en
LONEN
EN PRIJZEN.
Mr. H. van Riel, Vl}o-rzitter van de VVD-fnwtie in de Eerste Kamer heeft woensdag j.I. een radio-rede gehouden.
Wij stellen er prijs op, deze tekst integraal te publiceren.
Mr. Van Riel sprak als Vl}lgt:
Vanavond mag ik tot U spreken ov·er een even moeilijke als belangrijke kwestie: het loon- en prijsbeleid. Mrsschien zou ik wel moeten zeggen: loo'n- en prijsbeleid in bewegin~.
Eerst echter een enkel woord over de Volksparbij vom· Vrijheid en Democm,bie, die zich gelukkig in blakende welstband bevindlt. De VVD b1oe]t en groeri!t, üns partbij- blad heeft 28.000 abonnees, a~lom
wordit cocllJstructief gewerkt en ge- discussÏ!eerd, dr]e van onze beste mensen ziJtten 1n het mÏ!ntisterie (voor het eers1t smds me:nsenheuge- nis hee:fit Nederland een liJbemle mi- nister van J!linanciën) en luistel'aa,rs, wij hopen een vool1treffe]ijke nieu- we voorziJtt:er te hebben gevonden.
De Partij kl'ijgt straks, na,a,r het Zlich 1aart; aanzi,en, een ju1r1g DBJgelijks Bestuur, brumend van ·ecllJergi!e. Aan het hoofd V8.1n da't Bestuur, met zijn mededenkende, organisatorische, ad- mÏ!niÎstmJbi:eve en propagandistische taak, komt te staan, het :Vijkt bij- kans zeker ma,g ik nu wel zeggen, ir. K. V18.1n der Pols u1t Rotterdam, een NederiLan,dler mett een schiJbt<e,r:en- de staat V18.1n di!enst, een man van rijpe levenservaring, een van die mensen van echte betekienis en wijs- heid, d'ie ntoo:i<t recLame voor z,ich- zelf ma,ak;te.
KenJSchetsend voor de V.V.D. acht ik, d·wt UJiit het vennileuwim,gsproces geen naar popularilteit hakende fa- ' çade-figuur naar voren is gekomen, mwar een figuur van wi'e kan wor- den gezegd, dat zijn bekwamnheden slechts door zijn inner1ijke bescheü- denhe,Ï'd geëven~BJard worden. Dit
plei~t dunkit mij sterk voor een po- liheke gemeenschap.
Hert; moet voor de door ons allen zo bewonderde aftredende voorz.i,t- ter mr. Oud een grote geruststelling zijn, zijn belangrijke funCitie op 9 november a.s. aan de heer Van der I'ols te kunnen overdragen. Op die dag immers zal de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie kunnen ge- tuigen van haar bewondeT'ing voor en hruar a1anhankelijkheid aan de persoon van prof. mr. P. J. Oud.
Voor wat het loon- en prijsbe- leid aangaat sluiit ik mij 1n de eerste plaa~ts aan bij een opmer- king die mr. W. J. Geertsema, de nieuwe fraotile-voorz1tter van de V.V.D. in de Tweede Kamer, aldaar de opvolger van de heer Oud, op 18 september voor de radi;o ma.akte.
"Het staat natuurlijk als een paJal boven water, da1t de -··ing. nooit zal kunnen dulden, da·, ~~il deel van het bedrijfsleven 'een coll:ecti:eve ar- bei!dsovereenkomst aan zijn Laars lapt."
Ik denk daarbij zeker aan di:e werkgevers, die cammerdeel begrij- pe1ijke, maar desalnietlt<emin afkeu- renswaardige m.Hiatieven namen.
MaBJr ik denk ook awn de vakbon- den, di'e de c.a.o.'s wHlen gaan openbreken, zij het dan Ln de ver- kapte vorm van een ui,tkleri!ng m-
eens.
Dalt de werknemers graag meer willen verdiem:m spreekt van21elf, en is uit liberaal gezichtspunt aHeen maar toe te juichen. Maar: wanneer men eernmalal afspraken heeflt ge- maakt moet men dile nakomen, ook wanneer men denkt in de posi'tie van de sterkste te zijn.
De heer Roemers van het N.V.V.
heeflt er terecht al op gewezen dat de ondernemers wel eens net zo 21ouden kunnen gaa1n redeneren - wanneer het slecht in hun ZJaken gaat en er een z.ekere werkeloosheid is - als vele werk111emers en een aanta:l leiders van vakorgantis,a1ties vandaag de dag schijnen te doen.
* * *
Inderdaad, gelijke kappen, en gelijk zijn gelijke monniken, de n1:onniken want geen zinnig mens kan meer beweren, dat 1n de tegen- woordige ma~a,tschappij de gem·ga- 111iseerde industóe-arbeider in poli- tieke en economische macht, wa·a·r het hier over gaat, niet op zijn minst de gelijke is van zijn patrüon.
Ik acht dit op zichzelf een u1tste- kende ontwikkeling, luisteraars, maar he~t is een oude en wijze spel- regel, dat wa1nneer iemands Ï!nvloed en aanzien in de wereld toeneemt, ook zijn verantwoo1·delijkheid gro- ter wordt.
Donderdag 3 oktober 1963 No. 746
Sidney }. van den Bergh sprak voor de t.v.
Gelijkheid op elk gehied, da~ar
zijn wij liberalen voor. Herstel, ge- leidelijk aan, van wat men noemt het marktmechanisme hebben wij jaren bepleit.
Ik waardeer het derhalve dat het Algemeen HandelsbLad op 27 sep- tember 1963 schrijft: "Maar op de- zelfde wijz-e als er scha,a,rste aan arbeidskrachten 1s, valt er schaars- te aan woningen te constateren. En nu kunnen de vakcentrales, aJs zij
tenm~nste logisch willen blijven, on- mogelijk voor het één iets verlan- gen, dat zij voor het andere afwij- zen. W èl op het gebied va1n de lo- nen wi:llen profiteren van het voor- heen altijd gehoonde vrij·e spel der maatschappelijke kPachten, en de huren gebonden la:tern aan strin- gente voorschrift,en, die voor lonen- de exploita,tie nauwelijks een mar- ge laten? DH is onlogisch, en, zoals gezegd, inconsequent."
