Safe space, maak van jouw werking een veilige ruimte

(1)

www.jwva.be

Safe space,

maak van jouw werking

een veilige ruimte

(2)

Hey jeugdwerker, jouw safe space

is goud waard!

Vrijwilliger zijn in het jeugdwerk is leuk,

maar soms ook best een uitdaging. Misschien denk je “ach, ik doe maar wat”, maar

niets is minder waar: jij doet niet zomaar wat, jij doet juist iets heel belangrijks. Als jeugdwerker creëer je immers een ‘safe space’ of veilige ruimte voor kinderen en jongeren in diverse situaties, en dat is van onschatbare waarde.

Samen met andere jeugdwerkers maak je van jullie werking een plek waar iedereen zich thuis kan voelen, zichzelf kan zijn en terechtkan bij iemand die heel dicht bij hen staat. Heeft een kind een mindere dag? Een lastige situatie thuis? Nood aan hulp of een duwtje in de rug? Als vertrouwenspersoon sta jij paraat.

(3)

Toch kan die ‘safe space’ soms nog aanvoelen als onbekend terrein, waarin je als een

soort ruimtevaarder op ontdekking moet gaan. En dan kan dit boekje van pas komen.

Samen ontleden we elk element van jouw ruimtevaarderspak dat je toelaat om je rol als vertrouwenspersoon in het jeugdwerk op te nemen. Bereid je voor op heel wat nuttige tips, info en links!

Alvast een dikke merci voor al je inzet, en doe zo verder!

PS. Vraag je je af wat je als jeugdwerker kan doen in specifieke situaties, zoals drugsgebruik of grensoverschrijdend gedrag? Check dan zeker ook onze

brochure ‘Mentaal sterk, da’s jeugdwerk!’.

Klik op de verschillende onderdelen van de ruimtevaarder en ontdek hoe elk element bijdraagt aan je rol als vertrouwenspersoon in het jeugdwerk.

(4)

KLIK OP DE ICOONTJES OM

RECHTSTREEKS NAAR HET

JUISTE HOOFDSTUK TE GAAN

(5)

1. Supertoffe spelletjes

Een veilige omgeving is een plek waar je helemaal jezelf kan zijn. Bij kinderen en jongeren zet je die deur wagenwijd open door hen de kans te geven zich lekker uit te leven. Via toffe speelervaringen, die rekening houden met alle aspecten uit hun leefwereld, stel je hen op hun gemak en bied je hun een thuis waar ze zich welkom voelen.

Al spelend bouwen kinderen zelfvertrouwen op en leren ze ook anderen vertrouwen. Ze

kunnen zichzelf ontplooien, groeien als persoon en vriendschappen smeden die een houvast kunnen zijn in moeilijkere tijden. Samen spelen is samen delen!

TERUG NAAR HET OVERZICHT

LEES 5 HANDIGE TIPS

(6)

5 HANDIGE TIPS

Stimuleer een cultuur van inspraak en

respect voor elkaars mening. Laat kinderen en jongeren daarom ook zelf hun zegje

doen over de activiteiten. Je zal zien dat het vertrouwen in elkaar en in de groep zal groeien.

Het is altijd een uitdaging om een spel te maken dat iedereen aanspreken. Wees je hiervan bewust tijdens de voorbereiding en zorg voor genoeg afwisseling, op maat van de diversiteit binnen de groep. Besteed telkens aandacht aan volgende zaken:

o het doel (bv. samenwerken, competitie, ...) o het terrein (bv. binnen, in het bos, ...)

o het materiaal (bv. een harde voetbal, een zachte bal, ...)

o de speluitleg

o eventuele aanpassingen om de hele groep te betrekken

(7)

Voorzie duidelijke en eenvoudige regels.

Daarbij verwijzen we zowel naar de

spelregels als naar de gedragsregels binnen jullie jeugdwerking. Leg ook uit waarom iets wel of niet mag en communiceer open en eerlijk: doe bijvoorbeeld geen beloftes die je niet kan nakomen.

Geef kinderen de verantwoordelijkheid die ze kunnen dragen. Wil er iets niet lukken?

Dan is een schouderklopje of troostende knuffel zeker op z’n plaats.

Spreekt niet iedereen even goed Nederlands of zijn er kinderen met een beperking? Geen paniek: sta paraat om wat extra zorg te verlenen, mocht het nodig zijn.

