Annotation: Europese Hof voor de Rechten van de Mens 1986-05-29

50 jaar Europees Verdrag voor de

Rechten van de Mens 1950 - 2000

R.A. Lawson

&

E. Myjer

zekerheid

Europees Hof voor de Rechten van de Mens,

29

mei

1986-Feldbrugge t. Nederland (Series A

vol.

99)

met noot van

G.

Heerma van

Voss"

De uitspraak in de zaak

Feldbrugge

was de eerste uitspraak waarin een onderdeel

van het Nederlandse

eocialezekerheidsiprocesirechi door het

EHRM

in strijd werd

bevonden met het

EVRM.

De uitspraak vormde ook de aanzet voor een steeds

verder-gaande invloed van het

EHRM

op het socialezekerheidsrecht waarvan ook de zaak

Schouten

&

Meldrum

t.

Nederland

(9

december

1994)

getuigt. Ten slotte was de

uitspraak symptomatisch voor de moeizame wijze waarop hetNederlandse

socialezeker-heidsrecht met het

EVRM

leerde omgaan.

FElTEN

De zaak

Feldbrugge

handelde over de zogenaamde vaste-deskundigenprocedure,

zoals die voorkwam in de vroegere artikelen

135-144

van de Beroepswet: een

versnelde procedure, bedoeld voor geschillen van medische aard waarin snel

moet worden beslist.

In casu

verwees de Ziektewet naar deze procedure bij

een geschil tussen de bedrijfsvereniging (de

instantie

die over de toekenning

van ziekengeld besliste) en de verzekerde over de vraag of de laatste ziek was.

De rechtspraak

in

socialezekerheidsgeschillen berustte tot

1994

bij de Raad

van Beroep (thans de sector bestuursrecht van de rechtbank).

In

de gewraakte

procedure verwees de voorzitter van de Raad van Beroep naar de vaste

genees-kundige verbonden aan de Raad van Beroep. Deze onderzocht de klager,

na

advies van de geneeskundig adviseur van de bedrijfsvereniging en de

behande-lend arts van klager, en bracht vervolgens een advies uit aan de voorzitter

vande Raad van Beroep. Deze besliste daarna, behoudens in bijzondere

ge-vallen, bij gemotiveerde beschikking over de gegrondheid van het beroep.

Tegen de beschikking stond slechts een beperkte verzetsmogelijkheid open

bij de voltallige Raad van Beroep. Hoger beroep ontbrak.

• Samenstelling Hof(Plenary Court):Ryssdal (president), Wiarda, Cremona, Th6r Vilhjalms-son, Ganshof van der Meersch, Bindschedler-Robert, Lagergren, Colcuklu, Matscher, Pin-heiro Farinha, Pettiti, Walsh, Evans, Russo, Bernhardt, Gersing, Spielmann.

Deze procedure voldeed in beginsel niet aan de eisen die artikel 6

EVRM

stelt aan de procedure voor het vaststellen van burgerlijke rechten en

verplich-tingen: er ontbrak immers de mogelijkheid tot inzage van stukken, toepassing

van hoor en wederhoor en een openbare terechtzitting. De vraag was echter

of artikel 6

EVRM

wel werd geschonden, omdat met duidelijk was of de

vast-stelling van een recht op ziekengeld in de zin van de Ziektewet het vaststellen

van een burgerlijk recht zoals bedoeld in artikel6

EVRM

impliceerde. Mevrouw

Feldbrugge nam de proef op de som en procedeerde tot in Straatsburg.

Aan-vankelijk had zij weinig succes. Zowel de Raad van Beroep als de Centrale

Raad van Beroep verklaarden haar beroep met ontvankelijk omdat de

procedu-re met beslissend zou zijn voor de vaststelling van burgerlijke procedu-rechten en

verplichtingen.' De Europese Commissie voor de Rechten van de Mens achtte

artikel6

EVRM

met acht tegen zes stemmen niet aIleen niet toepasselijk, maar

als dit overigens wel het geval was geweest, ook met geschonden.'

UITSPRAAK

Het

EHRM

deed uitspraak op 29 mei 1986.

3

Het Hof stond allereerst voor de

taak om vast te stellen waar de grens ligt van het begrip burgerlijke rechten

en verplichtingen. Hiertoe begon het Hof met een verwijzing naar zijn eerdere

rechtspraak inzake de aard van een burgerlijk recht.

