LXVI bezondere zinnebeelden

(1)

bron

LXVI bezondere zinnebeelden. Erve de Wed. Jacobus van Egmont, Amsterdam ca. 1780

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_zes002zese01_01/colofon.php

(2)

I

De nacht der domheit zwicht.

Als Wysheit ons verlicht.

LXVI bezondere zinnebeelden

(3)

V

Voor-reeden.

WY hebben niet konnen nalaaten, hoewel wy bewust zyn dat reeds verscheide Werkjes, van omtrent dezelve Natuer als dit het onzen is, het Ligt zien, nogthans de Kosten te doen van het zelven de Waereld meede te deelen: Weetende dat wy alle en voornaamentlyk de JEUGD, meestentyds haaken na Iets Nieuws.

Van de Nuttig- of Fraai-heid, zoo min als van de Moeiten, die wy hebben aan-gewend om het çierlyk te doen Bewerken, hier het een of het ander te zeggen, hebben wy onnoodig geägt: Wy

(4)

VI

laaten dat over aan alle Onpartydigen, die des Kundig zyn; Ons zelven vleijende dat de Zoodaanigen in het Papier, Plaat- en Letter-Druk genoegen zullen vinden.

Nogthans zal het ons groot Plyzier doen, (gesteld zynde, dat niets zonder Feilen, of Misslagen, van Stervelingen werd voort-gebragt,) als ons dezelven werden

aan-getoond.

Wy verzoeken insgelyks omtrent de Veersjes: Letter-Vitteryen daar van uyt-gezonderd.

Niets zal ons aangenaamer zyn dan te moogen zien dat wy hier meede eenig genoegen hebben gegeeven: Wel weetende dat hier Beneeden Niets Volmaakt is.

De Erve de Wed: Jacobus van Egmont.

(5)

A1r

( 1 )

DEn Land-Man Ploegd en zuiverd de Akker Van schaad'lyk Onkruid, eêr hy Zaaid.

De Hoop van Winst, wanneer hy Maaid, Maakt hem in al zyne Arbeid wakker.

Hoe veel te meêr moet dan een Mensch Het Wel-zyn van zyn' Ziel betragten, Die 't Allerheerlykst heeft te wagten,

Het Hoogste Goed, der Vroomen Wensch.

Den Akker van 't vergangklyk Leeven Brengd veele wrange Vrugten voort:

Maar 't Godlyk Eeuwig Heilig Woord Kan vreugde in tyd van droefheid geeven.

Van onzen Wieg tot aan het Graf Hangd alles van Gods goedheid af.

(6)

A2r

( 2 )

EEn Kleene Nagel werd gedreeven In 't Zink- of Laad-Gat van 't Kanon:

Dat staale Mueren breeken kon En sloopen duizende het Leeven:

Maar, dus Vernageld, al zyn' Kragt Verliest, geen Vrees verwekt, nog Schaaden.

Een Voorbeeld, hoe 't Geweld der Kwaaden Verbrooken word door Kleene Magt.

Als 't Hert geraakt word door het Goeden Vervliegd het booze en stout Geweld, Of vlugt, gelyk een Haas in 't Veld.

Daar God den Vroomen wil behoeden, Is 't Kleenste Middel van zyn Hand Ver boven Menschelyk Verstand.

(7)

A3r

( 3 )

ALs den Soldaet het dierbaar Leeven Verbeurd heeft en hem door het Regt Zo naaren Spel werd op-gelegt

Dat hem heel ligt de Galg kan geeven!

Wat moet dan in zyn bang Gemoed Dien Worp al Vreeze en Onrust baaren:

Wat wonder! ryzen hem de Haaren!

Hy speeld om 't Leeven. Al het Goed Des Waerelds kan hem dog niet baaten

Als hem den Teerling teegen loopt.

Hy Werpt, terwyl hy Vreest en Hoopt, Daar and're Hulp hem heeft verlaaten.

Gelukkig hy, die niet en doed Dat hy dus Vreezend Hoopen moet.

(8)

A3v

(9)

A4r

( 4 )

DE Hoogmoed, op haar Staatçie-Waagen, Vliegd als op Vlerken van de Wind.

Zy draafd al voort, als Ziende Blind, Na 't Voorwerp dat haar kan behaagen.

Zy agt zig zelve als 't Zonne-Ligt En denkt dat elk op haar zyne Oogen Gevestigd heeft, om haar Vermoogen

En wil dat alles voor haar zwigt.

Maar, Dwaaze, leer u zelf beschouwen!

Uw' Drift baard geen Bestendigheid:

Denk op den naderende Tyd En 't Ziel-bedroevend Na-Berouwen.

't Is, zo het was en blyven zal, De Hoogmoed die komt voor den Val.

(10)

5r

( 5 )

DEn scherp Geschaarden Kreeft bemind Het Strand, wyl 't hem de Kost moet geeven, Die hy aan Slekke en Oester vind,

Die, in hun Schelp geslooten, leeven, Of anders dikwils zyn ten Buit Hunn's Vyands, die, met felle neepen,

Haar rukt ter oopen Schuilplaatze uit En houd zyn roof wel vast gegreepen,

't Geen hem verstrekt een lekker Aas.

Dit kan, ô! wulpsze Jeugd, u leeren, Dat gy u Hart niet los en dwaas Ontsluit voor 't Kwaad, dat u kan deeren;

Want, eêr gy 't merkt, zyt gy verrast En in der Boozen Klaauwen vast.

(11)

6r

( 6)

DEn Havik, zynde steeds gezind De onweêrb're Vog'len te belaagen, Waar aan hy dan zyn Voedzel vind, Laat zig, komt hem den Honger plaagen,

Wel Spyzigen uit 's Menschen Hand.

Zo ziet men dikwils trotsze Zielen, Die and'ren Zweet en Bloed (ô! schand,) Af-persten, op het leste knielen

Voor 't wreekend Zwaard van Hooger Magt, Als zy, bezogt door Teegenspoeden,

Zyn tot den laagsten Staat gebragt.

Wild dan, ô! Mensch, wild dan bevroeden, Dat alle uw' Trotsheid en Geweld, Als 't God verveeld, tot niet versmeld.

