Vader-land
Gebaseerd op aantekeningen en foto’s van:
Sergeant C.M.A Cillekens Eine kwaójonk oet Remunj
3
ecompagnie 1
ebataljon 26 regiment infanterie 3-I-26RI
Met dank aan het ministerie van defensie en het boek “de vuurdoop van een grensbataljon”
Mark Cillekens 2014.
26 regiment infanterie 10 mei 1940
Belast met de bewaking en verdediging van het Maas en Waalkanaal, Bataljonsvak, Hatert- Heumen tot Duitse grens
inclusief 3 bruggen (Hatert, Malden en Heumen) Totale sterkte 1050 man, verdeeld over:
1e Compagnie Blankenberg Malden 2e Compagnie Diervoort Hatert
3e Compagnie Heumen 3-11 Grensbataljon Groesbeek
Sergeant C.M.A Cillekens was op 10 mei 1940 ingedeeld in kazemat 18, enkele honderden meters van bruggencomplex Heumen samen met soldaat Reinders en Goossens.
Met achter hun een complex aan loopgraven, schuttersputten en stoottroepen.
Kaart verdedigingswerken 3-I-26RI meidagen 1940 uit “de vuurdoop van een grensbataljon”
Waar het allemaal begon.
1 januari 1938, 19 jaar oud, C.M.A Cillekens meldt zich voor de dienstplicht.
Standplaats: Frederik Hendrik Kazerne Venlo.
Bevorderd tot korporaal 1 oktober 1938
De mobilisatie van Nederland.
1e mobilisatie 28 september 1938 tot 5 oktober 1938.
Mei 1939 start bouw kazematten langs Maas en Waalkanaal, in het totaal worden er 76 gebouwd.
Goede vrijdag 1939 bevel tot mobilisatie grenstroepen, deze ging door de opgelopen spanningen over in de algemene mobilisatie gehele
weermacht.
C.M.A Cillekens werd op 4 februari 1939 bevorderd tot Sergeant.
Stellingen Maas en Waalkanaal
Eerste standplaats: 10 juli 1939 tot 10 november 1939, Weurt bij Nijmegen.
Originele lakzegels 3-I-26RI met handtekening Kees Cillekens
Opschrift achterzijde: Terug van inspectie kazemat 77, Weurt september 1939.
Opschrift achterzijde:
Le chemin de retour Heumen november 1939
Tweede standplaats:
10 november 1939 tot en met 10 mei 1940, Heumen.
opschrift achterzijde: Heumen 1939
opschrift achterzijde:
kazemat 18, Heumen
“My home”
Enkele kameraden
Uit “de vuurproef van het grensbataljon”
Zoo was er ruim een jaar met man en macht gewerkt om Nederland weerbaar te maken. Wij aan de grens hadden de eervolle taak de grensverdediging zóó sterk te maken, dat er niet alleen van een overrompeling geen sprake kon zijn ,maar ook dat de vijand enige dagen kon worden opgehouden.
En er was hard gewerkt! Dagelijks trok alles wat maar enigszins gemist kon worden naar den dijk om te werken. Schuttersputten en commandoposten werden gegraven en in elkaar getimmerd ,een onnoemelijke hoeveelheid prikkeldraadversperringen, vooral bij de bruggen werd aangelegd.
opschrift: 10 mei 1940, K.18, handtekening Kees Cillekens foto: in kazemat met zijn mitrailleur.
En toen brak de hel los.
Uit “de vuurdoop van een grensbataljon”
Te ongeveer 4.05 uur komen zwermen vliegtuigen op een hoogte van ongeveer 1500 meter over de grens. Zijn het Duitschers die een raid op Engeland uitvoeren? Het onheilspellende geronk der immer aanstormende vliegtuigen met het geknetter der mitrailleurs en de doffe slagen der explosies
vereenigen zich tot een helse kakofonie.Wat een jaar lang gevreesd werd en soms uit onze gedachten werd weggewerkt, is thans werkelijkheid: Nederland is in oorlog.
De brug bij Heumen.