Op

basis van de

Konig-en

Ringeisen-uitspraken

merkt het Hof op dat artikel6 met aIleen op burgerlijke

rechtsgeschillen in de traditionele zin betrekking heeft en dat met

doorslagge-vend is dat de betrokken wetgeving een publiekrechtelijk karakter heeft. De

aard van het recht zelf is bepalend. Vervolgens acht het Hof het met nodig

een algemene definitie te geven van een burgerlijk recht, maar volstaat het

met het aanwijzen van een aantal relevante factoren. Het publiekrechtelijke

karakter van de Nederlandse Ziektewet is wel een beginpunt van de discussie

maar niet het laatste woord, omdat het Hof het doel en voorwerp van het

Verdrag en de nationale stelsels van de andere staten die partij zijn bij het

Verdrag in de beschouwing moet betrekken. Het Hof voert aan dat in de

verschillende landen uiteenlopende opvattingen heersen over het al dan niet

publiekrechtelijke karakter van ziekengeld.' Analyse van het Nederlandse

stelsel van ziektewetuitkeringen maakt duidelijk dat het stelsel zowel

elemen-1 CRVB 19 jan. 1983,RSV1983, p. 112-114, m.nt. Haverkamp;AB 1983, 218-219, m.nt. Smits;

NTCM-Bulletin 1983, p. 113 e.v., m.nt. Van der Heijden.

2 ECRM9 mei 1984,Feldbrugge t. Nederland, Series A (Appl.no. 8562/79) vol. 99, p.

30-47,NTCM-Bulletin 1984, p. 19 e.v., m.nt. Van der Heijden.

3 EHRM29 mei 1986,Feldbrugge t. Nederland, Series A vol. 99, NT 1987,m.nt. Alkema;RSV1987,

23, nt. Haverkamp;NTcM-Bulletin (1986), p. 452, m.nt. Willems;AA1987, p. 242-253, m.nt. De [ong.

ten van publiek- als van privaatrecht bevat. Publiekrechtelijke elementen zijn de aard van de wetgeving, het verplichte karakter van de verzekering en het op zich nemen door de staat van verantwoordelijkheid voor sociale bescher-mingo Privaatrechtelijke kenmerken acht het Hof: het persoonlijke en economi-sche karakter van het recht, de relatie met de privaatrechtelijke arbeidsovereen-komst, en de verwantschap met het gewone verzekeringsrecht. Nadat deze factoren zijn afgewogen, acht het Hof met tien tegen zeven het laatste (privaat-rechtelijke) karakter dominerend. Geen van de genoemde factoren is daarbij op zichzelf doorslaggevend, maar gezamenlijk genomen geven zij aan het recht op ziekengeld het karakter van een burgerlijk recht in de zin van artikel 6 lid

1 EVRM.

AS TO THE LAW

I ALLEGED VIOLATION OF ARTICLE6PARA. 1

24. Article6para. 1 of the Convention reads as follows: "In the determination of his civil rights and obligations (...), everyone is entitled to a fair and public hearing within a reasonable time by an independent and impartial tribunal established by law (...)".

The applicant claimed that she did not receive a fair hearing by a tribunal in the determination of her right to sickness allowances.

In view of the submissions made, the first issue to be decided concerns the applicability of paragraph 1 of Article 6, this being a matter disputed by the majori-ty of the Commission and by the Government.

A. Applicability of Article6para. 1

1. Existence of a "contestation" (dispute) over a right

25. As to the existence of a"contestation"(dispute) over a right, the Court would refer to the principles enunciated in its case-law and summarised in its Benthem

judgment of 23 October 1985(Series A vol. 97, p. 14-15, para. 32).

2. Whether the right at issue was a civil right

(a) Introduction

26. According to the case-law of the Court, lithe notion of 'civil rights and obligati-ons' cannot be interpreted solely by reference to the domestic law of the respondent State" (see the Konig judgment of 28 June 1978, Series A vol. 27, p. 29-30, paras.

88-89). In addition, Article 6 does not cover only "private-law disputes in the traditional sense, that is disputes between individuals or between an individual and the State to the extent that the latter had been acting as a private person, subject to private lawI I , and not "in its sovereign capacity" (see the same judgment,loco

cit., p. 30, para. 90). "The character of the legislation which governs how the matter

is to be determined ( ) and that of the authority which is invested with jurisdiction in the matter (...) are ( ) of little consequence": the latter may be an "ordinary court, [an] administrative body, etc." (see the Ringeisen judgment of 16 July 1971, Series A vol. 13, p. 39, para. 94). "Only the character of the right at issue is relevant" (see

the above-mentioned Konig judgment, Series A vol. 27, p. 30, para. 90).

