De Staat van het Middelbaar Beroepsonderwijs 2019
Samenvatting
Stijgende lijn Met studenten in het mbo gaat het steeds beter. Ze stromen hoger in en halen steeds vaker een diploma op een hoger niveau. Het diplomarendement neemt toe en de arbeidsmarktkansen voor mbo’ers zijn meestal goed. In veel sectoren is namelijk een grote vraag naar goede vakmensen.
Kansengelijkheid onder druk De kans om het mbo gediplomeerd te verlaten is sterk afhankelijk van factoren zoals geslacht, (migratie)achtergrond en opleidingsniveau.
Zo heeft een man met een niet-westerse migratieachtergrond die begint aan een niveau 1- of 2-opleiding aanzienlijk minder kansen op succes in de opleiding dan een vrouw zonder migratieachtergrond die aan een opleiding op niveau 3 of 4 begint.
Focus examencommissies moet breder
Examencommissies zijn soms te veel gericht op het admini- stratieve proces van diplomeren, terwijl het zicht op bijvoor- beeld afname en beoordeling veel kan blootleggen over waar het nog aan schort in de examinering. We zien dat examen- commissies hier nog te weinig naar kijken.
Arbeidsmarktrelevantie van opleidingen De vraag naar arbeidskrachten en het aanbod van mbo’ers sluiten niet altijd op elkaar aan Vooral in de sector techniek is de vraag groter dan het aanbod. In andere sectoren is dat andersom.
Daarnaast ontwikkelen beroepen zich inhoudelijk snel.
Sommige beroepen zullen in de toekomst niet meer bestaan.
Het is voor studenten lastig dat het onderwijs soms achter- loopt op de ontwikkelingen in een beroep. De aansluiting van de lessen op school en de werkzaamheden in de bpv moet beter. In de techniek en de zorg zijn wel veel initiatieven om de samenwerking tussen het onderwijs en het werkveld in de regio te versterken.
Vraag naar flexibel onderwijs De derde leerweg in het niet-bekostigd onderwijs voorziet in een behoefte van volwassen studenten die, naast werk en gezin, studeren.
Deze vorm van onderwijs hoeft niet te voldoen aan de wettelijk voorgeschreven minimale studieduur en de uren- norm. Daardoor biedt deze leerweg maatwerk aan studenten die die flexibiliteit nodig hebben.
Inrichtingseisen leggen druk op entreeonderwijs Het aanbieden van het hele kwalificatiedossier, inclusief de keuzedelen, en de wettelijk voorgeschreven minimale studieduur zorgen voor tijdsdruk bij de entreeopleidingen.
De doelgroep is zeer divers, zowel naar leeftijd als naar achtergrondkenmerken. Het ontbreekt aan de flexibiliteit om het onderwijs passend te maken voor de diverse doelgroepen.
Een entreeopleiding heeft twee functies: kwalificeren voor mbo-niveau 2 of gerichte voorbereiding op de arbeidsmarkt.
Vooral de laatste functie moet nog beter worden ontwikkeld.
Dan kan het volgen van een entreeopleiding een positieve arbeidsmarktgerichte bijdrage leveren aan studenten die niet doorstromen naar niveau 2. Betere loopbaanbegeleiding sluit hier naadloos bij aan.
Zicht op onderwijs- en examenkwaliteit moet beter Op de instellingen leidt het kwaliteitszorgsysteem niet altijd tot beter onderwijs voor de student. Bij besturen die de kwaliteitszorg niet voldoende op orde hebben, ontbreekt regelmatig het zicht op de gerealiseerde onderwijs- en examenkwaliteit. Hoe is de kwaliteit van de lessen, van de bpv, van de studieloopbaanbegeleiding en van de intake?
Besturen kunnen daar vaak geen antwoord op geven.
Kengetallen
• Studenten in bekostigd mbo: 507.000 - waarvan BOL: 377.000 - waarvan BBL: 121.000 - waarvan examendeelnemers: 9.000
• ROC’s: 42
• AOC’s: 10
• Vakinstellingen: 11
• Overige instellingen: 1
• Opleidingen met oordeel Zeer zwak: 6
Infographic
Sfteeds meer sftudenften sftromen uift meft een diploma daft pasft bij heft niveau van hun vooropleiding. Ruim de helft haalft een diploma op daft niveau en bijna 16 procenft boven daft niveau.
Meer d ip loma ’ s op passend n iveau
M idde lbaar beroeps -
onderw i js
Meer mbo sftudenften ronden succesvol hun opleiding af. Vooral heft rendemenft van de sftudenften meft een nieft-wesfterse migraftieachftergrondis sfterk gesftegen.
S ft i jg ing d ip lomarendemen ft
S ftar ftkwa l ifica ft ie cruc iaa l
Gediplomeerde mbo’ers hebben vaker werk en hebben minder vaak een uiftkering dan mbo-verlafters zonder diploma. Daft geldft voor alle opleidingsniveaus.
Bij de kwalifteiftsborging en de afname en beoordeling van examens zijn verbefteringen nodig. Hier zijn de examencommissies en besfturen aan zeft om verbefteringen fte realiseren.