* * *
Zo is het precies, luisteraars, De eigenaar moet bij markt- huur ook weer marktservice geven, ten bate van de huurc1ers. Wij libe- ralen willen gaarne naar een maat- schappij met hoge en vrije lonen, maar dan ook Vl'ijheid op ander economisch gebied.
En eist men thans lonen, gelijk aan de Duitse of Franse, natuurlijk slechts m een aanta,J jaren te ver- wezenlijken, cLan ~oet men ten eea:-- ste goed weten waar men het over heeft - he:t gwat immers om de koop- kmebt van het loon, n~et om het be- drag in geld op zichzelf - en ten tweede aanva:acrden, dat op zijn minst grote stukken V8.1n het Duitse en Franse belacstingsysteem, dat eik op zijn wijze het marktmechanisme en een vDij.e economi:e beter tot zijn l'echt bat komen dan het Neder- landse, qua ta'r.üferin.g, resp. verde- ling tussen directe en indirecte be- la,sUngen, als voorbe€!ld voor ons dienen gaat.
Anders wordt het van twee wal- len eten, en daarvoor voelen wij li- beralen niets en nooit.
Het belangrijkste bewruarde ik voor het slot. Naar mijn persocm- lijk Î!nzicht ZJa~l de Regering het tem- po der ontwikkeling en de wijze van uitvoerLng zo moeten bepalen, en eventueel he1t respect voor ham· be-
slis·s~1n,g.en drenen af te dwingen van alle betrokkenen, dat aan drie voor- waarden wordt voldaan.
Die voorwaarden zijn: zo weinig mogelijk nadeel voor de achterge- bleven grüepen; VOOl'tzetting van het huid~ge regeringsbeleid ten aan- zien van de ambtenaren, dus blij-
ATTENTIE!
<Zie pag. 3>
HOOG PEIL
Aan de vooravond van het gro4te po1ilti:eke deba<t in de .Tweede Kamer bracht de NCRV een zeer passecllJd te:levis<i~e-fo
rum. Onder de ieltwa~t 18.1ngdurd:ge biit'etl. "De pba1ts van de vnl:ksvei1te- genwoordÏJging illl de mode~rne de- mocra,ti:e" verscheen a1l:dus een voor- treffelijk poliirorek kwar'tet in onze
hu~skamer. Onder voo,rzittlerschiap vBJn he1t Eerste KamerHd prof. dr.
Diepenhorst waPen daar mÏiniÏs,ter van Sta,a:t dr. Drees, de oud minis- ter van Onderwijs mr. Ca·ls en "on- ze" mr. Van Rrel, vo:orz.i1ttter van de VVD fraotü'e ui!t de Eerste Kamer in een boet~end debat gewikkeld. Het kon als schoolvoorbeeld d1ienen voor een t.v. samenspraak op hoog petil.
Hier hoorde m'en mannen, d•ite stuk voor stuk door begaafdhe,id, per- soonlijkheid en bovend:i:en een schat van ervm·i.ng, zich in het 'deba;t thuis voélen aJs een meester-tennds,.
ser in Wimbledon.
Het decorum en het, door opper- vlakkig oordelende bui<ten·sta:anders g.evoelde, g~emis aan decorum in c1e Tweede Kamer. De vraag of m.en in de vertegenwoürdi·g.ende lichamen nog meer pla:a.ts moet innllim,en aan spedalis.ten, of dat all-round Ka- merleden in korte be,sc'houwi,ngen over algemene punten het la<a1ts:te woord moeten hebben. Het pro- bleem of men de Eerste Kan1er moet tra,nsformeren i1n een organdsche vertegenwoordi:ging. De tegenst,eil.- ling tuss·en steevas1t dure voorzde- n]ngen (wegem, scholen,. landbouw- steun) vr'agende Kam,erleden en hun collega's, die venninderung v·an staalts-uiltgtav'en ei~sen. Z,ilehier e1en 8.18.1n'tal onderwerpen, waa;rover diit forum der promineri:t,en mar kant en kernachtig heeft gediscussieerd. Hier hoorde men geïmpr:o:visete,rde èn be- knopt.e betogen, welke die bekor,ing hadden der frisheid.
Een debBJt, da1t ons heugen zal.
L.M.
vende gelijkschakeLing met het ge- middelde van de c.a.o. verhogingen in de 1ndustrie; en ten derde: gei€111.
nieuwe nivellering!
Luisteraars, de namen van de he- ren Toxüpeus en Witteveen staan er ons borg voor dat' van liber<ale klant het uiterste gedaBJn Zial worden. Hert voorkomen van overbestedmg eist thans stuurmanskunst en taot, maar ook een harde wil.
ATTENTIE!
Radio-uitzending op WOENSDAG 16 OKTOBER a.s. over de zender Hilversum I ( 402 m) van 18.20-18.30 uur.
In verband met het jaarlijkse J.O.V.D.-congres op 26 en 27 oktober a.s. te Groningen, heeft de V.V.D. haar zendtijd aan de J.O.V.D. afgestaan.
Mej. J. M. KRIJNEN,
voorzitster van de afdeling Rijswijk/Voorburg/Delft,
vraagt Uw àandacht voor de J.O.V.D.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
DE FINANCIERING DER OUDEDAGSVOORZIENING
In het nummer van 12 september j.l staat een artikel "De financiering van de A.O.W.", dat eigenlijk hier op neerkomt dat stelling wordt genomen tegen gehele of gedeeltelijke financiering van de oude- dagsuitkeringen uit de algemene midde- len. Want, zo kunnen we hierin o.a. lezen, het is altijd een beginselkwestie geweest, dat deze financiering een niet publieke .taak dient te zijn.
Het artikel wekt de indruk, dat ver- zet tegen financiering van de oudedags- voorzieningen uit de algemene middelen een min of meer principieel liberaal standpunt zou zijn.
Het tegendeel is echter het geval, want de vrijzinnige partijen waren in het ver- leden juist voorstanders van het premie- vrije staatspensioen, terwijl "rechts" zich daartegen verklaarde.
