Jouw woonplan voor een duurzame woning

I N S L I M M E S T A P P E N O P E I G E N T E M P O E E N

T O E K O M S T B E S T E N D I G H U I S

Jouw woonplan voor een

duurzame woning

Type G

2 Klimaatverandering krijgt de komende jaren een steeds grotere

impact op ons leven. Zo kregen bewoners van Westervoort te maken met zomerse overstromingen. In de toekomst zullen de uiterwaarden steeds vaker overstromen, maar tegelijkertijd krijgen we ook te maken met droogte.

In het Klimaatakkoord heeft de Nederlandse regering in 2019 afspraken gemaakt om de verandering van het klimaat te beperken.

Dat kan alleen als we stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen zoals gas en steenkolen. In een zogenoemde energietransitie stappen we over naar volledig groene energie in 2050.

Alle Nederlandse gemeenten maken daarom in opdracht van de Rijksoverheid dit jaar een plan voor duurzame energie. Dit wordt ook wel een Transitievisie Warmte genoemd. Ook in Westervoort is een plan gemaakt voor het stoppen met aardgas. Dat houdt onder meer in dat alle particuliere woningeigenaren zich moeten voorbereiden op aardgasvrij wonen. Dat is niet alleen belangrijk om het

energiegebruik van je woning te verminderen, maar ook om te kunnen besparen op je energiekosten die de komende jaren fors zullen stijgen.

Alle particuliere eigenaren in de wijk Mosterdhof krijgen via het project Woonplan een gratis verduurzamingsadvies van

gespecialiseerde bedrijven. Dit Woonplan is onderdeel van het uitvoeringsprogramma Mooi Mosterdhof, een initiatief van de bewoners en de gemeente Westervoort.

De gemeente Westervoort en het ontwerpteam Mooi Mosterdhof denken dat de bewoners van De Mosterdhof zich met behulp van dit Woonplan goed kunnen voorbereiden op een duurzame toekomst.

Maak er dus vooral gebruik van.

Hans Sluiter, wethouder

www.mooimosterdhof.nl

G E G E V E N S

Het persoonlijke woonplan van

Naam particulier

Adres

Woonplaats

Datum opgesteld

Woonplanopsteller

Gecontroleerd door

November 2021

Woninggegevens Uitleg drie stappen Stap 01

Stap 02 Stap 03 Overwegingen Techniek verklaard Technische tips Handige tips

Inzicht huishoudelijk verbruik Doe je voordeel

Aannemersdeel Bijlagen

woningplattegronden

Mooi Mosterdhof - beeldkwaliteit Informatie collectieve inkoop

04 08 09 12 15 19 20 24 30 32 36 38

Voor je ligt het woonplan-format van jouw eigen woning. Hierin worden alle stappen en bijbehorende maatregelen beschreven die leiden tot een woning die klaar is voor de toekomst. Door weg te strepen wat je al aan je woning hebt verbeterd, krijg je een helder beeld van de resterende stappen om duurzaam van het gas af te gaan. Het woonplan bestaat uit een onderdeel voor jou als woningeigenaar (P5-37) en een onderdeel dat specifiek is opgesteld voor

aannemers die de maatregelen uit het woonplan kunnen uitvoeren (vanaf P38).

Wil je hulp bij het invullen van een energiecoach van de gemeente of een van de wijkbewoners met een zelfde type woning, neem contact op via

info@mooimosterdhof.nl

Je kunt samen met jouw buren krachten bundelen en geld besparen door tegelijkertijd dezelfde maatregel uit dit woonplan te laten uitvoeren. Daarvoor kun je gratis professionele ondersteuning krijgen van het ontwerpteam Mooi Mosterdhof. Zie daarvoor de bijlage Informatie Collectieve Inkoop.

U I T G A N G S P U N T E N

Inhoudsopgave

Jouw eigen

woonplan

Jouw woning is een oorspronkelijk door architect Han van Ardenne ontworpen koopwoning voor de Mosterdhof uit ca 1974, die destijds onder de naam herenhuis werd verkocht.

Kenmerkend voor deze woningen is dat ze ten opzichte van elkaar verspringen, waardoor er een driehoekige pleinruimte ontstaat. Samen met de overdekte straatje tussen de rijwoningen en de patiowoningen vormt dit hof een stempelmotief dat door de hele buurt herhaalt is. Het idee hierachter is dat de buren van de verschillende woningen elkaar kunnen ontmoeten op dit pleintje en de beschutte straatjes.

De woningen bestaan uit een betonnen tunnelconstructie met gemetselde binnenbladen. De begane grondgevel en een deel van de zijgevel is uitgevoerd in gekliste kalkzandsteen. Op deze L-vormige ‘plint’

van witte steen staat een opbouw die is bekleed met donkere houten bekleding. De woningen hebben twee flauwe lessenaarskappen die oorspronkelijk waren afgedekt met asfaltshingles.

W O N I N G G E G E V E N S

Type G

Versprongen

herenhuizen met houten opbouw

5

06

Beiden kunnen invloed hebben op de keuze welke maatregelen je wilt nemen of kunt combineren, zodat ze in een keer kunnen worden uitgevoerd.

Het is zinvol om te realiseren dat jonge gezinnen een ander leefpatroon en energiegebruik hebben dan een ouder paar. In de toekomst zou je misschien meer ruimte willen hebben op zolder voor je kinderen die nu nog klein zijn. Dan kan je denken aan om een dakkapel te combineren met het na-isoleren van het dak.

Daarna is het nuttig om te kijken naar de staat van het onderhoud en welke energetische maatregelen er al genomen zijn. Ook hier kun je beslissingen nemen over het combineren van maatregelen. Bij het uitvoeren van de maatregelen uit het woonplan dient rekening gehouden te worden met kosten die voortkomen uit achterstallig onderhoud, denk hierbij aan dakbedekking vervangen, herstellen van voegwerk en schilderwerk. Voor energetische maatregelen die al genomen zijn, geldt over het algemeen dat ze wel juist uitgevoerd moeten zijn, maar ook dat ze niet langer dan grofweg 10 jaar geleden zijn uitgevoerd. Dubbel glas ouder dan 10 jaar heeft bijvoorbeeld een veel minder isolerende werking dan modern dubbel of trippel glas. Energetische maatregelen die al genomen zijn, kunnen uit de lijst met te nemen maatregelen weggehaald worden.

Zo krijg je een overzicht van maatregelen en wat prioriteit heeft. In dit boekje vind je verder tips en advies die je zullen helpen bij het maken van afwegingen.

Dit woonplan kun je zelf invullen of met behulp van een energiecoach of een van de buurtbewoners die eenzelfde type woning heeft.

Wat zijn jouw woonwensen?

Wat voor woonsituatie heb jij?

Hoe gebruik je dit woonplan?

Wat is de staat van het onderhoud?

Welke energetische maatregelen

zijn er al genomen?

O N D E R D E E L 0 4

Wat zijn de huidige

energieverbruiksgegevens?

07

Energieverbruik 2020

Aardgasverbruik(m³/jaar) 1750m³/jaar

Elektriciteitsverbruik

(kWh/jaar) 3500 kWh/jaar

Elektriciteitsopwekking

(kWh/jaar) - kWh/jaar

Hout (KG/jaar) n.v.t.

Warmte (GJ/jaar) n.v.t.

Op deze pagina kunnen de huidige verbruiksgegeven worden genoteerd. Ter

vergelijking is een gemiddeld verbruik van dit type woning opgenomen. Op individueel niveau kan dit verschillen als gevolg van gebruik van de woning en eerder getroffen energetische maatregelen.

2020

m³/jaar kWh/jaar kWh/jaar KG/jaar GJ/jaar

2018

m³/jaar kWh/jaar kWh/jaar KG/jaar GJ/jaar

2019

m³/jaar kWh/jaar kWh/jaar KG/jaar GJ/jaar

8

Stap03 -Van het gas af

Verwarmd met aardgas en heeft op basis van de huidige energierekening en woningkenmerken een relatief hoge warmtevraag.