Om dit bruggencomplex is zwaar gevochten. Door een list van de Duitsers gedeeltelijk in hun handen al vanaf 4.00 uur. Waarbij al gelijk, Commandant Kapitein Postma het leven liet. De gevechten van sommige eenheden hebben geduurd tot in de namiddag 18.00uur van 10 mei 1940, met tientallen doden en honderden gewonden. Maar niet door iedereen zoals blijkt uit volgend verslag uit “de vuurdoop van een grensbataljon”
Officiële verklaring Sergeant C.M.A Cillekens over wat zich in het kort op 10 mei 1940 heeft afgespeeld.
De weg naar Stalag IIIA, Luckenwalde.
Uit het zakboekje/agenda van sergeant C.M.A Cillekens (niet groter dan 6x8cm!)Wat hier volgt is de letterlijke weergave.
Vrijdag 10 mei 1940
Meer dan duizend vliegmachines overvliegen de nederlandse grens.Vijandelijkheden
begonnen.Kapitein Postmaen Lt.van de Wal gesneuveld en nog andere o.a sergt.Heesakkers.
’S avonds overgegeven en naar Kranenburg moeten lopen.In de kerk overnacht. Brug bij Heumen heeft geweigerd.
Zaterdag 11 mei 1940
Wij lopen van Kranenburg over Cleef naar Bedburg Haus,overnacht in het plaatsje Hau.De hele weg stond vol met Duitsche gemotoriseerde eenheden pantzerwagens en zwaar geschut.We liggen nu in een gekkenhuis,flinke tralies zijn aan de vensters.Het gebouw is omgeven door een muur van 5 á 6 meter.
Zondag 12 mei 1940
Bedburg.Nog steeds in Hau,hebben voor het eerst warm eten gehad.Krijgen 1/3 groote kuch met een blokje boter voor ’smorgens en ’savonds.
Maandag 13mei 1940
Bedburg. Vannacht hebben geallieerde vliegtuigen Hau overvlogen. Er werd op hun geschoten. Weer warm eten gehad.Weer 1/3 brood gehad voor de morgen en avond met een bakje marmelade. Gaan waarschijnlijk weer verder.
.=
Dinsdag 14 mei 1940
`S middags om 20 voor drie Deutsche tijd vertrokken uit Bedburg met goederen trein,50 man in een wagon.1uur deutsche tijd konden we eindelijk uitstappen,10 uur in trein gestaan. Reis over Kevelaar, Wesel a/d rijn, Halle, Munster naar Meppen ,van daaruit +/- 2uur gemarcheerd tot we in een
concentratiekamp aankwamen om +/-3uur ’swoendagmorgens. Geen warm eten gehad.
Woensdag 15 mei 1940
Concentratiekamp omgeving Meppe. Dan morgens 4 sneetjes droog brood gekregen. Hebben warm eten gehad. Een gedeelte van onze goederen wordt ons afgenomen. Geslapen in barak 11. Er werken hier gevangen Polen. Het kamp is omgeven door 2 rijen prikkeldraad en onderling verdeeld. Op twee hoeken staan uitkijktorens, worden steeds streng bewaakt. Rode kruis soldaat getroffen die bij Tommij Bevouts in Veenendaal lag. Hij had nog 2 foto’s van hun gevonden voordat hij uit het kwartier ging. Ik heb ze gekregen.
Donderdag 16 mei 1940
Vandaag 2 brood + warm eten. Daarna gelopen naar concentratiekamp Veersen +/- 3 kwartier. Hier werd bijna alles afgenomen, ook het geld. Daarna kregen we boter + koffie. Zie weer enkele
bekenden o.a. Leo Martens Venlo en Jack Rooimans Eindhoven. Bij Jack lig ik in barak no.3. Ook hier werken Polen. Kamp omgeven door 3 rijen prikkeldraad, middelste staat onder stroom.
Vrijdag 17 mei 1940
Nog steeds in Veersen. `S morgens kregen we 2 sneetjes brood met wat boter. `S middags weer warm eten, gekookte aardappelen. `S avonds weer 2 sneetjes brood. Er zijn weer andere
geïnterneerden gekomen die de strijd hebben moeten staken aan de Grebbeberg en Rhenen bv.
