Omslag fin ttaal

Oms lag fin ttaa l

Voo rwoo rd

Veel ttaalzwakke scholen werken aan verbetterfing van hun ttaalonderwfijs. Ook scholen waar de ttaalresulttatten op een goed nfiveaulfiggen, wfillen zfich vaak verder verbetteren. DeInspecttfie van hett Onderwfijsjufichtt datt ttoe. Wantt goed ttaalonderwfijslefidtt ttott bettere ttaalpresttattfies. Vooral hett dfidacttfisch handelen maaktt hett verschfil. Datt bleek ufitt finspecttfieonderzoek naar hett ttaalonderwfijs op ttaalzwakke en ttaalstterke scholen(2009). InOmslagfin Taal porttretteertt definspecttfie ttfien basfisscholen dfie hun ttaalonderwfijs mett succes hebben verbetterd. Deze scholen zfijn een klefine selecttfie ufitt de grotte

verschefidenhefid aan basfisscholen. Hett zfijn grotte en klefine scholen,fin de sttad en op hett platteland, mettleerlfingen mett een nfiett-Nederlandsttalfige achttergrond en mett kfinderen van hoogopgelefide ouders, mett een scala aan ttaalonderdelen:lezen, woordenschatt, schrfijven(sttellen),leesbelevfing en mondelfinge communficattfie.

In de porttrettenlaatt definspecttfie de scholen zelf aan hett woord. Leerkrachtten,finttern begelefiders, ttaalcoördfinattoren en dfirecttfieleden verttellen over hun verbetterproces. Hett gaatt hfierbfij nfiett omfingewfikkelde veranderprocessen. De scholen voeren de gewone dfingen goed ufitt: eenfinsttructtfiemodel consequentt ttoepassen, de ttaalmetthode opttfimaal benutten, delesttfijd efcfiëntt gebrufiken. Vaak zfijn hett benaderfingen waarvan bekend of aangettoondfis datt zefin de prakttfijk ook échtt werken. Veel scholen zetten daarna de sttap om specfifeke vakdfidacttfische vaardfigheden tte verbetteren, zoals modelfing, woordenschattdfidacttfiek en schrfijfdfidacttfiek. Daarnaasttfocussen alle scholen op resulttaatt: ze werken opbrengsttgerfichtt. Dfitt bettekentt datt ze de ttoettsresulttatten analyseren, doelen sttellen en hoge verwachttfingen hebben vanleerlfingen.

Ieder porttrett kentt een vastte opbouw. Eerstt komtt de aanlefidfing voor de omslag aan bod, vervolgens defintterventtfies dfie zfijn ufittgevoerd en daarna de resulttatten en de borgfing. Ten slottelfichtt definspecttfie ttwee onderwerpen ufitt dfiefin hett porttrett aan de orde zfijn gekomen. Wfiltt u meer zfien van de scholen? Bekfijk dan de flmpjes op www.onderwfijsfinspecttfie.nl.

Overfiedere school zou een hele publficattfie op zfich tte maken zfijn. Definspecttfie moestt helaas keuzes maken. Ufitt de beschrfijvfingen mag dan ook nfiett worden afgelefid datt de door de school genoemde benaderfingen, metthoden en matterfialen de voorkeur van de finspecttfie hebben.

Definspecttfie hooptt datt deze publficattfie een bron vanfinspfirattfie voor scholen mag zfijn. De hoofdfinspectteur prfimafir onderwfijs en experttfisecenttra,

Leon Henkens januarfi 2011

3

Inhoud

Lukasschoo l U tt re ch tt

Meer kansen mett een rfijke woordenschatt 7

Jan L fig ttha r ttschoo l Ve ldhoven

Over een andere boeg 17

De B fiënco r f Oos tte rhou tt

Samen opnfieuw begfinnen 27

De D r fiesp rong N fieuw lande

Planmattfig werkenfin een ttaalrfijke omgevfing 37

De Regenboog He l levoe tts lu fis

Delatt hogerleggen 47

E l Hab fib Maas tt r fi ch tt

Gewoon goed onderwfijsfis nfiett genoeg 57

De Dam Lemme r

Een sttevfige basfis voorleesplezfier 67

Emmausschoo l Rotte rdam

Verder op een goedfundamentt 77

De Zu fidwes tte r Vo lendam

Hard werkenloontt 87

De Omme lande r A rnhem

De gewone dfingen goed doen 97

Jan Bak - d firectteur

Pau l Sttassen - ttaa lcoörd finattor

257 leer l fingen 12 groepen 16 leerkrachtten Rooms Kattho l fiek Schoo lgroep 2

Meer kansen mett

een r fi jke woordenschatt

380 leer l fingen 21 groepen 37 leerkrachtten Prottesttantts-chr fistte l fi jk Schoo lgroep 7

Lukasschoo l U tt rech tt

woo rdens cha tt · ge lette rdhe fid fin g roep 1 /2 ·

s chake lk las · tte chn fis ch lezen · ro l van de ttaa l-

coö rd fina tto r

Aan le fid fing

Op de Lukasschoolfin de Uttrechttse wfijk Kanalenefiland heef 98 procentt van de leerlfingen een Marokkaanse of Turkse achttergrond. Een groott deel van de ouders van nfieuweleerlfingenfis analfabeett. Sommfige kleutters zfijn aan hett begfin van groep 1 nauwelfijks aanspreekbaar. Hett aanttal kfinderen datt naar de voorschool gaatt sttfijgtt welfiswaar, maar dattfis nog geen garanttfie voor een goede ttaalvaardfighefid. Taalcoördfinattor Paul Sttassen:‘Taal was alttfijd al een aandachttspuntt op onze school. We zfijn er pas echtt voorttvarend mee aan de slag gegaan ttoen bleek datt de resulttattenfin groep 3 erg achtterbleven. Twee derde van deleerlfingen had aan hett efind van groep 3 nfiett hett nfiveau datt nodfigfis voor groep 4. Mett name op hett onderdeel ttechnfischlezen waren onze scores erg zwak.’

Intterventt fies

In hett kader van hett Uttrechttse ttaalprojectt Taal Centtraal gaatt de Lukasschool aan de slag mett de verbetterfing van hett ttaalonderwfijsfin groep 1 ttott en mett 5. Hett fis een brede aanpak, dfiefinhoudelfijke en organfisattorfischefintterventtfies kentt. Inhoudelfijk:

• gerfichtt aanbod voor fonemfisch bewusttzfijn enletterkennfisfin groep 1/2

• correctt, vlott en vloefiend lezen vanaf groep 3

• fin alle groepen gerfichtt aanbod voor woordenschatt vfia woordclustters Organfisattorfisch:

• aansttellen ttaalcoördfinattor

• finttroduceren schakelklas 3+

• ttrafinen van leerkrachtten

‘A l s je e r voo r gaa tt , leve r tt he tt ook wa tt op ! ’

^{Jan Bak}

Taa lcoörd finattor

Taalcoördfinattor Paul Sttassen werktt samen mett de dfirecttfie,finttern begelefiders en onder- en bovenbouwcoördfinattoren.‘Ik lett op de resulttatten, bepaal samen mett de finttern begelefiders de ttoettsmomentten en plan besprekfingen over de ttoettsresulttatten. We bekfijken dfie over eenlangere perfiode en wetten zo waar we sttaan, waar we vandaan komen en waar we naarttoe wfillen. Zo verbfinden we de verbetterfingen fin hett onderwfijsleerproces dfirectt mett hett efectt ervan op de resulttatten.’

De ttaalcoördfinattor zorgtt ook voor

prakttfischefinsttrumentten waarleerkrachtten mee aan de slag kunnen, zoals plannfingen. Paul Sttassen posfittfioneertt zfichzelf nadrukkelfijk naastt deleerkrachtten.

‘Ik probeer ervoor tte zorgen datt de leerkrachtten verttrouwenfin zfichzelf hebben. Mfijn rolfis vooral hen better tte

‘Twee de rde van de lee r l fingen had aan he tt e find van g roep 3 n fie tt he tt ttaa ln fiveau da tt nod fig fi s voo r g roep 4 . ’

^{Paul Sttassen}

maken en verder tte brengen.Ik onderstteun hen, kfijk samen waar ze ttegenaanlopen en watt we daar aan kunnen doen.Ik voer geen conttroles ufitt en datt geef verttrouwen.’

P lanmatt fig werken fin groep 1 /2

In de kleuttergroepen werken de leerkrachtten heel gerfichtt mett een aanttal programma’s, waaronder Ik

& Ko. Daarfinfis veel aandachtt voor woordenschatt, maar ook mondelfinge ttaalvaardfighefid, begfinnende geletterdhefid en ttaalbeschouwfing komen aan bod. Hoofdpersoon Kofis als pop aanwezfig fin de klas en maaktt van alles mee. De kleutters werken aan verschfillende tthema’s en brefiden zo spelenderwfijs hun woordenschatt ufitt.

Om ervoor tte zorgen datt alle ttussendoelen systtemattfisch en evenwfichttfig aan bod komen en alleleerkrachttenfin

Lukasschoo l - Uttrechtt

8 9

de kleuttergroepen datt op dezelfde manfier doen, heef de Lukasschool een jaarplannfing opgestteld voor hett werken mett Ik & Ko. Naastt dfitt programma werktt de school mett exttra woordclustters dfie samenhangen mett de woorden ufitt Ik

& Ko. Per week sttaan mfinfimaal drfie woordclustters op hett programma. Zo brefiden deleerlfingen hun woordenschatt fin kortte ttfijd ffink ufitt. Deze exttra aandachtt voor woordenschattlooptt doorfin de volgendeleerjaren.

Fonem fisch bewusttz fi jn

Om de kleuttersfin groep 3 een opttfimale leessttartt tte geven, werktt de school heel gerfichtt aan de onttwfikkelfing van hett‘fonemfisch bewusttzfijn’. Dfittfis hett bewusttzfijn datt woorden ufitt afzonderlfijke klanken besttaan. Een goed onttwfikkeld fonemfisch bewusttzfijnfis gunsttfig voorleren lezen.