Door in te zetten op het verminderen van de warmtevraag (isoleren en kierdichting) én het beter ventileren wordt de weg ingeslagen naar een duurzame woning.

Het nog verder verminderen van de warmtevraag door isoleren. De woning kan dan worden verwarmd met een lage temperatuur: ≤45 graden.

De woning verduurzamen door een nieuwe duurzame warmteopwekker. De aardgastoevoer kan worden afgesloten.

O N Z E G E G E V E N S

De drie stappen

Huidige woning

Stap 02 Stap 03

Stap 01

Het resultaat: jouw woning

is aardgasvrij!

Stap01 -Aande slag

In stap 01 ligt de nadruk op de eenvoudig te nemen isolatiemaatregelen en op het ventileren van de woning. Tussen de 60% en 80% van het aardgasverbruik van een woning bestaat uit het verwarmen van de woning, dit komt door de

‘warmtevraag’.

De warmtevraag kan worden teruggebracht door de woning goed te isoleren en kieren te dichten. Dat leidt ook tot een lagere energierekening. Dit betekent wel dat er ook goed moet worden geventileerd, zodat jouw woning een gezond binnenklimaat behoudt met voldoende verse lucht.

Isoleren kan op veel verschillende manieren. Voor jouw woning hebben we bekeken welke isolatiemaatregelen makkelijk te nemen zijn én die eraan bijdragen dat de warmtevraag voldoende wordt verminderd om de woning in de toekomst te kunnen aansluiten op een duurzame warmtebron met een lage temperatuur: ≤45°C.

Idealiter 35 °C.

A A N D E S L A G

Stap 01

010

Stap01 -Aande slag

€1.500 tot €1.750

€1.000 tot €2.500

€1.500 tot €2.500

€500 tot €1.000

Alle kieren dichten

De spouw vullen met hoogwaardige isolatie

5 tot 15%

5 tot 15%

10 tot 30%

- S T A P 0 1

Te nemen maatregelen / kostenindicatie

Invloed op energieverbruik Kostenindicatie

Vloer- of bodemisolatie op de begane grond

Van gasfornuis naar inductieplaat,

Incl./excl. plaatsen van een extra elektragroep Goede ventilatie

Aanbrengen/vervangen van een ventilatiesysteem (WTW) Aanbrengen: €5.000 tot €7.500

Totaal

10 tot 15%

€9.500 tot €15.250 25 tot 30%

Streep de maatregelen door die al zgedaan (niet ijn langer dan 10 jaar geleden)

Stap01 -Aande slag S T A P 0 1

Tips & overige

11

Energetische maatregelen

combineren met uw woonwensen

Het vervangen van de inductieplaat is niet noodzakelijk om de maatregelen uit stap 2 te kunnen nemen. Deze zou ook in stap 2 of 3 kunnen worden geplaatst.

Grijp de energetische maatregelen ook aan om na te denken over ingrepen die het wonen in uw woning comfortabeler maken, zoals het gelijkvloers maken van de drempels en het verplaatsen van de slaapkamer naar de begane grond.

Bijzonderheden of aandachtspunten

Nadat de maatregelen van Stap 1 zijn uitgevoerd, kan je verkennen of jouw woning comfortabel blijft als je de aanvoertemperatuur van de verwarming verlaagd. Om dit te doen moet je jouw CV-ketel instellen op een temperatuur van 35-45 ˚C. Hiermee bespaar jij direct in jouw aardgasverbruik.

Na het aanbrengen van de WTW zal het comfort in de woning omhoog gaan. De WTW zorgt ervoor dat er altijd voldoende frisse lucht is en de luchtvochtigheid lager wordt, waardoor de woning beter op temperatuur te brengen is. Zorg dat de ventilatieroosters in jouw ramen gesloten zijn zodra de WTW in gebruik genomen wordt.

Stap02 -De volgendestappen

Binnen deze stap worden de laatste maatregelen genomen om het comfort in jouw woning te vergroten en verantwoord aan te kunnen sluiten op een

duurzaam lage temperatuur verwarmingssysteem.

Om te zorgen dat de woning op temperatuur kan komen, is het belangrijk dat er in de toekomst voldoende afgiftecapaciteit (door radiatoren mogelijk i.c.m. vloerverwarming) voor de nieuwe energiebron is. Duurzame

verwarmingssystemen met een lage aanvoertemperatuur hebben namelijk een relatief hoge afgiftecapaciteit nodig.

Ook worden er in deze stap vaak nog extra energiebesparende maatregelen genomen om de warmtevraag ver genoeg terug te dringen. Het gaat hier om de grotere maatregelen aan uw woning, zoals het aanbrengen van triple glas en dakisolatie.

D E V O L G E N D E S T A P P E N

Stap 02

13

Stap02 -De volgendestappen

S T A P 0 2

Te nemen maatregelen / kostenindicatie

Dak optie 1. aanvullend isoleren (van binnenuit),

Plaatsen van triple glas op de begane grond [Incl./excl.] vervangen/aanpassen van de kozijnen (Prijs afhankelijk van m2)

Plaatsen van voldoende (radiatoren/convectoren) voor een aanvoertemperatuur van 35 - 45˚

Invloed op energieverbruik Kostenindicatie

€3.500 tot €5.500 (exclusief zonnepanelen)

€2.500 tot €3.500

€1.500 tot €2.500

15 tot 25%

10 tot 25%

0%

Totaal

Dak optie 2. aanvullend isoleren (van buitenaf), €8.500 tot €12.500 (exclusief zonnepanelen) 15 tot 25%

Isoleren staapkamervloer boven overdekte straat

€1.500 tot €2.500 5 tot 10%

Isolatie achter rabatdelen aanbrengen

€2.500 tot €3.500 5 tot 10%

Streep de maatregelen door die al zgedaan (niet ijn langer dan 10 jaar geleden)

Stap02 -De volgendestappen S T A P 0 2

Tips & overige

14

Energetische maatregelen

combineren met jouw woonwensen

De nieuwe kunststof kozijnen zijn voorzien van HR++ glas. De kwaliteit is prima, maar voor een hoger comfort en lagere energiekosten is het een overweging om op de begane grond het glas te vervangen voor triple glas (HR+++). Zeker in combinatie met een toekomstig lage temperatuur verwarmingssysteem een overweging.

Bijzonderheden of aandachtspunten

Voor het overstappen naar triple glas moeten de bestaande kozijnen aangepast worden, zodat ze voldoende ruimte hebben om het dikkere glas te plaatsen. Als de oorspronkelijke houten kozijnen nog aanwezig zijn, past het nieuwe glas in de dikte van de sponning.

Convectoren zijn gemakkelijker aan te brengen en goedkoper dan vloerverwarming. Mogelijk iets minder comfortabel, maar flexibeler in de temperatuurregeling. De temperatuur kan ‘s nachts gemakkelijker omlaag worden gebracht]

Stap03 -Van het gas af V A N H E T G A S A F

Stap 03

Alle voorbereidingen zijn getroffen, nu kan de woning verantwoord worden overgezet om verwarmd te worden met een duurzame energiebron met een lage/midden aanvoertemperatuur.

Er zijn verschillende duurzame energiebronnen (zon, wind, aardwarmte, groen gas) mogelijk, maar niet elke energiebron zal voor iedereen

beschikbaar komen. Iedere woning heeft een verwarmingssysteem nodig, die door een duurzame energiebron gevoed wordt. En er is een onderscheid tussen individuele verwarmingssystemen en collectieve systemen waar meerdere woningen tegelijk op kunnen worden aangesloten.

De wijk Mosterdhof zal niet voor 2030 van het gas af gaan en of het alternatief daarna individueel of collectief zal worden, wordt de komende jaren door de gemeente onderzocht. Dit heeft geen invloed op de maatregelen die je in stap 1 en 2 al hebt genomen. Wil jij op individueel niveau jouw woning al aardgasvrij maken, dan kan je nu al aan de slag met stap 3. Daar hebben we voor jou de optie uitgewerkt voor het overstappen op een individuele elektrische warmtepomp. Echter uit de plannen van de gemeente (waar bewoners overigens over gaan meepraten) kan ook volgen dat er een duurzaam warmtenet komt. Met de maatregelen in stap 3 is jouw woning ook daar klaar voor.

