DE TAAI( VAN DE PERS

VliJtlEID EN

DEMDCRATI

VRIJDAG 19 NOV. 1948 - No. 34

OVE:RHEID EN HUWtLIJKSLEVEN

\.~._ . . . _. . . . . ._._.(P•u•g.•3•)-'

WEEKBLAD VAN DE VOlKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN ^{D E} fvf 0 C R A TI El

DE TAAI( VAN DE PERS

door prof. clr. A. N. Molenaar

lid ^valt de Eerste Ka.tner Ller Staielt-Gert(~raaJ

Ü" ² October 1918 hf'bben wij een aantal vragen aan (i<' n(·gering gesteld naar aan-

!C"illing van enige publicaties in de Nieuwe "Rot- tenlams<' Courant.

DPzc publicaties betroffen lwt aan de heer van Moo]{ toen reeds kenbaar gemaakt ontslag als Luit. Gouverneur-Generaal, alsmede zijn beleid ter zahc van de bestrijding van het communisme in Im~onesië.

Wat het ontslag van de heer van :Mook be- treft, had de N. R. C. reeds te voren het h.i. on- raadzame daarvan in het licht gesteld. Op 21

·September verneemt haar redactie "uit welinge- lichte kring", dat de "Regering op dat ogenblik

df• l'lJ11ll11UnisU.s('h(· actie wa.s toen bego11nf'H

- "gaarne zou zien, dat Dr. van Mook nog ten- minste enkele maanden zijn krachten beschik- baar zou stellen voor de oplossing van ooder- schC"idene nu z<'cr actueel geworden Indonesi-

En iets venl<·r op :.wgt tk N. H.. C., dat tlt• g(•- dachtenwisselmg in Den Haag verhelderend heeft gewerkt en "het. n•aJiteitf;besef, dat uit d(•ze her- ziene beslisHi!lg blijkt., het kabilwt si(•rt'',

Hiendt. viel niet anders al' t(' leiden, dan dat Dr. van Moolz Wet'l' te paard zat en de Lt. Gou- venwur-Generaal gaf zelf steun aan deze ge- r.lachtf', door bij zijn feestelijk geënsceneerdf' aankomst in Batavia het vliegveld met de zege- vipren<lc duim omhoog tP betn•den.

wat zegt nu de N. R. C. in beide artikeltjes, die zij op 6 en 8 November aan het door Minister Sassen grgeven antwoord wijdde? Zij stelt in het licht, dat behoudens het punt van de bestrijding van het. communisme, waarop wij nog terug komen, de bewindsman niet Inede- dcelt, dat de bel'ichtgeving van de N. R. C. on- juist zou zijn geweest. Inderdaad, dit zegt de Regel'ing niet, maar op onze vraag of de Rege- ring, nu eenmaal publicaties zijn gedaan, harer- zijds wil mededelen welke beslissingen inzake een wijziging op de hoogste post op het Paleis te Batavia zijn genomen, en in welk licht de terug- keer van de heer van Mook naar Indonesië moet worden g·ezien, antwoordt de heer Sassen, dat de beslissing inmiddels genomen, en algemeen bekend is gemaakt. Daaruit blijkt en dit hoofdpunt verzwijgt de N. R. C. in haar bericht-

gevin~ --- dat de haar van welingelichte zijde ve1·stn:kte mednlt'ling, als zou Dr. van Mook nog ten minste enkele maanden zijn krachten beschikbaar blijven stellen~ onjuist was.

Naast dit nwest belangrijl((· punt bl~ift ope11 de vraag, wie tot de wl'lingeliehte kring.

waaruit de N. "R. C. haar mededeling ontving.

moet worden gerek<>nd. Wij meenden, dat dit Dl'.

van Mook was, maar deN. R. C. suggereert, dat het een ambtenaar van een der Departementen is geweest. Zij ZPgt dat niet met zoveel woorden:

ht>t kan dus b.v. ook een Minister zijn geweest.

Intussen blijkt, dat het antwoord, dat }.liuis- tcr Sassen op tl•· d'•rcle yraag heeft gegeven, n.l.

dat geen personen. werkzaam op een der Depar- tementen hier tt> lande, mededelingen aan de pers heeft gedaan, onjuist moet zijn.