27. As in previous cases, the Court does not consider that it has to give on this occasion an abstract definition of the concept of "civil rights and obligations".

This being the first time that the Court has had to deal with the field of social security, and more particularly the sickness insurance scheme in the Netherlands, the Court must identify such relevant factors as are capable of clarifying or amplify-ing the principles stated above.

(b) Supplementary factors disclosed by the subject matter of the litigation 28. Under Netherlands legislation, the right in issue is treated as a public-law right (see paragraphs 16-17above). This classification, however, provides only a starting point (see notably,mutatis mutandis, the Engel and Othersjudgment of 8 June 1976, Series A vol. 22, p. 35, para. 82); it cannot be conclusive of the matter unless

corrobo-rated by other factors. In itsKonig judgment of 28 June 1978, the Court stated in

particular: IIWhether or not a right is to be regarded as civil (...) must be determined by reference to the substantive content and effects of the right - and not its legal classification - under the domestic law of the State concerned. In the exercise of its supervisory functions, the Court must also take account of the object and purpose of the Convention and of the national legal systems of the other Contrac-ting States (...)" (Series A vol. 27, p. 30, para. 89).

29. There exists great diversity in the legislation and case-law of the member States of the Council of Europe as regards the juridical nature of the entitlement to health insurance benefits under SOCIalsecurity schemes, that is to say as regards the

Accordingly, there exists no common standard pointing to a uniform European notion in this regard. 30. An analysis of the characteristics of the Netherlands system of social health insurance discloses that the claimed entitlement comprises features of both public law and private law.

(i) Features of public law

31. A number of factors might tend to suggest that the dispute in question should be considered as one falling within the sphere of public law.

(1) Character of the legislation

32. The first such factor is the character of the legislation. The legal rules governing social security benefits in the context of health insurance differ in many respects from the rules which apply to insurance in general and which are part of civil law. The Netherlands State has assumed the responsibility of regulating the framework of the health insurance scheme and of overseeing the operation of that scheme. To this end, it specifies the categories of beneficiaries, defines the limits of the protection afforded, lays down the rates of the contributions and the allowances, etc.

In several cases (see notably Konig; Le Compte, Van Leuven and De Meyere; Benthem), State intervention by means of a statute or delegated legislation has nonetheless not prevented the Court from finding the right in issue to have a private, and hence civil, character. In the present case likewise, such intervention cannot suffice to bring within the sphere of public law the right asserted by the applicant.

(2) Compulsory nature of the insurance

33. A second factor of relevance is the obligation to be insured against illness or, more precisely, the fact of being covered by insurance in the event of fulfilling the conditions laid down by the legislation (see paragraph 38 below). In other words, those concerned can neither opt out of the benefits nor avoid having to pay the relevant contributions.

Comparable obligations can be found in other fields. Examples are provided by the rules making insurance cover compulsory for the performance of certain activities - such as driving a motor vehicle - or for householders. Yet the entitle-ment to benefits to which this kind of insurance contract gives rise cannot be qualified as a public-law right. The Court does not therefore discern why the obligation to belong to a health insurance scheme should change the nature of the corresponding right.

(3) Assumption by the State of responsibility for social protection

Insurance, Wholesale Trade and Self-Employment Sector in Amsterdam. Whether viewed as the culmination of or a stage in the development of the role of the State, such a factor implies, prima facie, an extension of the public-law domain.

On the other hand - and the Court will revert to the point later (see paragraph 39 below) -, the present case concerns a matter having affinities with insurance under the ordinary law, which insurance is traditionally governed by private law.

Itthus seems difficult to draw from the consequences of the extent of State interven-tion any firm conclusion as to the nature of the right in issue.

35. In sum, even taken together the three foregoing factors, on analysis, do not suffice to establish that Article 6 is inapplicable.

(ii) Features of private law

36. In contrast, various considerations argue in favour of the opposite conclusion. (1) Personal and economic nature of the asserted right

37. To begin with, Mrs. Feldbrugge was not affected in her relations with the public authorities as such, acting in the exercise of discretionary powers, but in her personal capacity as a private individual. She suffered an interference with her means of subsistence and was claiming a right flowing from specific rules laid down by the legislation in force.