Wanneer men het boek van prof. Oud
"Honderd jaren" opslaat, dan kan men daar op blz. 224 lezen, dat reeds in 1913 alle drie vrijzinnige partijen (Liberale Unie, Vrij-Liberalen en Vrijzinnig-Demo- craten) voor het staatspensioen waren ge- wonnen! Natuurlijk waren er in die par- tijen wel mensen, die ter zake een afwij- kende mening hadden, zoals b.v. Treub, die zich echter, naar schijnt, later gewon- nen heeft gegeven.
Staatspensioen uit de algemene midde- len (al gebruikte men in die dagen deze uitdrukking niet) is tot de Tweede We- reldoorlog steeds het standpunt van
"links" geweest en de Bond voor Staats- pensionnering werd jarenlang geleid door de Unieliberaal (later Vrijheidsbonder) jhr. ir. R. R. L. de Muralt.
Ook prof. Oud was steeds een voor- stander van het premievrije staatspen- sioen. Mr. J. J. van Bolhuis kenschetst hem (in diens artikel in het boekwerk ,.Mr. P. J. Oud gezien door zijn tijdgeno- ten") als een van de warmste voorstan- ders. Ware Oud dit niet geweest, zo zou hij waarschijnlijk ook niet zo jong in de Tweede Kamer zijn gekomen, want het toenmalig district Den Helder, dat hem afvaardigde, was (en is trouwens ook nu
IN MEMORIAM C. KAMP
De secretaris van de afdeling Nijme- gen schrijft ons:
Op 74-jarige leeftijd is onverwacht op 25 september j.l. ons oud-raadslid en oud-bestuurslid de heer C. ·Kamp over- leden.
De heer Kamp werd geboren te Steen- wijk en kwam, na op de gemeentesecre- tarie te Etten en Leur gewerkt te heb- ben, in 1920 naar Nijmegen. In 1943 ver- wisselde hij de commies-rang met het burgemeestersambt in de gemeenten Maurik en Lienden.
Na zijn pensionering in 1954 i.•erhuis- de de heer Kamp weer naar Nijmegen.
Van 1958 tot 1962 is hij voor de VVD raadslid geweest terwijl hij tevens be- stuurslid was van de afdeling Nijmegen van de VVD.
De afdeling verliest in he~ een be- minnelijke persoonlijkheid, die zich tot vlak voor zijn heengaan heeft ingezet om het liberalisme in Nijmegen en omstre- ken ingang te doen vinden.
J. G. TER WEELE t
Op 24 september overleed plotseling ons aller .:'riend Jan Gerrit ter Weele op een leeftiJd van bijna 65 jaar. Wij ver- liezen in hem een bekwaam raadslÎd die door zijn bedachtzaamheid en mild 'oor- deel de achting van iedereen verwierf.
. Ons me~~leven gaat in de eerste plaats utt naar ZIJn gezin en naaste familie die in hem een uiterst zorgzame echtge~oot, vader en grootvader verliezen.
Daarnaast laat de heer ter Weele een open plaa~ ~chter in zijn Buurtschap, in vele veremgmgen en in de gemeenteTaad.
Ter Weele was een man met een hel- der yerstand, die in weinig woorden zijn menmg volledig en duidelijk wist uit te spreken.
Hij was een harde werker, wie het be- lang va_n de gemeente Ambt-Delden ter harte gmg, omdat hij zozeer aan zijn "e- boortegrond gehecht was. "'
Door .zijn eenvoud en rustige bedacht- zaamheid was hij het voorbeeld van een mens met een liberale instelling en le- venshouding.
Bet Bestuur van de afdeling Delden
nog) met een dicht net van afdelingen van de Bond voor Staatspensionnering overdekt. ·
Nu schijnt het, dat mede tengevolge van in St. Michielsgestel gepleegd over- leg ten aanzien van het staatspensioen verandering in de standpunten is geko- men. De A.O.W. werd destijds als een synthese van staatspensioen en verzeke- ring den volke gepresenteerd .
Indien dan thans "rechts", of een deel van "rechts", geen bezwaar meer heeft tegen gehele of gedeeltelijke betaling van de oudedagsvoorzieningen uit de al-
INGEZONDEN
gemene middelen, doch dit van vrijzinni- ge zijde wel het geval zou zijn, zo zou het stellen van de beginselkwestie pre- cies tegenovergesteld aan de posities van voor de oorlog komen te liggen. Het mo- ge inmiddels de schrijver van het onder- havige artikel troosten, dat hij zich bij zijn vergissing ten aanzien van deze aan- gelegenheid in het gezelschap van een bekend ochtendblad bevindt, dat zelfs (in zijn nummer van 19 juli j.l.) nog verder ging door te beweren, dat men het in Nederland er altijd over eens-is geweest, dat de sociale uitkeringen met behulp van premie worden betaald.
Nu we het dan toch over de oudedags- voorziening hebben, moge worden · opge- merkt, dat, wel beschouwd, wezenlijke premiebetaling onder het huidig bestel al- leen door de z.g. zelfstandigen plaats vindt. De loon- en salaristrekkenden mer-
ken er in feite meetsal niets van. 0 ja, theoretisch klopt het allemaal als een bus maar in de practijk komt de huidige si- tuatie hierop neer dat de premie voor de A.O.W. (ook in haar z.g. werknemersaan- deel) in het verlengde van de vennoot- schapsbelasting is komen te liggen of, wil men, tot een bedrijfslast is geworden.
Zo zijn de zelfstandigen, en in het bij- zonder de kleine zelfstandigen, weer voor de zoveelste maal de dupe. Bij hen moet er heel wat af voor zij aan "schoon" toe zijn. Dit zou bij een oudedagsvoorziening in de vorm van het staatspensioen niet of in veel mindere mate het geval zijn.
Gasselte. J. LUCHIES.
We hebben gesteld, dat het tot dusverre min of meer een beginsel is, dat de sociale verzeken:ngcn niet via' de staat.<fca., worden betaald, maar direct door de betrokkenen. Nu gaat de Regering zeggen~ we n1.aken daarvan geen beginsel voor wat betreft de A.O.W.