De heer van Mook zelf is echter minder posi- Lief in .zijn 111eded~~lingen g~wc-Pst dë n d(~ -N .1-Lt':,.

Hoewel hij --- de Regering heeft ons zijn ant- woord medegedl'(•id --- zegt tijdens zijn vcrblijf gY·en inliehtingf•n aan de pers te hebben veJ·- strekt met uitzondering van hetgeen hij bij z\jn verti·ek op Schiphol medl•dt•eldl•, laat hij toch volg<•n, dat hij wel rnet enlH-1<· h(•J11 r<'eds gc'- ruime tijd bekende hoofdn·dacteuren en redacteu- ren, waaronde1· c!i<' van <k N. R. C .. contact hc<·ft gehad. Dat hii daarbij de indruk heeft gcwe1,t.

althans bevestigd, dat h~i inderdaad weer voor enigl" maandl'n op z~jn hoge post bevestigd was, mag· worden afg1'leid uit de wijze (duim om- hoog), waarop hU op hel vliPgvPld Kemajoran uit het vlit>gtuig is g<>stapt.

• * •

Afgezien va11 dt• vraag, wil' nu aan de re- dactie van d" N. "R. C. heeft medegPlleeld.

dal de Lt. Gouverneur-GenPraal weer voor ten minste enkele maanden zijn krachten besc·hik- baar zou stellen, blijft het bedenkelijlee fdt be- staan, dat van clc• besprekingen in, resp. be:;lis- singen van het Kabin<"t, alsmede van het ^OV('l'- leg. dat tussen ((e Lt. GouveJ·m·m·-Generaal en het Kabinet heeft plaats gehad, naar buit<·n mededelingen zijn gedaan, die bovendien een ver- keerde indruk mo('sten vestigen. Het is toch duidelijk, dat hd l'<•it, dat Dr. van Mook op het ogenblik, dat d<' communistische opstand in Madioen uitbral,, naar Batavia terugkeerde in verband met ,,_. mcdedeling, dat de Regering haar besluit om hem van zijn hoge functie t(l

ontheffen, had herzien (Zie N. R. C. van 26 Sept) de indruk moest vestigen, dat Dr. Beel niet in staat zou zijn de taak, die op dat ogenblik van de vertegenwoordiger van de Kroon in Indonesii werd verwacht, tP vervullen. In dit licht g-ezien was dus het bericht over het -- althans voor•

1opig - weer in het zadel hijsen van Dr. va11

!.look niet zonder bedenking.

on:-:t• ^laatste vraag hal\ bl'tr·L'lddn;.; up 1l~'

V<'rtraging, cîi<' is ontstaan in de publicati<' van het communiqué bdreffende een ven;tt•rldt•

bestrijding van het communisme in Indonesii'.

en de daaraan in de N. R. C. van 17 Septemb(·I' toegevoegd<• mededeling, dat dit aan hPt voi'Îg<' en wellicht ool< aan h('t hni<;ig<• Kal:Jint·t t•• w\i·

ten zou zijn.

De het'l' Sassen hedt ons hierop geantwuonl, dat de nwcledelingen in de N. "R. C. evenmin jnist zijn, als de daaruit getrokken conclusit• ten aan- zien van het beleid hier te lande.

Wat antwoordt nu de N. R C.? Zij erkent d~

onjuistheid van haar mededeling en zij voegt el"

aatt t<H> uit vt'ijw(•l aanstolHls L<> lwh1wn "''w(•\ <·n.

Maar omdat dit foutieve bericht ,.in feite uit d~

meest Nederlandse bron aflwmslig was'', heelt zij rustig afgewacht, wat de "Reg0ring aan ons :r.ou antwoorden. 1\Iet een zPk<'re voldoening stt·lt zij than.s vast, dat de Regering ... zich hecl't laten Vt·t·leiden te antwoorden, dat g<'en <kt' arnbtenan·n op een dPr clepartC"menten \,\'l'J'h•

zaam, nwdcdelingen aan de· pers hedt ;:;-<·<laan, maal'. ... de rcdactit• ziet voorbij, dat tlit nil'\

sloeg op het comrnuniqué betl'cffemk d<' b('"tt·ij- ding- va11 lwt eommunisnw, maa1· op (k !11\'(Î<'-

dPling<'n bctreffPnde het opschorten v:m lwt a:~n dr, he<"l' van 'Moolc t<' VPI'lencn ontslflg.

