Inhoudsopgave
1 Inleiding Tekeninglezen 5
1.1 Technische tekeningen 6
1.2 Opbouw van technische tekeningen 11
1.3 Samenvatting 19
1.4 Antwoorden 20
2 Vragen Inleiding Tekeninglezen 21
3 Opdrachten Inleiding 23
3.1 Wat ga je doen? 23
4 Aanzichten en projectiemethoden 31
4.1 Aanzichten 32
4.2 Projectiemethoden 36
4.3 Samenvatting 42
4.4 Antwoorden 44
5 Vragen Aanzichten en projectiemethoden 45
6 Opdrachten Aanzichten en projectiemethoden 53
7 Titelblok en stuklijst 71
7.1 Het titelblok 71
7.2 De stuklijst 75
7.3 Samenvatting 78
7.4 Antwoorden 79
8 Vragen Titelblok en stuklijst 81
9 Lijnsoorten 83
9.1 Wat zijn lijnsoorten? 83
9.2 Lijnsoorten en toepassingen 86
9.3 Samenvatting 91
9.4 Antwoorden 93
10 Vragen Lijnsoorten 95
11 Opdrachten Lijnsoorten 99
12 Doorsneden 109
12.1 Wat is een doorsnede? 110
12.2 Soorten doorsneden 113
12.3 Samenvatting 116
12.4 Antwoorden 117
13
Inzage
Vragen Doorsneden 11915 Maatinschrijvingen 127
15.1 Opbouw maatinschrijvingen 127
15.2 Plaatsing maatinschrijvingen 131
15.3 Bijzondere maatinschrijvingen 134
15.4 Foutieve maatinschrijvingen 137
15.5 Samenvatting 141
15.6 Antwoorden 143
16 Vragen Maatinschrijvingen 145
17 Opdrachten Maatinschrijvingen 149
18 Maattoleranties en passingen 155
18.1 Wat zijn maattoleranties? 156
18.2 Wat zijn passingen? 160
18.3 Wat zijn tolerantieklassen? 163
18.4 Wat is het ISO-passingstelsel? 166
18.5 Werken met het ISO-passingstelsel 169
18.6 Samenvatting 174
18.7 Antwoorden 175
19 Vragen Maattoleranties en passingen 177
20 Opdrachten Maattoleranties en passingen 181
20.1 Wat ga je doen? 181
21 Lasaanduidingen 195
21.1 Kennismaking met lasaanduidingen 196
21.2 Relatie tussen referentieteken en plaats lasnaad 197
21.3 Lasnaadvorm 199
21.4 Aanvullende aanduidingen 203
21.5 Maatinschrijving lasverbindingen 204
21.6 Samenvatting 207
21.7 Antwoorden 208
22 Vragen Lasaanduidingen 211
Inzage
1 Inleiding Tekeninglezen
Inleiding
In de werktuigbouwkunde gebruik je technische tekeningen om werkstukken te maken. In een technische tekening staan alle eisen waaraan een werkstuk moet voldoen.
Als je een werkstuk wilt maken, moet je dus kunnen tekeninglezen. Een
technische tekening is niet hetzelfde als een gewone tekening.
Een technische tekening
Leerdoelen Je kunt:
• uitleggen wat een technische tekening is
• uitleggen waarvoor technische tekeningen worden gebruikt
• de functies van verschillen soorten tekeningen benoemen
• de onderdelen van de technische tekeningen benoemen
• de globale opbouw van technische tekeningen aangeven.
Inzage
1.1 Technische tekeningen
Doel Stel:
Je gaat deze beugelklem maken. Je hebt dan informatie over de klem nodig.
Bijvoorbeeld:
• Hoe groot moet de klem worden?
• Van welk materiaal wordt de klem gemaakt?
• Hoe moet je de onderdelen monteren?
In deze afbeelding staat niet genoeg informatie. Voor het maken van de beugelklem heb je een werktekening nodig.
Beugelklem
Werktekening
Je ziet de werktekening van een
draadspil. Op een werktekening staat hoe je het werkstuk of de onderdelen van een werkstuk gaat produceren.
Je kunt met behulp van een werktekening:
• een werkstuk maken
• een werkstuk samenstellen (monteren)
• een installatie plaatsen
Werktekening draadspil
Inzage
Samenstellingstekening
Een beugelklem bestaat uit meerdere onderdelen. De tekenaar heeft de beugelklem in samengestelde vorm op één tekening geplaatst. Dat noem je een samenstellingstekening.
Samenstellingstekening beugelklem
Monotekeningen
De onderdelen van een werkstuk worden vaak door verschillende technici of afdelingen gemaakt. De tekenaar maakt dan een samenstellingstekening voor de assemblage en 'losse' tekeningen van de onderdelen voor productie. Deze losse tekeningen noem je monotekeningen.