Hierop heeft de schriiver van het artikel gezegd: maar dat betekent dan een loslaten van een tot dusverre gehuldigd . beginsel en daar zit nn{:( wel het een en ander aan va.st.
De heer L. gaat volkomen voorbU aan het feit, dat de grote vakcentrales voor financie- ring nit de staatskas ziin - niet alleen van de A.O.W., maar ook van de kinderbiislag- om de in het f,edrijfsleven vriikomende middelen aan te wenden voor extra loonsverhogingen.
!Ylet andere teaorden ecri verschuiving 1}an de lasten van verzekerden naar de belastingbeta- lers. Dat is de zaak, die thans aan de orde is en we menen te leurmen stellen. dat de libe- ralen hiervoor waakzaam moete~ ziin. omdat op deze manier de kans op een billiiker ver·
deling ran de belastingdruk verloren {!{{(lt.
(Redanie Vriiheid en Democratie)
Kandidaatstelling Dagelijks Bestuur
In zijn Yergadering Yan zaten.lag 28 september j .1. heeft het Hoofdbestuur der Partij zijn standpunt ten aanzien van de verYulling van de plaatsen van Onder-Voorzitter, Algemeen-Secretaris, Penningmeester en Assessoren in het op 9 november a.s. te benoemen nieuwe D<lgelijks Bestuur definitief bepaald.
Met inbegrip van de Voorzitters- plaats, waaromtrent reeds eerder een besluit was genomen, luidt de lijst der door het Hoofdbestuur gestelde kandi- daten als Yolgt:
Voorzitter: Ir. K. van der Pols, Rotter- dam.
Onder-Voorzitter: Drs. J. A. F. Roeien, Zwolle.
Algemeen Secretaris: Jhr. Mr. W. H.
D. Quarles van Ufford, Reeuwijk.
Penningmeester: S. J. van den Bergh,
\V assenaar. .
Assessoren: Mr. F. Korthals Altes, Rot- terdam; Mevrouw Mr. E. Veder- Smit, Leeuw~rden; H. J. L. Vonhoff, Amsterdam.
De ledenvergaderingen der afdelin- gen zijn tot 15 oktober a.s. in de ge- legenheid tegen-kandidaten te stellen.
Zij mogen voor ieder der plaatsen van Voorzitter, Onder-Voorzitter, Alge- meen Secretaris en Penningmeester één kandidaat opgeven, en voor de geza- menlijke Asse,sorenplaatscn ten hoog- ste drie kandidaten.
ZATERDAG
9NOVE
RIVIÈRAHAL- ROTTERDAM
~~~·~-~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ •
3 OKTOBER 1963 - PAGINA 2
ALGEMEEN SECRETARIAAT V.V.D.
Koninginnegracht 61 's-Gravenhage Telefoon (070) 60 48 03
(3 liinen) Giro 67880
PARTIJRAAD VERGADERDE
Zaterdagmiddag 28 september j.l. kwam te 's-Gravenhage de Partijraad in ver- gadering bijeen ter bespreking van de politieke toestand.
Nadat de voorzitter van de Tweede Ka- merfractie, mr. W. J. Geertsema, een in- leiding had gehouden, ontspon zich een levendige discussie.
KAMERCENTRALE ASSEN VERGADERDE
In een dezer dagen te Hoogeveen ge- houden vergadering van de Kamercen- trale Assen van de VVD werden de perio- diek aftredende bestuursleden, te weten de heren F. Faber, Assen (voorzitter) Th.
H. Hoenderken, Gieten, R. Luis jr. le Exloërmond en P. Mulder Czn., Dwinge- loo herkozen. In een reeds, enige tijd be- staande vacature werd door de Staten- centrale Assen ir. J. R. te Velde te Assen benoemd.
De vergadering hield zich verder bezig met een bespreking van de voorstellen van het Hoofdbestuur inzake de vervul- ling van de functies in het nieuw te vor- men dagelijks bestuur van de partij en de benoeming van een vertegenwoordiger uit Drente in het in november nieuw op- tredende Hoofdbestuur.
LEDEN VERENIGING VAN STATEN- EN RAADSLEDEN uit Nrd.-Holland {Zuid) bijeen
Op 23 september vergaderden in Haar- lem de in het zuidelijk deel van Noord- Holland wonende raadsleden onder pre- sidium van mevrouw mr. E. A. J. Schel- tema-Conradi.
In deze bijeenkomst kwam allereerst aan de orde art. 112 der Gemeentewet.
(het overdragen van enkele bevoegdhe- den .van de Raad aan B. en W.). Een vrij uitvoerige bespreking vond plaats over de aan te wenden middelen om een te- kort op de begroting 1964 te verkleinen, c.q. te voorkomen, terwijl het zgn. verzor- gingspeil gehandhaafd blijft. Bij dit punt kwam tevens ter sprake het bij de Twee- de Kamer aanhangige wetsontwerp tot voorlopige voorziening inzake verruiming van het gemeentelijke belastinggebied.
De discussies inzake de woningbouw betroffen voornamelijk de zg. keuzeplan- woningen en de grondprijzen voor wo- ningwetwoningen, premiewoningen, en woningen te bouwen in de vrije sector.
Als laatste punt behandelde de vergade- ring de toepassing van de Woonruimtewet, meer speciaal de vorderingscommissie en de commissie, die het gemeentebestuur adviseert over toewijzing van woonruim- te.
HOOGEVEEN START WINTERPROGRAMMA
Op maandag 7 oktober a.s. start de li- berale kring Hoogeveen haar winterpro- gramma met een inleiding van het Eerste Kamerlid mr. H. van Riel, die zal spre- ken over een actueel onderwerp.
Deze kring komt iedere eerste maan- dag van de maand bijeen in hotel Roman (om 20 uur precies) Deze kring bedoelt te zijn een ontmoetingscentrum voor al- len in en om Hoogeveen, die de liberale gedachte zijn toegedaan of willen leren kennen.
Het streven is om op elke bijeenkomst een onderwerp door een deskundige te laten inleiden, waarna onder het genot van een kopje koffie of iets pittigers een gezellig debat kan volgen. Het is geen vereiste, dat men lid van de V.V.D. is.
Iedereen is welkom, neem gerust uw echtgenote en vrienden mee.
