Mobiele ondersteuning en
netwerkversterking voor kwetsbare gezinnen
Kristien Nys – Joris Van Puyenbroeck Kenniscentrum Gezinswetenschappen
10 maart 2020
EXPOO: Uitwisselingsdag mobiele begeleiding met Home-start Nederland
INHOUDSTAFEL
1. Een snelle blik op mobiele ondersteuning 2. Intermezzo vanuit praktijk en onderzoek 3. Een snelle blik op netwerkversterkende
werkmodellen
4. Persoonlijke en duurzame netwerkversterking 5. Netwerkversterkende effecten/impact?
6. Uitdagingen
2
Domo, elk kind kansen geven Domo ondersteunt gezinnen in moeilijkheden
In een gezin met kleine kinderen loopt niet altijd alles van een leien dakje. Ouders worstelen wel eens met vragen. Op die momenten kan steun van je omgeving rust brengen, zowel bij de ouders als de kinderen.
Maar niet iedereen kan rekenen op deze sociale steun.
Opvoeden? Je staat er niet alleen voor!
Vrijwilligers van Home-Start bieden een steuntje in de rug aan ouders met
opvoedvragen.
Opgroeiende kinderen? Druk gezin?
Kinderen opvoeden kan veel plezier en voldoening geven. Een gezin draaiende houden, gaat alleen niet altijd even
makkelijk. ... Meestal los je de problemen zelf op. Is het nu wat te veel? Je staat er niet alleen voor.
1. Een snelle blik op mobiele ondersteuning
www.domovlaanderen.com/ www.home-start.nl/
Met onze één op één aanpak willen we:
• talentontwikkeling bij jonge kinderen bevorderen
• het isolement van kwetsbare gezinnen doorbreken en hun netwerk versterken
• ouders in hun opvoedende rol bevestigen en versterken
• en zo voorkomen dat alledaagse
problemen onoverkomelijk worden.
Door de ondersteuning wil Home-Start:
• voorkomen dat alledaagse problemen uitgroeien tot ernstige en langdurige problemen
• het zelfvertrouwen van ouders vergroten
• het sociale netwerk van ouders versterken
• gezinnen aanmoedigen om efficiënt gebruik te maken van beschikbare diensten en voorzieningen
4
1. Een snelle blik op mobiele ondersteuning
www.domovlaanderen.com/ www.home-start.nl/
2. Intermezzo: sociale netwerken van kwetsbare gezinnen
Praktijkervaringen en onderzoeksbevindingen
‘Het gezin heeft geen of weinig sociaal netwerk. De ouders hebben weinig sociale contacten. Zij zijn geen lid van een vereniging. Er is weinig of geen contact met familie,
vrienden, buren of school.’ (Verdonck, 2011, p.39)
Mensen in armoede lopen een groter risico op een minder sterk sociaal netwerk.
Mensen in armoede hebben beperktere kansen om
duurzame relaties aan te knopen en/of te onderhouden.
Een sterk sociaal netwerk komt de levenskwaliteit ten goede.
(zie o.a. Kostet, Nys, Verhaegen, & Van Puyenbroeck, 2018)
Titel van de presentatie 6
Werkmodellen voor persoonlijke netwerkversterking (Kostet, Nys, Verhaegen, & Van Puyenbroeck, 2018, p. 27)
Parameter Persoonlijke competentie- versterking
Persoonlijke vriend ‘buddy’
Persoonlijk netwerk (‘PCP’)
Lotgenotennetwerk (‘peer’)
Contextgerichte werking via organisatie
Vrijwilligerswerking via organisatie
Netwerk via regio of locatie
(‘community building’) Individueel/
Groepsgericht
Individueel Individueel Individueel Individueel/groep Individueel/groep Groep Groep
Ingezet aantal personen
Betrokkene werkt aan zichzelf
Eén sleutelfiguur werkt met de betrokkene
Meerdere persoonlijke contacten of
vrijwilligers
Meerdere vrijwilligers
Meerdere persoonlijke contacten of vrijwilligers (vaak gezin, familie)
Meerdere vrijwilligers Meerdere contacten buurt
A priori persoonlijke relatie
N.v.t. Neen Noodzakelijk Niet noodzakelijk Noodzakelijk Mogelijk maar niet
noodzakelijk
Mogelijk maar niet noodzakelijk Rol van
vrijwilliger
N.v.t. - sociale steun - sociale relatie - overbruggen
Model a:
trajectbegeleiding Model b:
- sociale steun - sociale relatie
- sociale steun - ervaringsdes- kundigheid
sociale steun - recreatief - sociale relatie - sociale steun
Kan betrokken zijn via organisatie:
- recreatief - sociale relatie - sociale steun Rol van
beroepskracht
Educatief Coördinatie vrijwilligers
Model a:
Coördinatie vrijwilligers Model b:
Trajectbegeleiding
Coördinatie activiteiten Coördinatie vrijwilligers
Trajectbegeleiding Coördinatie netwerk
Coördinatie activiteiten Coördinatie vrijwilligers
Coördinatie activiteiten buurt, vereniging
VERWEVENHEID – GEÏNTEGREERD GEBRUIK
3. Een snelle blik op netwerkversterkende werkmodellen
Persoonlijke netwerkversterking
Leefwereld van de betrokkene
Subjectief oordeel
Persoonlijkheid – Kwetsbaarheid–
Talenten – Vaardigheden - Draagkracht
Veiligheid
Verwachtingen – Vraag/vragen
Tempo
Looptijd
Domeinen
...