For the individual assertingit,such a right is often of crucial importance; this is especially so in the case of health insurance benefits when the employee who is unable to work by reason of illness enjoys no other source of income. In short, the right in question was a personal, economic and individual right, a factor that brought it close to the civil sphere.

(2) Connection with the contract of employment

38. Secondly, the position of Mrs. Feldbrugge was closely linked with the fact of her being a member of the working population, having been a salaried employee. The applicant was admittedly unemployed at the relevant time, but the availability of the health benefits was determined by reference to the terms of her former contract of employment and the legislation applicable to that contract.

The legal basis of the work that she had performed was a cor-tract of employ-ment governed by private law. Whilst it is true that the insurance provisions derived directly from statute and not from an express clause in the contract, these provisions were in a way grafted onto the contract. They thus formed one of the constituents of the relationship between employer and employee.

(3) Affinities with insurance under the ordinary law

39. Finally, the Netherlands health insurance is similar in several respects to insurance under the ordinary law. Thus, under the Netherlands health insurance scheme recourse is had to techniques of risk covering and to management methods which are inspired by those current in the private insurance sphere. In the Nether-lands, the occupational associations conduct their dealings, notably with those insured, in the same way as a company providing insurance under the ordinary law, for example as regards collection of contributions, calculation of risks, verificati-on of fulfilment of the cverificati-onditiverificati-ons for receipt of benefits, and payment of allowances. There exists a further feature of relevance. Complementary insurance policies, taken out with friendly societies or private insurance companies, allow employees to improve their social protection at the price of an increased or fresh financial outlay; such policies constitute in sum an optional extension of compulsory insuran-ce cover. Proinsuran-ceedings instituted in their connection are incontestably civil proinsuran-cee- procee-dings. Yet in both cases the risk insured against (for example, ill-health) is the same and, whilst the extent of the cover increases, the nature of the cover does not change.

Such differences as may exist between private sector insurance and social security insurance do not affect the essential character of the link between the insured and the insurer. Finally, the Court would draw attention to the fact that in the Netherlands, as in some other countries, the insured themselves participate in the financing of all or some of the social security schemes. Deductions at source are made from their salaries, which deductions establish a close connection between the contributions called for and the allowances granted. Thus, when Mrs. Feldbrug-ge was working, her employer withheld from her pay a sum paid over to the Occupational Association (see paragraph 17 above). In addition, her employer also bore a portion of the insurance contributions, which were included in the firm's accounts under the head of social insurance expenses. The Netherlands State, for its part, was not involved in the financing of the scheme.

(c) Conclusion

40. Having evaluated the relative cogency of the features of public law and private law present in the instant case, the Court finds the latter to be predominant. None of these various features of private law is decisive on its own, but taken together and cumulatively they confer on the asserted entitlement the character of a civil right within the meaning of Article 6 para. 1 of the Convention, which was thus applicable.

de belangrijkste garanties van een juridische procedureinonvoldoende mate geboden.

B. Compliance with Article6para. 1

41. The Court must therefore inquire whether the proceedings before the bodies responsible for determining Mrs. Feldbrugge's asserted right satisfied the conditions laid down in Article 6 para. 1.

1. President of the Appeals Board

42. The applicant acknowledged that the President of the Appeals Board constituted an "independent and impartial tribunal established by law" and that he had heard her case "within a reasonable time". She further conceded that in medical actions the rule of public proceedings should yield before the respect due to the private life of the patient whose case is being determined by the tribunal.

On the other hand, she submitted that she had been denied a "fair hearing" before the President of the Appeals Board. In this connection, she alleged a two-fold violation of the principle of equality of arms with the Occupational Association. In the first place, she had not had the opportunity of appearing - either in person or represented by a lawyer - to argue her case. Secondly, the reports of the two permanent medical experts had not been made available to her (see paragraph 12 above), with the result that she had not been able either to comment on them or,

ifthought necessary, to call for a counter-expertise; yet in practice these documents provided the President of the Appeals Board with the sole basis for his decision. 43. The Government replied that the President is not able himself to enter into the merits of a medical dispute and is bound to confine himself to verifying that the permanent medical expert has observed the procedure prescribed by the Appeals Act, notably the obligation to consult the doctors of both parties and to 'examine the person concerned. In their submission, only an expert of this kind is capable of deciding on an employee's unfitness to work for reasons of illness. The permanent medical expert, who is in a way an extension of the judge and enjoys the guarantees of impartiality above all suspicion, performs quasi-judicial functions.Inany event, the Government concluded, the right to a fair trial safeguar-ded by Article 6 para. 1 can in no wise be taken to embody either the right to sub-mit comments on the medical report drawn up by an expert after examination of the patient and consultation of the patient's doctor or the right to call for or produce a counter-expertise.