LEDENVERGADERING AFDELING ENSCHEDE
Op donderdag 10 oktober a.s. om 8 uur zal de afdeling Enschede en Omstre- ken een ledenvergadering houden over de candidaatstelling voor het Dagelijks Bestuur en het Hoofdbestuur.
Na afhandeling van de huishoudelijke vergadering zal de heer R. Zegering Had- cters spreken naar aanleiding van de ge- houden Algemene Politieke Beschouwin- gen in de Tweede Kamer.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Oud-minister Sidney }. van den Bergh voor de t.v.:
Jon_geren~ G
interesseert lT voor de politiek
De penningmeester van de V.V.D·. en oud-minister van Defensie, de heer Sidney J. van den Bergh, hield maandagavond j.I. voor de telev~sie een toe- spraak, waarin hij ongeveer het volgende zei:
"Ik ga vanavond met U spreken over politiek. Al heeft U misschien geen belangstelling voor politiek, de politiek bemoeit zich dagelijks met ons allen.
Nu zeggen vele mensen, dat ze met die politiek niets te maken willen heb- ben, maar bij vrijwel alles wat U doet of laat, speelt de politiek een rol, en dan is het toch heus wel belangrijk dat U er iets van weet.
Wij hebben een regering, die de landspolitiek bepaalt en besluit hoe er geregeerd zal worden. Zij wordt daarbij gecontroleerd door de Twee.
de en de Eerste Kamer, die door U, als U tenminste 21 jaar oud bent, ge- kozen zullen worden. Die leeftijd was tot dusver 23 jaar, maar wordt nu 21 jaar, zodat ook vele jongere mensen, die tot nu toe niet aan bod kwamen, de volgende keer zullen moeten mee- stemmen. Als alles normaal loopt, zijn de eerstvolgende verkiezingen over ongeveer 2Y:l jaar, zodat jonge- lui, die thans nog geen 19 jaar zijn, dan zullen moeten meestemmen, want U weet toch, wij hebben hier in Nederland stemplicht, althans ver- schijningsplicht, en als U zonder gel- dige reden ·.vegblijft, kunt U een boe- te krijgen.
Naast de Tweede en Eerste Kamer hebben wij in iedere provincie Pro- vinciale Staten, die zich met bepaal- de belangen in hun provincie bezig- houden, en ten slotte kiezen· wij de gemeenteraden, die in ieder van onze ongeveer 1100 gemeenten gemeente- politiek bepalen.
Wat nu die gemeenteraden betreft, die houden zich bezig met ontzaglijk veel zaken waar U, luisteraars, direkt mee te maken heeft. Het gaat in de gemeenten over bus- en tramdien- sten, over straataanleg en over dui- zenden dingen, die uw dagelijks le- ven raken en die voor uw bedrijf of voor uw gezin van het grootste be- lang kunnen zijn.
Recreatie:
een belangriik probleem·
Ook de Provinciale Staten houden zich met talrijke dingen bezig, die U direkt kunnen raken. Zij stellen o.a.
DE JAARLIJKSE CONFERENTIE
Reeds in het voprjaar heeft proL dr.
H, J. Witteveen ons toegezegd voor ons te zullen spreken over Pen- sioenen. Wij zijn zeer verheugd, dat mi- niste'r Witteveen die belofte gestand doet en op zaterdagmiddag 12 oktober a.s.
voor ons een lezing zal houden. Het is een belangrijk onderwerp met veel kan- ten. Maar er komt nog een ander belangl-ijk onderwerp aan de orde: so- ciale voorzieningen in het licht van onze beginselen. Dit wordt op zondagmiddag 13 oktober behandeld door het Twe€de Kamerlid, de heer J. C. Corver.
Dit zijn dus twee sprekers; ect· zullen ook twee spreeksters zijn.
Op zaterdagavond begint mej. A. Kap- peyne van de Coppello ons te vertellen over de .,School for freedom"' waar z.ij is geweest, en waar waarschijnlijk me- nigeen niet veel van weet. Daarna is er
Bureau "EURO· TYP"
Voor beter verzorgd type- en stencil werk.
Nieuwe Binnenweg 58, Rotterdam-2 Telefoon 51763 en 59146.
streekplannen vast, waarin voor de toekomst bepaald wordt hoe de ter- reinen in verschillende streken ge- bruikt zullen worden, of er stadsuit- breiding zal komen, of de gronden voor landbouw bestemd zullen wor- den of eventueel voor recreatie. Dit laatste is vooral in ons dichtbevolkte land van het grootste belang, indien de stadsbewoner op zaterdag of zon- dag naar buiten wil gaan en hetzij een rustig plekje wil vinden waar hij van de natuur kan genieten, hetzij zijn sport of liefhebberij wil beoefe- nen.
En ten slotte beslissen de Kamers en de meerderheid van de Kamers, zo- als U die kiest in een vrije verkie- zing, hoe rle regering zal samenge- steld zijn. En de regering beslist weer onder toezicht van de Kamers, over zaken, die ons allen en ons gehele le- ven nauw beroeren. Ik hoef hier maar te noemen de loonpolitiek, die op het ogenblik zo in de belangstelling staat, de woningbouw, met het vraagstuk van de huren, wat er aan wegen en kanalenbouw gedaan zal worden, wat er voor het onderwijs gedaan zal wor- den, en duizenden andere zaken meer waar U en uw gezin direct bij betrok- ken zijn; ook de gehele belastingpoli- tiek, wat er iedere week of maand van uw loon of salaris zal ingehouden worden: alles beslist de regering; on- ze gehele sociale wetgeving met de zorgen voor- invaliditeit, werkloos- heid en ouderdom, dit alles wordt door de regering onder toezicht van de Kamers vastgesteld. Dit is toch wel heel belangrijk.
En wat doet U nu 7 Gaat U alleen maar zitten mopperen en klagen, dat ze nu dit gedaan hebben of dat ze dat gelaten hebben, of bent U bereid zelf
Copie voor deze rubriek te zen- den aan: Mej. Joh. H. Springer, Alexanderstraat 16, Haarlem.
een bijdrage van mevrouw Martha van Brink-Poort, die zij genoemd heeft:
"Politiek vraag- en antwoordspel" en waar wij weer voor een ander aspekt van hopen te leren.
