Gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening - Gecoro
Postadres Stad Gent– Balie Bouwen | Stadhuis | Botermarkt 1 | 9000 Gent
Bezoekadres Woodrow Wilsonplein 1 | 9000 Gent | Tel. 09 266 79 50 | Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning
| https://stad.gent/ | bouwen@stad.gent
Afz.: Gecoro
De heer Mathias De Clercq Burgemeester
Botermarkt 1 9000 Gent
Contactpersoon gecoro@stad.gent
Datum 23 juni 2020
Uw kenmerk -
Ons kenmerk
GEC-6-2020-00769028
Gecoro-advies – Ruimtegebruik en coronavirus
Mijnheer de burgemeester,
Net als op socio-economisch vlak hebben de coronamaatregelen, op de piek van de eerste golf in de pandemie maar ook tijdens de graduele afbouw van de maatregelen, zwakke schakels op ruimtelijk vlak in onze stad blootgelegd. Een belangrijk deel van de Gentse inwoners blijft kampen met ‘ruimtearmoede’. Door hun beperkte woonruimte, het ontbreken van een private buitenruimte en de beperkte toegankelijkheid van de publieke ruimte, is de impact van de coronamaatregelen voor hen nog groter. Alle inwoners van Gent werden en worden daarnaast nog steeds geconfronteerd met onaangenaam aanvoelende ‘drukte’ op bepaalde plaatsen in de stad, b.v. in wachtrijen van (buurt)winkels, in lokale parken, … Hierdoor is het niet altijd mogelijk om voldoende afstand te houden van andere burgers en ontstaan er stresssituaties.
Tegelijkertijd hebben ook heel wat stadsbewoners genoten van de plotse rust in de stad. Door het ontbreken van tal van bezoekers en de aanzienlijke afname van gemotoriseerd verkeer, hebben heel wat inwoners kunnen genieten van de woonkwaliteit in de stad. Op welke manier we deze ervaren kwaliteiten kunnen veiligstellen in de toekomst, lijkt ons belangrijk om verder over na te denken. De Gentenaars hebben de groene plekken in eigen buurt en op stedelijk niveau
(her)ontdekt, getuige het merkbaar grotere aantal bezoekers in de groenpolen. De Stad
heeft dit ook gestimuleerd, onder meer door het openstellen van paden in de Vinderhoutse Bossen.
Uitgaande van deze vaststellingen organiseerde de Gecoro in haar vergadering van 2 juni 2020 een gedachtewisseling onder haar leden die resulteerde in voorliggend spontaan advies aan het gehele stadsbestuur over de relatie tussen ruimtegebruik en corona. Het is ook om die reden dat we dit advies aan u richten, met kopie aan onze rechtstreeks bevoegde schepenen Souguir en Watteeuw. Het advies gaat
achtereenvolgens in op mogelijke lessen uit de voorbije maanden en op maatregelen die op korte termijn (zomer), middellange termijn (najaar in afwachting van vaccin) en op lange termijn kunnen worden getroffen.
Terugblik – Meten om te weten
De Gecoro veronderstelt dat de Stad Gent in zekere mate het ruimtegebruik tijdens de coronamaatregelen heeft gemonitord. Op basis van dergelijke monitoring moet het mogelijk zijn om plekken te detecteren waar ruimtelijke ingrepen op korte of
middellange termijn nodig zijn. Zelfs als deze monitoring niet gebeurde, valt een aantal data ongetwijfeld nog te bewerken.
o Processen-verbaal m.b.t. onder meer samenscholingen wijzen op plekken of buurten waar er ruimtelijke druk bestond (stadscentrum, buurten met hoogbouw,
… maar ook hippe plekken zoals het Houtdok);
o Epidemiologische dataset van besmettingen en overlijdens kan eventueel duiden op ruimtelijke clusters in de stad, eventueel gelinkt aan type buurten en wijken, woontypologie, gebrek aan groen, socio-economische kenmerken enzovoort;
o Wat zijn de gevolgen van de coronacrisis en –maatregelen op de woningmarkt: wat is de impact op de vastgoedprijzen en hoe zal deze de volgende maanden/jaren evolueren?
o Aantal fietsers ter hoogte van fietstelmeters op de belangrijke fietsassen in de stad (Coupure, Visserij, fietsersbrug naar De Pinte, …);
o Aantal geparkeerde wagens in centrumparkings;
o Aantal aanwezigen in de winkelstraten.