(12)

7r

( 7 )

ô! VRyheid, onwaardeerb'ren Schat;

Vermaak en Wellust van het Leeven;

Wat moet het dien, die u bezat, Raakt hy u kwyt, al droefheid geeven!

Den fieren Adelaar, om hoog Gewoon door Vryë Lugt te rennen,

Word, als hem iemand eens bedroog, Daar hy ter neêr streek op zyn' Pennen,

Gewaar wat Heil de Vryheid gaf.

Hy ziet door Lugt en Wolken zweeven Zyn Makker, vry van zulk een Straf, Daar hy moet als gebonden leeven.

Zoek 't Hooge, ô! Jeugd, van Gruw'len vry En schuw des Waerelds Slaverny.

(13)

A8r

( 8 )

EEn Mensch, die om zyne Euveldaân Is aan een Wip-snoer vast gebonden, Vind zyn Gemoed met vrees belaân Dat hy zal Doodelyke Wonden

Bekomen, geeft men 't Rad zyn loop, Waar door hy komt ter neêr te ploffen;

Nogthans voed hy in 't Harte ook hoop, Of hy misschien wierd ligt getroffen

En weinig door den Val bezeerd.

Zo voeld ge, ô! Jeugd, u Herte prangen, Als gy, door Wellust overheerd, Zyt aan der Zonden-Wip gehangen;

Dan vreest ge uw Val, die gy voorziet En hoopt het best, maar kend het niet.

(14)

B1r

( 9 )

HOe Rein ook 't Linnen is Gewaszen, Indien het niet Gewrongen word, Zo zal men 't zien Beslaan in 't kort En, eêr men 't weet, door 't Vuil verraszen;

Zelf daar 't te Bleeken legt op 't Veld.

Zoo kleeft het Vuil der Zonden eeven De Ziele aan, in 't Vergangklyk Leeven,

Hoe zeer men 't Kwaad ter zyden steld.

Hoe zeer men 't Hart tragt schoon te maaken Van Smet en Vlek, het baat al niet, Voor dat hy, die het Al Gebied, Door zyne Kragt het komt te raaken.

Wel hem, die door de Hoogste Magt Dus word tot Zuiverheid gebragt.

(15)

B2r

( 10 )

DEn Dieren-Riem, het Zonne-Spoor, Pronkt met zes Paar bezond're Merken, Die elk zyn Maand Regeeren, door De Kragt van 't Ligt, dat hen doed werken

En dus Verand'ring baaren doed

In Weêr en Wind, door Droogte of Reegen, Door Hitte of Kou, wiêr overvloed Het Aardryk deerd en, zonder Zeegen,

Den Land-Man vaak tot zugten dwingt, Wanneer de Zon, in 't Maagde-Teeken,

Den Oogst bepaald, den Bouw-Man dringt Om Handen uit de Mouw te steeken.

Ach! hoe gelukkig is die Mensch,

Wiens Leevens-draad uitvald naar wensch.

(16)

B3r

( 11 )

't JOng Vogeltje, uit het Nest gekipt En in een Enge Kouw geslooten, Is niet, alschoon het leefd Beknipt, Van 's Ouders Liefde en Zorg verstooten,

Indien 't hen maar slegts hangt in 't Oog:

Zy Voeden 't, door de Traaljens heenen.

Ging Kinder-Liefde ook steeds zoo hoog By 't Menschdom, 't zou aan veelen 't Weenen

Beletten, als zy zien hun Kroost Door hunne Zorgloosheid aan 't Dwaalen,

Om dat het veeltyds Heul nog Troost Wist van zyne Ouderen te haalen.

ô! Mensch, zoo hoog van God verligt, Leer van 't Gevogelte uwe Pligt.

(17)

B4r

( 12 )

DE Doofheid is een zwaare Last, Voornamentlyk in Hooge Jaaren, Wanneer de Hand het Krukje past, Den Scheedel pronkt met gryze Haaren.

Gelukkig hy, wiens Zielen-Oor

Nooit Doof is voor des Deugds vermaaning;

Die zynen Pligt steeds geeft Gehoor, Nooit onderworpen aan een taaning

Van 't Ligt der Reên, in zyn Gemoed, Van 't Ligt der Zeeden in zyn' Zinnen;

Waar door men 't allerhoogste Goed, Den Schat der Zaligheid, moet winnen.

ô! Jeugd, leef dan door het Geloof,

Maar blyf voor 's Waerelds Vley-Taal Doof.

(18)

B5r

( 13 )

HEt Vogeltje, zyn Nestje onttogen En binnen 's Huis gekweekt, gewend, Daar 't nooit zyn Weêrgaâ heeft gekend, Daar 't word belet in zyn Vermogen

En, om zyn teeder Pootje met

Een Koord aan 't Krukje is vast-gebonden, Haakt, zo 't zig eenmaal heeft bevonden

In open Lugt, te zyn ontzet

Van Dwang: 't Ziet de and're Vog'len vliegen En volgd; Maar voeld zig in zyn vaard Belet; Het is te wel bewaard

En kan zyn Meester niet bedriegen.

Hoe 't Lot het Hart ook prangd met pyn, Men moet 'er meê te vreeden zyn.

(19)

B6r

( 14 )

HEt Buskruit heeft een groote kragt;

Dat heeft al meenig ondervonden:

't Heeft zelf zyn Meester omgebragt.

Wat baard het Lyken! wat al Wonden!

Voorwaar het is geen Kinder-Spel De Krygs-Werk-Tuigen te hanteeren.

Nogthans kan zulks de Min-God wel;

Zyn Pyl doed hier (wie kan het keeren?) 't Geschut los branden met Geweld.

Wat baard de Min al dikwils Plaagen;

Zy deed vaak Koningen, in 't Veld, Elkander tot den Stryd uit-daagen.

't Is best die Drift, wil zy dus woên, Geheel en al te niet te doen.

(20)

B7r

( 15 )

't POmpoen-Gewas' schiet zyne Blaân Nooit opwaards, maar altyd langs de Aarde.

De Need'righeid kan nimmer schaán;

Ze is zelf van een zeer groote waarde, Zoo haar geen Huig'lary verzeld.

