Spondylodese. De wervelkolom

(1)

Orthopedie | ORTH-572.2 | versie 1 | pagina 1/6 Patiënteninformatie wordt

met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie.

U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen.

Spondylodese

U ondergaat binnenkort een operatie aan uw rug waarbij ook de wervels worden vastgezet. Dit noemt men een spondylodese. Om goed te begrijpen wat dit is en hoe dit gaat, is het eerst belangrijk iets van de wervelkolom af te weten.

De wervelkolom

De wervelkolom heeft een centrale plaats in het bewegingsapparaat. Het bestaat uit 7 nekwervels, 12 borstwervels, 5 lendenwervels, een heiligbeen en staartbeen (zie figuur 1). De wervels zijn op elkaar gestapeld, waarbij de wervellichamen (voorzijde van de wervels) op elk niveau van elkaar worden gescheiden door een tussenwervelschijf (zie figuur 2). Deze tussenwervelschijven zijn belangrijk voor de flexibiliteit, elasticiteit en beweeglijkheid van de wervelkolom.

Fig. 1 Anatomie wervelkolom Fig. 2 Anatomie tussenwervelschijven

Elke wervel heeft een ‘gat’ middenin waardoor het ruggenmerg en de zenuwen naar beneden lopen. Op elk niveau takken zenuwwortels af van dit centrale kanaal en zorgen zij voor het gevoel van de huid (in hun verzorgingsgebied) en aansturing van bepaalde spiergroepen. De wervels zijn aan de achterzijde met elkaar verbonden door middel van de facetgewrichten. Deze gewrichten zijn dakpansgewijs georiënteerd en verbinden de wervelbogen van aangrenzende wervels (zie figuur 3).

Als laatste is het belangrijk te beseffen dat de beweeglijkheid en stabiliteit van de wervelkolom wordt bepaald door een groot aantal spieren en banden.

Fig. 3 Anatomie zenuwwortels en facet gewrichten

(2)

Orthopedie | ORTH-572.2 | versie 1 | pagina 2/6

De spondylodese

Een spondylodese is een operatie waarbij twee of meerdere wervels aan elkaar worden vastgezet. De redenen om wervels aan elkaar vast te zetten zijn divers en kunnen zijn:

 correctie van een afwijkende stand van de wervelkolom;

 een fractuur;

 instabiliteit van de wervelkolom na bijvoorbeeld vrijleggen van beknelde zenuwwortels, schoonmaken van geïnfecteerd gebied of verwijderen van tumorweefsel.

Er zijn verschillende technieken om wervels aan elkaar vast te maken, die in het stuk hierna worden besproken. Afhankelijk van de reden om een spondylodese te doen, is het soms ook belangrijk de wervels aan elkaar vast te laten groeien. Het alleen aan elkaar vastmaken van de wervels is dan niet genoeg. Het vastgroeien wordt vaak bewerkstelligd door bot van u zelf (of verkregen van de botbank) tussen de wervels aan te brengen.

Posterieure spondylodese

De wervels worden aan elkaar vastgemaakt met schroeven en staven vanuit de

achterzijde van de wervelkolom. Eerst krijgt u een rechte huidincisie in het midden van de rug, waarna de rugspieren aan de kant worden geschoven om de wervels te kunnen zien. In elke wervel worden vervolgens twee schroeven via de ‚pedikel‛ aangebracht tot voor in het wervellichaam, zie figuur 4. De schroeven van aangrenzende wervels worden dan vervolgens aan elkaar vastgemaakt met staven, één aan de rechter en één aan de linker zijde. Eenmaal met elkaar verbonden vormt dit een zeer sterke verbinding die ervoor zorgt dat de wervels niet meer ten opzichte van elkaar kunnen bewegen, zie figuur 5. Als de wervels ook daadwerkelijk aan elkaar moeten vastgroeien, dan wordt uw eigen bot (of bot van de botbank) aangebracht in bijvoorbeeld de ruimte tussen de zij-

uitsteeksels (processus transversus) van de wervels, zodat daar een soort ‚bot-brug‛

ontstaat, zie figuur 6.