(8)

2. Inzicht in hun leefwereld

Kinderen en jongeren hebben zo hun eigen kijk op de wereld, met bijzondere interesses, fascinaties en vaak ook een opmerkelijke fantasie. Durf als jeugdwerker hun leefwereld te betreden met je moonboots en laat je mee op sleeptouw nemen!

Kinderen zullen je sneller in vertrouwen nemen als je mee wil gaan in hun verhaal.

Houd er rekening mee dat die leefwereld heel verschillend kan zijn van kind tot kind en beïnvloed wordt door tal van aspecten:

thuissituatie, persoonlijkheid, eventuele

beperkingen, ... Verhalen van kinderen kunnen

soms ook zwaar zijn, dus verlies jezelf niet uit het oog en denk aan anderen die je hierin kunnen bijstaan.

LEES 5 HANDIGE TIPS

(9)

5 HANDIGE TIPS

Speel in op specifieke interesses van kinderen in de groep. Je kan bijvoorbeeld een spel spelen rond een thema waar ze het vaak over hebben.

Heeft iemand een opvallend talent? Bereid dan samen een activiteit voor. Zo toon je waardering voor zijn of haar kennis en kunde.

Laat het verloop van een spel soms eens over aan de deelnemers, zodat ze hun fantasie de vrije loop kunnen laten. In plaats van de regie in handen te hebben, is je taak dan eerder om kinderen die uit de boot vallen ook te betrekken bij het spel.

(10)

Merk je tijdens een babbel iets op dat je

zorgen baart? Overweeg dan om een ouder of andere volwassene aan te spreken. Check zeker eerst hoe het kind of de jongere hierover denkt.

Doe gerust ook zelf wat research en ga een kijkje nemen op de site van Kind en Samenleving. Je vindt er heel wat bruikbare info over de leefwereld van kinderen en jongeren.

(11)

3. Een luisterend oor

Wanneer je een vertrouwenspersoon wil zijn voor kinderen en jongeren is het belangrijk om met je satelliet in het oog te houden wat er rondom hen gebeurt. Wat je hoort en ziet geeft je, naast je buikgevoel, heel wat informatie over hoe iemand zich precies voelt.

Kinderen zullen niet altijd uit zichzelf komen vertellen waar ze mee zitten. Vang je bepaalde signalen op? Negeer dat dan zeker niet en probeer erover te praten. Weet dat het voor sommigen een grote stap is om hun hart te

luchten, laat staan om hun verhaal met nog meer mensen te delen. Ga daarom ook dieper in op de verwachtingen naar jou toe: is het oké om een ouder in te lichten of houden jullie het voorlopig nog even voor jullie?

DIT AL EENS GEPROBEERD?

(12)

Weet je niet goed hoe je zo’n gesprek best kan beginnen? Probeer iets als “Ik merk op dat je de laatste tijd precies wat anders bent. Hoe is het tegenwoordig met jou?” of

“Ik weet niet goed hoe ik het moet zeggen, maar het lijkt alsof je het sinds een tijdje wat lastig hebt. Hoe gaat het?”

LEES 5 HANDIGE TIPS

(13)

5 HANDIGE TIPS

Luisteren klinkt heel eenvoudig, maar in de praktijk is dat niet altijd zo. Ontdek alles wat je moet weten om te luisteren als de beste met de luistertips van Awel.

Maak je niet te veel zorgen: je zal altijd hulp kunnen bieden, zelfs al weet je niet bij elke vraag of elk probleem wat je daarop kan zeggen. Het belangrijkste is dat kinderen en jongeren weten dat ze bij jou terechtkunnen.

(14)

Denk niet meteen na over oplossingen.

Gewoon je verhaal kunnen doen, kan al veel helpen!

Benieuwd hoe kinderen en jongeren omgaan met problemen en welke drempels ze daarbij ervaren? Neem dan ook eens een kijkje in dit onderzoeksrapport van Awel, en ontdek wat je zelf kan doen om hun veerkracht te vergroten.

Misschien denk je er liever niet aan, maar ook onderwerpen als zelfdoding moeten bespreekbaar zijn. Kom te weten welke signalen mogelijk wijzen op psychische problemen en hoe je zo’n gesprek aangaat.

(15)

4. Je vangnet

Eens je een vertrouwensband hebt opgebouwd en kinderen en jongeren zich veilig voelen bij jou, kunnen er soms moeilijke verhalen naar boven komen. Zo kan je betrokken raken in complexe situaties, waarvan je niet altijd weet hoe je ze moet aanpakken.

Geen zorgen: je staat er allesbehalve alleen voor. De ruimtekabel, die je verbindt met het ruimteschip zorgt voor een vangnet. Er zijn heel wat mensen en organisaties die je kunnen bijstaan.