*

\V~l lwbbe:1 bij dit bé'langrijl,,• punt stil ;.;.·- staan, omdat in d·~ laatste weleen niet alleen in cl<- N. "R. C., maar ook in anJen· dng- hladen inzalce lwt door de RPgering in Indoll<'''·"' gevoerde lwlcid onjuiste mededelingen zijn g\·- public-el'nl. \Vij hetn·uren dit in hoge mate, om- dat dt• taak van de RegC"ring in dit moeilijl''' t\jdsg(•wricht wel uitrrmate dl'lieaat is en <1•·

pers WIJ spreken dus nu zeer algemeea uiterste voorzichtigheid moet in acht nemen bij het publiePren van haar gewoH1c·n mededdin- gen. Imiien zij niet vrijwd z<·kcr is, dat haa1· be- richtgeving juist is, dort zij bdt•r zich daarvan te onthouden.

\Vat de N. R. C. ovn de normen van belarnc·

lijkheid en landsbelang schr~jft, alsnwde haar op- mel'löng, dat elke courant moet afw(•gen in hcw- vcrre haar taak op eig0n voorlichtingsgebkd in•

achtneming van die normen toelaat, is uitr•raal'l{

juist, maar waar het op aan komt is, dat in concrete gevalle1~ bij lwt afwPgPn van (lP ge•

noemde belangen de uitc;rste zorgvuldigheid ia .acht dient te worden genomen.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

(·---)

Proefneming met de vrijheid

Jhr. Van der Goes van Naters als rt,t.zie1naker De opvatting, dat het harakter van de Staat is: een reehts- vereniging te zijn, zou niet anders clan de oude "nachtwakerstheorie"

zijn? Dan hebt gij, mijnheer Van der Goes, daar toch maar h0<'1 weinig van begrepen, zo riposteerde de heer Oud. Dat de Staat een rechtsvereni- ging heeft te zijn, betekent voo1· mij, dat de Overheid heeft zorg te <lra- gen, dat het mPt goede orrl<' onder de mensen toega. Wanneer die goede orde niet is te bereiken zonder recht- streeks ingrijpen van de overheid, dan is dergelijk ingrijpen naar mijn mening plicht; maar principieel is rechtstreeks ingrijpen de taak van de overheid niet. De maatschappelij- ke verhoudingen staan op een hogere trap van ontwikkeling, naarmate de goede orde met minder rechtstreek- se overheidsbemoeiing lmn worden gehandhaafd. Het doel der over- heidsbemoeiing moet dus zijn, waar het kan zich zelf overbodig t~> ma- leen.

Er zijn mensen, die het ·ruziernaken in het bloed zit. Het is dat minde;·

pleizierige slag van mede-burgers, die, in hoge mate met zichzelf inge- nomen, zich geroepen uoelen, tegenover a.Hes en iede1·een als censor morurn op te treden.

Tot dezulken behoort, in politieke zaken, ook de hee1· Va.n de1· Goes uan Naters, de voorzitte1· van de Tweede Kamerfractie van de Partij van de Arbeid.

Wij schrijven met opzet: in politieke zaken, omdat:, voor zove1· w:j menen te weten, de heer Van der Goes in het gewone leven een zeer schappelijk, misschien zel.fs wel beminnelijk mens is.

Er is, geloven wij, echter geen psychiate1· voor nodig om te ve1·klaren, hoe het mogelijk is, dat de heer Van der Goes, zodra hij op politiek te1·rein komt, pl.otseling van de dwanggedachte bevangen raakt, dat hij van alle zijden bedreigd wordt en dan als een woesteling, die na eenl hevige worsteling op zijn 1·ug is gelegd, met annen en benen om zich heenslaat.