Vragen voor het z.g. vragenuur op zondagochtend ontvingen wij nog niet veeL Mén kan natuur1ijk ook op de Pie- tersba;< zelf er mee voor den dag ko- m"n· maar voor een vruchtbare behan- deling is tijdige inzending wel gewenst.
Tijdige aanmelding voor de bijeen- komst is dat ook; het wordt nu hoog tijd. De prijs van alles, logies en con- sumpties, vanaf middagthee t/m middag- thee bedraagt nu f 12.50, vermeerderd met eventueel gewenste extra·s.
naar Uw beste krachten mede te wer- ken om de zaken te regelen zoals U denkt, dat ze het beste geregeld kun- nen worden? Nu zeggen een heleboel mensen: ik heb er toch geen ver:.
stand van. Laat ze de zaken maar zo goed mogelijk opknappen, en als de regeiing of een bepaalde politieke partij mij niet bevallen, dan zal ik ze dat wel in het stemhokje bij een vol- gende verkiezing bijbrengen.
Jeu9d en idecdisme
Dit is evenwel niet genoeg, en ik zou mij hier vooral tot de jongeren willen richten, tot die mensen, die nog niet gestemd hebben of eerst kort geleden de kiesgerechtigde leeftijd bereikt hebben. U heeft nog de jeugd en, ik hoop, nog het idealisme, om te trachten iets te bereiken voor Uzelf, Uw vrienden, misschien Uw gezin, en zeker Uw land.
Ik geef toe, dat de problemen, die vandaag beslist moeten worden, vaak moeilijk zijn. Vroeger, in mijn jeugd, ging het dikwijls over eenvoudige za- ken, vragen, d.ie iederee~, die een beetje wilde nadenken, kon begrij- pen: men was voor of tegen het al- gemeen kiesrecht, men was voor of tegen. 't vrouwenkiesrecht, men was voor of tegen de gelijkstelling van de bijzondere met de openbare scholen;
men was voor of tegen het staatspen- sioen, en gaat U maar door.
Tegenwoordig is de maatschappij veel ingewikkelder geworden. Men moet soms haast een professor in de economie zijn om de consequenties van alles wat gebeurt te kunnen be- grijpen en om mee te kunnen praten over hetgeen moet gebeuren. Maar ieder onzer heeft wel iets waarmee hij kan bijdragen tot de publieke zaak al is het alleen maar - en dit geldt in de eerste plaats voor de jeugd - Uw geloof in het goede en rechtvaar- dige en uw idealisme, om de maat- schappij, waar nog zoveel aan ont-
NATIONALE VROUWENRAAD
Er ligt nog een lang verslag van on- ze vertegenwoordigster bij de Na- tionale Vrouwen Raad, mevrouw G.
Heuse-Laming, over de zomerverga- dering. Het is daar altijd een rijk voo.r- ziene dis, en aan veel van de opgediende gerechten zouden wij ons hele rubriekje kunnen wijden. Maar dat gaat niet, dus wij geven hier slechts kleine proefjes.
Daar is om te beginnen de dienstplicht voor meisjes. Het is nu langzamerhand ieder wel duidelijk geworden, dat de be- zwaren groter zijn dan de voordelen.
Verder werden genoemd: pensioenleef- tijd voor veTplegenden en veiligheids- maatregelen voor kleuters in nieuwe wo- ningen. (Ook identificatieplaatjes.)
Hoofdschotel was "het onderzoek naar het ontstaan van oorlog en het voorko-
·men hiervan". Spreker was prof. m.r. B.
V. A. Röling, hoofd van het Polemolo- gisch Instituut te Groningen. Een van de aspecten van de Polemologie is het on- derzoek naar de mogelijkheid de massa te leren inzien, dat een wereldoorlog ab- soluut voorkomen moet worden. Vroe- ger liep het initiatief van een oorlog van de top naar beneden: een heerszuchtige koning verklaarde de oorlog. Tegen- woot·dig is het volk nationalistisch. Spre-
3 OKTOBER 1963 - PAGINA 3
breekt, naar uw inzicht te verbete- ren.
En nu wil ik mij vanavond richten tot die mensen onder U, die geloven, dat zij op een bepaald gebied aan on- ze politiek iets kunnen bijdragen: het hoeven niet altijd nieuwe en originel'e gedachten te zijn, hoewel die natuur- lijk de allerbelangrijkste zijn. Maar als U vakkennis heeft op een bepaald gebied en belangstelling voor de pu- blieke zaak, dan kunt U meehelpen.
En hoe moet dat meehelpen nu gaan?
Moeten wij alleen maar mopperen of kankeren, zoals wij dat in goed Nederlands noemen, of willen wij proberen onze verantwoordelijkheid als burger en als kiezer zo goed mo- gelijk te dragen? Het is prachtig als U dit wilt doen uit naastenliefde of uit een algemeen plichtsgevoel tegen- over uw medemensen en de maat- schappij waarin U leeft, maar het kan ook zijn - en dat is helemaal niet verkeerd- dat U het alleen wilt doen om de levensomstandigheden van Uzelf en uw gezin te verbeteren en te veraangenamen.
En nu zult U mij vragen, wat kan ik nu doen 7 En dan is mijn raad:
word lid van een politieke partij;
werk mede met anderen, met geest- verwanten, met mensen, die er onge- veer net zo over denken als U, om daardoor invloed uit te oefenen op het bestuur van uw gemeente, van Uw provincie en van Uw land.
Draa9 .;
medeverantwoordelijkheid
Nu heb ik U nog helemaal niet ver- teld, voor welke partij ik nu van- avond spreek, al heeft U dit in uw programmablad kunnen lezen en al weet U misschien wel, dat ik mijn hele leven met overtuiging liberaal ben geweest. Maar daar gaat h~t mij niet in de eerste plaats om. Het gaat er in de eerste plaats bij mij om dat U meedoet, dat U meedoet met een constructieve partij en daardoor me- de verantwoordelijkheid gaat dragen V()or wat er om uw heen gebeurt, dat U dus meewerkt aan de democratie, zoals die gelukkig na lange strijd thans bij ons bestaat. En natuurlijk hoop ik dat U lid zult worden van de V. V.D.