16

Stap03 -Van het gas af

S T A P 0 3

Te nemen maatregelen / kostenindicatie

Verduurzaming van energievoorziening

Vervangen van CV-ketel voor een lucht-water-warmtepomp

Verwijderen van de aardgasleidingen Afsluiten, weghalen en afwerken

Zonne energie

Aanbrengen van zonnepanelen (20 stuks à 330 Wp) [Let op: prijs afhankelijk van aantal panelen, indicatie hier voor 20 stuks]

Invloed op energieverbruik Kostenindicatie

€5.000 tot €7.500

€500 tot €750

€5.000 tot €7.500

10 tot 15%

0%

0%

Totaal

Streep de maatregelen door die al zgedaan (niet ijn langer dan 10 jaar geleden)

Stap03 -Van het gas af S T A P 0 3

Tips & overige

17

Energetische maatregelen

combineren met uw woonwensen Bijzonderheden of aandachtspunten

Na het plaatsen van de warmtepomp gebruikt jouw woning geen aardgas meer. De woning zal vanaf dit moment meer elektriciteit gaan gebruiken. De zonnepanelen op je woning wekken voldoende energie op. Op basis van jouw huidige energiegebruik zal er beperkt

elektriciteit van het net afgenomen moeten worden. Indicatie van de resterende energiekosten is ongeveer €100,- à €250,- per jaar. Hierbij is uitgegaan van de huidige salderingsregeling (van 2023 t/m 2031 wordt deze regeling afgebouwd).

Jij kan deze resterende energiekosten verder reduceren door een aantal onzuinige elektrische apparaten en lampen te vervangen voor zuinigere exemplaren, denk hierbij o.a. aan de oudere vriezer of wasdroger.

18

Stap03 -Van het gas af

S T A P 0 3

Toelichting energieverbruik per stap

In deze grafiek is te zien hoeveel energie nodig is voor het verwarmen van uw woning bij de verschillende stappen. Boven de 0 is te zien hoeveel en waar er sprake is van warmteverlies.

Onder de 0 is te zien hoeveel warmte er toegevoerd moet worden om de woning te verwarmen.

Deze grafiek is specifiek voor dit type woning op basis van de genomen stappen. Gedrag van een bewoner en energetische kwaliteit van een woning bepalen het vertrekpunt van de

‘huidige situatie’.

De netto warmtevraag van uw woning verlagen is in stap 1 en 2 belangrijk. In stap 3 is het grote verschil dat er een warmtepomp gebruikt wordt voor verwarmen en er zonnepanelen ingezet worden voor het opwekken van energie. Beide zorgen niet voor een lagere netto warmtevraag maar wel voor het efficiënt omgaan met de benodigde opwek en gebruik van duurzame energie.

Legenda:

Transmissie geeft weer hoeveel warmte er verloren gaat per gebouwdeel (dak, gevel, vloer en ramen).

Infiltratie geeft weer hoeveel warmte er door kieren verloren gaat Ventilatie geeft weer hoeveel energie er door ventilatie van de woning verbruikt wordt.

Zoninstraling geeft aan hoeveel warmte er door zoninstraling aan de woning toegevoegd wordt.

Interne warmtelast geeft weer hoeveel warmte er door bijvoorbeeld aanwezigheid van mensen toegevoegd wordt.

G O E D O M T E W E T E N

Overwegingen

Dakisolatie

Het is voor de meeste woningen het makkelijkste om de dakisolatie van binnenuit aan te brengen. Een groot voordeel hiervan is dat er geen rekening gehouden hoeft te worden met de buren. Daarnaast zijn de kosten voor het aanbrengen lager.

Het grootste nadeel is dat er in iedere ruimte onder het dak flink overlast ontstaat tijdens het aanbrengen. Tevens dient men er rekening mee te houden dat het dak waterdicht is.

Vloerisolatie

De vloer kan na-geïsoleerd worden met een bodembedekker (parels of chips) of direct onder de vloer (schuim, platen of folie).

De bodembedekker is het gemakkelijkste aan te brengen. Let er wel op dat de gevel geïsoleerd is.

Spouwisolatie

Het vullen van de spouw dient te gebeuren met een

waterafstotende isolatie. De kalkzandsteen gevelstenen in de meeste woningen zijn vrij snel waterdoorlatend. Volgezogen isolatie isoleert niet en geeft vochtplekken aan de binnenkant van de woning.

019

Alternatieve warmtebron

Een alternatief voor de warmtepomp is er mogelijk in de toekomst in de vorm van een warmtenet. Het is nu allerminst zeker dat die er komt, vandaar dat het raadzaam is om de woning geschikt te maken voor een duurzaam alternatief. Directe

alternatieven voor de warmtepomp zijn er ook. Zo kan de woning

ook verwarmd worden met elektrische radiatoren of infrarood

panelen. Vaak goedkoper in de aanschaf maar in het verbruik

duurder (Verbruik is 4 keer zo hoog).

G O E D O M T E W E T E N

Techniek verklaard

Warmtepomp

In dit woonplan wordt een warmtepomp als laatste stap aanbevolen. Een warmtepomp is eigenlijk ook gewoon een CV ketel. Het grootste verschil met de gas ketel is dat de warmtepomp een lage temperatuur verwarming is. Het vermogen is vaak nog maar een kwart van de oude gasketel. Daarom moet een woning eerst voldoende geïsoleerd zijn.

Werking warmtepomp

Rechts is een plaatje te zien waarin de werking van de Warmtepomp verklaard wordt. In het kort beschreven onttrekt de warmtepomp warmte vanuit de buitenlucht en zet die warmte met elektriciteit om in bruikbare warmte voor verwarmen en warm tapwater. Met 1 kWh_e maakt de warmtepomp 4 kWh_th warmte voor verwarming. Een rendement van ongeveer 400%

Door het lage vermogen van een warmtepomp zal er altijd een boiler geplaatst worden om warm water in op te slaan. Hierdoor kan de warmtepomp op momenten dat er geen verwarmingsvraag is alvast warm tapwater opslaan in de boiler.

Wil je meer weten over een warmtepomp. Kijk dan op:

020

https://warmtepomp-weetjes.nl/soorten/lucht-water-warmtepomp

G O E D O M T E W E T E N

Techniek verklaard

Ventilatie (WTW)

In dit woonplan wordt voor de ventilatie gekozen voor een ventilatiesysteem met Warmte Terug Winning (WTW). Ook wel een balans ventilatie unit genoemd.

WTW unit

In het rechter plaatje is de werking van de WTW te zien. Eenvoudige techniek maar met grote voordelen. De verse lucht van buiten wordt via een

platenwisselaar voorverwarmd met de afgezogen vuile lucht vanuit de woning.

Hierdoor is de ingeblazen lucht warm en wordt energie bespaard.

Op de volgende pagina zijn wat voorbeelden gegeven om de verse lucht via kanalen in iedere ruimte te blazen. Hierdoor ververs je nog beter de lucht in de woning. Met een regelbox is te regelen hoeveel verse lucht in iedere ruimte ingeblazen wordt.

021

https://www.duurzaambouwloket.nl/maatregel/centrale- balansventilatie-wtw

22

voor het aanbrengen van extra inblaas-ventilatiekanalen.

Voor de afzuiging kunnen de bestaande afzuigkanalen gebruikt worden.

Vanuit de zolder is vanaf 2 verzamelboxen met bijvoorbeeld kunststof slangen iedere ruimte te benaderen. Onderstaand voorbeeldschema met de referentiefoto’s geven een indruk hoe dit in te passen is in de bestaande woningen.