Nett als bfij de woordenschatt heef hett tteam ook dfitt aspectt van hettleersttofaanbod goed gepland. De kleutters werken mett een besttaand programma(CPS: map Fonemfisch bewusttzfijn) en mett deKlankkastt. DeKlankkastt bevatt voorwerpen waarmee kleutters op een speelse manfier verschfillende klanken leren tte onderschefiden en zelerenfin groep 2 al verschfillendeletters.

Schake lk las 3+

De Lukasschoolfinttroduceertt een schakelklas voorleerlfingen dfiefin vergelfijkfing mettleeffijdgenoottjes onvoldoende ttaalvaardfig zfijn. Vooral hett fonemfisch bewusttzfijn en de woordenschatt zfijn nog nfiett op pefil. Deze klas wordtt

‘groep 3+’ genoemd. De groep fis klefin en hett ttaal- enleesonderwfijsfisfinttensfief. De woordenschattdfidacttfiekfis gebaseerd op de vfierttakttaanpak.

Aan hett efind van hett schooljaar moetten de leerlfingen van 3+ op hett gewenstte nfiveau zfijn, zodatt ze kunnen doorsttromen naar groep 4. De school slaagtt daar vrfijwel alttfijdfin. Jan Bak:‘De onderstteunfing door oudersfis hard nodfig om definspannfingen van groep 3+ ook echtt succesvol tte latten zfijn. Welatten de ouders een conttractt onderttekenen, waarfin ze ttoezeggen hett leerproces van hun zoon of dochtter zo goed mogelfijk tte onderstteunen. Om hen daarbfij tte helpen, heef hett ROC een cursus onttwfikkeld over onderwfijsonderstteunend gedrag.’

Woordenschatt én lezen

De Lukasschool doett er alles aan om de woordenschatt op een behoorlfijk pefil tte krfijgen.In allelessen werken deleerkrachtten mett woordclustters en passen zoveel mogelfijk de dfidacttfiek rond semanttfiseren en consolfideren ttoe. Maar hett tteam weett ook datt de woordenschatt vergroott kan worden door veel ttelezen. Leesbevorderfingfis één van de verbettertthema’s voor 2009/2010 en 2010/2011.

B l fi j mett schoo lb fib l fiottheek

Op dfitt momentt wordtt delaattstte hand gelegd aan een nfieuwe schoolbfiblfiottheek. Omdatt veelleerlfingen een grotte honger hebben naar‘de wereld’, besttaatt de collecttfie voor de helf ufittfinformattfieve boeken.‘Mett de schoolbfiblfiottheek wfillen we hettleesplezfier sttfimuleren’, vertteltt Jan Bak.‘Iedereleerlfing heef bovendfien een pasje voor de wfijkbfiblfiottheek.

Wfij denken datt als deleesvaardfighefid op een goed nfiveaufis,leerlfingen ook meer plezfier beleven aan lezen. Nfiett andersom: eerstt plezfier kweken en dan aan hett nfiveau gaan werken.’

Resu lttatten

Al snel blfijktt datt de resulttatten voorufitt gaan. Leerkrachtten merken datt:‘Leerlfingen komen heel anders bfinnenfin groep 2 en 3. Ze kennen meerletters en hunfonemfisch bewusttzfijnfis goed onttwfikkeld.’

Mett sprongen vooru fitt

Een paarjaar geleden scoorde slechtts 65 procentt van deleerlfingen een A, B of C op de kleutterttoetts. Nufis datt 100 procentt. Ook op de ttoetts voor hett fonemfisch bewusttzfijn scoortt de school nu 100 procentt.

In groep 3 en 4 zfijn de efectten van defintterventtfies ook zfichttbaar. Aan hett efind van groep 3 beheerstt nu 87 procentt van deleerlfingen mfinfimaal AVI-2,fin 2007 was datt nog maar 36 procentt. Aan hett efinde van groep 4 scoortt 86 procentt mfinfimaal AVI-5. Hett percenttage D- en E-leerlfingenfis gedaald van 37 procentt naar 18 procentt.

‘We ve rb finden de ve rbe tte r fingen fin he tt onde rw fi j s lee rp ro ces d fi re c tt me tt he tt efe c tt e rvan op de resu l tta tten . ’

Paul Sttassen

Lukasschoo l - Uttrechtt

10 11

‘Su c cessen v fie ren fi s be lang r fi jk . We s ttaan samen s tt fi l b fi j wa tt we hebben be re fik tt . ’

Paul Sttassen

Borg fing

Hoe zorgtt de Lukasschool ervoor datt de posfittfieve resulttatten blfijvend zfijn?

Volgens Paul Sttassenfis successen vfieren belangrfijk.‘We bespreken de resulttatten van deleerlfingen mett elkaar. Zo zfien we gezamenlfijk de voorufittgang: kfijk eens watt we hebben berefiktt! Weleggen vooral de nadruk op watt goed gaatt. Zo krfijgen welangzaam de bevesttfigfing datt hett gaatt lukken.’

Hoge verwachtt fingen houden

In gesprekken mett deleerkrachtten over de ttoettsresulttattenlett hfij erop datt ze hoge verwachttfingen blfijven houden.

‘Hett gedrag van deleerkrachttfin de klas kan daadwerkelfijk de resulttatten van de leerlfingen beïnvloeden.’ Paul Sttassen zorgtt, naastt stturen op resulttaatt, voor onderstteunfing vanleerkrachtten. Hfij zfitt regelmattfigfin de klas en geef deleerkrachtt feedback. Zo houdtt hfij zfichtt op watt erfin de les gebeurtt.

De school zorgtt ervoor datt nfieuweleerkrachtten goed worden fingewerktt en gecoachtt, zodatt ze de woordenschattdfidacttfiek opttfimaal kunnen hantteren.

De ttaalcoördfinattor houdtt onderwfijs- onttwfikkelfingen bfij, volgtt sttudfiedagen en bezoektt nettwerkbfijeenkomstten.‘De kennfis dfiefik daar opdoe, probeerfik tte verttalen naar handrefikfingen waarleerkrachtten mee aan de slag kunnen.’

Succesfacttoren

√ Hoge verwachttfingen hebben van leerlfingen

√ Gerfichtt aanbod voorfonemfisch bewusttzfijn en woordenschatt

√ Taal- enleesmetthode aanvullen mett woordenschattonderwfijs

√ Taalcoördfinattor aansttellen

√ Planmattfig werken mett behulp vanjaar- en weekplannfingen

√ Nfieuweleerkrachtten goedfinwerken

√ Onderstteunfing vanleerkrachttenfin en bufitten de klas

Bek fi jk ook hett f lmp je op www .onderw fi js finspectt fie .n l

12

U fittge l fichtt

Afsttemm fing van hett onderw fi js

Bfij een kwalfittefittsonderzoek beoordeeltt deInspecttfie van hett Onderwfijs de wfijze waarop een school rekenfing houdtt mett de onderwfijsbehoefen vanleerlfingen.In hett waarderfingskader sttaan enkelefindficattoren hfierover. Eén daarvan gaatt over de kennfis van deleerlfingenpopulattfie(findficattor 9.1). Een school moett kennfis hebben van de onderwfijsbehoefen van haarleerlfingen. Dfittfis noodzakelfijk om beredeneerde keuzes tte kunnen maken voor definrfichttfing van hett onderwfijs.

Een school mett veelleerlfingen mett een nfiett-Nederlandsttalfige achttergrond moett vaak exttrafinvestterenfin de ttalfige onttwfikkelfing van deleerlfingen. Een school mett een ttoename vanleerlfingen mett hulpvragen op hett gebfied van de socfiale onttwfikkelfing moett mogelfijk gerfichtter werken aan de socfiaal-emottfionele onttwfikkelfing.

Analyse van deleerlfingenpopulattfie kan lefiden ttott keuzes op hett gebfied van leersttofaanbod, onderwfijsttfijd of hett gebrufik van een specfifekfinsttructtfie- of dfiferenttfiattfiemodel.

Meerfinformattfie: Inspecttfie van hett Onderwfijs (2009). Toezfichttkader 2009. Prfimafir onderwfijs – voorttgezett onderwfijs. Uttrechtt: Inspecttfie van hett Onderwfijs.

Ger fichtte aandachtt voor k lanken en letters fin groep 1 en 2

In de brochure‘Iedereen kanlerenlezen’ van deInspecttfie van hett Onderwfijs geven leesdeskundfigen hun vfisfie op goed onderwfijsfin ttechnfischlezen. Zo sttfimuleertt gerfichtte aandachtt voor klanken enletters fin groep 1/2 de onttwfikkelfing van de geletterdhefid van kfinderen. Bfijlerenlezen spelen bepaalde fonologfische vaardfigheden een rol, zoals audfittfieve analyse en syntthese en letterkennfis. Gerfichtte aandachtt voor fonologfische vaardfigheden bfiedttleerlfingen een voorsprong bfij hett aanvankelfijklezen fin groep 3. Daarnaastt blfijktt dattletterkennfis een belangrfijke voorspellerfis voor

leessucces.

Fonologfische vaardfigheden komen hett bestte ttott onttwfikkelfingfin speelse en nattuurlfijke acttfivfittefittenfin eenfuncttfionele conttextt.In oefenfingen en spellettjes dfienen gesproken en geschreven ttaal, klanken en letters alttfijd ttegelfijkerttfijd aangeboden tte worden. Leerlfingenleren daardoor, naastt de audfittfieve vorm(de klank), metteen de vfisuele vorm(hett woord, deletter). Meerfinformattfie:Inspecttfie van hett Onderwfijs(2006). Iedereen kanlerenlezen. Uttrechtt:Inspecttfie van hett Onderwfijs.