Wij liberalen komen op voor de maatschappelijk zwakkeren en dat zijn vandaag niet meer in de eerste plaats de loon- en salaristrekkers.
Daarom helpt mee, doet mee aan de politiek. Wordt lid van een politieke partij, en als gij voelt voor meer vrij- heid, als gij voelt voor een politiek die steeds zal opkom:en voor diegenen om ons heen die het het meeste nodig hebben, wordt dan lid van de VVD."
ker was verwonderd, dat de Nederland- se vrouwen nog zo weinig doen om oor- log te voorkomen.
Wij zouden kunnen vragen: is dat niet iets voor de Internationale Vrouwen- raad? Nu wij toch bij de Internationale Vrouwen Raad zijn aangeland: men sprak op die vergadering ook over een poging tot een hechtere aaneensluiting van Europese deelneemsters, nu de Oos- terse landen ons soms dreigen te over- vleugelen. In het licht van het vovige on- derwerp gezien: gaat dit niet de verkeer- de kant uit?
Andere onderwerpen waren: de consu- mentenbond en de commissie van advies voor de arbeid van vrouwen en meisjes.
(inlichtingen over vrouwenarbeid; Nieu- we Uitleg 12, Den Haag).
Mej. mr. J. Hefting vertelde oveJr het in te stellen onderzoek naar de behoefte aan kleuterverblijven in verband met de buitenshuis werkende gehuwde vrouw.
De juiste methode en de cijfers uit het literatuuronderzoek worden nog bestu- deercL
Interessant vond onze vertegenwoor- digster de uiteenzetting over de beteke- nis van de vakorganisatie voor de wer- kende vrouw. De vrouwen willen er nog niet aan. Er wordt uitsluitend binnens- kamers gemopperd.
Hetgeen een bekend verschijnsel i&.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE :1 OKTOBER 1963- PAGINA«
HERRI01-,
"Frankrij ks geweten"
l
I .
I I .
I: I I I I I I
I i 11 I I
I I
)I I i )I I I I I
' I
Een van de meest verwarrende kenmerken van het Franse politieke leven in de jaren tussen de twee wereMoorlogen was d,e overstelpende hoeveelheid p()litieke partijen en formaties, welker naam ( ogenschijn- lijk althans) nie,f klopte met haar politieke beginselen. Zij, die zich democratisch noemden, waren juist conservatief georiënteerd, de re- publikeinen van allerlei schakeringen waren onderling _verdeeld, de radicaal-sodalisten waren radicaal noch socialist maar vooruitstre- vend liberaal.
Achtereenvolgens heeft Frankrijk een "Bloc nati()nal" gekend (1919), een "Cartel des Gauches" (1924), een "Union nationale" (1926) en een "Front populaire" (1936).
de na:t:iona1e poliltiek. Op niet zo heel j'eugdd,ge leeftijd betrad hij de arena der "grote politiek; hij was re~eds 40 j:aar toen hij in 1912 zijn Îill'trede de,ed.... nièt im de Ka,mer maar in de Senaat, een vreemd en zelden voorkon1end debuut. Pas in 1919 werd hij voor Lyon in de Kamer gekoz,en.
Voordien was hij 1e.raa:r in de
"rhetoriek", advocaat en gemeen- teraadslid Îln deze statd gewe:est, waarna hij haar . . . . 50 jaar als burgemeester di1en:de. Hij bracht haiar tott bloe~i, modernise;erde haar en nam het inJ'biati!ef tot het
hij naast het premierschap ook buitenlandse zaken op zich nam.
Het leefde sLechts één j.a,ar; vl'ij spoedig daarop stond hij aan he>t hoofd van e·en kabinet, da:t geen
l=g~e'r leven dan... dl'ie dagen was beschor-en.
Zijn butten,la:n.ds beled:d was op verzoen:i:ng en op vrede gericht, vandaar, dat het e:ens zo ver-
ma~arde Protocol van Genève in hem een vuriJg ver,dedtger vond.
Dit Protoco~, dat in oktobe·r 1924 door de vijfde Volken:bondsve~r
g~adering was goedgékeurd, maak:te het mogelijk, dat aJ.le ge- schillen, welke n1et aan het Per- ma:nente Hof van In:temationa,le
JustH~ie in Den Ha,ag werden on- derworpen, door de Raad aan arbiJters of aan concdl1iattiJe-com- missi:es zoud'€Jl worden voorge- legd, onafhankelijk v·a:n de wil der partijen. De partij,en zouden in'tussen geen vrijh~eid hebben el- kaar de coclog te verklaren, be- halv·e wanneer het wettige zelf- verded'ig.ing tegen agressie betrof.
De openlb.are menLng in bijna a~l-
1e Europes:e landen begroette de- Ook im de hedendaagse Vijfde
RepubHek van De Gaul!le be:staat de:lle va111-de-wijs-broo:g~end:e par- tijbeu'llam1ng: naast de uiit 1944 daterende katholieke M.R.P.
(Mouvemoo:t républioain popu- la:ire), die versch:e,idooe "vleu- gels" met tegen.gest:e~de opvattin- gen omv.a:t, en voorts naast de so- ciaJisten en communisten, zájn er o.a. de Républica:ins i:ndépen- da:nts en de groep der oud-Gaul- listoo, · de Groupe in:dépenda:nt d'Action républ!icaine et sociale", die hetzij rech tstre,eks aanleunen tegen de of~ioiële Gaul!listische Partij, de U.N.R. .(hetge~Em "un,i- on pour la nouvelle république"
betekent), of deze ~n bepa:alde gevaHen de voet dwars ze>tte~n.
Een der oud·s·te georgan,iseerde partijen im Frankrijk 1s de Rad:i- c.a:al-Socialistd:sch:e Partij, offici- eel Par-ti répub1icain radical et Mdiical-socia1tiste gena1amd. Zij werd in 1901 opg'e.richt en men kélln gerust z;eg,goo, dat zij tot '40 het Fran&e politieke lev·en voor een groot deel heeft beheerst, nieitegoo,staantde zij nlim.mer een partij der massa is geweest. Ha~a:r
leiders hebben in vrijwel a!l:lie ka- binetten ûtt1ing gehad (en dit wa- ren er ve1e!) en beila,ngrijke por- tefeu:Ha:es beheerd.