G O E D O M T E W E T E N

Techniek verklaard

Ventilatie kanalen

wtw-unit

23

schil voorkomen. Dit is belangrijk voor het comfort en de energiebesparing van je woning. Dat laatste gebeurt door het lekken van warme luchtstromingen door de thermische schil van de woning (de vloer, de gevel en het dak) te voorkomen.

Waarom is luchtdicht bouwen belangrijk?

• Comfort in het gebouw

Bij luchtdicht bouwen is er weinig last van tocht.

• Energiebesparing

Als alle lucht die binnen komt wordtopgewarmd kost dat veel energie.

• Behoud van de constructie

Als de lucht van binnen naar buiten gaat zorgt dit voor inwendige condensatie.

Condensatie kan de constructie aantasten.

• Waterdichtheid

Een voorwaarde voor een waterdicht detail is een goede dichting.

• Geluidwering

Elk luchtlek zorgt voor een vermindering van de geluidsisolatie.

• Brandwerendheid

Brandvoortplanting kan optreden op de plek van openingen, kieren en naden in de thermische schil. Dit moet worden voorkomen.

• Geurhinder

Luchtstromingen hebben een directe relatie met geurhinder.

G O E D O M T E W E T E N

Techniek verklaard

luchtdichting Luchtdichte woning en ventilatie

Er wordt wel gedacht dat luchtdicht bouwen ongezond is. Dat is niet waar maar het misverstand is begrijpelijk. Het belangrijk een verschil te maken tussen ventilatie en infiltratie. Ventilatie is het bewust toelaten van buitenlucht om de binnenlucht te verversen. Dit gebeurt bijvoorbeeld via een gevelrooster of een WTW-systeem.

Infiltratie is het binnenkomen van lucht door kieren en naden. Ventilatie is dus altijd nodig.

Naden en kieren

Elk gebouw heeft naden en kieren. Soms zijn ze nodig, zoals bijvoorbeeld tussen draaiende delen. Maar alle andere aansluitingen moeten goed luchtdicht worden uitgevoerd. Hoe hangt af van veel factoren. Bijvoorbeeld het type aansluiting, de plaats van de afdichting, de materialen en het werken daarvan. Voor luchtdicht bouwen zijn daarom veel verschillende producten beschikbaar. Relatief grote luchtlekken in de praktijk zijn:

• kierdichting van ramen en tuin- en schuifdeuren;

• aansluiting tussen kozijnen en gevels;

• aansluitingen van daken op gevels en bouwmuren;

• aansluitingen met de beganegrondvloer;

• Daknokken

• Dakdoorvoeren en doorvoeringen door de beganegrondvloer;

• brievenbussen;

• hoekaansluitingen, onderlinge aansluitingen.

G O E D O M T E W E T E N

Technische tips 1 het dak

De experimentele woningen in de Mosterdhof

hebben enkele bijzondere kenmerken, die wat extra aandacht nodig hebben wanneer je wil

verduurzamen. Hier geven we enkele praktische tips.

Beschrijving oorspronkelijke situatie

De oorspronkelijke daken bestaan uit 7cm dikke Stramit dakplaten op

gordingen van 7cm breed bij 27cm hoog. Deze laatstgenoemde balken kunnen verticaal staan (zie doorsnede) of haaks op de hellingshoek (schuin dus).

Stramit is een plaatmateriaal van geperst stro, een paar latten en aan twee zijden bedekt met stevig papier. Het heeft een beperkte isolerende werking.

Een nadeel van deze platen is dat bij een lekkage de stroplaat fors vochtig kan worden, waardoor ook de stevigheid van dat type "plaat" verminderde.

Dat laatste maakt ook waarom sommige aanbieders van zonnepanelen huiverig zijn om ze te plaatsen. Het is zeker mogelijk, maar men moet wat beter opletten. Zie hiernaast.

024

Er zijn grofweg 2 mogelijkheden om de bestaande daken te isoleren.

1. Bij isoleren tussen de balken kan in veel gevallen de bestaande dakconstructie behouden blijven. De ruimte tussen de balklaag wordt gedeeltelijk of geheel gevuld met een isolatie. Hier zijn verschillende opties voor te bedenken, een ‘flexibele’ wol is het gemakkelijkste zelf te verwerken. De isolatie dient goed aan te sluiten. Houd de constructie dampopen en plaats aan de binnenkant niet zoals gebruikelijk een dampremmende folie.

Voor de afwerking is het kiezen voor een plaat die ook een akoestische werking (gips en of fermacel) levert ook voordelen op voor het reduceren van geluid van buiten. Op die manier is eigenlijk "één dikkere stroplaat" gecreëerd en verandert er damp- technisch niet veel aan de opbouw.

Let op: het plaatsen van zonnepanelen

De bevestigingsconstructie voor het aanbrengen van zonnepanelen op de huidige daken zal gevonden moeten worden op de gordingen.

Een praktische oplossing is het aanbrengen van bevestigingspunten (hout/aluminium) op het dak die ingepakt worden met bitumen (dezelfde techniek als bij platte daken). Hier kan vervolgens het frame voor de zonnepanelen op bevestigd worden.

G O E D O M T E W E T E N

Technische tips 1 het dak

025

dakbeschot blijven liggen. Maar om een nette nieuwe afwerkplaat aan de binnenzijde te hebben is het verstandiger om het oude dakbeschot te verwijderen. Dit geeft meer overlast maar de afwerking aan de binnenzijde is hierdoor weer ‘nieuw’. De bestaande dakplaat en isolatie kunnen ook worden vervangen door bijvoorbeeld een geïsoleerde sandwichplaat. Deze platen kunnen inclusief afwerking aan de buitenzijde ingekocht worden. Deze optie is ook meteen te combineren met de zonnepanelen.

Let op: hoekdetails

Bij het isoleren aan de buitenzijde, wordt het dakpakket dikker en komt dus hoger uit dan de huidige zijgevelbekleding en het boeibord boven de raamstrook van de zolder. Om te voorkomen dat er een rare ‘hoed’ op de woningen komt, moet de bekleding van de zijgevel en dat boeiboord worden gewijzigd.

Let op: rijwoningen en isoleren van de buitenkant,

De bewoners van rijwoningen zullen afspraken moeten maken met hun buren, indien zij besluiten te isoleren van buitenaf. De onderlinge hoogteverschillen zijn esthetisch niet wenselijk, maar bij individuele uitvoering levert dit ook risico’s op lekkage en condensatie op.

Zo niet: een ‘pet’

met overkraging en hoge dakrand

G O E D O M T E W E T E N

Technische tips 2

Plafond overdekte straatjes

De experimentele woningen in de Mosterdhof

hebben enkele bijzondere kenmerken, die wat extra aandacht nodig hebben wanneer je wil

verduurzamen. Hier geven we enkele praktische tips.

Beschrijving oorspronkelijke situatie

De houtwolcement platen zijn destijds meegenomen in de bekisting tijdens het storten van de beton. Hierdoor zijn deze beperkt isolerende platen vast komen te zitten aan de constructie. Daardoor vormen ze een zgn. ‘koudebrug’, Een koudebrug is een zwakke plek of een onderbreking in de isolerende schil van een woning. Hier staat de warme jas open. Dit is bijvoorbeeld te merken aan de koude vloeren in de slaapkamer in de winter.

Beschrijving oplossing

De houtwolcement platen zijn moeilijk te verwijderen. Maar deze koudebrug is eenvoudig op te lossen door een isolatieplaat onder de houtwolcement plaat aan te brengen. Let wel op dat eventuele nieuwe kozijnen hierop voorbereid worden door een lagere bovendorpel toe te passen of een soort

‘koof’ voor de bestaande kozijnen aan te brengen.

026

G O E D O M T E W E T E N

Technische tips 3

Onderhoud van de gevelstenen

De experimentele woningen in de Mosterdhof

hebben enkele bijzondere kenmerken, die wat extra aandacht nodig hebben wanneer je wil

verduurzamen. Hier geven we enkele praktische tips.