Lukasschoo l - Uttrechtt

14

Naam - d firectteur

Naam - coörd finattor Leer l fi jn Taa l /MT l fid Anouk van den Hurk - d firectteur

Mar fia Bogaertts - mon fittor leer l fi jn ttaa l en l fid MT

257 leer l fingen 12 groepen 16 leerkrachtten Rooms Kattho l fiek Schoo lgroep 2

Over een andere boeg

Jan L fig ttha r ttschoo l Ve ldhoven

finvoe ren n fieuwe ttaa lme tthode · s ch r fi jven van tteks tten · ande r o rgan fisa tt fiemode l · conve rgen tte d fife ren tt fia tt fie

257 leer l fingen

12 groepen

16 leerkrachtten

Rooms-kattho l fiek

Schoo lgroep 2

Jan L figttharttschoo l - Ve ldhoven

Aan le fid fing

Toen Anouk van den Hurk dfirectteur werd, was deJan Lfigttharttschool al ttweejaar bezfig mett veranderen en verbetteren. Om deleerlfingen zo goed mogelfijk op hun efigen nfiveaules tte geven, waren ze fingedeeldfin nfiveaugroepen. Daar kregen ze op hun efigen nfiveau ttaal-, reken- of leesles. Zo kon hett voorkomen datt zwakke leerlfingen ufitt groep 6fin een nfiveaugroep zatten mett stterkeleerlfingen ufitt groep 4. Voor deleerkrachtten bettekende de nfiveaugroepen datt zfij op één dag ttott wel negenttfigleerlfingen voorbfij zagen komen. Een relattfie mett hen opbouwen en hun onttwfikkelfingfin een breder perspecttfief zfien, was bfijna nfiett mogelfijk. Dfitt systteem had nog een aanttal andere nadelen. Hett onderwfijs had meer een‘volgend’ dan een

‘lefidend’ karaktter.

Er waren geen dufidelfijke sttreefdoelen, leerkrachtten maaktten grottendeels zelf hun aanbod en deleerlfijnen waren lang nfiett alttfijd helder. Hett aanbod was fragmenttarfisch en er was tte wefinfig aandachtt voor de resulttatten van deze manfier van werken. Ondanks alle finspannfingen om hett onderwfijs af tte sttemmen op de verschfillen ttussen de leerlfingen, werden de resulttatten alleen maar slechtter. Vooral de ttaalresulttatten gfingen hard achtterufitt.

Hett oordee l van de finspectt fie

Inmfiddels werd de school door de finspecttfie als zeer zwak beoordeeld. De school kreeg geïnttensfiveerd ttoezfichtt mett voorttgangsgesprekken. Anouk van den Hurk vertteltt over een gesprek mett de finspecttfie:‘Definspecttfie was zeer bezorgd over de voorttgang. De verbetterfing sttagneerde.

‘ Ik w fi s tt n fie tt da tt e r zo vee l fin d fie k finde ren za tt ! ’

^{Paula Rfijkers,leerkrachtt}

We hadden nog maar éénjaar om ons onderwfijs op een accepttabel nfiveau tte krfijgen. Ouders werden onrusttfig, leerkrachtten raaktten gefrusttreerd. Ze waren al zolang bezfig om goed naar leerlfingen tte kfijken en alleleersttof nfiveaugerfichtt aan tte bfieden, maar verbetterfing bleef ufitt. Efigenlfijk was hett resulttaatt van deze aanpak datt deleerlfingen pedagogfisch en dfidacttfisch verwaarloosd werden...’

Intterventt fies

Anouk van den Hurk:’Na hett finspecttfiebezoek beslotten we datt hett radficaal anders moestt. Meer vraaggesttuurd werken zou onze school nfiett voorufitt helpen. Samen mett hett MT hebfik een koers ufittgesttfippeld, dufidelfijke doelen gestteld en een plan gemaaktt. Een hele dufidelfijke ttop-down benaderfing.

‘Op maandag bes loo tt fik da tt de oms lag NU moes tt komen . ’

^{Anouk van den Hurk}

De eerstte reacttfie van hett tteam was tterughoudend; zfij hadden hettfidee datt ze hun onderwfijs al goed afsttemden op de leerlfingen.‘Alweer een veranderfing’, werd er gezuchtt.’

Maar hett roer op de Jan Lfigttharttschool gaatt ffink om. De belangrfijksttefintterventtfies zfijn:

• dfiferenttfiattfie bfinnen de efigen groep

• nfieuwe ttaalmetthodefinvoeren

• werken mett personal coaches

N fiveaugroepen los latten

Hett MT beslufitt de nfiveaugroepenlos tte latten. Leerlfingen krfijgen definsttructtfie voor ttaal,lezen en rekenen weerfin de efigen groep. Om de opgelopen achttersttand fin tte halen heef hett MT gedurende een aanttal maanden gezorgd voor exttra onderstteunfing.

18 19

’K finde ren geven ze l f aan da tt he tt goed gaa tt op s choo l ; oude rs z fien hun ze l fve r tt rouwen g roe fien . ’

^{Marfia Bogaertts}

Jan L figttharttschoo l - Ve ldhoven

Verderfinvestteren de dfirecttfie en hett tteamfin hett verbetteren van hett klassenmanagementt. Door gezamenlfijke regels en afspraken creëertt de school een heldere sttructtuur en meer efecttfieve leerttfijd.

Ander d fiferentt fiatt fiemode l

Najarenlangfin nfiveaugroepen gewerktt tte hebben, kfiestt de school voor een ander dfiferenttfiattfiemodel: hett ABC-model. Hfiermee hebben snelle en gemfiddelde leerlfingen na definsttructtfie de gelegenhefid omfindfivfidueel offin ttweettallen zelfsttandfig tte werken, tterwfijl zwakkereleerlfingen bfij deleerkrachtt aanschufiven voor exttra finsttructtfie. Hett ABC-model wordttfin alle groepen en bfij bfijna alle vakken ttoegepastt. Deleerkrachtt heef nu overzfichtt en een dufidelfijk beeld van de groep, weett welke leerdoelen centtraal sttaan en kan zfich daar better op rfichtten. De school werktt mett sttreefdoelen en hett MT analyseertt de presttattfies van de groepen. De resulttatten van elke groep worden ttwee keer perjaar mett deleerkrachtt besproken aan de hand van deze sttreefdoelen.

N fieuwe ttaa lmetthode

De school heef, naastt organfisattorfische veranderfingen, ook hettleersttofaanbod voor ttaal veranderd. De ttaalresulttatten waren erg zwak en de metthode werd nauwelfijks nog systtemattfisch gebrufiktt. DeJan Lfigtthartt kfiestt voor een nfieuwe ttaalmetthode. Hett tteam en de dfirecttfie kfiezen ervoor om de metthode metteen geheel tte gaan gebrufiken, maar de

leerlfijnen en de dfidacttfiek van de verschfillende ttaaldomefinen zfijn zo belangrfijk datt daar afzonderlfijk aandachtt aan wordtt bestteed. De school beslufitt om tte begfinnen mett hett onderdeel‘schrfijven van ttekstten’. Nfiett alleen omdatt dfitt een lasttfig onderdeelfis, maar ook omdatt hett schrfijfonderwfijsfin hett verleden onvoldoende aandachtt kreeg, tterwfijl hett een wezenlfijk onderdeelfis van hett ttaalonderwfijs. Een extterne deskundfige schooltt hett tteamfin de opbouw en hett gebrufik van de metthode.

Persona l coaches

Marfia Bogaertts:‘Hett aansttellen van vfier personal coachesfis een heel belangrfijkefintterventtfie geweestt. Personal coaches zfijn ervarenleerkrachtten dfie collega’s begelefiden en onderstteunen. De coaches plannen op gezette ttfijden klassenobservattfies. Ze geven deleerkrachtt feedback op hunles, mett name over de ttoepassfing van hett vfijfasenmodel bfij hett schrfijven. We maken vfideo-opnames en delen goede voorbeelden mett de restt van hett tteam.

Resu lttatten

Eén van de eerstte efectten van defingezette veranderfingenfis rustt. Dankzfij de heldere sttructtuurfin de groep wetten deleerlfingen better waar ze aan ttoe zfijn. Ze hechtten zfich aan deleerkrachtt, dfie ze nu de hele dag zfienfin plaatts van af en ttoe een uurttje. Afspraken en regels worden better nageleefd en er onttsttaatt een groepsgevoel.

Onwerke l fi jk

Al na zes weken zfienleerkrachtten deleerpresttattfies voorufitt gaan. De verbazfing over hett efectt van de organfisattorfische veranderfingenfis groott. Defefitten lfiegen er dan ook nfiett om: de Cfitto Efindttoetts van hett daaropvolgende schooljaarfis nog noofitt zo goed gemaaktt. Ook de ttussenopbrengstten van de Cfitto LVS-ttoettsenlatten een posfittfieve ttrend zfien. De nfiveauverschfillen, oofitt de aanlefidfing om mett nfiveaugroepen tte werken,lfijken mett de nfieuwe(dfiferenttfiattfie)aanpakjufistt mfinder groott tte worden. En hoewel harde bewfijzen nog onttbreken, hebben deleerkrachtten defindruk datt de ufittvoerfing van de schrfijfopdrachtten verbetterd fis. Ook definspecttfiefis ttevreden;finmfiddels heef de school weer een basfisarrangementt.

Borg fing

Crucfiaal voor de geslaagdefimplementtattfie van de veranderfingfis datt, ttegelfijk mett hett ufittzetten van een dufidelfijke koersfin organfisattfie en metthode, hett MTfinvestteerttfin de onderstteunfing van de leerkrachtten:‘We beslotten er samen voor tte gaan en mett deze aanpakluktt datt’.

20 21

Bek fi jk ook hett f lmp je op www .onderw fi js finspectt fie .n l

’Dfie persoonlfijke onderstteunfing van leerkrachttenfis essenttfieel om de veranderfing ttelatten beklfijven,’ vfinden Anouk van den Hurk en Marfia Bogaertts. Welke onderstteunfing heb jfij nodfig om kwalfittattfief goed onderwfijs tte bfieden?

Dattfis de kernvraag.’ Leerkrachtten gaan hfiermee aan de slag, soms samen mett hun personal coach.

De school volgtt haarleerkrachtten ookfin de klas, om tte zfien of ze werken volgens defingezette koers. Marfia Bogaertts:‘Ze moetten bfijvoorbeeld deleerlfijn‘schrfijven van ttekstten’ ufitt de metthode volgen. Als ze een anderefinvullfing wfillen geven aan eenles, overleggen ze datt mett hun coach. Op deze manfier borgen we de kwalfittefitt van hett onderwfijs.’ Daarnaastt onttwfikkeltt de school een kfijkwfijzer voor klassenconsulttattfies, zodatt hett voor fiedereen dufidelfijkfis aan welke rfichttlfijnen hett onderwfijs moett voldoen.