RITMEESTER .... Hit:::etten! ....

De verklaring is, naar het ons voorkomt, eenvoudig hierin te

?.oeken, dat de partij, die hij verte- genwoordigt, haar evenwichtstoe- stand nog steeds niet heeft gevon- den. Dat zij, geplaatst in een geheel andere positie dan de uiterst radi- cale en zelfs zo nu en dan revolu- tionnaire S.D.A.P. van weleer, noch- tans aan dat radicale en revolutio- naire verleden nog met vele geeste- lUkc banden vet·bonden is.

Tegenover de gematigde politiek van samenwerking met allerlei bur- g·erlijke elementen, die zij wel moet voeren, wil zij haar huidige machts- posities in de regering van stad en land behouden en wil zij ook de nieu- we, uit burgerlijke en christelijke milieus voortgekomen elementen in de partij niet .afstoten, voelt de heer Van der Goes zich verplicht, althans in r.Un pnr!e~w·ttaire optreden nog de oude, ongcmaklcclijke, alles becriti- sercnde, radicak socialist uit t<' han-

gf'n.

En claa1· cC'n derge.lijk opt.rcd"ll teg·enover dC' Regering nu eenn11aal zeer gevaar!Uhe consequenties zou kunnen hebben, leiest hij zijn mede- leden van de Kamer (voor zover al- thans niet br·horend tot zijn partij- genoten) als doelwit zijner stel{0lig- ]JC'den lilt.

En zo beidzenen Algcmen<' Be- schouwing<'ll i.n de Tweede · Kamer voor dP heer Van der Goes dan ook, dat niet alleen de commu- nistische fl'actidt'ider, de heer \Va- genaar, die het er inderdaad wel eens naa-r nna!\t, maar dat ook suc- cessievelijk cle heren Tilanus, Romme

(zij het dan dezn md enige matiging en zekere égards), Welter en Oud, zomede derzelver poliUelre opvattin- gen in heden en verleden, onder vuur worden genomen. En dit alles dan Ilovendien tegen de achtergrond \•an

eigen (partij-) voortreffelijkheid en onfeilbaarheid.

Ook d at echter kan de heer Van der Goes, zoals h\j wederom ervaren heeft, niet ongestraft doen. Zijn mede-fractieleiders in de Kamer zijn nu eenmaal geen "doetjes" en wie met name onze V.V.D.-aanvoerder, mr. Oud, een (politieke) tik geeft, zal er op moeten rekenen, dat hij f'l'

twee terugkrijgt.

.. Di.t is-- ctldns de heer Ond - wanneer ik goed zie, de libemle Zeer omtrent de Staat. Ik noem het woord liberaal hier niet in de zin van een bepaalde politieke partij of richting. Ik neem het in de zin, waarin de Engelse ge- schiedschrijver Fishe1· in zijn .,History of Europe" zijn derde deel, dat de jm·en na 1789 behan- delt, de ondertitel geeft van: "The liberal experiment". In deze zin betekent liberalisme: de p1·oefne- mï'ng met ffé vtij7ieid. Vrij7îèid da·n verstrHol. uLs tegendeel. ilCUI·

En dat geldt dan wel in het bij- zonder, wanneer men de heer Oud

(wiens gezag in de Kamer na diens joyeuse rentrée a.h.w. stormender- hand opnieuw is gevestigd) op het punt van zijn politiek verleden (b.v.

als ministe1· onder Colijn) en va.n zijn opvattingen op het terrein van de verhouding van staat en econo'mie denkt een beentje te kunnen lichten.

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!IIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

1 Deze burger

= =

=

I

I i

§

i

I I

I

I

leeft in Elseviers Week blad, met de belangste!l.ing voo1· alle iave1·ende dingen dezer dagen hem eigen, een polemiek gelezen tussen een zekere heer Bouquin en een even-zekere heer Boman3 Jver de vraag of de gemeenschap de plicht heeft hare kunste- naars, zo deze dit behoeven, te onderhouden. En dat nog wel g l i m la c h end te onderhouden, meent Bouquin, die de vraag èn de eis in de arena heeft geworpen; weinig origineel t?'Otlwens van die Bouquin, want deze eenvoudige burge1· vermoedt dat die arena-we1·perij in de loop van de geschiedenis der mens- heid, al een keer of 123.778 is geschied.