Zo kan je vangnet of ‘reddingskabel’ bestaan uit je medevrijwilligers, je vrienden, de jeugddienst of vrijetijdsdienst van je stad of gemeente, je

koepelorganisatie, ... Geef in lastige situaties gerust aan dat het voor jou niet gemakkelijk is om dit in je eentje te dragen. Hulp is binnen handbereik!

LEES 5 HANDIGE TIPS

(16)

5 HANDIGE TIPS

Dubbelcheck altijd eerst met het kind of de jongere hoe je hulp kan inroepen en wie je mag betrekken bij de situatie. Een deontologisch kader kan je meer vertrouwen geven bij het nemen van beslissingen. Laat je inspireren door dit vertrouwenscontract van Uit De Marge en vraag je koepelorganisatie of de vrijetijdsdienst in je stad of gemeente om raad.

Bepaal voor jezelf welke mensen je in

vertrouwen kan nemen. Waar kan jij terecht als je zelf hulp nodig hebt? Is er een volwassen begeleider in de groep? Betrek je naasten en andere vrijwilligers binnen je werking.

(17)

Heb je een koepelorganisatie, dan kan je contact opnemen met de API of

‘aanspreekpersoon integriteit’ (KSA, Chiro, Scouts en Gidsen, JNM, KLJ, FOS, ...). Deze persoon kan helpen als er sprake is van een integriteitsschending: elke vorm van lichamelijk, seksueel, moreel of psychisch gedrag waarvan je vindt dat het je grenzen of die van een ander te boven gaat. Jullie

kunnen ook zelf binnen de werking iemand tot aanspreekpunt benoemen.

Heb je geen koepelorganisatie of zoek je een andere hulpbron? Op de website van WAT WAT vind je een overzicht van alle organisaties die iets voor jou kunnen betekenen.

Ook apps kunnen je helpen om anderen bij te staan die het psychisch moeilijk hebben of een traumatische gebeurtenis moeten verwerken:

via Houvast of BackUp ontdek je nuttige tips en tools.

(18)

5. Je normen, waarden en grenzen

Je eigen normen, waarden, ideeën en ervaringen hebben een grote invloed op je manier van

reageren. Het is dan ook zinvol om even stil te staan bij wat je voelt en denkt als je met een bepaalde situatie geconfronteerd wordt. Dat laat je niet alleen toe om kinderen en jongeren zo goed mogelijk te helpen, maar helpt je ook om grenzen te stellen.

(19)

Zo staat de ruimtehelm voor zelfreflectie én zelfbescherming. Het jeugdwerk moet namelijk ook voor jou een ‘safe space’ zijn. Het is dus zeker geen schande om aan te geven wanneer iets je te veel wordt, integendeel: je kan pas goed voor de groep zorgen als je eerst goed voor jezelf zorgt.

LEES 5 HANDIGE TIPS

(20)

5 HANDIGE TIPS

Voel je je niet goed bij een zeker verhaal of gespreksonderwerp? Zeg dit eerlijk en reik het kind of de jongere een alternatief aan in de vorm van een andere vertrouwenspersoon of hulpbron. Iemand stelt zich kwetsbaar op naar jou toe, dus het is heus oké om dat zelf ook te doen.

Verken je eigen overtuigingen door met

anderen in gesprek te gaan over een specifiek thema. Door je standpunten uit te spreken en je gevoelens uit te drukken, zal je makkelijker kunnen reageren wanneer een kind of jongere je aanspreekt over een gelijkaardige situatie.

Probeer signalen bij jezelf te herkennen. Blijf dicht bij jezelf en voel wat een situatie met je doet. Ook jij draagt een rugzakje met je mee:

ga na of je je gevoelens daaraan kan linken.

(21)

Gebruik de handen die naar je uitgestoken worden. Je vangnet is niet alleen een

hulpmiddel voor de kinderen en jongeren binnen je werking, maar ook voor jou.

Geef jezelf ook de tijd en de ruimte om te groeien. Daarbij zal je af en toe ook twijfelen en falen, en daar is niets mis mee. Durf jezelf uit te dagen en heb geduld als het je niet meteen lukt.

(22)

(23)

Van safe space

naar brave space

Zijn jullie erin geslaagd om van jullie jeugdwerking een safe space te maken voor iedereen? Tijd voor een volgende stap! Probeer samen met de andere ruimtevaarders binnen je groep onderstaande oefeningen en wissel gedachten, tips en meningen uit. Zo wordt jullie safe space is immers ook een brave space: een plek waar je uit je comfortzone kan stappen en vrijuit kan spreken, zonder dat daar een oordeel over wordt geveld.