Maar Need'righeid, slegts in de Kleêren, Daar 't Hart van lout're Hoogmoed zweld, Dat kan de Ziel wel 't meeste deeren.

Het Hart, daar Ootmoed in regeerd, Zal Deugd en Godsvrugt altoos roemen,

Om dat geen Eigen Waan haar deerd En zy haare aard niet kan verbloemen.

Weest dog, in alles wat gy doed, Opregt en Need'rig van Gemoed.

(21)

B8r

( 16 )

DE Schilder-Konst, zoo waard, zoo eêl, Verrukt het Oog en streeld de Zinnen, Daar zy, door Verwen en Pençeel, Natuur byna schynd te overwinnen.

Zy bootst aldus het Leeven na;

Weet alles Zwier en Stand te geeven En slaat het Ligt en Schaduw gâ:

Nogthans in alles mist zy 't Leeven.

Dus is het eeven met een Mensch, Onvatbaar voor de goede Zeeden,

Die nooit tot God klimd met zyn wensch, Die vlugtig is voor 't Ligt der Reeden.

,,Ach! Levens-Bron, schenk ieders Hart Een Leeven, dat het Sterven tart.,,

(22)

C1r

( 17 )

DEr Vorsten Zeegels, aan de Brieven Gehangen, geeven Kragt en Klem:

Des Vorsten Zeegel spreekt, voor Hem, Wat hy zal Willen en Gelieven.

Het Zeegel is een klaar Bewys Van Magt, waar toe het is gegeeven.

Helaas! hoe vaak word in dit Leeven Den Vorst der Vorsten reis op reis Veragt en zyn Bevel geschonden,

Met zoo veel Zeegels van zyn' Geest Bekragtigd, voor en naar het Feest Als Jesus wierd in 't Vlees gezonden.

Gods Woord, zoo Heerlyk en vol Kragt, Word, na zyn' Waarden, niet geägt.

(23)

C2r

( 18 )

DE Cyffer-Konst, wel na de Reeden Gevat, gaat wis in 't geen zy doed En steld het zoo het weezen moet, Om Tyd ten Nutte te besteeden.

Wie los en buiten Reegel Teld Vind meenigmaal zig zelf bedroogen, Wanneer hem duid'lyk voor zyne oogen

De Feil, of Misslag, word gesteld.

Gelukkig zyn wy, als wy Leeren, Terwyl wy Leeven hier Beneên, Te Reek'nen, dat wy eind'lyk heen En tot onze Oorspronk moeten keeren;

Op dat de ons overigen Tyd

Ten Nutte en Best werde aan-geleid.

(24)

C3r

( 19 )

EEn Vogel, als hy is Gevangen, Of, van het Nest af, op-gevoed, Dat hem zyn' Vryheid miszen doed, Mag zig verheugen met zyn' Zangen;

Maar! staat de Deur, die hem Besluit, Of raakt maar een der Tralies oopen, Hoe ras is hy daar door gekroopen;

Straks vliegd hy om zyn' Vryheid uit.

't Gebonden Leeven is geen Leeven, Al heeft men ryk en ruim Bestaan;

't Hart in zig zelve is niet voldaan;

Dat kan alleen de Vryheid geeven.

Het Vogeltje agt geen Koy, of Vlugt, Maar mind de ruime en vryë Lugt.

(25)

C4r

( 20 )

HEt Uur-Werk, binnen in den Thooren, Wyst ons van buiten de Ueren aan En doed den Wyzer omme gaan, Of doed ons Spel en Klok-Slag hooren.

Zoo worden de Ueren aan-getoond, Ten Reegel van 't Vergangklyk Leeven, Om alles Tyd en Plaats te geeven,

Daar 't Mensdom by malkander Woond.

Het Uur-Werk leerd ons te Beginnen, Het roept ons ook van de Arbeid af:

Maar aller-zeekerst na het Graf.

Indien wy dan het Loon verwinnen Der Zaalige Eindlooze Eeuwigheid, Zoo kweld ons Waereld, Vlees, nog Tyd.

(26)

C5r

( 21 )

HEt Onweêr, schielyk voort-gedreeven, Parst Water-Beeken uit de Lugt, Verwekt een schrikkelyk Gerugt, Dat de allerstoutsten Mens doed beeven.

De Blixem vliegd; de Donder kraakt;

De Weêrligt flikkerd langs de Weegen;

Den Reiziger, vermoeid, verleegen, Daar 't Hemel-Vuer dus gloeid en blaakt, Vleid aan een Hoogen Eyk zig needer,

Om, onder 't Loof van zyne Blaân, Dat hem beschut, het Weêr te ontgaan.

Verleegen Mensch, hoe kleen, hoe teeder Is alle uw' Hoop en Zeekerheid, Indien u God zyn' Hulp ontzeid.

(27)

C6r

( 22 )

HOe snel den Wagter ook mag Waaken, Als of hy zelve op Vleug'len vloog!

Hoe sterk de Mueren zyn, of hoog:

Hoe moedig ook de Helden blaaken In Edel Vuer, om Eere en Lof;

Geen Menschen Kragten konnen baaten;

Wanneer den Heere ons heeft verlaaten Vald onze Sterkten haast in Stof.

Maar, wil zyn Goedheid voor ons Stryden, In welken Stryd het weezen mag, Hy is met ons, by Nagt en Dag, En zal ons zeekerlyk bevryden.

Gelukkig zyn wy, als ons Hert Door 't Goeden overwonnen werd.

(28)

C7r

( 23 )

DE Zon, in 't Oosten op-gereezen, Spoeid voort na 't Zuiden en berykt De Kragt eerlang daar 't al voor wykt, Daar Niets hem kan tot hinder weezen.

Het Water, door zyn Vuer geraakt, Klimd van Beneeden na het Hoogen, Getrokken door het groot Vermoogen

Dat voor ons Oog de Hoozen maakt.

Den Mensch, van 't Waereldsze ongebonden, Geroepen tot een Hooger Goed,

Voeld Vreede en Vreugd in zyn Gemoed, Ontslaagen van den Last der Zonden:

Het Water van een Hoos vald neêr, Maar die God vast houd, Nimmermeer.