Er is niemand geweest die mij mijn oo1·deel heeft gevraagd.

Vermoedelijk interesseert dat ook niemand. Maar niettemin zrtl

·ik het geven. Ongevmagd en wel.

Wel, de.ze burger is een typisch middenmannetje. Hij is Hiet voor niets stok-oud geworden. Hij heeft zo langzamerhand best begrepen dat het gelijk, het a b s 0 lu te gelijk, of onbestaan- baar of oneindig deelbaar is, hetgeen, dunkt mij, in de pmktijl,_

op het zelfde neer komt. Denkt U daar maar eens over na valt•

avond in plaats van Uw spelletje halma. Ik heb geen zin om het uit te leggen. En bovendien kom ik, wanneer ik het wèl ga uitleggen, onherroepelijk in botsing met de 1·edactie van dit 1.1.Jeekblad. Want in de politiek is het gelijk nóóit deelbaar. Daar heeft één altijd àlle gelijk. Maar ik spreek do(/'r niet. ven/er over.

omdat ik me nee~· Korthals zo'n aardi.ge mrw r incl.

Mf'lar ·wanneeY U het mij vraagt (en ook wanneer U het nuj niet vraagt) dan hebben Bouquin en Bomans alle twéé gelijk.

Bou quin zegt: de kunstenaar heeft zo wie z·o recht op de steun der gemeenschap. Bomans zegt: de kunst is net zo goed a¹s nogablokken, trapnaainwchines en sokl~en een kwestie van vraag en aanbod. Wie van zijn kunst, niet leven kan. die moet een andere baan zoeken.

En 11.1L vind ik, deze burger, deze middenman, clat s o ·n; mig r:

kunstenaars onder de Bouqu'inse theorie vallen en vele andere onde1· de Bomans'ia.anse. Héél grote kunstenaars mogen zo on- maatschappelijk zijn dat z~i onhandig zijn in het broodve1·dienen en dan heeft de gemeenschap de dure en hee'rlijke plicht hen die boterhammen, mèt boter en mèt een plakje kaas gedienstig in de mond te duwen. En de niet heel grote vallen onde1· de Bomantise conceptie. Zî) moeten trachten schoenmakèr, 11acht-

po1·tier of secretaris-generaal 0. K. en W. te worden.

Ziet ge, medeburgers, die burgerwijsheid in het midden ligge,,?

Ziet ge dat die Bouquin gelijk heeft?

En dat die Bomans gelijk heeft?

En dat - zoals altijd, iedere week, op deze zel.jde plaats, in dit grootste kleine weekblad van Nederland - het allergeli.jkste geli;jk aan de zijde i.~ van

DEZE BURGER?

I

19 NOVEMBJ<JR 1!111! - pag. 2

ongebondenheid; ul:c gebonden- heid aan de in ,.,u,·n getceten vrijwillig aanvaard<' norm. waar het kan, aan de door de overiJei:l opgelegde nonn Wilt/ r het moet."

De leider van dt' V.V.D. is zo conservatief, da I 11\i nog altijd de aanpassingspolitiel<. die in dt•. ja..:

ren vóór de oorlog iil gevoerd, tle juiste vindt; hij is nog altijd niet overtuigd, dat het Pla" van de Ar- beid toch eigenl~jlc v•• .. l beter was dan deze politiek, a Jdns een nieuwe aanval van de hei'J' V:111 d<'r GaPs.

lt1derdaad, .zo oniiP001'dde cle /i eer Oud. Er is toe 11 !JCZ.egd: voet een pol.itiek van het. uitvoe·ren van grote openbare werken; dat kunnen wij een jaar of drie ~Jol­

honden. en ia die tussentijd zal het gewone economische leven zodanig op gang z·ijn gekomen, dat die drie ja.ar al:; een O?;Cl"•

bruggingstijdvak znll ,, n cl ie ncn en dat de crisis overWOIIH<'n is. Dat nn heb ik nooit geloofd en dat geloof ik tot op de /11tidige dag nog niet.