Beschrijving oorspronkelijke situatie

De buitengevels van een deel van de woningen in de wijk zijn opgetrokken met een kalkzandsteen (witte ruwe gevelsteen). Kalkzandsteen was een erg populaire steensoort aan het einde van de jaren ‘80. In de experimentele woningen van de Mosterdhof is deze steen al in de jaren ‘70 toegepast.

Andere benamingen zijn kalkbreuksteen of gekliste kalkzandsteen.

Kalkzandsteen is een erg harde maar zeer poreuze steensoort. Porositeit of poreusheid is de aanwezigheid van kleine openingen (poriën) in een materiaal.

Door de poreuze structuur van de steen kan deze erg snel vuil worden. Naast vervuiling bestaat het risico van doortrekkend vocht. Dit vocht kan in het slechtste geval in de (aangebrachte) isolatie trekken en zelfs doorslaan in de binnenmuur of een koudebrug vormen (vochtige isolatie is een koudebrug).

027

Om kalkzandsteen optimaal te beschermen tegen vocht en vervuiling, raden wij aan om deze steensoort elke 10 jaar (opnieuw) te laten impregneren.

Vóórdat kalkzandsteen kan worden geïmpregneerd moet het worden schoongemaakt. De meest toegepaste techniek voor gevelreiniging bij kalkzandsteen is stoomcleanen (heet water onder hoge druk).

Na het reinigen van de gevels raden wij aan de kalkzandstenen te

impregneren. Voor gevels die al een keer eerder zijn geïmpregneerd wordt een ander impregneermiddel gebruikt dan bij gevels die voor het eerst worden geïmpregneerd.

Na-isolatie

Denk bij het vullen van de spouw na over het type na-isolatie. Het is verstandig om te kiezen voor een isolatiemateriaal dat waterafstotend is.

Vochtige isolatie isoleert immers niet meer.

G O E D O M T E W E T E N

Technische tips 4

De houten puien

De experimentele woningen in de Mosterdhof

hebben enkele bijzondere kenmerken, die wat extra aandacht nodig hebben wanneer je wil

verduurzamen. Hier geven we enkele praktische tips.

Beschrijving oorspronkelijke situatie

Uit het oorspronkelijke bestektekst is de samenstelling van de dichte pui- gedeelten te halen: binnenbeplating 10 mm. spaanplaat; buitenbeplating rabatdelen vuren, behandeld met pehalin of gelijkwaardig. Hiertussen een dampremmende laag en een steenwoldeken, dik 2,5 cm (!) Ook al het kozijnhout was vuren. Bij veel woningen zijn de houten rabatdelen al vervangen dooreen onderhoudsvrije variant als keraliet. De dunne isolatiedekens zijn vaak naar beneden gezakt in de spouw.

028

De houten puien zijn te vervangen voor nieuwe puien. Een vaak toegepaste oplossing zijn kunststof kozijnen of puien. Het glasoppervlak vervangen voor triple glas is in de woonplannen de basis. De dichte vlakken met rabatdelen kunnen prima geïsoleerd worden. Een akoestische plaat aan de binnenzijde beperkt de geluidsdruk van buiten. Alle kieren en naden rondom de kozijnen dienen luchtdicht uitgevoerd te worden.

G O E D O M T E W E T E N

Technische tips 5

Luchtdichting

Misschien herinnert u zich de sketches van Van

Kooten en De Bie uit de jaren ‘80 waarin ze op kieren- jacht gaan. Veel mensen hebben in dit tijd tochtstrips aangebracht. Wat destijds vergeten werd, was dat kieren onderdeel van het ventilatiesysteem zijn met veel vochtproblemen als gevolg.

029

Om bestaande naden en kieren af te dichten is er speciale tape te koop. Deze tape zorgt voor een duurzame hechting en daarmee luchtdichting. Er zijn verschillende toepassingsmogelijkheden, daarvoor kun je je het beste laten voorlichten door een expert of bijvoorbeeld uitgebreide instructies lezen/ bekijken via internet.

Enkele goede voorbeelden zijn via de website van milieu centraal te vinden:

https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en- besparen/naden-en-kieren-dicht/

G O E D O M T E W E T E N

Handige tips 1

Parallel aan de maatregelen die genoemd worden bij de verschillende stappen, zijn er ook een aantal handige tips die kunnen helpen bij het

toekomstbestendig maken van jouw woning.

Waterzijdig inregelen van de cv installatie

Het is een open deur, maar gebeurt zelden. Radiatoren / vloerverwarming geven de opgewekte warmte in de woonvertrekken af. Het waterzijdig inregelen van deze elementen verbetert de efficiëntie van het systeem en kan tot wel 15% in het energieverbruik schelen.

Streef een lage aanvoertemperatuur na

Hoe mooi is het als je woning al geschikt blijkt te zijn voor lage temperatuurverwarming. Om dit te testen is het mogelijk om de aanvoertemperatuur vanaf de ketel te verlagen naar 35 - 45 graden. Als blijkt dat tijdens echte koude dagen het nog steeds comfortabel in huis blijft kan de stap naar een duurzame opwekker zoals een warmtepomp al snel gezet worden.

Open of dicht?

Een energiezuinig huis moet potdicht blijven… Zomaar een bewering die nergens op slaat. Maar hoe dan wel? Ramen en deuren open zetten op de juiste momenten kun je ook leren.

Volg een cursus ‘spuien’.

Gebruik elektrische apparaten wanneer de zon schijnt Energie die direct van jouw zonnepanelen komt is vaak

voordeliger dan energie die je van jouw leverancier krijgt als de zon niet schijnt. Jij kan eenvoudig jouw eigen energie gebruiken door bijvoorbeeld apparaten te gebruiken als de zon schijnt.

Meet de temperatuur in de kruipruimte

Een warme kruipruimte is niet de bedoeling. De meest voorkomende oorzaken zijn het ontbreken van isolatie van de vloer of cv-leidingen. Door het aanbrengen van een

bodemisolatie, uiteraard gecombineerd met een

balansventilatiesysteem op een kleine overdruk, verliezen we deze energie niet meer.

030

G O E D O M T E W E T E N

Handige tips 2

Naast het toekomstbestendig maken van je woning zijn er ook maatregelen die niet alleen een

energiebesparing opleveren, maar ook op een andere manier bijdragen aan klimaatdoelstellingen.

Hou het hoofd koel

Een goede isolatie geeft op warme dagen ook de mogelijkheid om het koel te houden in huis. Door overdag ramen en deuren dichthouden

gecombineerd met zonwering is het mogelijk om op tropische dagen de binnentemperatuur zonder actieve koeling onder de 24 graden te houden.

Uiteraard kan dit alleen met een goed ventilatiesysteem. ‘s Nachts gaan de ramen open om de ‘warme lucht’ te spuien.

Maak een groen dak

Een groendak is duurzaam, groen en isolerend in zowel zomer als winter. Bovendien is het goed voor het behoud van je

dakleer, dat hierdoor ongeveer twee keer zo lang meegaat. In de Mosterdhof is dit een mooie verbetering voor de daken van de losstaande garages, maar vooral ook voor de platte daken van de patiowoningen waar de rijwoningen direct op kijken.

De kosten hiervan liggen op ongeveer €40-€65/ m2, afhankelijk van het type groendak en of je het zelf wil aanbrengen.

Bij voldoende interesse kunnen bewoners in de Mosterdhof dit collectief oppakken. Zie de bijlage over collectief inkopen en voor meer informatie: link.

Maak een groene erfafscheiding

Een groene erfafscheiding is duurzaam, groen en verbetert de uitstraling van je schutting in de wijk. Je kan een beukhaag of klimopscherm achter je schutting plaatsen. In de Mosterdhof komt een project om bewoners te stimuleren hun erfafscheiding te vergroenen. Voor meer informatie: link

Doe mee aan andere verduurzamingsacties in de Mosterdhof Met het wijkontwikkelprogramma Mooi Mosterdhof willen we de wijk als geheel verduurzamen. Er komen de komende periode meer initiatieven op dit vlak, bijvoorbeeld om het regenwater af te koppelen van het riool of om de tuinen minder stenig te

maken. Houd www.mooimosterdhof.nlin de gaten.