(29)

C8r

( 24 )

DEn Naald, met Goude en Zyde Draaden, Op 't Raam, dat een Paneel verstrekt, Het Ooge op keur van Bloemen trekt, Op Planten, Kruiden, Vrugten, Blaaden;

De Schilder-Konst wel zoo náá by Dat alles ook als schynd te leeven.

Wat kan ons Schranderheid al geeven, Heeft zy de Naarstigheid op zey.

Door Wysheid werd de Konst gevonden, Door Yver werd zy groot gemaakt:

Dat anders ligt verlooren raakt Blyft door de Naarstigheid verbonden.

Die Naarstig is en Konst bemind Zal veeltyds zoeken tot hy vind.

(30)

D1r

( 25 )

HEt Brand-Glas, houd men 't in de Zon, Kan haast een doove Kaars ontsteeken;

Maar, zal den geen, die zulks begon, Niet van zyn Dwaasheid hooren spreeken?

Hoe 't grof Verstand ook werkt en wroet, Om iets van Eigen Kragt te vinden,

't Is onvolmaakt al wat het doed;

Ja 't maakt veeltyds, van Zienden, Blinden.

Het Kaars-Ligt, door de Zon verheerd, Kan op den Dag geen Schynsel geeven:

Die meer dan 't Nodige begeerd Zal in gestadige Onrust leeven.

Elk veste slegts zyn Ziel-Gezigt Op 't waare en niet op 't valsche Ligt.

(31)

D2r

( 26 )

't GEvogelte krygt zyne Vlugt

Door twee zeer wel-gepaste Vleug'len, Waar meê het heen streefd door de Lugt, Niet in zyn snelheid te beteug'len;

Maar, losze Vleugelen, het Lyf Een's Vogels af-geknot, onttogen,

Zyn gants onnut tot dat Bedryf En hy, die daar op heeft gevlogen,

Mist ook zyn' Kragt. Dus ziet men vaak Den een den ander zyne Vlerken

Onttrekken, om een' kleene Zaak, Die hem geen Voordeel kan bewerken.

De Wraak, door Haat en Nyd gestut, Zyn zulke Vleugelen onnut.

(32)

D3r

( 27 )

HOe haakt den Schutter na den Prys, Dien hy met Schieten poogd te winnen;

Hy spitst en scherpt daar op zyn' Zinnen;

Hy mikt op 't Doel, naar zyne wys, En tragt den Vogel wel te treffen

Met eene Pyl; Dat 's al zyn Wensch.

Ach! dat ge, ô! blinde en dwaaze Mensch, Met uwe Zinnen kon bezeffen

Wat Prys voor u te winnen is!

Dat gy, door eene opregte pooging, Op 't Doel van Deugd nam uw Beöoging!

Gy zoud in u Gemoed gewis Een Straal der Vreugde voelen leeven, Die 't Winnen van dien Prys kan geeven.

(33)

D4r

( 28 )

EEn Paal, staande in een Stroom, of Vliet, Word nooit beweegd, hoe zeer het Water Ook woed, met schrikkelyk Geklater:

Zyn Schaduw schynd wel als het Ried Te beeven, by het neederstroomen

Der Golven, door den Winden kragt;

Maar, hebben die hun woên volbragt, Men ziet de Schaduw weêr volkomen.

Zo staat de Deugd ook als een Paal,

Schoon ze is om-stroomd van duizend Plaagen.

Nyd mag haar Schaduw slegts belaagen, Door een veragtelyk onthaal.

Deugd schaamd zig nooit om haar Bedryven, Die steeds haar Schaduw zullen blyven.

(34)

D5r

( 29 )

ô! MAtigheid, bekoorlyk Beeld, Hoe is het mooglyk dat de Zinnen Der Menschen u niet meêr beminnen,

Om 't Heil dat uwe Werking teeld.

Gy word als Vyandin van 't Leeven, Schoon gy het zelve streeld en voed, Gehouden, in 't verkeerd Gemoed, Dat Gulzigheid alle Eer komt geeven.

De Wyn, gebruikt in Overdaad, Maakt Wyzen tot uitspoor'ge Dwaazen.

De Dronkenschap houd in het raazen, Krieoelen, tieren, nimmer maat.

De Matigheid zal 't schoonste blinken, Wanneer men haar bemind in 't Drinken.

(35)

D6r

( 30 )

DE Ringel-Duif houd haar verblyf

In Holte en Kloof der Rotze, om 't Leeven Zig te verzeek'ren, niet te sneeven

Door der Roof-Vogelen Bedryf.

Hier voed en kweekt zy haare Jongen;

Hier schuild zy veilig voor gevaar:

Zy leefd hier afgezonderd, maar Ook vry, vernoegd en onbesprongen.

Die zig te vreê houd met zyn staat, Al is hy in een Hut woonagtig,

Geniet meêr vreugd, dan een die pragtig Ter Woon' is: Ruiter, nog Soldaat, Zal in zyn Huis om Schatten streeven:

Dus houd hy beide Goed en Leeven.

(36)

D7r

( 31 )

HEt Letter-Slot bewaard de Kist

Voor 't oop'nen door begeer'ge Handen;

Geen Dief is magtig haar te aanranden, Of 't geen 'er in is door zyn' List Te rooven: Niemand kend de Slooten,

Dan die de Sleut'len by zig draagd:

Zo word hem nooit zyn Schat ontjaagd, Nog ziet zig van zyn' Magt ontblooten.

Hy, die zyn Harte-Slot bewaard En, door de Sleut'len zyner Lippen, Nooit zyn Geheim zig laat ontglippen,

Toond dat zyn Ziel na Wysheid aard.

Gods Ooge alleen kan 't Hart door-gronden.

Gelukkig, die 't heeft vry van Zonden.

(37)

D8r

( 32 )

DEn Haan kan nimmer zonder storten Zyn Drank in-zwelgen, schoon hy 't poogd Te doen, door 't op-zien naar de Hoogt';

Zyne Onmagt kan zyn Wil verkorten.

Zoo poogd ook meenig Mensch, die niet Begaafd en is met Weetenschappen, Den Berg der Konsten op te stappen,

Terwyl 't zyne Onmagt hem verbied.