Het probleem, waarvoor het Kabi·

net Colijn-Oud destijdR stond, was dat van de aanpassing uan de toen- malige pl'ijs va I. Het probleem, waarvoor het huidige Knhinct staat, is dat van de aanpassing aan de prijsstijging. De hc('r Oud Vt'l'•

klaarde vervolgens, dat r.ijn fractiG de politiek van de Regering ten aan- zien van de afschaffing d•·r· subsidies en van het treffen van enige maat-

VAN DER GOES .. .. nachtwaker? ....

regelen om de gevolgen daarvan op te heffen in algemene zin kon on- derschrijven, omdat wij nwnen, dat de politiek van prijswrstnning Eiet vol tP houden is.

* • •

Het was ovet· die. prij0V~rstar­

ring, de belastmgpollhek en vf'le andere zaken, dat de IH'Pl' Oud nog talrijke behartigenswaardige op- merkingen maakte, die wij helaas niet alle kunnen vermelden. Ons stre- ven, zo zei hij, zal gerieht moeten zijn op het herstel van het evenwicht in de maatscha.ppelijke v<'rhoudin- gen, zonder onnatuurlijke ov('J·heids- bemoeiing en tot die onnnt.unrlijke ovrrheidsbemoding rekend•· hij óók te behon•n de dkpgaaJ1rlc lwmoeic- nis met Ionen en prijzen. Zowel de politiek van subsidiëring vall l•'vens- midd0len als die van het bepalen van de Jmwn en p!'ijzen bij Ovvrheids- bt>sluit is in haar wezen •m.~:0zond.

Zij mao· alleen aanvaard worden als l'en on;emüjdclijk overgangsstadium, ,Haat· dP~·l r:Joc't z.ijn de aan}~aEJsinq;

te V<'lX<'lJlak!,clijken. Daarom draagt die politie];: in wezen geen anrler l{a- ralüer dan die van het Kabinrt-Co-

!ijn van destijds.

De heer Hofstra t Arb.), die zijn fraetieleitkr teg·enover dit stevige be- toog wel wat in het nauw zag ge- dreven meende deze later te hulp te moeten komen met de bewering, dat de politiek van het KabinC't Co- lijn-Oud van ieder sociaal besef ge- spccnd zou zijn geweest. Ook Jü0rop is het antwoord van de fractieleider der V.V.D. niet achterwege geble- ven. Wellicht kunnen \Vij op dit deel van het betoog van de heer Oud nog wel eens nader terugkomen.

lVervolg; op pagina 4)

\'JU.JIIEID EN DI~:IIOCRATIE

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

W[fKRI A[J VAN OE \'OIK.Sf'ARTIJ VOOR VRIJf~E/D ["o' DEMOCRATIE

Voorzitter Rcdactie-comm.: Drs. H. A. Korthals.

RcdactlC-sccretaris: Mr. E. Elias

Adres : Victoria Hotel Amsterdam. Kamer 435.

Administratie: Postbus 43, A'foort, tel. 5267 Abonnementsprijs J UlO p. kwartaal, J 7.50 p. jaar.

Los~c nummers 15 CC'nt.

Vcor het zenden van abonncmcnts- en adverten- tie-gelden: Postgim no. 245103. ten name van de Pennmgmcester van de Stichting "Vrijheld en Democratie" te Ame1·sfoort.

Voor advertenties wende men zich tot de adminis·

tratie of tot de hoofdvertegenwoordigC'l·: L. Vlug,

Gc·e~tl>mgv.;cg Gil 11ijs\\'ijk (Z.-H.l.