Algemeen pleit de Gecoro de volgende maanden voor een verder doorgedreven monitoring van aanpassingen in het gedrag van gebruikers van de Gentse ruimte om zo nodig in te kunnen spelen op wijzigende behoeften. De monitoring wordt ook best aangevuld met een meer algemene bevraging die onder meer ook polst naar de ruimtelijke noden van bewoners in dergelijke periodes. Hoe heeft de Gentenaar bijvoorbeeld de coronamaatregelen ervaren in relatie tot de woningtypologie
(eengezinswoning, appartement, woongroepen en leefgemeenschappen, cowonen en cohousing)? Een leefbaarheidsonderzoek met focus op de beleving van de
coronamaatregelen kan nuttig zijn om de noden op buurtniveau te detecteren, om het
gebruik van de publieke ruimte te doorgronden, de versterking van burenrelaties en nieuwe buurtinitiatieven te detecteren, ... Dergelijke monitoring en bevraging dienen finaal een meer systematisch karakter te krijgen in het kader van Smart City Gent.
Kortermijnmaatregelen - Anticiperen op een hete zomer met reis- en ruimtelijke beperkingen
Door beperkingen in en angst over reismogelijkheden zal een groter aantal Gentenaars de zomer in de stad zelf doorbrengen. Tegelijk wordt een zoveelste hete, droge zomer op rij verwacht met de bijbehorende nood aan verkoeling.
Dit betekent dat er de eerstvolgende weken en maanden nood is aan heel wat
doortastend beleid in het dichtbebouwde stedelijk weefsel van de stad. In buurten waar bewoners reeds zelf het initiatief nemen, is er vaak vandaag reeds veel mogelijk: speel- en leefstraten, gesprekken met scholen en oudercomités over gebruik van speelplaatsen en -pleinen, enzovoort. Waar mensen zelf het voortouw nemen, moet de Stad dan ook vooral zo veel mogelijk faciliteren. Er zijn echter ook heel wat plekken in de stad waar de noden hoog zijn, maar waar die dynamiek ontbreekt. Daar moet de Stad samen met organisaties uit de buurt zelf het voortouw nemen en een actievere rol opnemen.
o Een stedelijk terrassenplan, in opmaak, moet voldoende uitgebalanceerd zijn waarbij voetgangers en fietsers de primaire gebruikers van de stedelijke publieke ruimte blijven. Ook het afstemmen met omwonenden met het oog op
geluidshinder is uiterst belangrijk.
o Beperkingen in het aantal bovengrondse parkeerplaatsen kunnen ruimte vrijmaken voor commerciële terrassen, voetgangers en fietsers, maar creëert ook
‘ontmoetings- en aperitiefruimte’ voor de stadsbewoners die niet over een eigen tuin of terras aan hun woning beschikken. De Stad kan op korte termijn een (herbruikbare) strategie opzetten die toelaat om snel te schakelen tussen verschillende gebruiksvormen van de publieke ruimte: het gebruiken van parkeerruimte als buitenruimte wanneer de automobiliteit in de stad als gevolg van maatregelen afneemt en het terug omzetten van deze buitenruimte naar parkeerruimte als de mobiliteit terug aanzet bij het versoepelen van maatregelen.
De Gecoro pleit er dan ook voor om deze zomer meer leefstraten-light in te richten door ‘bouwdozen’ aan te bieden met pop-up zitbanken, bloembakken, … o Naast het behoud op korte termijn van de door de Stad ingestelde corona-
fietsinfrastructuur, ziet de Gecoro inspirerende voorbeelden elders die perfect op Gent te projecteren zijn. Denk maar aan een woonerf binnen de R40 naar analogie van het woonerf binnen de Brusselse vijfhoek. Ook deze maatregelen passen uiteindelijk bij voorkeur in een doordachte ‘schakel’-strategie (zie vorig punt), doch tijdelijke maatregelen waarvan blijkt dat ze een positieve impact blijken te hebben op de woon- en leefkwaliteit en zichtbaar bijdragen tot de mobiliteitstransitie, kunnen worden behouden.