Hoe meenig tragt ten Top te stygen Des Zang-Bergs, om de Lauwer-Blaân, Die nimmer dorren, nooit vergaan, Eens door zyn Zorg en Vlyt te krygen:

Maar, spaare uw' moeite, Laage Geest, Die Gaave is nooit uw Deel geweest.

(38)

E1r

( 33 )

HOe schoon vertoond zig den Granaat, Die 't Hart kan door zyn Geur verfrisschen!

Dien Appel, die der Ryken Disschen Meest çierd en hunne Lust verzaad, Is om zyn' Deugden waard te roemen.

Leer, Veinsaards, leer van hem uw' Pligt;

Gy, die de Deugd voerd in 't Gezigt, Terwyl uw Hart haar blyft verdoemen:

Zie hoe dit lieflyk Ooft vertoond Van buiten 't geen het is van binnen.

Stemde elks Gelaat met zyne Zinnen Dus over-één, List wierd beroofd Van kragt, de Valsheid van vermogen En Deugd nog Trouw wierd niet bedrogen.

(39)

E2r

( 34 )

DE Vlam vat ligt in 't Schoorsteen-Roet, Van waar zy hooger op zou dringen, Indien 't in tyds niet wierd verhoed, Door midd'len die haar kragt bedwingen.

Eén Snaphaan-schoot kan haar geweld Veel eêr dan 't Water-Spuiten breeken.

Waar Zagtheid word te leur gesteld, Geev' Hardheid van haar magt een teeken.

Gy, Oud'ren, neem dit wel in agt, By het Bestieren uwer Kind'ren;

Want, zoo gy hen Kastyd te zagt, Zal hun Gehoorzaamheid vermind'ren.

Een Yz're Hamer breekt de Steen;

Een Houte berst 'er op aan tweên.

(40)

E3r

( 35 )

HEt çierlyk Bloem- en Boom-Gewas Verheugd zig in den vroegen Morgen, Wanneer de Zon in 't Oosten pas

Ter Kimme uit-blinkt en 's Menschen Zorgen Op-wekt, om 't Hart aan zynen pligt Te doen gedenken. Welk een agting

Verkrygt dat al-verkwikkend Ligt Van Kruid en Bloem, die in betragting

Van ingeschapen Dankbaarheid Den Menschen verre gaan te booven;

Daar zy zig oop'nen, als bereid,

Om de Oorzaak van hun Schoon te looven, Tot wien zy 't Hooft opheffen bly.

ô! Jeugd, dit u ten Voorbeeld zy.

(41)

E4r

( 36 )

WAt moeiten doed den Mensch al niet Om Pragt en Hovaardy te staaven, Die veelen maaken tot haar Slaaven,

Daar Needrigheid heeft geen Gebied.

Den Craalen-Viszer waagd het Leeven Om Winst en Voordeel: Zyn Bedryf Kan, ter verçiering' van het Lyf, Der Vrouwen Keur vernoeging geeven.

Nooit word de trotsze Hovaardy Verzadigd: 't Is vergeefs dat de Aarde 't Goud in haar Ingewand bewaarde

En 't Diep der Zee de Heerschappy Voerd over haar zeer ryke Schatten:

De Hovaardy kan 't alles vatten.

(42)

E5r

( 37 )

DE Konst zoekt zig een Spoor te baanen Tot Eer, op dat het Na-Geslagt Haar Roem waardeer', verheff', betragt', Zig door haar' Leszen laat vermaanen

Om haar te minnen en haar nut Hoe langs hoe meerder te verheffen, Daar Yver poogd het wit te treffen,

Dat haaren luister onderstut.

De Konst, die op den Loop der Ligten Des Hemels let en die Beschouwd,

Bepleit haar Roem veeltyds te stout, Zy ziet haar Stellingen vaak zwigten

Voor 't hoog Beschik der Opper-Magt, Wiens Leszen dienen 't best betragt.

(43)

E6r

( 38 )

HEt Schaak-Spel strekt ten Tydverdryf Der geenen, die aan Vorsten Hooven Wel 't meeste houden hun verblyf, Daar zy dit Spel als 't beste looven.

't Is 't Oudste dat ooit wierd Gespeeld En niet bekend by slegte Lieden.

Waarom 't ook, mooglyk, is bedeeld Met meerder roem. 't Zal steeds geschieden

Dat in het Doen der Grooten blykt Een onderscheid: Die geeft te kennen

Dat, wat Gemeen is, voor hen wykt:

Al wat zy Doen, wil hooger rennen.

Maar 't Hoogste en 't Beste dat men vind, Word veeltyds 't minst van hem bemind.

(44)

E7r

( 39 )

DEn Violist spand zyne Snaaren Niet al te slap, niet al te styf;

Op dat hun kragt behouden blyv' En zy de regte Klank bewaaren.

Zoo houd hy 't allerbest de Maat:

Zoo ziet hy, schoon hy hoog moet Stryken, Geen Snaaren voor den Thoon bezwyken,

Of bersten. Dit kan ieders Staat

Ten Voorbeeld zyn. Men moet zyn Zaaken Zoo schikken, dat zy in hun kragt Van elk Regt-maatig zyn geägt, Op dat zy niet besprooken raaken.

Gelukkig, die in Vreugd en Leed De regte Maat te houden weet.

(45)

E8r

( 40 )

DEn Herder hoed zyn' teed're Schaapen, Gelyk verëischt zyn' Zorg en Pligt;

Hy houd zyn Kudde in het Gezigt En zal nooit onder 't Weiden slaapen:

Hy staat getrouw op zynen Wagt, Op dat geen Wolf haar komt belaagen, Om eenig Schaapje hem te ontdraagen,

Of tot Afdwaaling word gebragt.

ô! Herd'ren, die de Kudde Weiden, Behoorende tot Christi Stal, Dien u de Zorg en Wagt beval, Om haar door Liefde en Vreê te leiden

Tot in haar Eeuwige Verblyf, Zyt doch getrouw in u Bedryf.