Oz¹erheid en

huwel~;kslel'en

(1)

Mr. d1·. C. Berkhouwer schrijft Olls:

E,. zal welhaast geen politieke part~i zijn, die in hf't gezin niet één van de plers ziet, waarop de maatschappij steunt. Het devies ·

"een. gezond gezin, een gezond volk", verkie- zingsleuze van één der partijen, zou dan ook ge- voeglijk in de vaan van de meeste partijen kun- nen staan. Minder geslaagd acht ik echter het op 1 Juni 1948 ingediende wetsontwerp dat be- doeld is om aan genoemd beginsel wettelijke steun te verlenen door middel van een kwalijk V<>Itcerbare dosis overheidsbemoeiing in één onzer meest intieme aangelegenheden, die van het huwelijksleven. Er is in het verleden 1·eecls ved te doen geweest over het Nederlands<' R(·cht inzake echtscheidingen. Ambtsvoorgan- ger;; van de huidige minister van Justitie zijn deze al voorgegaan met pogingen om op dit gP- biell vcrbeteringen aan te brengen. Wat men van die pogingen ook mocht zeggen, in kdct·

geval droegen zij een principieel karakter en daarvan is bij hPt huidige ontwerp geen spoor te vindPIL Uitdrul\.l,dijk Rtdt ({(> minister in cl<:- .Mt·nJoriP vnn Toelichting dat heL bc·staandt·

rt~cht zelf wordt gelaten zoals hel is, nog steeLis is dPrhalve geen echtscheiding mogelijk in ge- vallen, waarin één der partijen 1\idende is aan duurzame, naar aangenomen kan worden ongc- ncec;lijl{(', kranl,zinnigheid. In de toclichtin;.;

wordt gesteld, dat hPt aantal lichtvaardig••

echtscheidingen schrikbarend is toegenomen.

Als remedie daartegen wordt voorgesteld een bemoeilijking van de proccdure in echtscheidin- gen. Onmiddellij]( wordt daarbij uit het oog vèr- loren, dat dezP bemoeilijking niet slechts licht- vaardige echtscheidingen zal treffen, doch oolt gevallen waar een echtscheiding niet anders dan de laatste en enige, vaak weloverwogen oplos- sing is om een onhoudbare toestand tussen tweP gehuwde mensen te liquideren. Blijkens de toe- lichting is voorts één der overwegingen dat, wanneer een echtscheiding minder gemakkelijl-{

bereikbaar is, ook de huwelijken meer welover- wogen tot stand zullen komen. Om dit laatste te bereiken dient derhalve de overheid ingescha- keld te worden om reeds bestaande huwelijken moeilijker ontbindbaar te maken. Dat maar al te vaak op lichtvaardige wijze tot een huwelijl{

wordt overgegaan is niet te ontkennen, doch bestrijding van dit, van de algehele demorali·

satie deel uitmakende, euvel, dient op zichzelf te geschieden. Dit is een kwestie van de morele herbewapening welke tot de taken behoort van o.a. de Kerk, jeugorganisaties en andere in·

stanties die zich bewegen op het gebied van op·

voeding en voorlichting van de jeugd.

Overheid en

huwel~iksleven

(Il I

Indien de overheid zou moeten ingrijpen bij de bestrijding van lichtvaardige echtschei- dingen, zou evenzeer verdedigbaar zijn de op·

vatting dat dezelfde overheidsbemoeiing ge·

wenst is ter voorkoming van lichtvaardige hu·

welijkssluitingen. Ik geloof niet, dat er iemand in Nederland is die dit zou durven voorstellen.

De uitwerking die in het ontwerp aan de ver- keerd gestelde praemisse wordt gegeven is ty~

perend voor de steeds verder om zich heen·

grijpende geest van collectivisme wàaronder onze tijd gebukt gaat en die thans zelfs i:r. de meest intieme en particuliere sfeer van de bur- ger dreigt binnen te sluipen. Als het ontwerp wet wordt krijgen wij een "gezinsraad", Naar deze gezinsraad wordt door de in te voeren