Frans Mulder en Pietje Arts en nog oude bekende uit Weert.
Zaterdag 18 mei 1940
‘Smorgens 2 sneetjes brood ’Smiddags zuurkoolsoep met wat ongeschilde aardappelen in een zakje gekookt. Moeten kom, lepelen en handdoek inleveren, gaan waarschijnlijk weer verder. Om kwart over zes vertrokken naar een ander concentratiekamp. Hier werd Jack Rooimans barakenführer en ik stelvertreter. Kregen ‘savonds 1 deken voor 2 man. Jack en ik liggen bij mekaar. Hebben vannacht en vorige nachten steeds kou geleden, kregen 4 sneetjes brood met boter.
Zondag 19 mei 1940
Vannacht veel kou geleden, liggen in barak 1 E. Hier liggen veel Polen en Chechen. Deze hebben gisterenavond een beetje muziek gemaakt en gedanst. Voor ze slapen gingen zongen zij een danke lied. Het was ontroerend om deze mensen te zien en aan te horen. Jack kreeg 3 babbels v/d Korporaal die over deze barak gaat. Ik kreeg een van Jack. Het smaakte reusachtig na lange tijd van geen lekkers. Vonden in het warm eten een miertje, samen gedeeld smaakte fijn. De Korporaal bracht me nog een stuk brood, we zijn goede vrienden onder mekaar. Gaan morgen waarschijnlijk weg.
Maandag 20 mei 1940
Vannacht goed geslapen. Om vier uur gewekt, kregen ½ brood en een sneedje + dubbele portie boter. Jack en ik kregen van de gefreiter elk een half brood en sneedje bij. Om vijf uur vertrokken.
Vier uur gelopen naar station Meppen. Met 40 man in een wagon gestopt om 9 uur. Om 14.00 uur vertrokken, over een klein stuk goede rails, voor de rest was het bonzen en stoppen. Gereden over Halen, Eversberg, Osnabruck, Lohne, Hameln naar Luckenwalde. Hier aangekomen om 9 uur dinsdagmorgen. Groot interneringskamp. Hier ook Polen gevangen.
Dinsdag 21 mei 1940
Om 9 uur ‘smorgens in Luckenwalde aangekomen, kregen een plaatje met nummer om op de borst te hangen. Hebben later weer moeten inleveren, liggen met 400 man in een tent. Hebben warm eten gehad en ¼ brood en wat boter. Appels zijn 8 uur en 17.00 uur. Wij zijn gisteren door een zeer mooie steek gereden. Zijn ook over de Weser gekomen. We liggen hier op +/- 58km van Berlijn, volgens een Deutsch Officier. Een v.d soldaten kreeg een fleschje bier van een Pool, ik heb ook een slokje gehad.
Woensdag 22 mei 1940
Vaannacht tamelijk goed geslapen. Vanmorgen allen koffie gehad. Heb het busje gecondenseerde melk open gemaakt en verdeeld. Voelden gelijk dat we iets in onze maag kregen. Zijn vluchtelingen in het kamp gekomen, jongens en meisjes. Het zijn kinderen van Poolsche vrouwen die verplichte arbeid moeten doen. Bij het avondappel maakte een Officier bekend dat wij weer spoedig naar huis gingen. Het is zeer warm vandaag,1/5 brood gehad voor vanavond en morgen vroeg +smeerkaas en marmelade.
Donderdag23 mei 1940
Kon gisterenavond niet slapen. Vanmiddag gekookte ongeschilde aardappelen gehad met smeerkaas.
Vanavond ¼ kuch gehad + boter. Zeer warm weer, veel wind. Voor het eerst mijn voeten gewasschen met zeep. Elke dag zit de lucht vol met vliegtuigen. Slaap veel overdag.
Vrijdag 24 mei 1940
Weer slecht geslapen. Vanmiddag warme vischpap gehad. Zijn voormiddag ingeént tegen pokken en typhus. Ging buiten van flauwte een seconde op de knieën zitten, doch stond onmiddellijk weer op.