o Het actief faciliteren door de Stad van het gebruik van semi-private groene ruimten, in het bijzonder door kwetsbare doelgroepen. De Gecoro denkt hierbij onder meer aan de groene ruimten bij scholen, kloosters, universiteitsgebouwen,
… De Stad kan dit actief ondersteunen door het opzetten van een zo laagdrempelig mogelijk reservatiesysteem samen met de eigenaars van de groene ruimten, door het voorzien van een beperkt toezicht en onderhoud van deze ruimten en door het actief samenbrengen van de doelgroepen met elkaar.
o Zowel in deze semi-private als in de publieke ruimte kan de Stad de sensibilisering voor de afstandsregels bevorderen door kalkcirkels aan te brengen die aangeven hoe Gentenaars elkaar op een veilige manier kunnen ontmoeten.
o De Stad kan deze zomer een of meerdere delen van waterlopen voor
openluchtzwemmen toegankelijk maken (Houtdok, Achterleie, Keizerspark, …) als alternatief voor de enige en wellicht snel overbezette optie van de Blaarmeersen.
Met betrekking tot de open ruimte wijst de Gecoro vooral op het belang van bereikbaarheid, bespeelbaarheid en bekendheid.
o Grote en kleine groene ruimten in de stad moeten vlot en veilig bereikbaar zijn en worden voor alle generaties en dit te voet, met de fiets of het openbaar vervoer.
o Deze ruimten moeten bespeelbaar en beleefbaar blijven. Het afsluiten van speeltuinen en zitbanken stond haaks op het menselijk welzijn in een grote stad.
o Gentenaars moeten verder worden geïnformeerd en gesensibiliseerd over het beschikbare aanbod aan groene ruimten in de stad, b.v. via een (digitale) kaart met mogelijke ‘groene’ ruimtes waar men kan vertoeven. Door als Stad samen te werken met organisaties die gewoon zijn om met kwetsbare bewoners te werken, wordt iedereen bereikt.
o Vele Gentenaars zijn meer gaan sporten tijdens de Corona. Sommige paden liepen overvol met fietsers, wandelaars en lopers. Het uittekenen & bekendmaken van een aantal nieuwe loop- en fietsroutes zou het sportieve publiek beter verspreiden en overbevolking op bepaalde wegen verminderen.
Middellange termijnmaatregelen - voorbereiden op tweede golf in najaar Naast het vanzelfsprekend voortzetten van heel wat van de hierboven vermelde kortetermijnmaatregelen, is de Gecoro van mening dat een mogelijke verstrenging van de coronamaatregelen in het najaar bijkomende interventies nodig maakt. Hieronder volgen enkele suggesties.
o De Stad kan elke maand minstens één autoloze zondag of autoluw weekend organiseren zodat de beschikbare publieke ruimte voor voetgangers en fietsers vergroot.
o In het najaar en de winter zullen er met prioriteit nieuwe plekken voor dag- en nachtopvang van daklozen en thuislozen moeten worden voorzien. Dit kan tijdig worden voorbereid. Alle sociale leegstand kan (versneld) worden ingezet voor tijdelijk gebruik en onmiddellijke bezetting, mits aan de basiskwaliteitsnormen wordt tegemoetgekomen.
o De Stad moet nadenken over een uitgebalanceerd aanbod aan kleine culturele evenementen (met beperkt aantal deelnemers) in de publieke ruimte. Vele Gentenaars, maar ook niet-Gentenaars, zullen dit najaar snakken naar een van de grootste troeven van de stad, namelijk dat er van alles te beleven valt, gratis en voor een breed publiek. In samenspraak met de lijdende cultuursector kan de Stad voor het najaar een veilig aanbod uitwerken dat, als blijk van waardering voor de geleverde inspanningen tijdens de piekperiode, in de eerste plaats inspeelt op de culturele behoeften van Gentenaars.
o De Stad dient de nodige, langer volgehouden ingrepen te voorzien om doorstroming in de ruimte te verbeteren ter hoogte van scholen, winkels, voorzieningen, … en op plaatsen waar het openbaar domein het niet toelaat om voldoende afstand te houden.
o Om alle scholen terug te kunnen openen met voldoende waarborgen op vlak van afstand, is het nodig dat de Stad het aanbod aan niet-gebruikte of onderbenutte gebouwen op heel korte termijn in kaart brengt en tracht te ontsluiten.