44.Itis not within the province of the Court to review in isolation the Netherlands institution of the permanent medical expert (see, mutatis mutandis, the Bonisch

judgment of 6 May 1985, Series A no. 92, p. 14, para. 27). The Court confines itself to noting that the permanent medical expert cannot himself determine a dispute (contestation) over a civil right. The sole reponsibility for taking the decision falls to the President of the Appeals Board, even when - as in the instant case - he does no more than ratify the opinion of the expert.

not enjoy a procedural position any more advantageous than Mrs. Feldbrugge's, in that had the experts expressed an opinion unfavourable to its standpoint, the Association would likewise have been unable to present oral or written arguments or to challenge the validity of the unfavourable opinion. No lack of fair balance thus obtained between the parties in this respect.

On the other hand, the procedure followed before the President of the Appeals Board by virtue of the Netherlands legislation was clearly not such as to allow proper participation of the contending parties, at any rate during the final and decisive stage of that procedure. To begin with, the President neither heard the applicant nor asked her to file written pleadings. Secondly, he did not afford her or her representative the opportunity to consult the evidence in the case-file, in particular the two reports - which were the basis of the decision - drawn up by the permanent experts, and to formulate her objections thereto. Whilst the experts admittedly examined Mrs. Feldbrugge and gave her the opportunity to formulate any comments she might have had, the resultant failing was not thereby cured.

Inshort, the proceedings conducted before the President of the Appeals Board were not attended, to a sufficient degree, by one of the principal guarantees of a judicial procedure.

2. Appeals Board and Central Appeals Board

45. Mrs. Feldbrugge attempted, unsuccessfully, to take her case to the full Appeals Board and subsequently to the Central Appeals Board, her action being declared inadmissible on both occasions (see paragraphs 13 and 14 above).

Under the so-called permanent-medical-expert procedure, an objection may only be lodged with an Appeals Board against the decision of the President of the Board on one of the following four grounds: that the expert knew the patient in another capacity or failed to comply with certain procedural requirements; that the President's decision does not bear upon the dispute or has not followed the expert's advice (see paragraph 19 above).

Decisions of an Appeals Board in the context of this kind of procedure are not subject to appeal before the Central Appeals Board save, as has been held in the case-law of the latter Board, in the event of non-observance of rules of a formal nature (see paragraph 20 above).

46. Framed as they were in such restrictive terms, the conditions of access to the two Boards prevented Mrs. Feldbrugge from challenging the merits of the decision by the President of the Appeals Board in Haarlem. Accordingly, the shortcoming found to exist in respect of the procedure before this judicial officer was not capable of being cured at a later stage.

3. Conclusion

NOOT

1. Interessant aan deze uitspraak is allereerst de invloed van het toenmalige

Nederlandse lid van het Hof, G.J. Wiarda. De methode van rechtsvinding

waarin enerzijds de typisch publiekrechtelijke en anderzijds de typisch

privaat-rechtelijke aspecten op een rij worden gezet en vervolgens tegen elkaar

afgewo-gen, is typerend voor zijn methode van rechtsvinding en verraadt daarmee

ook zijn invloed op de uitspraak van het Hof. Deze methode van rechtsvinding,

waarbij als het ware twee uitersten (ideaaltypen) van een redenering tegenover

elkaar worden gezet, maakt de afweging bijzonder inzichtelijk en stelt de Iezer

van een uitspraak bij uitstek in staat om kennis te nemen van de gedachtegang,

zowel de voor- ais tegenargumenten en de reden waarom tot een oordeel

wordt gekomen. De methode Ieidt tot een genuanceerde uitspraak, die ook

een anaIysemodei biedt voor andere zaken, waarin de feiten net iets anders

liggen. En door haar inzichtelijkheid bezit zij soms ook meer

overtuigings-kracht, omdat ook tegenargumenten worden gedemonstreerd. Bij deze methode