4. Persoonlijke en duurzame netwerkversterking
Het gezin
De ouder, het kind
• Afstemming
• Autonomie, regie, vrijheid
8
‘The door opens, meaningful connections are made, and relationships are nurtured.’
‘They begin their journey on opposite sides of the door, and join each other because they
believe they can make a difference together.’
Wechsler (2016, p.65)
Persoonlijke netwerkversterking
Het gezin
De ouder, het kind
• Afstemming
• Autonomie, regie, vrijheid
Leefwereld van de betrokkene
• Informele netwerk: al dan niet inwonende (ex)partner, kinder(en), andere
familieleden, buren, kennissen enz.
• formele netwerk
4. Persoonlijke en duurzame netwerkversterking
Duurzame netwerkversterking Macroniveau
Collectieve opdracht
cf. randvoorwaarden: o.a. financiële en materiële (bv.
mobiliteit, opvang) drempels wegwerken
10
4. Persoonlijke en duurzame netwerkversterking
Mesoniveau
Organisatie ‘verandert mee’
Meer reflectie op eigen werking
Microniveau
Duurzame netwerkversterking Microniveau
Vertrekt van leefwereld van de betrokkene (cf. supra)
Doorleefd, in ‘zijn’ van de betrokkene, authentiek, beklijvend
Continuïteit
Kenmerken ondersteuner
- Krachtgerichte en professionele basishouding t.a.v. de betrokkene
• Gelooft in de krachten
• Erkent de inzet
• Vertrouwt op de keuzes (versus keuzes opdringen)
• Gelijkwaardige relatie en respect - ‘Voeling’ met armoede
- Sociale kaart kennen
Inzet op verschillende vormen, functies en aspecten
4. Persoonlijke en duurzame netwerkversterking
Duurzame netwerkversterking Microniveau
Inzet op verschillende vormen, functies en aspecten
- Directe en indirecte netwerkversterking - Formele en informele netwerkversterking
- Persoonlijke competenties en verschillende functies van sociale steun: praktische steun, emotionele steun, sociaal contact enz.
4. Persoonlijke en duurzame netwerkversterking
Ook hier:
- afstemming (cf. draagkracht van de betrokkene enz.) - autonomie, regie en vrijheid
!
2. 5. Netwerkversterkende effecten/ impact?
‘Als ik wist dat ze ergens was, dan kwam ik daar ook voor naar buiten. Dat was genoeg voor mij om te weten dat er iemand was die ik kende, want ik zat in een stad waar ik niemand kende. Dat was al genoeg voor mij: er is iemand die ik ken en dat deed me dan stappen zetten om naar buiten te komen.’
(Deelnemer met armoede-ervaring, in Kostet, Nys, Verhaegen, & Van Puyenbroeck, 2018, p. 67)
‘De kans is dan ook wel weer, dat de buddy, de kansrijke, wel inzichten krijgt in de leefwereld van anderen … dat het kloven verkleint, dat het inzichten voor elkaar, dat ze elkaar beter leren kennen.’
(Beroepskracht, in Kostet, Nys, Verhaegen,
& Van Puyenbroeck, 2018, p. 69)
Onderzoek naar impact op ‘netwerk’?
Belevingsonderzoek, zelfrapportage enz. over ‘betekenis’ mobiele ondersteuner
‘Vertegenwoordiger’ van de samenlevig, brug naar de samenleving, verbinding met de samenleving brengt positieve elementen van samenleving binnen in gezin
Brugfiguur of toeleider voor andere netwerkversterkende initiatieven
Kan horizon en leefwereld verruimen (en vice versa!)