Langetermijnaanpak - Lessen voor geïntegreerde aanpak van veerkrachtige stad in volgende jaren
De impact van corona en de bijbehorende gezondheidsmaatregelen hebben ons geleerd dat onze stad nog onvoldoende veerkrachtig is om met dergelijke schokken om te gaan.
Heel wat veelbelovende maatregelen zitten reeds in de pijplijn, maar moeten op het vlak van besluitvorming en realisatie worden versneld om Gent weerbaarder te maken.
o Versnelde besluitvorming over het RUP Groen als garantie voor het behoud van bestaande open ruimte in het stedelijk weefsel.
o Realisatie van een bereikbare, vierde groenpool ter hoogte van het oud vliegveld van Lochristi
o Met de Dienst Groen moet worden onderzocht in hoeverre het groenbeheer van deze open ruimten door (kwetsbare) burgers kan worden mogelijk gemaakt. Hierbij denken we aan een uitbreiding van het project “Neem een straattuin in beheer”, met mini moes- of kruidentuinen, naar het beheer van park-delen, groene resthoekjes, wegbermen, …
o Het creëren en sensibiliseren van meer ‘doe het zelf’ speelruimten voor kinderen en jongeren (los van speeltuinen), meer gericht op struinspelen
o Creëren van voldoende grote en kwalitatieve woonruimte voor de kwetsbare Gentenaren met een eigen private buitenruimte en/of geprivilegieerde toegang tot een gedeelde openruimteplek bij de woning. Hiertoe is er in verschillende Gentse buurten nood aan versnelde ontharding die tegelijk bijdraagt tot de noodzakelijke adaptatie van de stad aan klimaatverandering.
o Bredere voet- en fietspaden die toelaten om social distancing maximaal na te streven.
Daarnaast is er voor bepaalde uitdagingen nood aan een meer systematische, planmatige en strategische aanpak.
o Strategie voor een veerkrachtige stad die ruimtegebruik snel kan wijzigen in functie van de behoeften in functie van volgende crisissen
(crisismanagementplan), met onder meer afschakelplan voor parkeerplaatsen, private groene ruimten die tijdelijk kunnen worden opengesteld, gebouwen die zodanig worden aangepast of zo worden geconcipieerd dat ze in tijden van crisis tijdelijk van functie kunnen veranderen om onder meer aan kwetsbare groepen alternatieve ruimte te bieden om te studeren, werken, spelen, … o Algemeen plan voor doorstroming van voetgangers en fietsers in openbaar
domein
o Nauwere afstemming met De Lijn zodat ook tijdens corona tijden iedereen nog met het OV naar school of het werk geraakt.
o Strategie voor openluchtzwemmen als vorm van gebruik van openbaar domein, met een doeltreffend waterkwaliteits- en afkoppelingsplan zodat normen van zwemwater behaald worden
o Ruimtelijke strategie voor lokale voedselproductie, onder meer met inschakelen van gronden van de Groep Gent.
o Buy local integreren in het winkelweefsel
o Ruimtelijk gezondheidsbeleid dat onder meer actief verplaatsen en bewegen als integrerend thema voor ruimtelijke ontwikkeling centraal stelt in plaats van verdelende sectorale thema’s.
o Het aanpakken, binnen de stedelijke bevoegdheden, van risicofactoren voor corona-patiënten: vervuiling (?), diabetes, zwaarlijvigheid…
De Gecoro toont met deze aanbevelingen aan dat de ervaringen van de voorbije maanden niet zomaar terzijde mogen worden geschoven na het bezweren van deze coronapandemie. Het virus heeft ons voor de eerste keer bewust gemaakt van onze kwetsbaarheid als stedelijke samenleving.
Niet alleen is de Gecoro bereid om de volgende weken, maanden en jaren samen met het stadsbestuur na te denken over doeltreffende maatregelen. Ze zal haar eigen advies
ook als een referentie gebruiken voor het formuleren van haar adviezen in de haar decretaal toegewezen taken.
Hoogachtend
Hans Leinfelder Voorzitter Gecoro Gent
Cc: kopie van deze brief aan de schepenen Sami Souguir en Filip Watteeuw