GROTE LIBERALEN UIT HET VERLEDEN
Ha;,a.r geza:ghebbende posit>ie heeft zij m· sterke mate te dan- ken gehad a:an Eduard Herri()t, d1e haar gedur,ende tal van jaren hererft geleid, een per'soonHjkhe.id me't bijzondere capad:ter~tren, tijd- gen:oot va:n de (hela:as) télllrijke poHtiiCi, die door hun paDti:jpoli- t1eke man~uvres het Fran'e pa~·
lementartsme vóór de oorlog in discrediet hebben gebracht en daarmerd:e de weg naa~r De Gaul- le's anti-pariementaJire "alie>en- heerscha;ppi:j" hebben geba:and.
Herriet echter stond op een ho- ger plan, en hij was in 1ntegri- tei.t verrewe~g hun mee:rdere.
Meer dan een halve eeuw heeft h:ij een belangrijke rol gespeeld, eerst in de gemeente-, da~a~rn.a in
stichten va:n de Jaarbeurs, di:e een Europe,se verma,ardheid kreeg. Heel vaak hee:fit hij in de loop der ja,ren met zi:jn stadsbe- stuur overhoop g·elegen; hij dien- de dan ostenta•ti:ef zijn ontslag in, doch het kwam noo.i1t ro ver. Ly- on zonder deze maire was een- voudig ondenkbaar.
Minister - burgemeester Opmerkelijk was, da:t Herriot zijn burgemeestersfu:nctäe bleef vervullen ook gedurende de ja- ren van zijn ministerschap en hij dus te Parijs resideerde. Een
"maire-adjoint" een plaatsver- vanger, zorgde ervoor dat er geen gemeentepoEtLek werd bedrevoo, die niet Herdots sanctie had.
Er zijn we·1n:ig mindst~riële por- tef•euilles te noemen, welke Her- riot niet één of mee.rma:len heeft beheerd: hij wa:s minister van openbare werken, va:n onderwijs, van buitenlandse zake1t1, laiter mi- nister zonder portefeuille im het m1nisterie-Doumergue en im dat van Flélllldin. Zijn eerste eigEm ka- binet vormde hij in 1924, waarin
ze overeenkomst met grote vr~ug
de, doch de parlementen bleken minde.r vertrouwen in de~e wijze van vreedzame beslechting van inttem.ationa1le geschiHen te heb- . ben, want het protocol werrd nim-
mer geratifice,erd.
Sensationeel incident
Een s·ensationeel "inciden:t" in Herriüts loopba,an was in 1924 het aftr·eden van de toenma.lige President der Repub11e:k, Mille- rand, daartoe door Herriot ge- dwongen als gevolg van diens overwinning bij de toen g.ehouden verki:ezingoo. Millera[}Jd s·tond aJs staatshoofd geens:llins boven · de partij:en en oefende aohter de schermen een krachtig·e partijpo- litieke invloed uit. Toen het "Car- tel des Gauches" onde~r Herriot een overw~ldigende mee!'derheid had verworven, weigerde Herriot eEm kabinet te vormen zolang Millemud op het Elysée zetelde.
Deze trad af, drie jaren VO'Ordat zijn zevenjarige ambtstermijn af- gelopen wa:s.
In juni 1932 leidde Herriot nog-
ma~als een regering, die uilteinde- lijk struikelde ove,r zijn voorste~l Fvankriji~s oorlogsschu1d:en aan de Verentigde Staten u:it de eer- ste weve~ldoorlog te betalen onge- acht de nog niet aa111wezige dek- ki:ng erv·an door de D.uitse he.r- stelbetailinge:n.
Hel"l'io,ts de·elneming a>an de re- geringsarbed!d eind~gde im 1936 toen hij tot voorzi~tter van de Ka- me·r ('in 1947 herdo'Opt tot Natio- nale V'eT,gader·ing) werd g·ekozen.
Hij he,eft d~e·ze funct1e gedurende twaalf jaren vervuld me't een on- derbrekiJng Ujdents de tweede we- reldoorlog; in 1952 werd h:ij er~e
voorzH,ter. Het spr~e,e:k:t vanzeolf, dat .een zo overtuigd democraat
a~ls Herriot I"E!chtstreteks te~genover
maarschalk Pétatin kwam te staan toen de21e 1n 1941 Frankrijk ver- ne·derde door zich a:an Hitiers na- zi-terreur te onderwerpen. Her- riot moest er voor boeben mett een verblijf van enkele jaren in een Duits concentra,tiekamp.
Verzee ningsgezind
De grootheid van Eduard Her- riot was misschien n'ilet zo zeer gelegen in z;ijn staatsmansgaven als wel in zijn verzoenitngsgezm- de geesbesgesteldheid, zijn eer- bi·ed voor de rechten van de mens, zijn trouw aan de libera- le beginselen en zijn hardnek- kig streven naar Europes~e een- heid. Aan De Gaulle heeft hij . zijn medewerking nimmer kun-
nen geven.
Herriet was méér dan een po- litiek leider, want hij onder- scheidde zich door zijn grote eruditie als geletterde, histori- cus, auteur en musicoloog. Be- halve politieke g'eSChr>iften pu- bliceerde hij studi.e~s over Mada- me RécéllffiiJer en haar tijd, over Beethoven; hij verheerlijkte Normandië en wijdde een ge- schrift ("Sanctuaires") aan de heiligdommen van Egypte, Sy- ne en Pa~estina. Natuurlijk boekstaafde hi~ ook de geschie- denis van zijn g,eliefd Lyon in verleden en heden.
De Académ~e des sciences mo- rales et poli:tiques bekroonde een van zijn werken, de Académie Francaise koos hem tot lid. Bij zijn ~verlijden in 1957,. vijfen- ta{:htig jaar oud, werd zijn na- gedachtenis unaniem geëerd en werd hij "het geweten van Fran- krijk" genoemd.
L. ALETRINO