Is vandaag weer gloeiend warm. Kregen vanavond 1/5 kuch 1 cm worst en wat marmelade +koffie.
Heb zelf van koffie extract koffie gezet, het is ontzettend benauwd in de tent.
Zaterdag 25 mei 1940
Weinig geslapen. Het is weer ontzettend warm. Kregen om 11.15 uur al warm eten. Na de middag per man 1/4 brood voor vanmiddag en morgenvroeg. Heb mijn zakdoek weer uitgewassen. Lekkere koffie gezet. In de koffie van het kamp zit wat suiker in. Heeft na de middag geonweerd en geregend.
n het kamp doen hardnekkige geruchten dat we maandag naar huis gaan.
Zondag 26 mei 1940
Weer slecht geslapen. Voor de middag betrokken weer, daarna de hele tijd een gloeiende zon.
Kregen een soort macaronipap te eten vanmiddag. Voor 4 uur en morgenvroeg weer 1/5 brood, stukje boter + 1 cm worst. Er is maar 1 appel geweest. Ik sta met de dag slapper op mijn benen. Als ik opsta met warm weer is het precies alsof een waas voor mijn ogen hangt. Vanavond zwaar onweer geweest.
Maandag 27 mei 1940
Vannacht iets beter geslapen. Zijn vandaag naar de overkant van het kamp gelopen, waar nog meer tenten staan. Hier liggen ook matrozen. De hele dag regenachtig weer, tegen de avond zon.
Vanmiddag kregen we weer zo een soort vischpap, zat geen smaak in. Voor 4 uur en morgenvroeg ¼ brood wat jam en 1 cm worst. Kregen later nog 2 cm worst bij. Vanmiddag zijn krijgsgevangenen aangevoerd Fransen of Belgen. Zullen wij nu vertrekken?
Dinsdag 28 mei 1940
Vannacht tamelijk geslapen. Vanmiddag extra bakje eten gekregen uit de deutsche menage, smaakte goed na zo lange tijd. Voor 4 uur en morgenvroeg 1/5 brood met 1 lepel jam. Vandaag voor het eerst in het bosch gezeten naast het kamp, met Segers uit Montfort, waar ik enkele dagen geleden kennis mee heb gemaakt. Ik voel me nu weer een beetje opknappen na dagenlang in de heete zon en de warme tent. Tot nu toe nog geen nieuws over vertrekken.
Woensdag 29 mei 1940
Tamelijk goed geslapen. Middageten ongeschilde aardappelen met smeerkaas en zout. Voor 4 uur en morgenvroeg ¼ brood, boter en 1 cm worst. Veel menschen flauwgevallen bij het middageten. Komt steeds meer voor. Over weggaan wordt nog niet gesproken. Vandaag weer figuren gesneden uit boomschors. Overdag zo lang mogelijk in het bosch geweest.
Donderdag 30 mei 1940
Weer beter geslapen. Vanmiddag slecht eten gehad, gekookte aardappelen in water. Voor 4 uur en morgen 1/5 brood, jam en een soort kaas die verschrikkelijk rook. Weer een inspuiting gehad tegen typhus, kon er dit keer tegen ,het was niet zo warm. Verschillende bekende getroffen uit Venlo .Over weggaan wordt niet meer gesproken. Vanavond begon het te regenen. In de regen de rozenkrans gebeden. Er waren er veel.
Vrijdag 31 mei 1940
Tot 3 uur goed geslapen, daarna zeer koud gehad. Vanmorgen was het zeer koud. Warm eten tamelijk goed, heb nog een 2e portie kunnen bemachtigen. Zo’n dringpartij bij de keuken dat de Duitschers er met de knuppel op los sloegen. Om 4 uur ¼ brood en worst. Na 4 uur begon de zon te schijnen. Kregen een kaart om naar huis te schrijven. Wordt weer beweerd dat we spoedig naar huis gaan. Weer de rozenkrans gebeden. Daarna nog even in het boschje geweest.