Al mett al kfijktt de Jan Lfigtthartt, veel meer dan voorheen, naar de resulttatten. Anouk van den Hurk:‘Dfitt zullen we blfijven doen om een eventtuele tterugvalfin kwalfittefitt op ttfijd tte onttdekken.’

Succes facttoren

√ Dufidelfijke koers en heldere sttructtuurfin organfisattfie

√ Investterenfin de deskundfighefid van de leerkrachtt

√ Persoonlfijke begelefidfing van leerkrachtten op de werkvloer

√ Sttevfigefinvoerfing van een metthode

√ Convergentte dfifferenttfiattfie

‘De b ron van he tt su c ces?

Zonde r ttw fi j fe l de onde rs tteun fing van lee rk ra ch tten en he lde rhe fid fin koe rs . ’

^{Anouk van den Hurk}

22

Jan L figttharttschoo l - Ve ldhoven

D fidactt fiek van hett schr fi jven

DeJan Lfigttharttschool gebrufiktt de schrfijfdfidacttfiek van hett vfijfasenmodel: 1. Leerlfingen worden voorberefid op de schrfijfopdrachtt en krfijgenfinputt over hett onderwerp.

2. Deleerkrachttformuleertt een dufidelfijke opdrachtt: waar moett de ttekstt aan voldoen en voor wfie wordtt dfie geschreven?

3. Zwakke(re)leerlfingen krfijgen hulp van deleerkrachtt en/of medeleerlfingen. Vaak helptt hett om eenfidee eerstt mondelfing tte verwoorden.

4. Leerlfingen gaanfin ttweettallen of klefine groepjes na of de ttekstt voldoett aan de opdrachtt(peer-response). Zelezen elkaars ttekstt en doen verbettersuggesttfies. Daarna herschrfijf deleerlfing de ttekstt. 5. Leerlfingenleggen delaattstte hand aan hun ttekstt en publficeren deze. De ttekstt mag geen spelfoutten bevatten en moett er qualay-outt verzorgd ufittzfien. Meerfinformattfie: Tjallfing Brouwer(2010). Schrfijfonderwfijs. Tfijdschrfif Taal,jaargang 1, nummer 2, p. 21-28.

Inspecttfie van hett Onderwfijs(2011).De kwalfittefitt van hett onderwfijsfin hett schrfijven vanttekstten. Uttrechtt:Inspecttfie van hett Onderwfijs.

U fittge l fichtt

P lanmatt fig finvoeren (ttaa l )metthode

Scholen dfienen op een planmattfige manfier aan hun onderwfijsonttwfikkelfing tte werken en moetten kwalfittefittsverbetterfing borgen. Datt geldtt ook voor definvoerfing van een nfieuwe(ttaal)metthode.

Een goede metthode kfiezenfis belangrfijk. Maar dfitt bettekentt nfiett dattleerkrachtten de mogelfijkheden ervan al opttfimaal kunnen benutten. Ook definvoerfing verdfientt dus de nodfige aandachtt:

• maak afspraken over hett gebrufik van de metthode(leersttofplannfing, gebrufik ttoettsen)

• bevorder de deskundfighefid van leerkrachtten(ttheorfie achtter de metthode en(dfidacttfische) ufittwerkfing

• borg de afgesproken werkwfijzen Leerkrachtten moetten daarnaastt over voldoende vaardfigheden beschfikken om de dfidacttfische ufittwerkfing goedfin prakttfijk tte brengen. Een goede onderstteunfing hfierbfij kan bfijvoorbeeld besttaan ufitt hett geven vanfeedback na een klassenbezoek en doorfin hett tteam aanpakken en sttrattegfieën tte oefenen.

Meerfinformattfie: Inspecttfie van hett Onderwfijs(2009). Toezfichttkader 2009. Prfimafir onderwfijs – voorttgezett onderwfijs. Uttrechtt: Inspecttfie van hett Onderwfijs.

24

Naam - d firectteur

Naam - coörd finattor Leer l fi jn Taa l /MT l fid Pau l van der Mede - locatt fied firectteur

W fi lma Bustter - finttern bege le fider en ttaa lcoörd finattor

257 leer l fingen 12 groepen 16 leerkrachtten Rooms Kattho l fiek Schoo lgroep 2

Samen opn fieuw beg finnen

woo rdens cha tt · tte chn fis che leesvaa rd fighe fid · lee rs tto faanbod fin g roep 1 /2 · beg r fi jpend lezen · leesp lez fie r

De B fiënco r f Oos tte rhou tt

230 leer l fingen

10 groepen

17 leerkrachtten

Rooms-kattho l fiek

Schoo lgroep 5

De B fiëncor f - Oostterhoutt

Aan le fid fing

De Bfiëncorffin Oostterhouttfis een mfiddelgrotte basfisschoolfin een

gemêleerde woonwfijk. Ongeveer de helf van deleerlfingen heef een allochttone achttergrond. Er zfijnleerlfingen van Turkse en Marokkaanse komaf, maar ook kfinderen ufitt Somalfië, Polen, Wfitt-Rusland en voormalfig Joegoslavfië. De schoolfis een levendfige mfix van cultturen.

Negatt fieve ttrend

Aljaren scoordenlezen en wereldorfiënttattfie volgens de Cfitto-ttoettsen rond de 60 procentt. Dattfis veel ttelaag. Vooral de resulttatten van ttechnfischlezen vfielen erg ttegen.In 2006 zaktten de resulttatten nog verder. Toch kwam hett oordeel‘zwak’ van deInspecttfie van hett Onderwfijs hard aan. Leerkrachtten hadden zfich mett ttoewfijdfing fingezett voor bettere resulttatten, maar dfitt had nfiett hett gewenstte efectt.

Hoe moestt hett verder? De Bfiëncorf sttelde een plan van aanpak op. Er werd meer ttfijd fingeroostterd voor ttaal. De school schafe voor de kleuttergroepen hett programma Schattkfistt aan en voerde ttegelfijk een kleuttervolgsystteemfin(Kfijk). Ook kwam er een metthode voor ttechnfischlezen: Esttafette.

‘Datt was de sfittuattfie dfiefikfin augusttus 2007 aanttrof’, vertteltt Paul van der Mede,locattfiedfirectteur van De Bfiëncorf. Wfilma Bustter,finttern begelefider en ttaalcoördfinattor, was enkele maanden eerder aangestteld.

Onttw fikke l fingsger fichtt onderw fi js

De school werktte ttott de komstt van de nfieuwe dfirectteur enfinttern begelefider mett onttwfikkelfingsgerfichtt onderwfijs(OGO).‘Ik ben absoluutt nfiett ttegen OGO’, zegtt Paul van der Mede,‘maar hett werktte nfiett op onze school.

‘ Ik v find aa rd r fi jkskunde nu makke l fi jke r , wan tt fik wee tt de woo rden a l . ’

^Sttef,11jaar

Alsje alsleerkrachtt vanufitt de onttwfikkelfing van hett kfind en zonder metthode werktt, moettje veel ervarfing,finzfichtt en ttfijd bezfitten omjefinsttructtfie goedfin elkaar tte kunnen zetten.In de onderbouw gfing datt wel, maarfin de bovenbouwluktte datt onvoldoende. Deleerkrachtten werktten hard, maar de resulttatten gfingen stteeds verder achtterufitt.’

Intterventt fies

Paul van der Mede en Wfilma Bustter kfiezen ervoor om hett tteam acttfief mee tte nemen fin de nfieuwe onttwfikkelfingen. Samen mett deleerkrachtten werken ze de schoolvfisfie opnfieuw ufitt en bestteden ze aandachtt aan een goedefimplementtattfie van Schattkfistt en Kfijk. Hett ttaalonderwfijs krfijgtt prfiorfittefitt, vanwege definvloed van hettleesnfiveau op deleeropbrengstten bfij de andere vakken. Samen komtt de Bfiëncorf ttott vfier speerpuntten: woordenschatt en kennfis van de wereld, ttechnfischlezen, begrfijpend

‘He tt fi s be lang r fi jk da tt je n fie tt voo r je tteam u fi tt ren tt . Je z fi tt a l lemaa l fin deze l fde tt re fin . ’

^{Paul van der Mede}

lezen enleesplezfier. Onderttussenlatten ze hett onttwfikkelfingsgerfichtte onderwfijslos.

Woorden u fittbee lden en u fitt leggen

De kern van hett nfieuwe woordenschatt- onderwfijsfis‘de bettekenfis van nfieuwe woorden ufittleggen en ufittbeelden’, één van de dfidacttfische prfincfipes ufitt de metthode Mett woordenfin de weer. Juf Nficole van der Groen pastt dfitt ttoe:‘Ikleg woorden meerdere malen ufitt,fin dezelfde bewoordfingen. Daarnalaattfik ze zfien. De woorden‘polder’ en‘dfijk’ ttoonfik door een dfijk tte bouwenfin een bak mett zand en watter en ttelatten zfien hoe een polder wordtt gecreëerd.Ik vraag de kfinderen om

‘nett alsof’ mee tte graven en pompen. Veel woorden kunje op een of andere manfier ufittbeelden.’

28 29

‘U fi tt leggen en vee l he rha len , de k finde ren beg r fippen ze l f la tten u fi ttbee lden en daa rna ve rde r u fi ttb re fiden . ’

Nficole van der Groen,leerkrachtt

De B fiëncor f - Oostterhoutt

Deleerkrachtt zorgtt ervoor datt een nfieuw woord zo’n zeven keer tterugkomtt voordatt een nfieuw woordclustter geïnttroduceerd wordtt. Een woordclustter fis een groep woorden mett een bepaald bettekenfisverband(kofer, refizfiger, op vakanttfie). Leerkrachtten bouwen zelf woordclustters op vanufitt Schattkfistt, de dagelfijkse acttualfittefitt en de belevfing van hett kfind. Woordclustters kunnen ook ufitt de zaakvakken komen. Hett tteam probeerttfin alle vakken op deze manfier aandachtt tte bestteden aan de vergrottfing van de woordenschatt. Van elkeles kan een woordleersfittuattfie worden gemaaktt.