031

G O E D O M T E W E T E N

Huishoudelijke apparatuur is een grote kostenpost op de energierekening. Een gemiddeld gezin is jaarlijks ongeveer €770,- kwijt aan elektriciteit. Gelukkig zijn er veel mogelijkheden om hierop te besparen.

Voordat je kunt beginnen met besparen is het belangrijk om te weten welke huishoudelijk apparaten veel energie verbruiken.

De grootste huishoudelijke energieslurpers zijn de (af)wasmachine, droger, koel- kast, vriezer en verlichting.

De eerste stap om jouw energieverbruik te verlagen is je apparaten zo energie-efficiënt mogelijk te benutten. Zorg er bijvoorbeeld voor dat de (af)wasmachine vol is wanneer deze draait. Gebruik de energiezuinige programma’s en laat de was zomers lekker drogen in de zon. Let er bij het gebruik van de waterkoker op dat je alleen het water verwarmt wat je ook echt gaat gebruiken. Stekkers laten zitten in stopcontacten valt onder het zogenaamde sluipverbruik. Hierbij moet je denken aan stekkers van adapters, maar ook de televisie in de stand-by stand laten staan. Op jaarbasis verbruikt een gemiddeld gezin 450 kWh door sluiperverbruik en dit is ongeveer €100,-!

Inzicht in jouw huishoudelijk verbruik

032

*4 uur/dagaan

33

onzuinige apparatuur. Dit kan extra kosten met zich

meebrengen, maar hierbij valt ook veel te winnen. Wanneer je nog allemaal gloeilampen in je woning hebt hangen kun je deze vervangen voor LEDlampen. In onderstaande tabel zijn de jaarlijkse kosten en verbruik te zien van éé́n lamp. Dit betekent dat het vervangen van 10 gloeilampen voor spaarlampen al snel een besparing van €130,- kan betekenen!

Energieverbruik Vermogen Verbruik/jaar* Kosten/jaar

Gloeilamp 50 Watt 73 kWh €16,00

Spaarlamp 10 Watt 15 kWh €3,00

LED-lamp 5 Watt 8,5 kWh €1,50

G O E D O M T E W E T E N

Inzicht in jouw huishoudelijk

verbruik: lampen

34

grootverbruiker zijn en er zit erg veel verschil in type televisies die je tegenwoordig kunt kopen. In onderstaande tabel is te zien dat met een LED-televisie al €53,- per jaar bespaart kan worden ten opzichte van een plasma-televisie!

*4 uur/dagaan

Energieverbruik Vermogen Verbruik/jaar* Kosten/jaar

Plasma 200 Watt 292 kWh €65,00

LCD 70 Watt 102 kWh €22,00

LED 40 Watt 58 kWh €12,00

G O E D O M T E W E T E N

Inzicht in jouw huishoudelijk

verbruik: tv

35

Soms kun je ook veel energie besparen door een nieuwer apparaat aan te schaffen. De koelkast is een grote verbruiker, dus hier valt veel op te besparen. Het energielabel is een goede manier om te zien hoe energiezuinig een apparaat is. In onder- staande tabel zijn voorbeelden te zien van het energieverbruik bij verschillende energielabels. Vervanging van een oude koelkast kan dus al een besparing opleveren van €77,- per jaar!

*4 uur/dagaan

Energieverbruik Vermogen Verbruik/jaar* Kosten/jaar

D tot G 63 Watt 550 kWh €121,00

B tot C 43 Watt 375 kWh €82,50

A++ tot A 23 Watt 200 kWh €44,00

G O E D O M T E W E T E N

Inzicht in jouw huishoudelijk

verbruik: koelkast

36

G O E D O M T E W E T E N

Doe je

voordeel

Er zijn zowel landelijke als lokale subsidies en leningen beschikbaar die jij kunt inzetten voor de financiering van sommige verduurzamings- maatregelen uit jouw woonplan.

Op de site www.mooimosterdhof.nl/subsidies houden we een actueel overzicht bij.

Landelijke financieringsmogelijkheden Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE)

Particuliere huishoudens en zakelijke gebruikers (waaronder VVE's) die zelf duurzame energie willen opwekken kunnen subsidie aanvragen voor zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels. Meer informatie: link.

Energiebespaarlening

De Energiebespaarlening is een regeling, waarbij huiseigenaren tegen een gunstige rente een lening kunnen afsluiten voor

energiebesparende maatregelen zoals dak-, vloer- en gevelisolatie, isolatieglas en zonnepanelen. Meer informatie: link.

Energiebespaarhypotheek

De Energiebespaarhypotheek is een regeling vergelijkbaar met de Energiebespaarlening, maar bedoeld als je voor deze laatste niet in aanmerking komt bv. i.v.m. een BKR-registratie. Aanvragen gaat via de Energiebespaarlening. Meer informatie: link.

BTW op zonnepanelen terugvragen

Als je als particulier zonnepanelen koopt, kun je de btw op de aanschaf en installatie van zonnepanelen terugvragen van de Belastingdienst. Meer informatie: link.

Laag BTW tarief voor isolatiewerkzaamheden

Voor vloer-, bodem-, dak- en gevelisolatie en het aanbrengen van isolatieglas geldt het lage btw-tarief op arbeidsloon. Het lage btw- tarief is 9 procent in plaats van de normale 21 procent.

Meer informatie: link.

Lokale financieringsmogelijkheden

De gemeente Westervoort biedt een duurzaamheidslening van

€ 2.500,- tot € 10.000,-. Je betaalt maandelijks gedurende 10 jaar lang de aflossing en de rente, die momenteel minder dan 2% bedraagt. Er mag boetevrij vervroegd worden afgelost. Meer informatie: link.

G E F E L I C I T E E R D

Jouw

toekomst-

bestendige

woning!

Het woonplan is opgesteld om de bewoner te helpen goede afwegingen en keuzes te kunnen maken bij het renoveren en verduurzamen van de woning.

Bij het verduurzamen van een woning (en op termijn aardgasvrij maken) speelt de volgorde van de te nemen maatregelen én de manier waarop de

maatregelen worden uitgevoerd een essentiële rol. Op de volgende pagina’s staan de maatregelen die worden aangeraden. Per maatregel staan de prestatie-eisen waaraan moet worden voldaan. De te nemen maatregelen zijn opgedeeld in drie stappen:

Stap 1: Het verminderen van de warmtevraag met relatief kleine maatregelen en het aanbrengen van ventilatie.

Stap 2: Het verder verminderen van de warmtevraag en het klaarmaken van de woning voor verwarming met een lage temperatuur van maximaal 45°C.

Stap 3: Het verduurzamen van de energievoorziening van de woning en het afsluiten van de aardgas toevoer.

Let erop dat de woning goed geventileerd blijft! Bij het luchtdicht maken van de woning door het dichten van de kieren én het isoleren van de woning, is het echt van belang dat de woning wel voldoende geventileerd blijft.

H E T W O O N P L A N

Aannemers

39

warmtevraag van maximaal 50 kWh_th/m2 per jaar. Dit zal bereikt moeten worden met maatregelen die in elkaars

verlengde liggen. Bijvoorbeeld een ventilatierooster op het glas plaatsen en over 5 jaar een balansventilatiesysteem aanbrengen is dus niet de juiste volgorde.

De woning komt uit 1974/ 1975. Technische gegevens van de woning kunt u vinden in het intakeformulier. Als u deze nog niet heeft ontvangen, kunt u het intakeformulier aan de bewoner(s) vragen.

De eigenaar wil vooral zijn energiekosten (aantoonbaar) omlaag.

De maatregelen moeten daadwerkelijk bijdragen aan een verlaging op de energiekosten.

O N D E R D E E L V O O R A A N N E M E R S

De warmtetransmissie van de woning

O N D E R D E E L V O O R A A N N E M E R S

Belangrijk om te weten over de

woning en de bewoners.