Dit is de briefkaart die C.M.A.Cillekens op 31 mei 1940 naar moeders schreef, vanuit concentratiekamp STALAG IIIA Luckenwalde Kreiss Brandenburg Berlin
Beste Moeder .
Ik kan u eindelijk schrijven dat ik de 10 mei nog overleefd heb. Gewond ben ik goddank niet. Ik zit nu ergens in Duitschland. Ik hoop dat het thuis ook goed is afgelopen en dat er met niemand iets gebeurd is. Hoe zou het met Jaques afgelopen zijn en met Paul? Wilt u Nico Drent ook schrijven, Burg.Serrarislaan Ginniken. En bij Ben en bij Robbers in Heumen wat laten weten. Het koffer met waschgoed kunt u ook wel weer terug laten halen. U moet ook maar goed inmaken van de zomer, kersen en dergelijke. Wie weet kan ik daar nog wel eens van proeven. Nou Moeder,i k ben blij dat ik u weer heb kunnen schrijven. Terug schrijven moet u maar niet doen, want dit komt toch niet aan en we hebben nog geen adres ontvang. Vele groeten voor u en de anderen.
Van Kees
p.s Wilt u jaqueline in Eindhoven ook schrijven en dan zegt u maar dat Jack Rooimans uit Eindhoven ook bij mij is.
Nou moeder hopelijk tot spoedig wederzien,
Kees
Zaterdag 1 juni 1940
Vannacht zeer koud geweest. Om 11 uur warm eten. Voor ’smiddags en morgenvroeg 1/5 brood, boter en stukje worst. Overdag koud geweest. Zij die geen overjas hadden kregen een deken. De geruchten dat we volgende week weggaan, worden steeds algemener. Vanavond weer de rozenkrans gebeden.
Zondag 2 juni 1940
Niet bijzonder geslapen. Vanmorgen kleine godsdienstoefening gehad. Vanmiddag zuurkool. Voor 4 uur ¼ brood en boter. Vanavond rozenkrans gebeden. Mooi weer geweest.
Maandag 3 juni 1940
30 jaar P.Brans ,overschotsedijk no1 Eindhoven (waarschijnlijk overleden)
Goed geslapen. Vanmorgen weer Fransche krijgsgevangenen aangekomen. Zullen we vanmiddag vertrekken?1/5 brood gehad, boter en stukje worst. Vandaag koud geweest. ’Savonds rozenkrans gebeden. De jongens worden half gek door de geruchten over weggaan.
Dinsdag 4 juni 1940
Vannacht koud geweest. Vanmiddag visch met aardappelensoep. Vanmiddag 1/4 brood en 1 cm worst. Vanmiddag werd ons weer door Officieren verteld dat we weggingen. Weer de rozenkrans gebeden.
Woensdag 5 juni 1940
Goed geslapen. Vanmiddag ongeschilde aardappelen met zout en Lithouse boter. Voor vanmiddag en morgenvroeg 1/5 brood, boter en kunsthoning, kregen daarna nog een lepel suiker. Zeker om te zeggen dat we het goed hebben gehad als we teruggaan. Vandaag mooi weer. De berichten over weggaan worden steeds zekerder, er wordt beweerd van donderdag of vrijdag. Rozenkrans gebeden.
Donderdag 6 juni 1940
Erg koud geweest vannacht. Vanmorgen 25 gulden gestolen in het kamp. Zouden niet weggaan voor ze terecht waren. De jongens hebben het geld toen bij mekaar gelegd. Vanmiddag warm eten. Voor 4
uur ¼ brood ,boter en kaas die ontzettend stonk. Gaan morgen terug naar Nederland wordt gezegd.
Weer de rozenkrans gebeden.
a
Vrijdag 7 juni 1940
Vannacht weer koud geweest. Gaan vandaag weer niet weg, gaan nu weer morgen. Vanmiddag warm eten. Voor 4 uur 1/5 brood en 1 cm worst. Warm weer overdag. Wat wordt het morgen?
Vanavond rozenkrans gebeden.