Freeswerk Draaiwerk
Monotekeningen van de beugelklem
Inzage
Constructietekeningen
Zware voertuigen, bruggen en bedrijfshallen kunnen bestaan uit staalconstructies.
Deze staalconstructies worden gebouwd uit staalprofielen en plaatstaal.
Voor staalconstructies worden speciale constructietekeningen gemaakt. Op contructietekeningen worden andere lijnsoorten en symbolen gebruikt.
Constructietekening
1. Bekijk de technische tekening van de beugelklem (Samenstellingstekening beugelklem) nog eens. Uit hoeveel onderdelen bestaat dit werkstuk?
□ 12
□ 13
□ 14
□ 15
2. Een werkstuk bestaat uit meerdere onderdelen die door verschillende afdelingen van het bedrijf worden geproduceerd. Welke tekening(en) maakt de tekenaar?
□ Alleen een samenstellingstekening.
□ Een samenstellingstekening en monotekeningen.
□ Alleen monotekeningen.
Inzage
3D en 2D
Als je een werkstuk ontwerpt of het duidelijk wilt presenteren, maak je een 3D-tekening.
Een technicus die een werkstuk maakt, gebruikt tekeningen in het platte vlak (2D).
De 3D-tekening wordt voor de technicus omgezet naar een 2D-tekening (werktekening).
In de 2D-tekening staan de benodigde aanzichten om het werkstuk te
kunnen produceren.
Van 3D naar 2D
Tekenafspraken
Voor technische tekeningen zijn internationale afspraken gemaakt.
Bijvoorbeeld over:
• kader en titelblok (waar plaats je algemene informatie over de tekening?)
• schalen (hoe teken je het werkstuk op schaal?)
• aanzichten (hoe breng je het werkstuk in beeld?)
• lijnsoorten (welke lijnsoorten en lijndiktes gebruik je?)
• doorsneden (hoe teken je een binnenkant van een werkstuk?)
• maten (hoe geef je de maten van het werkstuk aan?)
• ruwheid (hoe glad moet het oppervlak van het werkstuk zijn?)
• toleranties (hoeveel mag de maat, de vorm of de plaats van een onderdeel afwijken?)
Inzage
Normen
Alle afspraken over technische tekeningen liggen vast in normen. Tekenaars over de hele wereld houden zich zo goed mogelijk aan deze normen. Daardoor kun je met een Nederlandse tekening bijvoorbeeld een onderdeel in Australië bestellen.
Het Nederlandse Normalisatie Instituut (NEN) geeft de normen o.a. uit in normbundels.
NEN normbundels
3. Een technicus freest een stalen werkstuk op een conventionele freesmachine.
Hij gebruikt een werktekening. Welk soort tekening is dat?
□ Een 2D-tekening.
□ Een 3D-tekening.
4. Geef één voorbeeld waarbij de internationale afspraken voor technische tekeningen handig kunnen zijn.
Inzage
1.2 Opbouw van technische tekeningen
Voor de verschillende onderdelen van technische tekeningen zijn internationale afspraken gemaakt. Bij de uitleg zie je steeds deze tekening. Er zijn telkens andere onderdelen van de tekening gekleurd.
Tekening
Kader met titelblok
Een technische tekening bevat altijd een kader met een titelblok. Het kader is de rand om de tekening, deze geeft het tekengebied aan.
In het titelblok staan gegevens over de tekening.
Bijvoorbeeld:
• de naam van het werkstuk
• het tekeningnummer
• het papierformaat
• de naam van de tekenaar
• de schaal
• de datum waarop de tekening is gemaakt.
Kader met titelblok
Inzage
Aanzichten
In een aanzicht zie je één kant van het werkstuk. Elk werkstuk heeft maximaal zes kanten.
Op een technische tekening kunnen zes aanzichten staan:
• Vooraanzicht (VA)
• Bovenaanzicht (BA)
• Linkerzijaanzicht (LZA)
• Rechterzijaanzicht (RZA)
• Onderaanzicht (OA)
• Achteraanzicht (AA) Aanzicht
Er is afgesproken waar de aanzichten op de tekening ten opzichte van elkaar moeten staan. Die afspraken zijn vastgelegd in een projectiemethode.
Aanzichten volgens derde kwadrant projectiemethode
Lijnsoorten
In een technische tekening worden verschillende soorten lijnen gebruikt.
Je ziet bijvoorbeeld:
• dikke lijnen
• dunne lijnen
Inzage
Alle lijnen hebben een eigen naam en functie. Je kunt dus aan de lijnsoort zien wat daarmee bedoeld wordt.
Bijvoorbeeld:
Dikke lijnen geven de randen van het werkstuk aan.