Verbe fter ingen exam iner ing en d ip lomer ing nod ig
Kans op werk, 1jaar na uiftsftroom Kans op geen werk, 1jaar na uiftsftroom
0%
100%
Ja Nee Niveau 1
Ja Nee Niveau 2
Ja Nee Niveau 3
Ja Nee Niveau 4
2013 2014 2015 2016 2017
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Onder niveau Op niveau Boven niveau Behaalde diploma’s
Geen migraftieachftergrond Wesfterse migraftieachftergrond Nieft-wesfterse migraftieachftergrond
1e generaftie Nieft-wesfterse migraftieachftergrond 2e generaftie
2013 2014 2015 2016 2017
70%
75%
80%
90%
85%
Gediplomeerden
50 40 30 20 10
0
Kwalifteiftsborging
examinering & diplomeringExameninsftrumenftarium Afname &
beoordeling Aanftal opleidingen voldoende of goed Aanftal opleidingen onvoldoende
18
4 44
10 38 30
Bronnen: CBS microdafta;IvhO 2019 Diploma
Diploma
Heeft diploma?
Nabeschouw ing
Kansengelijkheid zaak vaniedereen Sftudiesucces en vervolgsucces op de arbeidsmarkft nemen ftoe. Toch proffteerft nieftiedere sftudenftin gelijke mafte van deze opgaandelijn. Kansengelijkheid maakft onderdeel uift van een breder maaftschappelijk vraagsftuk, waar veel acftorenin de samen- leving aan zeft zijn. Ook scholen hebben hier eenrol. Van besftuurder ftoft docenft moeft men zich de vraag sftellen: waft beftekenft mijn handelen voor de gelijke kansen van mijn sftudenften? Waft kanikin mijnrol en meft mijn veranft- woordelijkheden doen?
Secftoren die exftra aandachft nodig hebben De kansen die sftudenften hebben op sftudie- en vervolgsucces verschillen per secftor. Economie, de grooftsfte secftor, kampft meft een hogere voorftijdige uiftval, eenlager diplomarendemenft en eenlager vervolgsucces. Daft hangft samen meft de achftergrondkenmer- ken van sftudenften. Heft maakft de opgave vaninsftellingen om hierop fte sfturen complex. Visie en gerichft beleid hierop zijn noodzakelijk. De secftor ftechniek sftaaft voor hele andere uiftdagingen.In deze secftor sftromen fte weinig sftudenftenin om aan de vraag vanuift de arbeidsmarkft fte kunnen voldoen. Heft mbo alleen kan deze mismaftch nieft oplossen. Diftis een gedeelde veranftwoordelijkheid van heft primair en voorftgezeft onderwijs, heft middelbaar beroepsonderwijs en heft
bedrijfsleven.
Toenemende variaftie maakft zichft op kwalifteift complexer In mbo-opleidingenis sfteeds meer variaftie, zoals cross-overs ftussen secftoren en doorlopendeleerrouftes vmbo-mbo. Daarnaasft wordft volwassen sftudenften meer fexibilifteift geboden, bijvoorbeeld door meer variaftiein opleidingsduur en heft kunnen behalen van een enkel cerftifcaaftin plaafts van een hele kwalifcaftie. Ookis er gerichfte samenwerking meft heft bedrijfsleven. Deze fexibiliseringis een anftwoord op de veranderende arbeidsmarkft en daarmee een posiftieve onftwikkeling. De vraagis wel hoe besftuurders binnen die grofter wordende variëfteift zichft houden op de kwalifteift van hun opleidings- en scholingsaanbod. Zijn besfturenin sftaaft die kwalifteift van de diploma’s fte borgen? Leverft die fexibili- sering wellandelijk vergelijkbare diploma’s op?
Dynamisch veld maakft besfturen complex Een aanftal besfturen slaagft er ook na hersftelonderzoeken nieftin om de kwalifteiftsborging op orde fte hebben. Nieft alleen de fexibili- sering maakft de conftexft waarin onderwijsbesftuurders opereren complex. Besftuurders hebben ook fte maken meft krimp van sftudenftenaanftallen, de veranderende eisen die werkgevers aan afgesftudeerde mbo’ers sftellen en wijzigende weft- enregelgeving. Ook de kwalifteiftsafspraken en heft realiseren daarvan vraagft daadkrachftige sfturing. De huidige besftuurder moeft een brede blik hebben en zich naar buiften richften om samen fte kunnen werken meft de sftakeholdersin deregio. Daarbij hoorft ook de samenwerking meft de gehele
onderwijskeften, zowel meft heft ftoeleverend als heft vervolg- onderwijs, om fte zorgen daftiedere sftudenft op dejuisfte plek fterechft komft.
Borging door examencommissies moeft befter De kwalifteift van de examinering en diplomering wordft nieft door alle examencommissies geborgd. Heft zichft op heft gehele examenproces onftbreekft fte vaak. De borging van de examinering en diplomering, die ervoor moeft zorgen daft een diploma een bepaalde waarde verftegenwoordigft,is meer dan een adminisftraftief proces. Examencommissies moeften zich meerrichften op de daadwerkelijke kwalifteift van de examinering,inclusief de kwalifteift van afname en beoordeling.
Meer informaft ie
Dezefacftsheeftis een verkorfte weergave van de publicaftie De Sftaaft van heft Onderwijs 2019. Download de gehele publicaftie via www.desftaaftvanheftonderwijs.nl.
Op de websifte vindft u ook ftechnische rapporften en arftikelen meftinfographics. U kunft bovendien delen van de publicaftie en specifeke fguren downloaden. Mochft u papieren versies van defacftsheefts of publicafties willen onftvangen, neem dan conftacft op via www.onderwijsinspecftie.nl/ conftacft.
Co lofon
Inspecftie van heft Onderwijs Posftbus 2730| 3500 GS Uftrechft www.onderwijsinspecftie.nl
©Inspecftie van heft Onderwijs| april 2019