(46)

F1r

( 41 )

HOe lieflyk is het, voor onze Oogen, Als wy de ontlooken Daagenraad Voor Zonne-Glants zien wyken moogen,

Daar hy uit de Ooster-Kimmen gaat.

Maar, met nog grooter Vreugde en Zeegen Zal 't Geest'lyk Oog, wanneer ons Hart Volmaakte Kennis heeft verkreegen,

Alle Aardsze Zorg, alle Aardsze Smart Voor 't Eeuwig Heil-Ligt zien verdwynen,

Indien Gods Zaaligende Geest Ons in Genaaden zal Beschynen

En roepen tot het Eeuwig Feest;

Daar wy, verheerlykt na dit Leeven, Onze Oorzaak de Eere moogen geeven.

(47)

F2r

( 42 )

EEn Spons, in onze Hand beslooten En toe-geperst, verliest het Nat Dat hy tot zig gezoogen had.

Ten voorbeeld, Dat men jonge Looten, Nog zagt en teeder in hunne Aard, Niet, door Geweld of Kragt, het Goeden Ontneemen moet, maar dat behoeden,

Op dat het rype Vrugten baard.

Maar, 't is den Eisch van Liefde en Reeden, Wanneer het Kwaad heeft de Overhand, Dat me alle Kragten t'zaamen spand Om die ten Nutte te besteeden.

Als Kragt en Leering 't Kwaaden stuit, Zoo perst het nooit het Goeden uit.

(48)

F3r

( 43 )

DE Bron en Oorzaak van veel' Zonden Is Hovaardy. Daar die gevonden Werd in het zwakke en teeder Vat, Daar werd te vaak den Trouw geschonden.

Het Hart, aan de Aardsze Pragt verbonden, Zorgd weinig voor de Hoogste Schat.

Het Waare Schoon zoekt na geen Prullen Van Parels, Smeer-Doos, Kam, nog Krullen,

Maar vind in Reinheid haar Vermaak.

Het Vuil van wulpsze of dert'le Kleêren Zal nooit een Eerbaar Hart begeeren:

Dat heeft de reine Deugd ten Baak.

ô! Dat dog elk hield in gedagten, Zyn' Pligten Need'rig te betragten.

(49)

F4r

( 44 )

EEn Ring, verçierd met Eed'le Steenen, Geeft vergenoeging voor het Oog;

Schoon Konst de zulken wel bedroog, Die zig alléén Verstandig meenen.

Als Hannibal voor Roomen vlood, Hy, die gestaâg hadde overwonnen, ('t Zoude ons tot Leering strekken konnen,)

Toen hy geen Bystand vond in Nood, Had in zyn Ring 't Vergift beslooten,

Van booven Konstiglyk Bedekt, Dat hem ten Middel heeft verstrekt Om zig, van ieder een verstooten,

Te ontdoen van 't Leeven: Dat ons leerd Hoe zig 't Geluk wel van ons keerd.

(50)

F5r

( 45 )

DE Kaarten, te onnut uit-gevonden, Daar meenig door in Zonden viel, Ten Kosten van zyne Eed'le Ziel, Te zeer aan 't Kaarten-Spel verbonden;

De Kaarten, zegge ik, geeven dog Een Voorbeeld van het eene en ander.

Zy Stryden dikwils met malkander, Maar, na het Speelen, werden dog De Kaarten by malkaâr geleegen;

't Spel is geschonden en niet goed, Indien men slegts één miszen moet:

Zoo gaat het dikwils te allerweegen;

Men is zomtyds onëenig, maar Den een kan dog niet buiten de aâr.

(51)

F6r

( 46 )

HEt Wilde Zwyn, vervolgd, gevangen, Werd van zyn' sterke Pooten, daar 't Nog korts zoo vlugge en stout op waar, Beroofd en, eêr het word gehangen,

Met Stroô Geblaakerd, of Gebrand, Naar dat het eerst nog zyn' twee Ooren Door 't scherpe Jagt-Mes heeft verlooren.

Zoo draâ de Stoutheid raakt in Band, (Als waaren 't Leeuwen, Tygers, Beeren,

't Moet alles buigen voor de Magt In wiens Geweld zy zyn gebragt.

Dat kan ons 't felle Bos-Zwyn leeren.

Gelukkig hy die, zagt en stil,

Zig zelv' naar 't Goeden schikken wil.

(52)

F7r

( 47 )

DE Vrugt-Boom, door de Konst gewonnen By Enting, praald nu schoon en hoog, Daar hy zyn' Vrugten toond voor 't Oog;

Dat niemand schier had denken konnen;

Want, op eene Ouden Stam gezet, Byná ontbloot van Leevens-Kragten, Stond hem geen Voedzel te verwagten

Als 't and're Hout niet wierd belet Hem van die Sappen te berooven,

Waar door hy Wasdom krygt en Kragt.

Wanneer het Menschelyk Geslagt, Door Hulp en Bystand van hier Booven,

Geholpen word en daar na Zugt Zoo draagd het zeeker goede Vrugt.

(53)

F8r

( 48 )

ZO draâ het Bus-Kruid was verzonnen, Wierd daad'lyk meêr in 't Werk gesteld Wat tot Bederf zou dienen konnen

Van Menschen, in het oopen Veld, Voor Steeden, Vestingen, of Slooten,

't Zy door Pistools of Snaphaans Kragt, Waar uit den Kogel werd geschooten,

Die meenig Dood, al te onverwagt:

Of wel, uit Dond'rende Cartouwen, Mortiers, Canonnen, geprobeerd, (Om die te beeter te vertrouwen,)

Gelyk ons hier dit Voorbeeld leerd.

De Haat en Nyd, als Ingeschaapen, Sneld om een Beuzeling te Waapen.

(54)

G1r

( 49 )

ZIe hoe des Min-Gods Pyl het Hart Te Treffen weet, daar 't zyn Vermoogen Zig steld ten Doel en, niet bewoogen

Door Schaamt', zelfs zoekt die zoete smart.

Hy, die zyn Neiging toe wil geeven, Zyn Drift niet in te toomen weet, Maar Schaamte en Eer en Pligt vergeet, Zal in gestaadige Onrust leeven.