worden

concurring en dissenting opinions gedeeltelijk al 'verwerkt' in de

uit-spraak. We komen deze methode ook tegen in de rechtspraak van de Hoge

Raad, bijvoorbeeld in het befaamde onder Ieiding van Wiarda gewezen arrest

inzake

Wielemaker/De ScheIde, waarin de Hoge Raad een genuanceerd oordeel

gaf over het recht op doorbetaling van loon van werkwilligen die tijdens een

staking niet kunnen werken." Ook wordt zij beschreven in Wiarda's bekende

studie over drie typen van rechtvinding, en daar door hem aangeduid als de

/I

vergelijkingsmethode".

6

2. De uitspraak in de zaak

Feldbrugge was slechts de eerste in een reeks

uitspraken van het

EHRM

op het gebied van het socialezekerheidsrecht.

Op

dezelfde dag werd een tweede uitspraak gedaan in de zaak

Deumeland, waarin

het Hof tot een vergelijkbaar oordeel kwam inzake een weduwepensioen.'

De hierboven als genuanceerd aangeprezen rechtsvindingsmethode van het

Hof had echter wel tot gevolg dat nog tamelijk onduidelijk was welke sociale

zekerheidsgeschillen nu wel en welke niet onder artikel 6

EVRM

vielen.

Daarover heeft het Hof later weI duidelijkheid gebracht, waarbij de rechtspraak

geleidelijk steeds verder is gegaan.

In

de zaak

SchuIer-Zgraggen tegen

Zwitser-land werd de ontwikkeling zodanig voortgeschreden geacht, dat de algemene

regel is dat artikel 6 lid 1

EVRM

van toepassing is op het gebied van de sociale

verzekering, met inbegrip van sociale bijstand." Daarmee was in 1993 na zeven

jaar eigenlijk een einde gekomen aan de

Feldbrugge-doctrine.

In

de zaak

5 HR7 mei 1976,NJ1977, 55(Wielemaker/De Schelde).

6 G.J. Wiarda,Drie typen van rechtsvinding(Zwolle: 1988) hoofdstuk 12. 7 EHRM29 mei 1986,Deumeland t.BRD, Series A vol. 100.

8 EHRM24 juni 1993,Schuler-Zgraggen t. Zwitserland, Series Avol. 263,N]CM-Bulletin (1994)

Schouten

&

Meldrum tegen Nederland

kwam deze na een jaar echter op een andere wijze weer terug. Bij de vraag of ook geschillen over premieheffing voor de sociale verzekering onder artikel 6 lid 1EVRMvielen, stelde het Hof zich weer veel voorzichtiger op. De reden hiervoor was, dat anders dan bij uitkeringen, bij premieheffing geen sprake is van aantasting van iemands middelen van bestaan, noch van een individueel economisch recht. Bovendien, zij er aan toegevoegd, raakt men hier dicht aan de grens met de belastinghef-fing, die uitdrukkelijk is uitgezonderd. Het Hof past hier weer een afweging toe volgens het model van de

Feldbrugge-beslissing.

Het enkele feit dat er sprake is van een geldelijke verplichting acht het Hof met voldoende, omdat er ook andere publiekrechtelijke geldelijke verplichtingen bestaan, zoals strafrechtelijke boetes, belastingverplichtingen of andere normale verplichtingen van de burgers in een democratische samenleving. Bij de werkgeverspremies voor de werknemersverzekeringswetten overweegt echter weer het privaatrech-telijke karakter."

20 zien we dat het

Feldbrugge-arrest

de deur heeft geopend voor een toepassing van het EVRMin het socialezekerheidsrecht, op een punt waar de tekst van het Verdrag niet duidelijk was. En daarmee heeft het bijgedragen aan een geleidelijke uitbreiding van de werking van artikel 6 lid 1EVRMin de sfeer van het publiekrecht. De redeneerstijl van het

Feldbrugge-arrest,

waarin wij de stijl van Wiarda herkennen, maakte het wellicht eenvoudiger om deze voorzichtige stap te nemen om socialezekerheidsrechten onder het begrip 'burgerlijke rechten' te brengen. Later zou het hierdoor gemakkelijker zijn om ook de laatste stap te zetten en het recht op socialezekerheidsuitkeringen er volle dig onder te brengen. Het Hof gebruikte vervolgens dezelfde redeneerwij-ze om een klein stapje te redeneerwij-zetten in de richting van het onder artikel 6 lid 1

EVRM brengen van de premieplicht. Wellicht dat dit later ook nog wordt gevolgd door een volmondiger stap.