Begr fi jpend lezen b fi j andere vakken

De zoekttochtt naar een geschfiktte metthode voor begrfijpendlezenlevertt Nfieuwsbegrfip op.In 2007fis datt nog geen volledfige metthode. Daarom gebrufiktt de Bfiëncorf aanvullende ttekstten om de kerndoelen tte kunnen berefiken. Nfieuwsbegrfip slufitt volgens de school aan bfij de dagelfijkse acttualfittefitt van de kfinderen en bfiedtt ttevens een aanttal overzfichttelfijkeleessttrattegfieën. Leerlfingen vfinden hettleuk om mett acttuele onderwerpen bezfig tte zfijn en gaan zelf op zoek naar meerfinformattfie. In hettJeugdjournaal, de krantt enfin bfiblfiottheekboeken; overal komen ze de geleerde woorden ttegen.

Een ttweede opvallende keuzefis hett finttegreren van begrfijpendlezen en woordenschattfin hett zaakvakkenonderwfijs.

Alsleerlfingen moefilfijke woorden ufitt de ttekstt van een aardrfijkskundeles vooraf goed begrfijpen, dan kan deleerkrachtt ttfijdens delesfingaan op definhoud. Daarnaastt moedfigen deleerkrachtten leerlfingen aan om deleessttrattegfieën ufitt Nfieuwsbegrfip ookfin anderelessen ttoe tte passen.

Deleerkrachtt geef bfij begrfijpendlezen enfin de zaakvakkenlessenfinsttructtfiefin de leessttrattegfieën. Dfitt gebeurtt door hardop tte denken, deleessttrattegfieën voor tte doen en zelf ttoe tte passen. Datt doen de leerkrachtten ook bfij de sttrattegfieën voor woordenschatt:‘De dfijk heef een deel van de zee afgeslotten’, denkttjuf Nficole van der Groen hardop,‘…de dfijk…afgeslotten…

afslufitten….’ Ze wordtt onderbroken door Ikra, dfie verrastt ufittroeptt datt de Afslufittdfijk mfisschfien daarom wel de Afslufittdfijk heett.

Voor-koor-door lezen

De school pastt ook een prfincfipe ufitt hett ttechnfischlezen ttoe bfij de zaakvakken: voor-koor-doorlezen. Deleerkrachttleestt de ttekstt zelf hardop voor, vervolgenslezen deleerlfingen de ttekstt samen hardop en daarnalezen ze de tteksttfindfivfidueel. Juf Nficole:‘Deleerlfingen wettenfinmfiddels datt een ttekstt op deze manfier meesttal vanzelf dufidelfijker wordtt en hoeven nfiett metteen hun vfinger op tte stteken als zefietts nfiett snappen. Datt geef rustt en zelfverttrouwen.’

Resu lttatten

Paul van der Mede:‘We zfijn eenfingrfijpende veranderfing aangegaan en vroegen ons af: slaan de keuzes dfie we als school maken efigenlfijk wel aan bfij onzeleerlfingen?’ Om hfier achtter tte komen, bevroeg de school deleerlfingen onder meer over de werkvormen, hett boekenaanbod, de werkbladen en deleesbelevfing. Paul van der Mede:‘Over hett ttottaalbeeld kunnen we ttevreden zfijn. Defintterventtfies dfie we hebben doorgevoerd slaan gelukkfig ook aan bfij deleerlfingen.’ De ufittslaglaatt ook enkele aandachttspuntten zfien. Zo vfindenleerlfingen de ttekstten van de aanpak voor begrfijpendlezenfintteressantt, maar de werkbladen slaan nfiett aan. Hett plezfierfinlezen neemtt ttoe en bfij ttechnfischlezen zfijn ze posfittfief over hett samen oefenen, maar de ttekstten vfinden ze mfinder fintteressantt.‘Moofie aanknopfingspuntten voor verdere verbetterfing’, aldus Wfilma Bustter.

Bettere opbrengstten

Mett name op gebfied van begrfijpendlezen zfijn de resulttatten op de Cfitto Efindttoetts ffink gesttegen. Haalde de schoolfin hett verleden mett moefitte 60 procentt goed beanttwoorde vragen, delaattstte ttweejarenlfigtt dfitt stteeds rond de 75 procentt. Op de Bfiëncorf zfijn ze blfij mett deze resulttatten, maar noglang nfiett ttevreden.‘Vooral woordenschatt blfijf lasttfig, maar hettfis al veel better dan hett was. We gaan door mett hoogfinzetten en verbetteren.’

30 31

Bek fi jk ook hett f lmp je op www .onderw fi js finspectt fie .n l

Borg fing

De dfirecttfie van de Bfiëncorf heef een jaarcyclus opgezett dfie besttaatt ufitt doelen bepalen voor hett aankomende schooljaar, sttudfiedagen organfiseren en evalueren van hett berefiktte resulttaatt. Afspraken komenfin de klassenmap tterechtt en de ttaalcoördfinattorlett op hett nakomen ervan. Ook zfijn er regelmattfig bouwvergaderfingen, waarfin deleerkrachtten resulttatten en ervarfingen ufittwfisselen. Lesmatterfiaal wordtt systtemattfisch opgeslagen, zodatt een ander hett gemakkelfijk kan hergebrufiken. Paul van der Mede:‘Hett groottstte verschfil mett een paarjaar geledenfis datt we nu échtt samenwerken. We delen onze ervarfingen mett hett hele tteam, ook als hett ttegenzfitt. We vfieren goede resulttatten enlopen samen op. Datt werktt erg mottfiverend.’

Succesfacttoren

√ Doorlopende aandachtt voor fimplementtattfie

√ Deleerkrachtt denktt hardop en doett voor (modelfing)

√ Woordenschatt en begrfijpendlezen finttegrerenfin de zaakvakken

√ Woordenclustters slufitten aan bfij de acttualfittefitt en de zaakvakken

√ Samen hett belang van verbetterfingfinzfien

‘De om s lag d fie we gemaak tt hebben wa s gewaagd en fik ben tt ro tts da tt he tt é ch tt we rk tt . ’

^{Wfilma Bustter}

32

De B fiëncor f - Oostterhoutt

U fittge l fichtt

Woordenschattd fidactt fiek

Op scholen waar 20 procentt van de leerlfingen(of meer) een ttaalachttersttand heef, dfientt een grotte plaatts voor woordenschattonttwfikkelfingfingerufimd tte worden. Definspecttfie schrfijf nfiett voor op welke manfier datt moett gebeuren. Een bekende, veel gebrufiktte dfidacttfiek fis de vfierttaktt van Marfianne Verhallen. De vfierttakttfis verwantt aan hett dfirectte finsttructtfiemodel en besttaatt ufitt vfierfasen: 1. voorbewerken(acttfiveren van voorkennfis, conttextt scheppen, mottfiveren);

2. semanttfiseren(ufittleggen van de woordbettekenfis);

3. consolfideren(finoefenen van woord en bettekenfis);

4. conttroleren(nagaan of de woorden zfijn ontthouden).

In defase van hett semanttfiseren worden drfie elementten(de‘drfie ufittjes’) onderschefiden:

• ufittleggen (definfiëren, omschrfijven, voorbeelden geven);

• ufittbeelden (plaattje of voorwerp ttonen);

• ufittbrefiden (ttoevoegen van verwantte woorden).

Hettfis van belang datt de‘drfie ufittjes’ nfiett één voor éénfin vastte volgorde, maar stteeds afwfisselend en versttrengeld aan de orde komen.

Meerfinformattfie: Nulf, D. van den en M. Verhallen(2009). Mett woordenfin de weer. Prakttfijkboek voor hett basfisonderwfijs. Bussum: Couttfinho.

Begr fi jpend lezen b fi j andere vakken

Scholen zouden moetten bevorderen datt leerlfingen opgedane kennfis ook acttfief ttoepassenfin andere sfittuattfies.In hett waarderfingskader van deInspecttfie van hett Onderwfijsfis hfiervoor eenfindficattor opgenomen.

De Bfiëncorf brengtt dfittfin de prakttfijk bfij de zaakvakken. Deleerkrachtten sttfimuleren leerlfingen om deleessttrattegfieën dfie ze leren bfij begrfijpendlezen, ttoe tte passen bfij hettlezen van ttekstten bfij de zaakvakken. Hettfis belangrfijk dattleerlfingen

de belangrfijkstteleessttrattegfieën auttomattfiseren en routtfine krfijgenfin hett ttoepassen ervan. Datt kan bfijvoorbeeld bfij de zaakvakken, maarfin prfincfipe bfij elke ttekstt dfie behandeld wordtt. Deleerkrachtt kan hett ttoepassen vanleessttrattegfieën bfij andere vakken op verschfillende manfieren sttfimuleren. Hfij kan hardop denkend voorlezen en de sttrattegfieën voordoen. Leerlfingen kunnenfin duo’slezen en hardop verwoorden watt ze denken of hulpkaartten mett sttrattegfieën gebrufiken. Meerfinformattfie: Förrer, M. en K. van de Morttel(2010). Lezen…denken…begrfijpen! Handboek begrfijpendlezenfin hett basfisonderwfijs. Amersfoortt: CPS.

34

Naam - d firectteur

Naam - coörd finattor Leer l fi jn Taa l /MT l fid Ina Do ldersum - locatt fie le fider

H fi lde T fimmerman - ttaa lcoörd finattor

P lanmatt fig werken fin een ttaa lr fi jke omgev fing

bewus ttwo rd fing tteam · opb rengs ttge r fi ch tt we rken · ttaa l- en woo rdens cha tthoeken · woo rdens cha tt · tte chn fis ch lezen

De D r fiesp rong N fieuw lande

52 leer l fingen

3 groepen

5 leerkrachtten

Openbaar

Schoo lgroep 3

De Dr fiesprong - N fieuw lande

Aan le fid fing

Basfisschool De Drfiesprongfin hett Drenttse Nfieuwlandefis een echtte plattelandsschool. De schoollfigttfin een klefine dorpskern, omgeven door wefilanden en wegen mett lange rfijen bomen. De bewoners spreken hettlokale dfialectt, mett kortte zfinnen en wefinfig woorden. De groepen besttaan ufitt drfie ttott ttwaalfleerlfingen, verdeeld over een onderbouw-, mfiddenbouw- en bovenbouwklas.