Fig. 4 Positie schroeven in wervel Fig. 5 Posterieure spondylodese van twee wervels

(3)

Fig 6. Aangebracht bot om wervels aan elkaar vast te Fig. 7 Verschillende benaderingen laten groeien vanaf de achterzijde van wervelkom van de wervelkolom

ALIF (via de voorzijde)

ALIF staat voor Anterior Lumbar Interbody Fusion en betekent dat de wervelkolom via de buik wordt benaderd. Na een incisie te maken tussen navel en schaambeen, gaan we onder de buikspieren langs en dalen we af naar de wervelkolom. De darmen en

buikorganen liggen in een grote zak (peritoneum) die naar één kant weg kan worden gehouden. Het grote probleem dan is dat de grote buikader en slagader aan de voorzijde van de wervelkolom van en naar beide benen lopen (zie figuur 7). Deze moeten soms iets aan de kant worden geschoven om goed bij de wervelkolom te komen, vandaar ook dat de operatie soms samen met een vaatchirurg wordt gedaan. Eenmaal bij de wervelkolom verwijderen we de tussenwervelschijf tussen twee wervels. In de ruimte die ontstaat plaatsen we een kooi, al dan niet gevuld met bot, die ervoor moet zorgen dat de twee wervels aan elkaar vastgroeien.

Fig. 8 Verschillende vormen van een spondylodese waarbij een ALIF is gedaan. Op de rechterfoto is de kooi met bot niet zichtbaar, omdat deze niet van metaal is gemaakt (dit zie je dan niet op een röntgenfoto)

Dat de wervels bij een ALIF echt daadwerkelijk aan elkaar vast worden gezet kan op verschillende manieren:

 de kooi kan met schroeven in de wervel boven en/of onder worden vastgezet;

(4)

 er kan een plaat met schroeven aan de voorzijde van de wervelkolom worden geplaatst;

 of in aanvulling op een ALIF wordt er ook een posterieure spondylodese als hiervoor besproken verricht (zie figuur 8).

PLIF (via de achterzijde)

PLIF staat voor Posterior Lumbar Interbody Fusion. Bij een PLIF wordt de tussenwervelschijf in tegenstelling tot een ALIF niet via de voorzijde, maar via de achterzijde verwijderd. Om goed bij de tussenwervelschijf te kunnen komen moet eerst een deel van de wervelboog en facetgewrichten worden verwijderd en moeten de

zenuwwortels aan de kant worden geschoven. Omdat de ruimte die je hebt niet heel groot is om ruimte te maken in de tussenwervelschijf, worden vaak twee wat kleinere kooitjes met bot aangebracht, van elke kant één (zie figuur 9). Ook hier moet u beseffen dat de PLIF enkel dient om de wervels aan elkaar vast te laten groeien. Daarom worden altijd de wervels nog ten opzichte van elkaar vastgezet met een posterieure spondylodese.

Fig 9. Links schematische weergave plaatsen van de kooitjes via de achterzijde (PLIF). Rechts de röntgenfoto’s postoperatief na PLIF met posterieure spondylodese. De kooitjes zijn niet te zien, maar er zijn wel metalen ‘markers’ geplaatst zodat de positie kan worden beoordeeld.

TLIF (via de achterzijde)

TLIF staat voor Transforaminal Lumbar Interbody Fusion. Deze techniek is

vergelijkbaar met die van een PLIF, maar het grote verschil is dat een TLIF meer van opzij wordt geplaatst (zie figuur 10). Hierbij moet eerst een facetgewricht aan één zijde helemaal worden verwijderd. De zenuwwortel wordt daarna uit de weg gehouden en vervolgens wordt de tussenwervelschijf verwijderd. Er kan een grotere kooi worden geplaatst via deze benadering, dus er hoeft niet via de andere zijde nog een tweede kooi te worden aangebracht. Ook is het belangrijk te beseffen dat de wervels nog wel aan elkaar moeten worden vastgezet met een posterieure spondylodese.

(5)

Fig. 10 Schematische weergaven van TLIF

Keuze van techniek

Belangrijkste factor in de keuze van techniek is de reden waarom u überhaupt een operatie ondergaat. Zo is het logisch dat als er zenuwen in de knel zitten aan de achterzijde van de wervel, er een techniek wordt gebruikt die ook via de achterzijde toepasbaar is. Aan de andere kant, als we de stand van de wervelkolom willen corrigeren en het van belang is dat we een zo groot mogelijke kooi plaatsen, dan is het weer logisch om de wervelkolom van de voorkant te benaderen.