Zaterdag 8 juni 1940
Om 5 uur appél. Daarna koffie en 2/3 brood + enkele cm worst. Om 8 ½ uur vertrokken. Om 9 ½ uur in de trein. Om 10.05 gestart. Terug naar Nederland. Over Wittenberg, Braunschweig, Hannover. De deuren bleven open, banken in de trein. Langs gebombardeerde fabrieken gekomen in Misburg. De stemming wordt beter. Prachtige natuur. De Duitsche boerenbevolking wuift ons over toe.
Zondag 9 juni 1940
HET LEED IS GELEDEN. Om 5 uur de grens gepasseerd, stemming is reuze. Om 5 ½ uur in Enschede.
Reuze ontvangst, organisatie der verzorging is enorm. Eeten, onderzoek, dokter,s chrijven naar huis,
haar knippen en scheren doosjes sigaretten. We krijgen alles achter mekaar, het ontbreekt ons nergens aan. Daarna ingekwartierd bij J.Wilderman Willemstraat 18 Enschede. Menschen zijn overal even goed, geven alles, cigaren sigaretten chocolade. Voor het eerst sinds het uitbreken van de oorlog, de kleding uitgehad en gewassen.
Maandag 10 juni 1940
Naar huis.’Smorgens laten scheren en knippen. Om +/- 11.30 uur vertrokken. In Nijmegen bij Janssen, reuze middagmaaltijd gehad. Om 6.30 uur naar Roermond vertrokken. precies één maand na het uitbreken van de oorlog aangekomen. Alles is nu weer afgelopen, voorlopig.
Wel erg voorlopig, zoals blijkt, springt hij een 1 week later al weer op zijn fiets om de kameraden en stellingen langs het gewezen front te bezoeken.
Verslag uit: Soldaat op de grebbeberg, en krijgsgevangen in Luckenwalde.
Van ca.5200 krijgsgevangenen is bekend dat zij per goederentrein via Dorsten in het Ruhrgebied naar Meppen in Emsland vervoerd zijn, en van daaruit lopende naar de daar al vanaf 1933 aanwezige kampen, een kleine 10 kilometer verderop. Sommigen gingen naar kamp Fullen, weer anderen naar kamp Versen, beide kampen liggen op enkele kilometers van elkaar verwijderd. Alle Nederlanders uit Fullen, worden uiteindelijk samengebracht met die in kamp Versen op 20 mei 1940.De kampen Versen en Fullen, maken deel uit van de zogenaamde Emslandkampen, die kampen bestonden al in Emsland vanaf 1932, als werkkampen voor de tegenstanders van het Nationaal Socialisme van Hitler en zijn kornuiten. In totaal stonden er in Emsland 15 van deze kampen, die bij het grote publiek vrijwel onbekend zijn, maar waar naar schatting ruim 30.000 mensen zijn omgekomen, merendeel Sowjet krijgsgevangenen, maar ook 58 personen uit Putten, opgepakt bij een razzia n.a.v. de aanslag bij de Oldenaller brug in Putten.
Stalag IIIA Luckenwalde
Luckenwalde, een stad 60 km ten zuiden van Berlijn gelegen in de deelstaat Brandenberg.