Lage leesscores

LocattfielefiderIna Doldersum:‘Vfijfjaar geleden waren deleesscores op onze school nfiett goed. Hoewel onzeleerlfingen voor begrfijpendlezen allemaal een A, B of hoge C scoorden, was datt voor ttechnfisch lezen(AVI en DMT) en spellfing wel anders.’

Ina Doldersum beslufitt efcfiëntter en doelgerfichtter tte gaan werken mett hett leerlfingvolgsystteem. Ze analyseertt de ufittkomstten van de halfaarlfijkse ttoettsen en doett datt nfiett alleen opleerlfingnfiveau, maar ook op groeps- en schoolnfiveau. Hett wordtt dufidelfijk datt hett roer om moett, op alle nfiveaus.

De Drfiesprongfis een van de veerttfien basfisscholen van hett besttuur Openbaar Prfimafir Onderwfijs Hoogeveen. Bfinnen hett besttuurfis breed draagvlak voor hett verbetteren van de kwalfittefitt van hett ttaalonderwfijs. De Drfiesprong krfijgtt de kans tte sttartten mett een ttaalpfilott. Samen mett ttaalcoördfinattor Hfilde Tfimmerman sttelttIna Doldersum een ttaalbelefidsplan op.

‘He tt fi s e figen l fi jk zo gewoon wa tt we doen , da tt je soms ve rgee tt hoe he tt wa s… ’

^{Ina Doldersum}

Intterventt fies

De Drfiesprongformuleertt doelsttellfingen en voertt op ttwee gebfieden veranderfingen door:

Organfisattorfisch

• oplefiden van een ttaalcoördfinattor

• finzett van een onderwfijsassfisttentt

• kennfisoverdrachtt door ttaalcoördfinattor en daardoor bewusttwordfing tteam

• stterk onderwfijskundfig lefiderschap

• bettere analyse van de opbrengstten op leerlfing-, groeps- en schoolnfiveau

• vergrotten ouderbettrokkenhefid Taalonderwfijs

• finvoeren metthodfiek Zoleerje kfinderen lezen en spellen

• werken mett dfirectte finsttructtfie en een dfidacttfiek voor woordenschatt(vfierttaktt)

• planmattfig werken aan ttechnfisch lezen, woordenschatt, begrfijpendlezen en spellfing

• creëren van rfijke leeromgevfing mett behulp van Kansrfijke Taalhoeken

‘He tt roe r moes tt om , en we l op a l le n fiveau s . ’

Ina Doldersum

Rustt en aandachtt

Hfilde Tfimmermanfis sfinds 2007 als ttaalcoördfinattor bettrokken bfij de veranderfingenfin hett ttaalonderwfijs op De Drfiesprong. Ze zorgtt voor kennfisoverdrachtt aan hett tteam, bezoektt de klassen en coachtt deleerkrachtten. Door de komstt van een onderwfijsassfisttenttfisfin de onderbouwgroepen ttfijdens definsttructtfie meer rustt onttsttaan. De onderwfijsassfisttentt bestteedtt exttra ttfijd aan de rugzakleerlfing ufitt groep 2 en geef pre-tteachfing. Ze neemtt groep 1 dagelfijks mee om bufitten tte spelen, zodatt deleerkrachtt aan de leerlfingenfin groep 2 en 3leesfinsttructtfie kan geven. Deleerlfingen van groep 2 doen namelfijk mee mett deleesfinsttructtfie voor de finsttructtfiegevoelfigeleerlfingen ufitt groep 3.

38 39

‘Lee r l fingen we rken samen , le ren van

e lkaa r en k r fi jgen

on ttw fikke l fing skan sen op hun e figen n fiveau en naa r hun e figen fin tte resse . ’

^{Hfilde Tfimmerman}

De Dr fiesprong - N fieuw lande

Voorbee ldfunctt fie

Bfij deleerkrachttenfis hett bewusttzfijn van hun voorbeeldfuncttfiefin hett ttaalgebrufik als belangrfijk tthemafingezett. Hfilde Tfimmerman:‘Veel kfinderen pratten van hufis ufitt dfialectt of ze gebrufiken heel kortte zfinnen.’ Deleerkrachttenletten goed op hun efigen ttaalgebrufik en spreken correctt Nederlands. Daarnaastt sttfimuleren ze hett ttaalgebrufik van deleerlfingen door hen veel spreekrufimtte tte geven en hen feedback tte geven op hun ttaalgebrufik.Ina Doldersum’voedtt’ datt bewusttzfijn op basfis van scherpfinzfichttfin de ttoettsresulttatten, zowel opleerlfingnfiveau als op groeps- en schoolnfiveau. Deleerkrachtten van De Drfiesprong bettrekken ouders meer bfij de ttaalopdrachtten van hun kfinderen en vragen aandachtt voor voorlezen en hett ttaalgebrufik tthufis.

Taa lr fi jk

De Drfiesprong kfiestt voor Zoleerje kfinderen lezen en spellen. Deze metthodfiek bfiedtt letters, klankgebaren enlettercattegorfieën dagelfijks enfin een vastte sttructtuur aan. Deleerkrachtten werken volgens hett model van de dfirecttefinsttructtfie. Als geheugenstteunttje hangen defasen van hettfinsttructtfiemodelfin alle klassen aan de muur. Voor begrfijpendlezen zfijn delessen geheelleerkrachttgebonden. Deleerkrachtt geef hett goede voorbeeld enfis voor de leerlfingen hett‘model’ waarmee zfij zelf leren denken en handelen ttfijdens hettlezen. De Drfiesprong wfilleerlfingen een rfijke leeromgevfing bfieden vfia dettaalhoeken van Kansrfijke Taal: de woordenschatthoek, de lekker-lfiggen-lezen-hoek, defintteressantte boekenhoek, de gedfichttenhoek, de lufistterhoek en de wenskfistt.In dfie hoeken

ttonenleerlfingen hun werk, bekfijken ze hett werk van een ander en doen ze nfieuwe kennfis op. Hfilde Tfimmerman:‘Leerlfingen werken samen,leren van elkaar en krfijgen onttwfikkelfingskansen op hun efigen nfiveau en naar hun efigenfintteresse.’

Woordenschatt

De Drfiesprong doett er alles aan om de woordenschatt van deleerlfingen tte vergrotten. Overalfin de school hangen labels mett daarop de naam van hett bettrefende voorwerp. Definsttructtfie voor woordenschattonderwfijs gaatt volgens hett dfidacttfisch model van de vfierttaktt.In elke groepfis een woordenschatthoek waarmee de kfinderen woorden oefenen. Deze woordenschatthoek wordtt vooralfingezettfin defase van hett semanttfiseren. De

leerkrachttlegtt moefilfijke woorden ufitt enleertt de kfinderen sttrattegfieën om zelf woordbettekenfissen tte achtterhalen. De moefilfijkstte woorden gaanfin de

‘moefilfijkewoordenpott’ en wordenlatter herhaald(consolfideren). De pott heef ook een plaattsfin de woordenschatthoek.

Aandachtt voor ttechn fisch lezen

Om hett ttechnfischlezen tte verbetteren zett De Drfiesprong de volgende mfiddelenfin:

• veel aandachtt voor begfinnende geletterdhefidfin groep 1 en 2(o.a. fonemfisch bewusttzfijn)

• doorgaande lfijn fin aanbod ttechnfisch lezen

• werken volgens de prfincfipes van Samen Better Lezen(ttuttorlezen)

• fiedereen leestt mfinfimaal een kwarttfier per dag, bfijvoorbeeldfin delekker-lfiggen- lezenhoek

Resu lttatten

Hfilde Tfimmerman somtt mett enfige ttrotts hett rfijttje verbetterfingen op.

Aanbod groep 1 en 2: er wordtt planmattfiger en doelmattfiger gewerktt, mett meer aandachtt voor fonemfisch bewusttzfijn.

Aanbod groep 3: erfis exttraleesttfijd, exttra

finsttructtfie(ook voor spellfing), pretteachfing voor zwakkeleerlfingen, meer rustt ttfijdens definsttructtfie, de zwakkerelezers krfijgen meer aandachtt vfia een leesmoeder.

Aanbod groep 3ttott en mett 8: ttuttorlezen, de gesttructtureerde werkwfijze van Samen Better Lezen mett dufidelfijke afspraken en rol- en ttaakverdelfingen brengtt rustt voor deleerkrachtten en deleerlfingen, ouders doen acttfief mee door tthufis meer voor ttelezen en ttaalwerksttukken van hun kfind ufitt de ttaalhoeken ttwee keer perjaar van commenttaar tte voorzfien.

Hoge scores

De Cfittoscores op De Drfiesprong zfijn door de fintterventtfies stterk verbetterd. De resulttatten van de AVI-scores gaan van 57 procentt voor A, B en hoge C naar 92 procentt, de A-, B- en hoge C-resulttatten van de DMT gaan van 79 procentt naar 93 procentt, de spellfingresulttatten van 76 procentt naar 87 procentt.

40 41

‘P lanma tt fig

we rken , eva lue ren en b fi j s tte l len

b finnen he tt

ttaa lbe le fid hebben e ch tt resu l ttaa tt

opge leve rd . ’

Ina Doldersum

Bek fi jk ook hett f lmp je op www .onderw fi js finspectt fie .n l

Woordenschatt komttfin de eerstte mettfing metteen ufitt op 85 procentt.‘Voor begrfijpend lezen zfijn we van 100 procentt naar 94 procentt gegaan. Datt vfinden we heel vervelend. Maar de analyseslatten precfies zfien waar datt door komtt, dus we wetten watt we er aan moetten doen’, aldusIna Doldersum.