3. De uitspraakinde zaak

Feldbrugge

is ook typerend voor de wijze waarop het Nederlandse socialezekerheidsrecht heeft moeten wennen aan de invloed '\Tan het EVRM.lO N a het

Feldbrugge-arrest

heeft de Centrale Raad van Beroep schielijk de uitspraak van het Hof gevolgd." En zo ging het ookinlater jaren met andere onderwerpen. De Nederlandse socialezekerheidsrechter heeft zich steeds bijzonder voorzichtig opgesteld en zich in het algemeen niet laten l<ennen als een vooruitstrevende toepasser van het EVRMwanneer daarvoor Iurf nodig was, zoals bijvoorbeeld de Hoge Raad die durf toonde door artikel

JJ EHRM9 dec. 1994,Schouten& Meldrum t. Nederland, Series Avol. 304, N/cM-Bulletin 1995, p. 466, m.nt. Heringa;RSV1995, 256,JB1994, 49, m.nt. Heringa.

proces is uitvoerig beschreven in mijn bijdrage aan45 jaarEVRM: G.J.J. Heerma van Voss, 'De lange, kronkelige weg naar toepassing van hetEVRMin het sociale-zekerheids-recht', p. 203-218.

6 lid 4 Europees Sociaal Handvest inzake het stakingsrecht rechtstreekse

werking toe te kennen." Bij uitvoeringsorganen heerst soms zelfs het idee

dat het

EVRM

niet dient te worden toegepast, indien dat meebrengt dat

nationa-le wetgeving buiten toepassing moet worden gelaten." Dat Iaatste acht

ik

echter niet juist: de Nederlandse overheid als geheel (dus inclusief de

publiek-rechtelijke uitvoeringsorganen) is gebonden aan het

EVRM

en ingevolge artikel

94 Grondwet dienen daarvoor zo nodig nationale wettelijke regeis te wijken.

Deze terughoudende opstelling ten opzichte van het

EVRM

is de afgelopen

jaren enigszins aan het wijken. Dit wordt onder meer veroorzaakt door de

rechtspraak van het

EHRM

die zich verder ontwikkelt. Ten dele komt dit echter

ook door een grotere bekendheid met het

EVRM

en een verhevigde aandacht

ervoor in de vakliteratuur. Met name de toepasselijkheid van het

EVRM

op

sancties in de sociale zekerheid heeft veel aandacht gekregen." De wetgever

heeft bij de invoering van bestuursrechtelijke boetes in de sociale zekerheid

dan ook uitdrukkelijk gekozen voor toepasselijkheid van de rechtsbescherming

die het

EVRM

biedt." Ook het begrip 'redelijke termijn' komen we

tegenwoor-dig regeimatig tegen in de socialeverzekeringsrechtspraak. Geleidelijk wordt

de invloed van het

EVRM

steeds meer aanvaard. Maar het zal nog weI de

nodige mevrouw Feldbrugges vragen voor we zo ver zijn, dat de gemiddeide

Nederlandse overheidsdienaar en rechter in alle opzichten op een even

vanzelf-sprekende manier omgaat met de mensenrechten van het

EVRM

als met de

eigen, vanouds bekende en bij de nationale tradities aansluitende bepalingen

van de socialezekerheidswetten.

12 HR30 mei 1986,NJ1986, 668, nt. Stein(NS).

13 Vgl. G.J. Vonk,Overijverige rechter of tekortschietende wetgever?, Derolvan rechter en wetgever bij het proces van doorwerking van internationale normen in het socialezekerheidsrecht(oratie vu, Deventer: 1999).

14 Zie bijv. E.E.V. Lenos,Bestuurlijke sanctietoepassing en strafrechtelijke waarborgen in de sociale zekerheid(diss. Leiden, Lelystad: 1998) en J.M. Verheul,Sanctiebegrip en sanctiesamenloop in de sociale zekerheid, Reeks VvA 21 (Alphen aan den Rijn: 1994).

15 Wet van 25 april 1996,5tb.1996,248. Zie o.m. G.C. Boot,5ancties in desocialezekerheid(ww),