Doorsneden
Vaak wil je ook de binnenkant van een werkstuk bekijken op een tekening.
Bijvoorbeeld om te weten wat de
inwendige maten van het werkstuk zijn.
De tekenaar tekent dan een doorsnede van het werkstuk.
Je ziet een doorsnede in de tekening. Aan de lijn A-A kun je zien waar het werkstuk is 'doorgesneden' en hoe je naar de
doorsnede moet kijken. Doorsnede
Maten
Als je een werkstuk gaat maken, moet je de afmetingen weten. Daarom staan er maten op een tekening.
Zoals je ziet worden maten aangegeven met dunne lijnen en pijlen. De maat staat boven de maatlijn.
Bij werktuigbouwkundige tekeningen zijn de maten altijd in mm (millimeter), tenzij anders wordt aangegeven.
Maten
Ruwheid
Als een oppervlak van een werkstuk op een ander oppervlak moet glijden, wordt het extra glad gemaakt. De functie van een oppervlak bepaalt dus hoe glad (of hoe ruw) het oppervlak moet worden gemaakt.
Op een technische tekening wordt de ruwheid van het werkstuk met
ruwheidssymbolen aangegeven. Deze symbolen staan boven het titelblok. Eerst staat er een algemene ruwheid. Deze geldt voor het hele werkstuk.
Ruwheidssymbolen
Tussen haakjes staan de specifieke ruwheden. Deze gelden voor een aantal
oppervlakken. In de tekening staan de symbolen voor de specifieke ruwheden ook bij de bijbehorende oppervlakken.
Inzage
5. Wat is een doorsnede?
Toleranties
Het is bijna niet mogelijk om een
werkstuk precies op maat te maken. De werkelijke maat wijkt altijd af van de maat die op de tekening staat. Hoeveel de maat mag afwijken, is erg belangrijk.
Als een maat veel mag afwijken, is het werkstuk goedkoper om te maken. Als een maat erg nauwkeurig moet zijn, wordt het werkstuk duurder om te
maken. Een tekenaar geeft daarom op de tekening aan hoeveel de maat, de vorm of de plaats van een onderdeel mag afwijken.
Toleranties
Stuknummers
Op de samenstellingstekening staan de stuknummers aangegeven.
De stuknummers komen op de materiaallijst terug.
Stuknummers
6. In welke eenheid worden de maten op een werktuigbouwkundige tekening gegeven?
Inzage
7. Waarom worden de oppervlakken van werkstukken niet standaard zo glad mogelijk gemaakt?
Materiaallijst
De stuknummers van de
samenstellingstekening staan op de bijbehorende materiaallijst. Op de materiaallijst staan ook de
uitgangsmaterialen en de kooponderdelen.
De werkvoorbereider zorgt ervoor dat de uitgangsmaterialen en de kooponderdelen aanwezig zijn op het moment dat het werkstuk in productie gaat.
Materiaallijst
Papierformaten
De afmetingen van tekenpapier zijn genormaliseerd. Het grootste formaat is A0, met een oppervlak van 1 m2 (1189 mm x 841 mm). Het kleinste formaat voor tekenpapier is A4. Bij het spiegelen van het formaat A4 over de lange zijde (297 mm) ontstaat het formaat A3. Het A4 formaat wordt staand (210 x 297 mm) en liggend (297 x 210 mm) gebruikt. De andere formaten worden voornamelijk liggend toegepast.
Formaat Afmeting Tekengebied x A4
A0 1189x841 1159x821 16
A1 841x594 811x574 8
A2 594x420 564x390 4
A3 420x297 390x277 2
A4 210x297 180x277 1
Inzage
8. Wat is een tolerantie?
Schaal
In een tekenprogramma teken je de werkstukken altijd op ware grootte (schaal 1:1).
Je vergroot of verkleint de tekening als je hem op een bepaald papierformaat
(bijvoorbeeld A3 of A4) wilt afdrukken. Je past dan de schaal van de tekening aan en je zet de nieuwe schaal in het titelblok.
Schaal van de tekening
Voorbeeld
Het IPE-profiel is getekend op schaal 1 : 1. De werkelijke hoogte van dit profiel is 80 mm en de lengte van het profiel is 1000 mm.
De tekenaar kan het profiel verkleinen op de tekening naar bijvoorbeeld een schaal van 1 : 10. Dan is de hoogte 80 / 10 = 8 mm en de lengte van het IPE-profiel word op de tekening 1000 / 10 = 100 mm.
IPE-profiel
Inzage
IPE-profiel op schaal
De tekenaar kan het onderdeel ook vergroten op de tekening, bijvoorbeeld naar schaal 2 : 1. Dan is de diameter van de schroefknop op de tekening 30 x 2 = 60 mm.