Borg fing

‘We hebbenfin kortte ttfijd veel veranderfingen doorgevoerd’, zegttIna Doldersum. Hett komende schooljaar gebrufiktt De Drfiesprong om de verworvenheden vastt tte houden en de punttjes op defi tte zetten. De school conttfinueertt de nfieuwe werkwfijze enfin hett tteamoverleg sttaatt consolfiderfing van de efigen dfidacttfische kennfis en vaardfigheden op hett programma.Ina Doldersum:

‘Hett planmattfige werken, evalueren en bfijsttellen bfinnen hett ttaalbelefid heef resulttaatt opgeleverd. Ook hett systteem van kennfisoverdrachtt, klassenbezoeken en coachfing blfijven we ufittvoeren.’ De Drfiesprong heeffin kortte ttfijd een sttevfige basfis neergezett waar ze verder mee kan.

‘Hettfis efigenlfijk al zo gewoon watt we doen, dattje soms vergeett hoe hett was.’

Succesfacttoren

√ Oplefiden ttaalcoördfinattor belangrfijk voor de borgfing van verbetterfingsacttfivfittefitten

√ Keuze voor een onderwfijsassfisttenttfin plaatts van een exttraleerkrachtt

√ Gegroefid bewusttzfijn vanleerkrachtten en ouders

√ Rfijkeleeromgevfing mett ttaalhoeken

√ Dufidelfijke opbouwfin ttechnfischlezen van groep 1 ttott en mett groep 8

42

De Dr fiesprong - N fieuw lande

V lott leren lezen

Vlottlezenfis de vaardfighefid om een ttekstt nauwkeurfig, auttomattfisch en snel ttelezen, zonder problemen bfij de woordherkennfing. Vlott kunnenlezen vergemakkelfijktt en onderstteuntt hett begrfijpendlezen. Zwakke lezersfin groep 4 en 5 hebben hfiervoor vaak exttra onderstteunfing nodfig.

De Drfiesprong werktt onder meer mett ttuttorlezen vfia Samen betterlezen. Hfierbfij lezen deleerlfingen afwfisselend mett een ttuttor een ttekstt hardop. Hettfis belangrfijk datt zwakkelezersfeedback krfijgen en datt ze over definhoud van de ttekstt kunnen pratten. Ook herhalfingfis efecttfief om hett vlottlezen tte bevorderen.

Hett blfijktt datt kfinderen betterleren als ouders bettrokken zfijn bfij hett werk van hun kfind op school. Bfij hettlezen kunnen ouders fin overleg mett de school bfijvoorbeeld tthufis ook acttfivfittefitten doen.

Meerfinformattfie: A. Smfitts(2003). Leesbegelefidfingfin doorgaandelfijn. Taal Lezen prfimafir, nr. 9

Vrfies, P. de, Gelderblom, G. en Cfijvatt,I. (2009).Leren doen we samen, Amersfoortt: CPS

U fittge l fichtt

Taa lr fi jke leeromgev fing

Op scholen waar 20 procentt van de leerlfingen(of meer) een ttaalachttersttand heef, beoordeeltt deInspecttfie van hett Onderwfijs of deleeromgevfing voldoende ttaalrfijkfis. Deze moett zowel ufittnodfigend zfijnfingerfichtt als hett ttaalgebrufik van de leerlfingen onderstteunen. Denk hfierbfij aan eenlees-schrfijfoek, een verttelttafel of verttelsttoel of eenletter- en woordmuur fin de onderbouw. Suggesttfies voor de bovenbouw: een boekenhoek, een leeshoek mett ttekstten vanleerlfingen, een tthemattafel mett woordclustters, faps mett denkschema’s overlees- en schrfijfsttrattegfieën en computters. De Drfiesprong bestteedtt bfijzondere aandachtt aan deleeromgevfing en geef hfiermee de ttaalonttwfikkelfing van haar leerlfingen een exttrafimpuls. De school gebrufiktt Kansrfijke Taalhoeken van hett projectt Kansrfijke Taal. Elke ttaalhoek rfichtt zfich op hett realfiseren van bepaalde ttalfige doelen. De Drfiesprong heef bfijvoorbeeld hoeken fingerfichtt waar hett accenttlfigtt op hett semanttfiseren en consolfideren van nfieuwe begrfippen.

Meerfinformattfie: Inspecttfie van hett Onderwfijs(2009). Toezfichttkader 2009. Prfimafir onderwfijs – voorttgezett onderwfijs. Uttrechtt: Inspecttfie van hett Onderwfijs. Sttfichttfing Kansrfijke ttaal: www.kansrfijkettaal.nl

44

Naam - d firectteur

Naam - coörd finattor Leer l fi jn Taa l /MT l fid Herman L fie faartt - d firectteur

Chr fistt fiaan Rex - ad junctt-d firectteur

Annett Baa lbergen - finttern bege le fider en leerkrachtt

300 leer l fingen 25 leerkrachtten 12 groepen

Prottesttantts-chr fistte l fi jk Schoo lgroep 2

De latt hoger leggen

doe len s tte l len voo r resu l tta tten · ttoepassen

coöpe ra tt fieve we rkvo rmen · efe c tt fieve fins tt ru c tt fie

De Regenboog

He l levoe tts lu fis

De Regenboog - He l levoetts lu fis

Aan le fid fing

Tott 2005legde de Regenboogschool vooral de nadruk op hett pedagogfisch klfimaatt. Mett veel aandachtt voor zorg en begelefidfing, creattfieve vakken en excursfies verzorgde een bevlogen tteam hett onderwfijs. Andere scholen kwamen zelfs kfijken hoe de Regenboogschool datt aanpaktte. Dfirectteur Herman Lfiefaartt:‘We vonden hett belangrfijk datt onzeleerlfingen lekkerfin hun vel zatten, daarom werktten we onttwfikkelfingsgerfichtt. Ons prfimafire doel was datt de kfinderen zfich vefilfig en gezfien voelden. Daar werktten we mett hartt en zfiel aan. We zagen wel datt deleerresulttatten achtterbleven. Maar hoe we ook ons bestt deden, we kregen de resulttatten nfiett omhoog. Dfitt had ttott gevolg datt de finspecttfie onsfin 2006 als ´zeer zwak´

beoordeelde.’

Idea len op de he l l fing

‘Hett oordeel van definspecttfie had een enormefimpactt op hett tteam’, vertteltt Annett Baalbergen.‘Hettleek alsof al onzefidealen op de hellfing sttonden. Mensen reageerden verslagen; zo hard werken en dan nog zfijn de resulttatten nfiett goed. Maar hett was ook een eye opener.’ Chrfisttfiaan Rex:‘Ik ben me gaan verdfiepenfin ttoettsen en opbrengstten. En watt bleek? Wfij sttreefden alttfijd naar een gemfiddeld nfiveau C, maar op grond van de kenmerken van onzeleerlfingen zouden we efigenlfijk een hoger nfiveau mogen verwachtten. We beschouwden hett als een gegeven als eenleerlfing nfiett zo goed scoorde. We sttonden er eerlfijk gezegd geen momentt bfij sttfil datt hett wel eens aan onze aanpak konlfiggen. We hebben al dfie ttfijd tte laagfingezett. We wetten nu datt we, als we hett op een andere manfier aanpakken, veel meer ufitt onzeleerlfingen kunnen halen.’

‘We vo lgden de k finde ren fin hun on ttw fikke l fing , maa r waa r w fi lden we e figen l fi jk naa r ttoe? ’

^{Herman Lfiefaartt}

Intterventt fie

Efind 2006 beslufitt de Regenboogschool ttott een aanttal gefaseerdefintterventtfies: Fase 1

• resulttaattgerfichtt werken aan hogere sttreefdoelen

• finttroducttfie van dfirectte finsttructtfie

• verkennen coöperattfieve werkvormen Fase 2

• meer ttaalttfijd: 600 ttaalmfinutten per week

• schoolbrede finzett van drfie coöperattfieve werkvormen

• nfieuwe ttaalmetthoden

Herman Lfiefaartt:‘Om de veranderfing fin gang tte zetten, kozen we als eerstte voor ttaal enlezen. Wantt daar proftteren leerlfingen ook van bfij de zaakvakken. We begfinnen elk dagdeel mett een halfuur

‘Op g rond van de kenme rken van onze

lee r l fingen zouden we een hoge r n fiveau mogen ve rwa ch tten . ’

^{Chrfisttfiaan Rex}

lezen. Datt doen wefin alle groepen. We hebben nfieuwe metthodenfingevoerd (Esttafette,Nfieuwsbegrfip enTaaljournaal) en werken nu mett ambfittfieuze sttreefdoelen.’

Schoo lmon fittor

Chrfisttfiaan Rex:‘Om ook over een langere perfiode overzfichtt tte houden op de doelen en resulttatten, hebben we een schoolmonfittor onttwfikkeld. Dfitt fis een overzfichtt van de resulttatten van alle groepen en de onttwfikkelfing dfie ze doormaken. Daarop zfien wefin één oogopslag hoe de groepen ervoor sttaan, waar de aandachttspunttenlfiggen en waar we op moetten stturen. Op basfis van deze monfittor maken wefin hett managementteam een dfieptteanalyse; vragen over nader onderzoek, conclusfies en aanbevelfingen.

48 49

‘We hebben ze l fs on s god sd fiens ttonde rw fi j s voo r de ttaa l lessen ve rs choven . Da tt zeg tt wa tt , a l s ch r fi s tte l fi jke s choo l ! ’

^{Herman Lfiefaartt}

De Regenboog - He l levoetts lu fis

De ufittkomstten van de analyse bespreken we mett hett tteam. Hett geef een goed beeld van waar we sttaan en waar we naar ttoe wfillen.’

Houvastt

Herman Lfiefaartt:‘We beslotten delatt een sttuk hoger tteleggen. We hebben als sttreefnfiveau vaardfighefidsscores vasttgestteld dfie hogerlfiggen dan hett nfiveau C waar we eerstt mee werktten.’ Maar watt fis er voor nodfig om dfie sttreefdoelen tte berefiken? De Regenboogschool kfiestt voor hett dfirecttefinsttructtfiemodel om de leerkrachtten meer houvastt tte bfieden. Deleerkrachtt begfintt elkeles mett een tterugblfik: watt hebben we de vorfige les gedaan en geleerd? Dan noemtt de leerkrachtt deleerdoelen van de nfieuwe les. Sommfigeleerlfingen hebben baatt bfij een korttefinsttructtfie en zelfsttandfig werken, anderen bfij een verlengdefinsttructtfie en meer begelefidfing. Aan hett efind van de les evalueertt deleerkrachtt of de doelen behaald zfijn.