Met deze 3 oefeningen kunnen jullie elkaar nog beter leren kennen en praten over onderwerpen die wat minder evident zijn. Maak op voorhand goede afspraken en rond telkens af met een verbindend moment. Op zoek naar nog meer technieken of oefeningen? Neem dan eens een kijkje op de website van Noknok.

OEFENING 1:

OVER DE STREEP OEFENING 2:

PRIVILEGE WALK OEFENING 3:

SAFE / BRAVE / STRESS

(24)

1. Over de streep

Zoek een plek uit met genoeg bewegingsruimte.

Teken met krijt in het midden een lange streep op de grond. Ga met z’n allen aan één kant van de streep staan, en laat de spelleider een straffe uitspraak doen (bv. “Het is in onze groep niet oké om mopjes te maken over homo’s”). Wie het eens is met de stelling, stapt over de streep naar de

andere kant. Herhaal de oefening met verschillende stellingen of situaties waar mogelijk onenigheid over kan zijn. Moedig de groep aan om respect te hebben voor elkaars mening.

OEFENING 2:

PRIVILEGE WALK OEFENING 3:

(25)

2. Privilege walk

Laat iedereen plaatsnemen op één lijn. Net als bij de eerste oefening leest de spelleider een aantal stellingen voor (bv. “.Ik heb al eens een bezoekje aan de dokter uitgesteld om geld te besparen..”).

Wie het eens is, zet een stap naar voren. In het andere geval zet je een stap naar achteren. Deze oefening maakt duidelijk dat niet iedereen in de groep evenveel kansen krijgt in het leven. Ga met elkaar in gesprek over deze verschillen en probeer jullie in te beelden hoe het moet zijn om in de schoenen van een ander te staan. Laat je inspireren door dit voorbeeld.

OEFENING 1:

(26)

3. Safe / Brave / Stress

Teken onderstaande cirkels met krijt op de grond.

Denk aan een situatie binnen de jeugdwerking waarin je je al dan niet ongemakkelijk voelde of waarin je geconfronteerd werd met de

kwetsbaarheid van een kind of jongere. Noteer allemaal zo’n situatie en stop alle papiertjes in een pot. Bv. “Evy vertelde me dat ze onzeker is over haar gewicht. Ze krijgt er regelmatig negatieve reacties over en is bang dat anderen haar

uitlachen.”

Laat één vrijwilliger een papiertje uit de pot

nemen. Neem vervolgens allemaal plaats in een van de cirkels. Praat over jullie gevoel en spoor elkaar aan om in het dagelijkse leven wat vaker in de

‘brave’ cirkel te stappen.

OEFENING 1:

PRIVILEGE WALK

(27)

De situatie lijkt je comfortabel.

Bv. Je kan begrijpen hoe Evy zich voelt en bent in staat om hierover met haar in dialoog te gaan.

De situatie lijkt je oncomfortabel en je voelt je er niet helemaal goed bij. Tip: schakel in dit geval de hulp in van iemand die je vertrouwt.

Bv. Evy’s verhaal doet je denken aan iets dat je zelf hebt meegemaakt en maakt je boos of onzeker. Je kan je niet inleven en je vindt het een erg moeilijk gesprek. Je besluit een mede begeleider om raad te vragen.

De situatie lijkt je niet helemaal comfortabel, maar je wil wel helpen.

Bv. Je kan je moeilijk inleven in Evy’s verhaal en gevoel. Toch denk je dat je er wel met haar over kan praten en beschouw je het gesprek als een kans om te leren en te groeien.

BRA VE SAFE STRES S

(28)

Dit vind je misschien ook interessant!

Zit je na het lezen van dit boekje nog met vragen?

Misschien vind je hier een antwoord:

www.4voor12.be

Infofiches zelfdoding in het jeugdwerk www.watwat.be/donkere-gedachten www.noknok.be

www.clbchat.be

www.fitinjehoofd.be www.caw.be/jac www.watwat.be

www.zelfmoord1813.be tejo.be

www.druglijn.be 1712.be

www.lumi.be

geluksdriehoek.be/iemand-anders-helpen

Organisaties die informatie hebben verleend of meegewerkt aan dit document: Vlaamse dienst speelpleinwerk, JAC, Uit de marge, CGG Eclips, KLJ, KSA, FOS, t’hope, Wel jong niet hetero, vzw Oranje.