Wat en waar? Eenheid Nu Na ingreep (=prestatie-eis)

Alle kieren dichten in de gehele woning Infiltratie-waarde ± 3,5 dm³/s/m² 1,0 ≤ dm³/s/m²

Vloerisolatie op de begane grond R-waarde 0,2 m²K/W ≥ 3,5 m²K/W

De spouw vullen met

hoogwaardige isolatie R-waarde 0,4 m²K/W ≥ 2,1 m²K/W

Aanbrengen van

een ventilatiesysteem (WTW)

Ventilatievoud per uur

Rendement [natuurlijk/mechanisch] rendement

≥ 95 %

Van gasfornuis naar inductieplaat Geen prestatie-eis van

toepassing op deze maatregel Vloerverwarming op de begane

grond (keuken en woonkamer) Aanvoertemperatuur 35-40 °C

[Geef hier aan of er nog een andere

maatregel genomen dient te worden] … … …

A A N D E S L A G

Stap 01

Wat en waar? Opmerkingen Invullen woonplanopsteller

Alle kieren dichten in de gehele woning

Voer een warmtescan bij de woning uit om na te gaan waar de kieren zitten. Maak vervolgens de kieren dicht.

Vloerisolatie op de begane grond

Te isoleren oppervlakte:

- Is er toegang tot de kruipruimte

- Is het mogelijk om overal bij te kunnen in de kruipruimte?

- Is de kruipruimte hoger dan 30cm?

- Staat er water onder de kruipruimte - Is de kruipruimte vervuild?

67,4 m² Ja Ja Ja Nee Nee

De spouw vullen met hoogwaardige isolatie

- Breedte van de spouw:

- Het aantal m² om te vullen:

- Is de spouw vervuild?

6 cm 114,8 m² Onbekend Goede ventilatie

Aanbrengen balansventilatiesysteem (WTW)

- Is er mechanische aanzuiging en toevoer nodig.

- Moet de ventilatie vraaggestuurd zijn?

- Is er plek in de technische ruimte voor de WTW?

- Is er ruimte voor ventilatiekanalen in de woning?

Ja Ja Ja Ja

Van gasfornuis naar inductieplaat

Als de bewoners kiezen voor een inductieplaat met een

aansluitwaarde ≥7.4 kW, dan is er een Perilex-stopcontact nodig.

Indien deze niet aanwezig is, zal deze aangelegd moeten worden.

Ook zal er dan in de meterkast een aparte kookgroep aangelegd moeten worden als er geen krachtstroom beschikbaar is.

Vloerverwarming op de begane grond (keuken en woonkamer)

Zorg dat het mogelijk is om de vloerverwarming op termijn (bij stap 3) gemakkelijk aan te sluiten op de warmtepomp.

Zitten er obstakels in de weg om de vloerverwarming aan te leggen?

Hoe is de vloer afgewerkt?

Nee

Vloerbedekking/tegels/laminaat/…

[Geef hier aan of er nog een andere

maatregel genomen dient te worden] … …

S T A P 0 1 :

A A N V U L L E N D E I N F O R M A T I E V O O R D E T E N E M E N S T A P P E N 1 / 2

Wat en waar? Eenheid Nu Na ingreep (=prestatie-eis)

Het dak isoleren of vernieuwen R-waarde 15 m²K/W ≥ 6 m²K/W

Plaatsen van triple glas op begane grond U-waarde van glas (exclusief

kozijn) 1,8 W/m²K ≤ 0,8 W/m²K

Plaatsen van voldoende afgiftecapaciteit:

radiatoren of convectoren Aanvoertemperatuur 35 - 45˚C

[Geef hier aan of er nog een andere

maatregel genomen dient te worden] … … …

D E V O L G E N D E S T A P P E N

Stap 02

S T A P 0 2 :

A A N V U L L E N D E I N F O R M A T I E V O O R D E T E N E M E N S T A P P E N 1 / 2

Wat en waar? Opmerkingen Invullen

woonplanopsteller

Het dak isoleren of vernieuwen

- Bij plaatsen van het nieuwe dak: plaats eventueel een dak met geïntegreerde zonnepanelen, indien de bewoner dit wenst.

- Zorg dat er geen kieren tussen dak en gevel ontstaan.

- Wordt het dak hoger door deze ingreep, waardoor mogelijk aanpassingen moeten worden gedaan?

- Is er een dakkapel aanwezig?

- Zijn er andere obstakels op het dak aanwezig?

- Moet het dak van binnenuit of van buitenaf worden geïsoleerd?

-Hoe groot is het te vernieuwen/isoleren dakoppervlak?

Ja, namelijk overstekken, aansluiten op buurdak Nee

Nee

Binnenuit / Buitenaf 79 m²

Plaatsen van triple glas

- Zijn de kozijnen van de vaste ramen geschikt (te maken) om triple glas te plaatsen?

- Moeten de sponningen van de vaste ramen worden aangepast?

- Indien aanpassing voor triple glas nodig is: geef hier aan wat de sponningmaten zijn.

- Zijn de kozijnen van de draaiende delen geschikt (te maken) om triple glas te plaatsen?

- Moeten de sponningen van de draaiende delen worden aangepast?

- Indien aanpassing voor triple glas nodig is: geef hier aan wat de sponningmaten zijn.

- Hoeveel m² triple glas moet er in totaal worden geplaatst?

- Zitten de glaslatten aan de binnenzijde of buitenzijde van de ramen?

Ja Nee

Standaard maat Ja

Nee

standaard maat 17 m²

Binnenzijde

Aanvoertemperatuur van 35 of max. 45˚

Plaatsen van voldoende afgiftecapaciteit

- Is er plek voor extra radiatoren of convectoren?

- Is het bijplaatsen van deze extra capaciteit besproken met de bewoners?

- Hoeveel m2 radiatoren of convectoren zal er in totaal bijgeplaatst moeten worden?

Ja Nee 3 m²

Wat en waar? Eenheid Nu Na ingreep (=prestatie-eis)

Vervangen van CV-ketel voor een

lucht-water-warmtepomp Forfaitair rendement 3,8 Forfaitair rendement

Verwijderen van de gasleidingen

Aanbrengen van zonnepanelen Totaal vermogen in 6600 Wp 0 Wp 6600 Wp

V A N H E T G A S A F

Stap 03

S T A P 0 3 :

A A N V U L L E N D E I N F O R M A T I E V O O R D E T E N E M E N S T A P P E N

Wat en waar? Opmerkingen Invullen woonplanopsteller

Verduurzaming van energievoorziening Vervangen van CV-ketel + nieuwe externe warmtebron

In dit woonplan is gekozen voor een elektrische warmtepomp

ter vervanging van aardgas. Vóór het aansluiten van de woning op een de warmtepomp dient de warmtevraag van de woning sterk te zijn

teruggedrongen, d.m.v. isoleren en kierdichting. Bij deze woning is dat in stap 1 en 2 reeds gebeurd.

- Wat voor type warmtepomp wordt geadviseerd?

- Is er plek in de technische ruimte voor de voor de elektrische warmtepomp?

LW-WP Ja

Verwijderen van de gasleidingen Afsluiten, weghalen en afwerken

Omwille van de veiligheid is het aan te bevelen om de gasaansluiting buiten de woning af te doppen en de leidingen in de woning volledig te verwijderen.

Zonne energie

Aanbrengen van zonnepanelen

Plaats pas zonnepanelen als het dak voldoende geïsoleerd is.

De huidige R-waarde van het dak is:

Bij welke R-waarde is het dak voldoende geïsoleerd?

Dus: alleen als de ingrepen van stap 1 en/of 2 gerealiseerd zijn is het verstandig dat zonnepanelen geplaatst worden.

Hoeveelheid aan te brengen zonnepanelen:

Vermogen per stuk:

Wat is de oriëntatie van het dak? (Ter bevordering van de zelfconsumptie is een gecombineerde oost-west oriëntatie aan te bevelen)

Welke helling heeft het dak?