Tour de F rance

Een ander houvastt bfiedtt hett zogenaamde convergentte dfiferenttfiattfiemodel. Herman Lfiefaartt:‘Wfij hebben hett over hett‘Tour de France-model’. We sttartten deles mett de hele groep, dfiferenttfiërenfin finsttructtfie en zelfsttandfig werken, en slufitten gezamenlfijk af. Hett pelotton sttartt ttelkens samen aan een nfieuwe ettappe, een nfieuw leersttofonderdeel. We proberen de groep zoveel mogelfijk bfij elkaar tte houden. Vroegerlfietten weleerlfingen tte veellos om fin hun efigen ttempo tte werken.’

Coöperatt fieve werkvormen

De school wfil de bettrokkenhefid van leerlfingen vergrotten. Wanttleerlfingenleren meer en zfijn acttfiever bettrokken bfij deles als ze nfiett alleen van deleerkrachtt, maar ook van elkaarleren. Daarom verkentt de Regenboogschool een aanttal coöperattfieve werkvormen. Hett maaktt hett voor de leerkrachtt makkelfijker om varfiattfie aan tte brengenfin delesopbouw. Ufittefindelfijk kfiestt de school voor drfie vormen:

Denken – delen – ufittwfisselen: leerlfingen denken na over een vraag van de leerkrachtt, vervolgens delen ze hun efigen anttwoord mett een andereleerlfing en tten slotte wfisselen zefin de hele groep hun anttwoorden ufitt.

Werkenfin duo’s: leerlfingen werkenfin ttweettallen aan opdrachtten, waarbfij om beurtten de één hardop denktt en de ander acttfieflufisttertt en tterugkoppeltt.

Mystterfieuze dozen: een werkvorm mett vele ttoepassfingen. Een voorbeeld:fin ttwee dozen sttoptt deleerkrachtt verschfillende objectten.In de ene doos bfijvoorbeeld voorwerpen dfie begfinnen mett deletter B. Deleerlfingen moetten door hardop tte denken achtterhalen watt hett ordenend prfincfipefis.

Resu lttatten

Na de omslag prestteertt de Regenboogschool eerstt vooral op ttechnfischlezen better. Sfinds 2008 zfijn de efindopbrengstten weer voldoende. Erfis meer rusttfin de klas,leerlfingen wetten better waar ze aan ttoe zfijn. De coöperattfieve werkvormen zorgen er voor datt ze zfich gehoord voelen. Ze hoeven nfiett tte wachtten ttott dejuf of meestter zefietts vraagtt, maar komenfin duo’s zelf aan hett woord. Dankzfij de coöperattfieve werkvormen zfijn ze meer bettrokken bfij deles. Datt draagtt bfij aan bettere resulttatten; een resulttaatt waar, behalveleerkrachtten, ook de leerlfingen zelf blfij mee zfijn.

Deleerkrachtten voelen zfich nu zelf meer veranttwoordelfijk voor de resulttatten van hun leerlfingen. Annett Baalbergen ttrektt zfich de analyse van ttoettsgegevens bfijvoorbeeld persoonlfijk aan.

‘Na een ttoettsufittslag vraagfik me af wattfik zelf kan doen om de resulttatten omhoog tte krfijgen.Ik ben er nu op gerfichtt hett bestte ufitt deleerlfingen tte halen.In plaatts van consttatteren datt de eneleerlfing veerttfig woorden per mfinuuttleestt en de andere vfijffig, doefik er nu mfijn bestt voor datt ze allemaal zesttfig woorden per mfinuutt halen.’

50 51

‘A l s je hoge doe len s tte l tt en je we rk tt e r samen ha rd aan , dan z fie je da tt lee r l fingen d fie doe len wé l be re fiken . ’

^{Chrfisttfiaan Rex}

Bek fi jk ook hett f lmp je op www .onderw fi js finspectt fie .n l

Borg fing

Hoe houdtt de school de berefiktte resulttatten vastt? Nafiedere ttoettsronde maken we een schoolanalyse en een analyse van de Cfitto- gegevens’, vertteltt Herman Lfiefaartt.‘Datt resultteerttfin een dfieptteanalyse, waarufitt ook zorgsfignalen zfichttbaar worden. Al deze gegevens verwerken wefin de schoolmonfittor. Op basfis hfiervan maken we een onderzoeksplan mett verbetterpuntten. Bfij de volgende ttoettsronde evalueren we deze weer. Toettsen en evalueren zfijn onze finsttrumentten geworden om tte blfijven stturen op de gewenstte doelen.’ Chrfisttfiaan Rex:‘Je merktt nfiett alleen een omslagfin de klassen, maar ookfin de tteamvergaderfingen. De agendafis veranderd, we werken veel resulttaattgerfichtter. Doordatt de resulttatten op kortte ttermfijn al zfijn verbetterd, ervaartt fiedereen een gevoel van ttrotts. Datt mottfiveertt enorm om de volgende sttap tte zetten.’

Le fiderschap

Herman Lfiefaartt heef als dfirectteur de perfiode voor en na de omslag meegemaaktt. Wattfis er voor hem veranderd?‘Een grotte veranderfing zfittfin hett soorttlefiderschap datt nodfigfis, van beheersmattfig naar onderwfijskundfig lefiderschap.

Hettfis nu mfijn ttaak om mensen tte mottfiveren, vfisfie tte onttwfikkelen en hett tteam goed aan tte stturen. We zfijn aan hett zoeken naar een balans ttussen resulttatten en opbrengstten aan de ene kantt en aandachtt voor creattfivfittefitt aan de andere kantt. Datt vfinden we ook belangrfijk. Erfis rustt gekomen en daardoor blfijf er ook weer ttfijd over voorleuke acttfivfittefitten.’

Succesfacttoren

√ Hogere sttreefdoelen

√ Effecttfievefinsttructtfie

√ Convergentte dfifferenttfiattfie

√ Ufittbrefiden ttaal-leesttfijd

√ Coöperattfieve werkvormen

√ Culttuuromslag: effficfiëntter, effecttfiever en doelgerfichtter

52

De Regenboog - He l levoetts lu fis

Convergentte d fiferentt fiatt fie

Een school moett haar onderwfijs zodanfigfinrfichtten dattleerlfingen een ononderbroken onttwfikkelfingsproces kunnen doorlopen. Hett moett ttevens afgesttemd worden op de voorttgang fin de onttwfikkelfing vanleerlfingen. Aangezfien nfiett alleleerlfingen hettzelfde zfijn, dfienenleerkrachttenfin hunlessen tte dfiferenttfiëren. Tfijdenslesbezoeken gaatt definspecttfie na ofleerkrachtten dfitt planmattfig doen ttfijdens definsttructtfie- en verwerkfingsfase van deles.

Voor zwakkereleerlfingenfis een systteem van convergentte dfiferenttfiattfie efecttfiever dan een systteem waarbfij deleerlfingen fin hun efigen ttempo en op hun efigen nfiveau delessttof doorlopen(dfivergentte dfiferenttfiattfie). Dfittlaattstte heef als gevolg datt de verschfillen ttussenleerlfingen verder ttoenemen. Bfij convergentte dfiferenttfiattfie proberenleerkrachtten de groep zoveel mogelfijk bfij elkaar tte houden en passen zfij dfiferenttfiattfie ttoe door voorfinsttructtfie of verlengdefinsttructtfie tte geven en gebrufik tte maken van bfijvoorbeeld mfinfimumprogramma’s en exttra ufittdagende programma’s.

Meerfinformattfie: K. Vernoofij(2007).

Efecttfiefleesonderwfijs nader bekeken. Technfisch Lezen, Woordenschatt en Leessttrattegfieën.In samenhang. Uttrechtt: PO-raad.

U fittge l fichtt

Opbrengsttger fichtt werken

Een opbrengsttgerfichtte basfisschool voldoett aan een aanttal specfifeke kenmerken en

‘werktt systtemattfisch en doelgerfichtt aan hett maxfimalfiseren vanleerlfingpresttattfies’. De school:

• stteltt dufidelfijke doelen voor alle leerlfingen;

• heett leerkrachtten dfie wetten watt ze hun groep moettenleren;

• sttemtt hett onderwfijs af op watt leerlfingen nodfig hebben;

• analyseertt problemen van leerlfingen dfie doelen nfiett halen;

• verhelptt problemen door een goede leerlfingenzorg;

• gaatt jaarlfijks na hoe alle groepen prestteren;

• verbettertt zfich snel als presttattfies ttegenvallen.

Een goede analyse van ttoettsresulttatten fis een belangrfijke voorwaarde voor opbrengsttgerfichtt werken. Vrfijwel alle scholen wetten veel over de presttattfies van hunleerlfingen, maar wetten vaak nfiett hoe ze dfie gegevens kunnen gebrufiken om presttattfies tte verbetteren. Leerlfingvolgsysttemen bfieden hfiervoor allerlefi mogelfijkheden, zoals hett maken van ttrendanalyses en dwarsdoorsneden of hett berekenen van hettleerrendementt. Hettfis raadzaamfinttern begelefiders en leerkrachtten de gelegenhefid tte geven zfich hfierfin tte scholen.

Meerfinformattfie: Inspecttfie van hett Onderwfijs(2010). Opbrengsttgerfichtt werkenfin hett basfisonderwfijs. Uttrechtt:Inspecttfie van hett Onderwfijs.

54

Naam - d firectteur

Naam - coörd finattor Leer l fi jn Taa l /MT l fid Hüsey fin Kü lcü - d firectteur

Sahure Seymen-Durmaz - finttern bege le fider onderbouw Ender Sürme l fi - finttern bege le fider bovenbouw

300 leer l fingen 16 groepen 25 leerkrachtten Is lam fitt fisch Schoo lgroep 7

Gewoon goed onderw fi js fis n fiett genoeg

u fi ttb re fiden woo rdenscha tt · ex tt ra tt fi jd voo r ttaa l en lezen · fin ttens five ren en aanpassen regu l fie r ttaa l- en leesaanbod · oude rbe tt rokkenhe fid

E l Hab fib

Maas tt r fich tt