd, waarna vrijspraak volgde. In eerste instantie werd de heer Dijkstra.
niet gehoord, omdat de heer Zegering Hadders pas veel later achter zijn naam en adres kwam en omdat de heer Dijkstra tijdens de eerste behandeling na een ernstig verlteersongeval in het ziekenhuis van Coevorden verbleef.
"De meeste mensen, die deze affaire hebben meegemaakt, zijn gefusilleerd of nadien <YVerleden", aldus de heer Dijkstra, die zelf moeite heeft zioh de details te herinneren. De hoofd'Verpleegster uit het Emmense ziekenhuis moet nog in leven zijn, maar "Rooie Wim" ls enkele jaren geleden overleden. ,,Ik heb mij in 1945 geërgerd aan het bekladden van de naam van Zegering Hadders en dat doe ik nu weer", aildus de heer Dij:kstra, die de heer Zegering Hadd!ers sinds het proces voor het bijzonder gereohtshof niet meer heeft gesproken.
(Ontleend a«n een bericht va-n het Algemeen Nederlands Persbureau, ANP.)