Hy geeft zyn Hart aan 't snoodst gevoel Van onbetaamelyke togten,

Die Ziel en Lyf vaak te onder brogten, Gewillig, zonder vrees, ten Doe.

Maar wil men Stryden, Bidden, Waaken, 't Vleesch zal de Geest niet kragtloos maaken.

(55)

G2r

( 50 )

DE Muggen, 't Kaars-Ligt ongewoon, Zyn, als zy 't zien, met lust bevangen En in een innerlyk verlangen,

Om zig met het Bedrieglyk Schoon Der flikkerende Vlam te streelen:

Maar, staak uw roekeloos bestaan, Onnooz'len! of gy zult vergaan.

Dat Schyn-schoon zal u smarte teelen.

Vat slegts de Vlam uw' Vleug'len maar, Of kwetst zy uwe teed're Beenen, Gy valt, van kragt beroofd, daar heenen.

Hoe meenig brengt zig in gevaar, Dat hy zeer ligt had mogen myden!

De Roekloosheid doed veele lyden.

(56)

G3r

( 51 )

DE Meet-Konst kan geen Paszer miszen, Dewyl haar Werk hier in bestaat, Dat ze alles doed op juiste Maat En niets op 't Oog, door enkel giszen.

Dit nut Gereedschap houd haar Lof En Luister, by die haar beminnen.

Hy, die met onberaaden' Zinnen Niets doed, geeft and'ren nimmer stof Om zyne Daaden te mispryzen.

Daarom, wie dat gy weezen moogt, Indien ge iets te onderneemen poogd, Zie eerst of 't Past en laat u wyzen,

Vooral in Zaaken van Gewigt, Door u Vermogen en u Pligt.

(57)

G4r

( 52 )

HEt Hart word door 't Gezigt Bewoogen En tot Gevoelen Op-gewekt:

Maar, 't geen voor de Oogen is Bedekt, Word nooit gekend in zyn Vermoogen.

Wanneer 't Gordyn voor een Toneel 't Gezigt bepaald, in het Beschouwen Wat dat het mag verborgen houwen,

Verlangd men naar het schoonste Deel.

Ligt ziet men dan, by 't Oopen haalen Van het Gordyn, iets daar het Hart Zyn vreugde in vind, bevryd van smart;

Een Hof-Zaal zal wel 't schoonste praalen.

Men maak' zyn Blydschap niet te grof, 't Verdriet zoekt meest eens Konings Hof.

(58)

G5r

( 53 )

De Lotery-Kraam steld haar Schat Ten toon, voor die het kan behaagen, Op hoop van Winst, het Spel te waagen,

Dat veeler Beurzen kaal en plat

Doed worden, daar 't Geluk, aan 't vlieden, Aan hun Begeerte nooit voldoed;

Terwyl het anderen ontmoet,

Dien 't, als van zelf, de Hand komt bieden.

De Waereld is een Lotery;

Elk zoekt hier aan een Prys te raaken;

Elk tragt hier zyn Geluk te maaken, Maar Vrouw Fortuin sneld ras voor-by De geenen die meest op haar wagten.

Doch Deugd zal nooit haar Losheid agten.

(59)

G6r

( 54 )

HY, die zyn Schaduw poogd te ontvlieden, Zal die niet zyn van elk belachgt En als een groote Dwaas geägt, Dewyl 't onmooglyk kan geschieden?

Het Kind doed zulks uit enkel Spel, Maar 't past geen Liên van rype Jaaren;

Die moeten de Achtbaarheid bewaaren.

Nogthans, hoe veelen vind men wel Die, als door vreeze en schrik bewoogen,

In Zaaken van een kleen gewigt Iets zoeken, dat Bekomm'ring stigt En hen veelligt zou deeren moogen.

Een Dwaas agt vaak een Stroo voor Steen.

Een Wyze ziet door alles heen.

(60)

G7r

( 55 )

DE Beeldhouwkunde weet een Steen, Of Blok, haast tot een Beeld te maaken:

Al waar den Beitel komt te raaken Verminderd het in Lompigheên.

Zoo weet Geleerdheid ook te kneeden, Door haare Leszen, 't lomp Verstand, Dat, als door Domheid overmand, Niet wist van Konst nog Goede Zeeden.

Hy, die zyn Hart door waare Deugd Laat vormen tot een beeter Leeven, Is 't minste ruew en onbedreeven;

Zyn Ziels-gestalte geeft hem Vreugd.

Hy hoord zyn Wandel nooit mispryzen, Maar altoos roemen van den Wyzen.

(61)

G8r

( 56 )

TOen 't Eerste Paar het Lust-Hof Eeden Ontzegt was, wierd de Poort bewaard, Door eenen Engel, naar beneeden

Gezonden, met een Vlammend Zwaard, Om daar getrouw de Wagt te houden.

ô! Trouw, waar vind me u op het Rond

Des Aard-Kloots thans? Gy wierd door de Ouden Gepreezen in den wakk'ren Hond,

Dien veeler Lyf en Goed bewaarde.

Het lieflyk Lust-Hof van de Trouw, Geeft zoet Vermaak aan Twee Gepaarde;

't Is nimmer toe voor Man en Vrouw.

Een zuiv're Geest, van 's Hemels Daaken Gedaald, blyft steeds de Poort bewaaken.

(62)

H1r

( 57 )

DE Zonne-Wyzer geeft ons de Uuren Des Daags te kennen, als de Glants Der Zonne daald van 's Hemels Thrans En 't Aard-Ryk lieflyk komt begluuren:

Dan kan men 't juiste Tydstip zien En duidlyk met het Oog ontdekken;

Maar, als de Zon weêr gaat vertrekken, Of ons zyn Straalen niet komt biên, Dan kan geen Zonne-Wyzer melden

Wat Uur het is, aan het Gezigt.

Als Gods Genaade ons niet verligt, Wat zal dan ons Vermoogen gelden.

Daal, Zonne der Geregtigheid, In 't Hart dat voor u open leid.

(63)

H2r

( 58 )

HOe heevig is het schriklyk woeden Der Winden, die veeltyds tot Roeden Verstrekken in Gods sterke Hand, Als zy, ter Straffinge van Zonden, Uit hunne Kerker zyn ontbonden,

Tot Smart van elk, ter Zee en Land.