Tevredenheid over ondersteuning …
maar ook uitval, moeilijkheden in ‘matching’ …
...
14
5. Netwerkversterkende effecten/ impact?
Onderzoek naar impact op ‘netwerk’?
Directe bevraging: na 6 maanden Home-Start
(Frost et al., 2000, p. 331 in Fisher& Fisher, 2018, p. 80):
55% verbetering informele netwerken
37% verbetering van relatie met professionals
21% verslechtering van relatie met professionals
Indirecte bevindingen/conclusies
(Smallegange, Hermanns, & Oort, 2019, p.346, 347): ‘Reaching these high-risk, and often hard-to-reach, families might be considered a major accomplishment and value of the programme.’
‘By reaching these families [high-risk families which are often not reached by more formalized forms of support] Home-Start seems to be an intervention that could contribute to bridging the gap between formal and informal support.’
5. Netwerkversterkende effecten/ impact?
Om (versterkt) te kunnen blijven inzetten op netwerkversterking
- (toenemende) complexiteit van problemen in gezinnen
zie o.a Smallegange (2018), Smallegange, Hermanns, & Oort (2019):
meer hoog-risicogezinnen en Home Start als ‘veilige’ vorm van opvoedingsondersteuning
‘Vragen’ combinatie van ondersteuningsvormen en hulpverlening
• Opm.: negatieve impact van combinatie van ‘interventies’
• Opm.: te realiseren binnen één initiatief?
- Wachtlijstverschuiving- en stop
- Van ‘matching’ vanuit de organisatie naar ‘vrije keuze’ van de mobiele ondersteuner?
- ...
16
6. Uitdagingen ...
Bronnen
Bartelink, C., & Verheijden, E. (2015). Wat werkt bij het versterken van het sociale netwerk van gezinnen? http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Wat-werkt-
publicatie/Watwerkt_Sociaalnetwerkversterken.pdf
Fisher, R., & Fisher, P. (2018). Peer education and empowerment: perspectives from young women working as peer educators with Home-Start. Studies in the Education of Adults, 50(1), 74-91.
Kostet, I., Nys, K., Verhaegen, I. & Van Puyenbroeck, J. (2018). Persoonlijke netwerkversterking bij mensen in armoede. Een overzicht van werkmodellen en een sterkte-zwakteanalyse door ervarings- en praktijkdeskundigen. Brussel: Kenniscentrum Hoger Instituut voor
Gezinswetenschappen – Orthopedagogie (Odisee).
https://www.kcgezinswetenschappen.be/sites/default/files/publicaties/netwerkversterking- eindrapport-finaal_0.pdf
Melis, B., & Driessens, K. (2015). Werkt het ‘netwerk’? Mogelijkheden en drempels voor het netwerkversterkend werken in de jeugdhulp. Antwerpen: Karel de Grote Hogeschool.
Schaubroeck, K. (2016). Gewone helden. Een kleine ethiek van het vrijwilligerswerk. Leuven: Acco.
Smallegange, E. (2018). Zorgvuldige intake belangrijk bij home-start. Zorg + Welzijn, 24(9), 18-19.
Bronnen
Smallegange, E., Hermanns, J.M.A., & Oort, F.J. (2016). Evaluating the effectiveness of combining Home-Start and Triple P parenting support in the Netherlands. Children and Youth Services Review, 68, 178-186.
Smallegange, E., Hermanns, J.M.A., & Oort, F.J. (2019). Evaluating the effectiveness of Home-Start support in Dutch Families. Journal of Social Work, 19(3), 327-350.
Verdonck, I. (2011). Over de drempel. 20 jaar Domo vzw Leuven. Leuven: Domo vzw Leuven.
Van Robaeys, B., & Lyssens-Danneboom, V. (2016). Duo-werkingen in Vlaanderen. Eerste tussentijds onderzoeksverslag. Expertisecentrum Krachtgericht Sociaal Werk. Antwerpen: Karel de Grote Hogeschool.
https://www.kdg.be/sites/default/files/tussentijds_onderzoeksrapport_duowerkingenvlaanderen _09112016.pdf
Van Robaeys, B., & Lyssens-Danneboom, V. (2018). Kwetsbaar verbonden. De duomethodiek in Vlaanderen. Leuven: LannooCamppus.
Wechsler, N. (2016). Developing the Home Visiting Workforce. In L. Roggman, & N. Cardia (eds.), Home Visitation Programs (pp.63-84). Springer International Publishing Switzerland.
18