Al in 1936/37 begon men gronden aan te kopen, aan de Zapfholzweg, in opdracht van de
Reichsfiskus. In deze stad kwam in september 1939 een concentratiekamp Stalag III A gereed, welke tot april 1945 bestaan heeft, in februari 1945 kwam daar nog voor korte tijd een 2e kamp bij onder de naam Stalag III B. Dit reusachtige kamp, werd omgeven door een hekwerk voorzien van een dubbele rij prikkeldraad, met om regelmatige afstand een wachttoren. Het was het grootste kamp in het district Wehrkreis III, met een capaciteit van 20.000 krijgsgevangenen .In dit kamp Stalag III A, werden vanaf november 1939 krijgsgevangenen ondergebracht uit 10 verschillende landen,
waaronder dus ook zo’n ca. 5.200 Nederlandse krijgsgevangenen, ondergebracht in 13 grote tenten van 400 personen elk. Deze laatste groep heeft het geluk gehad, dat Hitler persoonlijk opdracht heeft gegeven, om de Hollanders vrij te laten en terug te laten keren naar huis. Volgens sommigen, is dit besluit het enig goede besluit dat hij ooit genomen heeft. Dichtbij was een vliegveld, en daar werden veel oefeningen gehouden, buiten het feit dat het een mooi schouwspel was, was het wel een enorm lawaai met die oefenende jachtvliegtuigen, en het ging de hele dag door. In het kamp waren zo hier en daar wel een paar godsdienstonderwijzers, die dagsluitingen hielden rond de klok van achten, maar steeds werden onderbroken door het lawaai van de vliegtuigen. Rond de klok van 10.30 werd eten uitgedeeld, steeds te beginnen bij een volgende tent. Je liep in sneltreinvaart langs een grote pan, en telkens schepte een bewaker er iets in. Als je pech had, viel het er naast, en of je nu iets in je kom had of niet, je moest doorlopen om vervolgens een stuk brood te krijgen. Soms kreeg je een kuchje voor 5 man, en soms voor 4 man. Als je brood of ander eten bewaarde voor de avond, moest je niet gek opkijken dat het tegen die tijd weg was. Met het eten wat je kreeg, moest je soms 24 uur doen, en er is enorme honger geleden. De hygiënische omstandigheden laten zich raden, 7 kranen voor al die 5.200 krijgsgevangenen, stro waar men op lag dat niet ververst werd, stof in de tent daardoor, zodat men liever buiten lag. Dysenterie, waarmee al zo’n 80 mannen in een
noodhospitaaltentje lagen, waardoor iedereen ingeënt werd tegen tyfus. De kamparts wilde en kon er geen verantwoording meer voor nemen. Een generaal arts uit Berlijn kwam daardoor kijken, werd
met alle egards ontvangen, wierp een blik in het kamp en in de tenten, zag het stoffige stro en vertrok weer. Na zijn bezoek werd er om een klein bosje naast het kamp prikkeldraad gespannen, en een gat in de bestaande afrastering geknipt, en mochten de gevangenen overdag zich in dat bosje ophouden, om er wat te ontspannen en zich aan de zon te onttrekken. Zaterdag 8 juni mocht men eindelijk vertrekken, het had schijnbaar heel wat voeten in aarde, om het bevel van Hitler welke hij al op 1 juni 1940 gegeven had op te volgen, logistieke problemen in een oorlog zijn altijd lastig, en vervoer van krijgsgevangenen, heeft nu eenmaal geen grote prioriteit. De lege plek van de
vertrekkende Nederlanders, werden door binnenkomende Fransen weer opgevuld. Een Nederlandse soldaat, die zijn baret ruilde met een Franse baret, had de pech dat hij werd aangezien voor een Fransman, en zo weer terug mee naar binnen mocht. Onderweg, lopende naar de gereed staande goederenwagons, moest er eerst gestopt worden, de Duitse propaganda wilde zingende en vrolijke Nederlandse krijgsgevangenen filmen, die in koor riepen dat zij het erg goed gehad hadden. Nu wilde iedereen wel roepen wat gevraagd werd, als zij maar naar huis mochten. Bioscoopbezoekers konden de volgende dagen zien en horen, hoe goed de Hollanders in het kamp behandeld waren, en hoe goed ze te eten hadden gehad, wat zij niet konden zien, was dat iedereen gemiddeld 15 kilo lichter was geworden. Zondag 9 juni rond 10 uur kwamen de treinen Nederland weer binnen rijden, de ene trein bij Zevenaar met bestemming Arnhem, de anderen kwamen bij Oldenzaal de grens weer over, met bestemming Enschede, Hengelo of Almelo, de deuren mochten een klein stukje open, en
Nederlanders stonden overal langs de rails hun toe te juichen. Uitstappen moesten zij tussen de rails, eerst moest er geteld worden, de Duitsche grundlichkeit liet zich gelden. Er moesten er net zoveel aankomen, als dat er vertrokken waren, dus eindeloos werd er geteld. Pas als alles klopte, mocht men voor de locomotief langs lopen, en kon men het perron op, vrij, eindelijk onder de knoet van de bewaking weg.