1,1 m²K / W 6,0 m²K / W

20 Stuks 330 Wp

O / N / W / Z / Anders 25 graden *

[Geef hier aan of er nog een andere

maatregel genomen dient te worden] … …

46

Vóór het isoleren en kierdicht maken van een woning dient nagedacht te worden over het aan te brengen ventilatiesysteem.

Het is zeer onverstandig om het ventilatiesysteem pas na de isolatiemaatregelen aan te brengen. Slechte binnenluchtkwaliteit of grote energieverliezen zullen het gevolg zijn.

Triple glas

De theoretische energetische verbetering van triple glas t.o.v.

HR++ is beperkt. De impact op een bestaand kozijn kan fors zijn bij het plaatsen van triple glas. Echter draagt triple glas bij aan de mogelijkheid voor lage temperatuur verwarming, is het comfort- verhogend (de ruit en ruimte voelt minder koud aan) en

reduceert het geluid (overlast) van buiten.

Vloerisolatie

Het aanbrengen van vloerisolatie is belangrijk om de comfortbeleving te vergroten. Door de aanwezigheid van vloerisolatie verlaagt de gemiddelde bewoner de thermostaat met 1 tot soms zelfs 2 graden.

Zonnepanelen als toetje

Hoe mooi het ook is, een niet geïsoleerd dak is zoiets als de radiator buiten in de tuin de woning laten verwarmen. Dat doe je niet, dus eerst de isolatie van je dak op orde. Daarna pas zonnepanelen. Verder is ter bevordering van de zelfconsumptie een gecombineerde oost-west oriëntatie aan te bevelen, dit is gunstig i.v.m. de aangepaste saldeerregels vanaf 2023.

O N D E R D E E L V O O R A A N N E M E R S

Algemene ‘Let op!’ maatregelen

47

Foto’s van de woning

Beeldkwaliteitsafspraken in de Mosterdhof

voorkant woning achterkant woning zijkant woning

verwarmingsinstallatie binnenkant van de meterkast

indien aanwezig warmtebeelden van de gevel

indien aanwezig WTW en andere relevant beeldmateriaal L A S T B U T N O T L E A S T

Bijlages

Bijlages

48

W O N I N G G E G E V E N S

Type G

Versprongen

herenhuizen met

houten opbouw

49

G O E D O M T E W E T E N

Kleurrijk

Mosterdhof

Als onderdeel van de wijkontwikkeling Mooi Mosterdhof willen bewoners en de gemeente de uitstraling van de wijk verbeteren. De wens is dat bewoners samen met de gemeente een paar simpele afspraken maken over de kleuren van gevels om verrommeling tegen te gaan.

Afspraken over de beeldkwaliteit

De inzet is om per rij woningen meer eenheid in kleur- en materiaalgebruik te krijgen in de wijk. Tegelijkertijd willen we de ontstane diversiteit accepteren en ruimte bieden. Daarom zijn er voorstellen gemaakt voor afstemming van een ‘ frame’ dat individuele afwijkingen inkadert. Hier tegenover staat dat in de toepassing van het bestemmingsplan bewoners de maximale vrijheid wordt geboden door de gemeente.

Het kader

De oorspronkelijke opzet van de wijk was een experiment met een mix van verschillende woningtypen. Het is goed dat dat in de uitstraling van de individuele woning is te herkennen. Echter om de uitstraling van de hele wijk te verbeteren is het goed als er op bouwblokniveau een vorm van samenhang behouden blijft. In het ontwerp van de verschillende woningtypen is een

(wisselend) kader te herkennen dat die samenhang kan bieden.

50

G O E D O M T E W E T E N

Kleurrijk

Mosterdhof

Fotoimpressies van hoe de uitstraling kan verbeteren in de wijk.

Voor Na

Voor

Na

Omdat de individuele herenhuizen verspringen, kunnen woningen onderling meer verschillen. Voor de rust en eenheid in de wijk is het wel belangrijk dat de kleurstelling van de woning een interne logica heeft.

Daarom is het belangrijk dat de kleurstelling het vormgevingsidee achter het ontwerp van de woningen ondersteunt, nl. een houten blokje dat op een plint van witte baksteen is geplaatst.

boeiboord + tussenpenanten:

De boeiboorden kunnen een onderling afwijkende kleur hebben.

invulling van niet-baksteen gevelvlakken:

De kleur hiervan is vrij, met als principe: - óf hetzelfde als de buren, óf duidelijk afwijkend. De kleur van de voorgevels en zijgevel is gelijk.

Aanbevolen wordt om wel een contrasterende kleur te kiezen ten opzichte van het witte metselwerk.

Garage of berging

Het boeiboord en de (garage-)deur hebben dezelfde kleur - indien mogelijk heeft een rij garages dezelfde kleurstelling

Erfafscheiding

Voor eenheid en rust in het aanzicht kiezen we voor een groene plint tussen schutting en openbare ruimte - stimuleer de aanplant van een beukhaag of klimopscherm.

G O E D O M T E W E T E N

afspraken Type G

Versprongen herenhuizen met houten opbouw

51

Tot heden heeft het gemeentelijk welstandsbeleid dakkapellen in de wijk de Mosterhof tegengehouden. Dit had te maken met de bijzondere architectuur van de woningen in wijk, de flauwe dakhelling van 25 graden en de strakke detaillering van de woningen, dwz. zonder grote dakranden en overstekken.

Bij bewoners bestaat de wens om de zolderverdieping nuttiger te kunnen gebruiken door het plaatsen van een dakkapel. Daarnaast probeert het ontwerpteam

bewoners te motiveren om te investeren in de woning om te verduurzamen en de uitstraling van de woning te verbeteren. In overleg met de gemeente en de Welstandsadviseur heeft het ontwerpteam nu een ‘trendsettende’ dakkapel

ontworpen, die bij de architectuur van de woningen past en die goedgekeurd is door Welstand.

Een strakke dakkapel als een sprekende accessoire

De dakkapel is specifiek ontworpen als een sprekende, maar ook ondergeschikte accessoire passend bij de uitstraling van de woning. Dit is lijn met de algemene criteria vanuit het welstandsbeleid. Het is een uitkijk op het dak, waarbij de

detaillering is geabstraheerd in de vierkante vorm. Belangrijk onderdeel daarbij is de rand van 25cm rondom het raamkozijn. De dakkapel kent een aantal vaste maten, en kan op twee posities op het dak worden geplaatst. De dakkapel is ontwikkeld op basis van een betaalbaar prefab-ruwbouw sandwichsysteem, bv. Unilin. De materialisering is een grijs gepoedercoate aluminium plankprofiel, waarbij de schroeven verdekt zijn weggewerkt. Om de dakkapel inwendig te gebruiken is het nodig om een vloertje te maken in de vide van de slaapkamers op de verdieping.

Het ontwerpteam onderzoekt of de dakkapel als maatregel kan worden aangeboden bij de collectieve inkoopacties. Kijk voor meer informatie op

www.mooimosterdhof.nl G O E D O M T E W E T E N

Dakkapel

Welstand goedgekeurd ontwerp

52

53

G O E D O M T E W E T E N

Collectieve inkoop

verduurzamingsmaatregelen

In de Mosterdhof willen de bewoners onderzoeken of ze samen inkoop- en

uitvoervoordelen kunnen krijgen, door diverse verduurzamingsmaatregelen samen in te kopen. Dit proces wordt ondersteund door het ontwerpteam voor Mooi Mosterdhof in

opdracht van de gemeente Westervoort.

Geïnteresseerd om mee te doen?

Meld je bij het ontwerpteam en de wijktafel ‘Klaar voor de Toekomst’.

Stuur een mail naar info@mooimosterhof.nlen kijk op

https://mooimosterdhof.nl/woningverduurzaming/voor de actuele stand van zaken en lopende acties.

Het regionaal energieloket (REL) voert voor de gemeente Westervoort collectieve inkoopacties uit voor veel voorkomende maatregelen zoals bijvoorbeeld glasisolatie of zonnepanelen. Kijk voor de meest actuele acties voor de Mosterdhof op www.regionaalenergieloket.nl/acties