Tekening schaal 2 : 1
Aanbevolen schalen
Categorie Aanbevolen schalen
Schalen voor vergroting
50:1 5:1
20:1 2:1
10:1
Ware grootte 1:1
Schalen voor verkleining
1:2 1:20 1:200 1:2000
1:5 1:50 1:500 1:5000
1:10 1:100 1:1000 1:10000
9. Wat betekent de schaalaanduiding 10 : 1?
□ 10 mm op de tekening is 1 mm in werkelijkheid.
□ 1 mm op de tekening is 10 mm in werkelijkheid.
Inzage
10. Op een tekening is een fruitloods getekend. In het titelblok staat: Schaal 1 : 100. De fruitloods heeft een lengte van 50 m. Hoe lang is de fruitloods op de tekening?
Inzage
1.3 Samenvatting
• Je gebruikt werktekeningen om een werkstuk te kunnen produceren of samenstellen, of om een installatie te kunnen plaatsen.
• Er zijn verschillende soorten tekeningen:
– Je gebruikt constructietekeningen voor het tekenen van staalconstructies.
– Je gebruikt 3D-tekeningen om werkstukken te ontwerpen of te presenteren.
– Je gebruikt 2D-tekeningen om werkstukken te produceren of te assembleren.
– Bij een samenstellingstekening is het gehele werkstuk in geassembleerde vorm getekend.
– Bij monotekeningen zijn er afzonderlijke tekeningen gemaakt van alle losse onderdelen van een werkstuk.
• Er zijn internationale afspraken gemaakt over de opbouw van technische tekeningen. Deze afspraken zijn vastgelegd in normen.
• Technische tekeningen bestaan uit een aantal onderdelen:
– kader: geeft de rand van de tekening aan – titelblok: algemene informatie over de tekening
– aanzicht: manier om één kant van een werkstuk te laten zien – lijnsoort: alle lijnsoorten hebben een eigen naam en functie
– doorsnede: manier om de binnenkant van een onderdeel te tekenen – maat: afmeting van een onderdeel
– ruwheid: mate van afwerking van een oppervlak
– tolerantie: toegestane afwijking van maat, vorm of plaats
– stuknummers: stuknummers die op de materiaallijst terugkomen.
• Bij de tekening hoort een materiaallijst. Hierop staan de stuknummers van de materialen en onderdelen op de samenstellingstekening.
• De afmetingen van tekenpapier zijn genormaliseerd. Het grootste formaat is A0, het kleinste formaat voor tekenpapier is A4.
• In een tekenprogramma teken je de werkstukken altijd op ware grootte (schaal 1:1). Je past de schaal van de tekening aan aan het papierformaat waarop je hem wilt afdrukken.
Inzage
1.4 Antwoorden
Antwoord 1 13
Antwoord 2
Een samenstellingstekening en monotekeningen.
Antwoord 3 Een 2D-tekening
Antwoord 4
Bijvoorbeeld bij het uitbesteden van werk.
Antwoord 5
Bij een doorsnede kun je de binnenkent van een werkstuk bekijken.
Antwoord 6 In millimeter
Antwoord 7
De functie van een oppervlak bepaalt hoe glad het oppervlak moet worden gemaakt.
En hoe gladder het oppervlak hoe duurder de bewerking.
Antwoord 8
Een tolerantie geeft aan hoeveel de maat, de vorm of de plaats van een onderdeel mag afwijken.
Antwoord 9
10 mm op de tekening is 1 mm in werkelijkheid.
Antwoord 10 50 m = 50000 mm
gedeeld door 100 = 500 mm op tekening
Inzage
2 Vragen Inleiding Tekeninglezen
Vraag 1
Waarom heb je een technische tekening nodig om een onderdeel te maken?
Vraag 2
Wie legt in Nederland tekenafspraken vast in normen?
Vraag 3
Noem drie gegevens die in een titelblok staan.
Vraag 4
Welk papierformaat is het grootst?
□ A1
□ A0
□ A2
□ A4
Vraag 5
Wat is een projectiemethode?
Inzage
Vraag 6
Waarom worden in een technische tekening verschillende lijnsoorten gebruikt?
Vraag 7
Wat is een doorsnede?
Vraag 8
Welke lijnsoort worden gebruikt om een maat aan te geven?
Vraag 9
Waar staat op een technische tekening het symbool voor de algemene ruwheid?
Inzage
3 Opdrachten Inleiding
3.1 Wat ga je doen?
Je gaat verschillende technische tekeningen bestuderen. Beantwoord de vragen bij de tekeningen op de volgende pagina's. Zo oefen je met het lezen van werktekeningen.
Opdracht 1
Bekijk onderstaande technische tekening.
a. Hoe noem je de aanduidingen die in de tekening paars zijn gemaakt?