Nog een laatste opmerking is dat de technieken die zijn besproken hoofdzakelijk gelden voor de onderrug. Met name de posterieure spondylodese wordt echter ook vaak gebruikt voor aandoeningen hogerop in de rug.

Complicaties

Bij elke operatie is er een kans op complicaties en dit is voor een rugoperatie niet anders. Niettemin is het risico op het optreden van een complicatie gering. Hieronder worden de belangrijkste complicaties genoemd.

Nabloeding

De rug is erg goed doorbloed en na het sluiten van de wond kan het daarom zijn dat een nabloeding zorgt voor een grote bloeduitstorting. Deze bloeduitstorting kan druk geven op de zenuwwortels die eventueel vrij zijn gelegd en in een uiterst geval leiden tot neurologische uitval. Indien dit het geval is dan moet de bloeduitstorting op de operatiekamer worden verwijderd en de bloeding worden verholpen.

Vaatletsel

Er is met name een risico op vaatletsel als de wervelkolom van de voorzijde wordt benaderd (ALIF). Bij deze benadering worden de grote buikader en slagader die voor de wervelkolom langs lopen aan de kant gehouden. Tijdens het weghouden van de vaten kan soms een letsel ontstaan. Dit is de reden dat de operatie soms samen met de vaatchirurg wordt gedaan.

Zenuwuitval

Naast een bloeduitstorting kan zenuwuitval ook ontstaan door manipulatie of

beschadiging van een zenuwwortel tijdens de operatie. Dit gebeurt gelukkig zelden, maar

(6)

als het optreedt kan het zeer vervelend zijn en leiden tot bijvoorbeeld een klapvoet.

Afhankelijk van de aard van de beschadiging kan een zenuwwortel zich soms herstellen, maar dit herstelproces is langzaam en kan vaak maanden in beslag nemen.

Caudasyndroom

Een belangrijke vorm van zenuwuitval is het caudasyndroom. Dit is een combinatie van incontinentie voor urine/ontlasting of moeite om volledig uit te plassen, rugpijn met uitstralende pijn in beide benen, een doof gevoel rondom de anus en seksuele dysfunctie.

Infectie

U loopt altijd risico op een wondinfectie na een operatie, dit is bij rugoperaties niet anders. Een wondinfectie ontstaat meestal in de eerste weken na de operatie.

Kenmerkende klachten zijn dat:

 u koorts heeft en zich ziek voelt;

 dat de wond lang door blijft lekken;

 de wond rood wordt en dat de rugpijn toeneemt in plaats van afneemt.

Een infectie dient soms operatief te worden behandeld; de wond moet worden

schoongemaakt op de operatiekamer, gevolgd door langdurig gebruik van antibiotica.

Liquorlekkage

De zenuwwortels worden omgeven door hersenvocht, waarbij het hersenvocht (liquor) op zijn plek wordt gehouden door het hersenvlies. Soms kan er een klein gaatje ontstaan in het hersenvlies tijdens de operatie en kan er hersenvocht weglekken. Het gaatje kan doorgaans goed worden gesloten, maar in sommige gevallen is dit niet mogelijk of presenteert het zich pas na de operatie. Dit kan soms leiden tot hoofdpijn bij rechtop staan en zitten. Liggen zal de klachten vaak verbeteren. Indien dit zeer hinderlijk is, kan er worden overwogen opnieuw te opereren om het gat te dichten/te behandelen.

Overig

Bij een spondylodese kan het zijn dat de wervels niet goed aan elkaar vastgroeien en dit kan vervolgens leiden tot opnieuw optreden van klachten. Andere complicaties die kunnen optreden zijn instabiliteit van de wervelkolom. Ook heeft u een licht verhoogd risico op complicaties zoals trombose, een hartinfarct of hartritmestoornissen, een beroerte, problemen met plassen (retentieblaas) en de ontlasting (obstipatie).

Meer weten of vragen?

Bel dan naar het Orthopedisch Centrum Apeldoorn van Gelre ziekenhuizen:

 maandag t/m vrijdag 8.30 – 16.30 uur

 Tel: 055 – 581 82 45.