Hoe haast zien dan de digtste Boomen Zig hunne Blaaderen ontnoomen:

Hoe haast word Bloem en Vrugt gekrenkt.

Maar, die de waare Deugd betragten En daar alléén hun Heil van wagten,

Zyn steeds te vreên, wat God hun schenkt.

Geen Storm van Onspoed kan hun deeren, Nog zal het Goeden van hun weeren.

(64)

H3r

( 59 )

DOor Kragt en Vinding, steeds gepreezen In nutte Zaaken, word een Steen, Hoe hard en groot hy ook mag weezen,

Aan veele Deelen door-gesneên:

Zulks ziet men door een Zaag verrigten, Die men daar toe ten Werktuig koos En voor wiens Sneê den Steen moet zwigten,

Schoon hy is Stomp en Tandeloos, Geholpen door het staadig Gieten

Van Zandig Water, op zyn Plat, Op dat hy styver door zal schieten,

Den Steen zyn Sneê te beeter vat.

Dus worden, door de Zaag van Reeden, De Woest- en Dom-heid wel besneeden.

(65)

H4r

( 60 )

EEn Man, die eens door Waaters-Nood Zyn Kind had in de Wieg verlooren, Wanneer 't nog naauwlyks was Gebooren

En dat hy reeds ten prooy der Dood Te weezen dagt, kwam eens, in 't reizen,

Omtrent een Land-Gestigt gegaan, Daar treft hy juist een Jongsken aan, ('t Scheen of den Hemel 't hem kwam wyzen,)

Dat hy het zyne dagt te zyn:

Gelyk 't ook bleek, in alle deelen.

Wat kan Gods Almagt Wond'ren teelen.

't Begrip des Sterv'lings is te klyn Om die te vatten: Zyn Besluiten Kan niemand na-gaan, niemand stuiten.

(66)

H5r

( 61 )

HOe fel den Wind blaast op het Riet, Het zal wel buigen, maar niet breeken;

Zoo haast zyn Woeden is geweeken Weet het van die Bestorming niet:

't Heft, als voorheen, weêr 't Hoofd na booven.

Dit strekt ten Voorbeeld, dat de Deugd, Wat Ramp haar treft, nooit mist haar vreugd, Niets is 'er dat haar kan berooven

Van dat Geluk: Ze is buigzaam, maar Met één standvastig. Haare Zinnen

Scherpt ze om met Zagtheid te overwinnen;

Daar door red zy zig uit gevaar.

Een Kogel dringt door Staal en Steenen, Maar door geen zagte Wol-Baal heenen.

(67)

H6r

( 62 )

WIe moet niet denken, als hy ziet Op een Theater een Vertooning, Daar de eene zit gekroond als Koning,

Als of hy voerden 't hoogst Gebied En de ander, als een Snaak der Snaaken,

Een Schertzer, speelende den Zot, Hoe de onbestendigheid van 't Lot Verdeeld de Waereldlyke Zaaken.

Een Koning, die, ten Throon gevoerd, Altoos, van de een tot de and're Morgen, Verpligt is voor den Staat te zorgen,

Word meêr door Angst en Vrees beroerd, Dan hy, die voor zyn Zot moet speelen.

Geen Hoogheid kan Vernoeging teelen.

(68)

H7r

( 63 )

DEn Diamant, gekast in 't Goud, Of Zilver, çierd der Vrouwen Ooren, Zig daar toe laatende doorbooren.

De Hoovaardy is fier en stout.

Wat word de Pragt al toe-gegeeven!

Veel beeter doed het zeedige Oor, Dat Godvrugts Leszen geeft Gehoor En Deugds-Vermaaning aan blyft kleeven,

Ontbloot van yd'le Zwier en Pragt.

ô! Trotszen, leer u zelf dog kennen;

Wild u tot Need'righeid gewennen En neemd u Pligten wel in agt;

Schuw alle wulpsze Dertelheeden En volg het Ligt van Deugd en Reeden.

(69)

H8r

( 64 )

WAnneer één Snaar geborsten is, Zo zal den Cyter zyne Thoonen Niet met dat zoet geluit bekroonen,

(Den Speelder slaat ze dan meest mis,) Waar meê hy Hart en Oor kon streelen.

Zoo eens een Onheil treft den Mensch, Zoo zal, 't geen eertyds was zyn wensch, Hem walgen en terstond verveelen.

Hoe ras vergaat alle Aardsze Vreugd, Die veelen al te heevig minnen.

Heel anders is 't met die zyn' zinnen Gezet heeft op de zuiv're Deugd.

Ja, schoon 't Heel-Al zig om mogt keeren, Zy zal niet mind 'ren, maar vermeêren.

(70)

I1r

( 65 )

DEn Angelaar zit, met zyn Mandje, Daar hy op 't Visje hoopt, aan 't Kantje En smyt zyne Angel in het Nat, Terwyl hy, met begeerige Oogen, Het Visje schielyk haald op 't Droogen,

Zoo draâ het heeft het Aas gevat.

Den Dobber, aan het Ried verbonden, (Gelyk den eene aan de and're Zonden,)

Beweegd, als maar het Visje trekt;

Dat meest de Vryheid geld en 't Leeven.

ô! Mogt het ons een Denkbeeld geeven, Hoe 't Zondige Aas ook is bedekt, Wy zouden meêr en meêr betragten Alle Aardsze Zoetheid te veragten.

(71)

I2r

( 66 )

HEt Klokke-Spel eischt vlugge Handen En Voeten, met de Konst gepaard, Op dat het zoete Thoonen baard.

Metaal, uit 's Aard-Ryks Ingewanden Gehaald, gesmolten onder een, Werd, na de Konst ons leerd, gegooten;

Daar dan die Klank is in-geslooten.

Een Vinding, vry wat ongemeen.

Het Schepzel, enkel Onvermoogen, Is Dood, zoo lange als in Natuer De Kragt van Leevend-maakend Vuer Daar niet op werkt, van uit den Hoogen, Waar langs 't zyn Nietigheid bekend.

Voorzigtig denkende aan het END.