"gezinsrechter" verwezen degene, die een echt- scheiding tracht te verkrijgen. Deze zoveelste raad, waarmede men langzamerhand radeloos gemaakt dreigt te worden, moet een verzoenin.;

tussen de echtelieden beproeven. De particuliere werkzaamheid wordt weliswaar niet geheel uit het oog verloren, wanl bl~ikens de Memorie van Toelichting wordt gedacht aan de inschakeling·

van pal'ticulie1·e ,.bureaux voor h'vensmoeilij],- heden". Dit neemt echter niet weg dat de ge- zinsraad bevoegd is om de wederpartij van dfe- gen(', dit' echtscheiding verlangt, met behulp van de sterlH· arm voor zich te laten verschijnen, evenals de wedf'rzijdse ouders, ja zelfs derden lmnnen door een dit•naar van de openbare macht voorgekid worden. Dil alles is mogelijk, al i.~

d!' C'ChtschPiding nog zo ,.lichtvaardig" inge- steld. Wannee1· anderzijds de echtschC>iding het resultaat van rijp beraad en overleg is, moe~.

ook hij die zich van zijn hoge verantwoordelijk- heid tegenover gezin en samenleving ernstig b•>

wust is, opening van zijn intiemste zaken gt'- ven aan een willekeurige, daartoe door de ovet···

lwid aangestelde persoon, die naar believen in de di,•pstc geheimenissen en intimitPiten van d··

hl'trold<('li<' rondspoolü. J<'r zUn nog vck anclN·,.

bt;zwaren tegen dit ontwerp in te brengen. Ik zal mij niet begeven in de technisch-juridische onverteerbaarheden, welke legio zijn, doch waar- van bespreking thuishoort in een vakblad van juristen. Ik he]) P.J.ij beperkt tot enige principiële, doch zeer ernstige, bezwaren die ik tegen het ontwerp koester. Men versta mij daarbij wel.

Ik ben geen voorvcchte1· van overUldc cchtsche\- dingcn. Lichtvaardige echtscheidingen voorko- men is een loffelijk :c:trcven. Men moet daarbij echter niet de overheid op een dC'rmatP g-rovf' wijze laten interveniëren als wordt voorgesteld in het. wetsontwerp.

Mina en Hendrik

Mina is een boerenmeid -- 2~~ jaar. Haar hele leven hard gewerkt dag in, dag- uit. Altijd zuinig geweest en altüd gespaard.

Heeft .f 600 op haar spaarbankboekje staan. Bc•- zit vcrder alleen haar doodeenvoudige klerPn.

Henchik is 31. jaa1·. Zoveelste zoon van een l<euterboertje. Werkt op de boerderij van zijn vader; d<' andere kinderen vcrdienen allemaal in de fabriek. Minstens even hard gewerkt als Mina. In zijn vrije uren losse spoorweg-arbeider.

Een spaarbankboekje met een paar honderd gul- den. En ook z'n kleren. 0 ja, en allebei bezitten ze een fiets. Nu willen ze trouwen. In Mei.

\V eet U wat dat betekent? En wat dat aan zorgen en berekening en ... teleurstelling mee- brengt? En dat trotl'.Vt'I1 ('<?nvoudig- onnlOg"Pltj:-:

is? Althans ln afûenba1·e Lljc:.,:' Weet U vrat t•en heel, heel eenvoudig slaapkamertje lwst? Zo maar op z'n boNenduuts? Zonder vaste was- tafel en alleen maar met bed, kastj(', tafel, stoel en een beetje vloerbefuèkking? Bijna de hek spaarpol van Mina! Weet U wat een naai- machine kost? En een zitkamertje? En een doodeenvoudige "uitzet"? En wat er allemaal nog meer komt kijken als U wilt trouwen? En wat dat tegenwoordig kost? Een eigen boel'- derijtje, een eigen woning: uitgesloten! En als ze trouwen en bij de ouders van Hendrik gaan inwonen, is er voor Mina geen sociale verzeke- ring meer. Geen vrije dokter, geen vrije medi- cijnen. Overal zelf voor zorgen. En nog veel harder werken dan nu. Als je getrouwd bent, zeggen ze bij de boeren, hoef je nergens meer op te rekenen... op een ringetje, op een mooie winterjas, of je haar laten krullen bij de kap-

per, of je gebit laten nakijken, of een nieuwr•

fiets. Dat kan dan allemaal niet meer. En da,l de dokt0r. En dl' bevallingr•n. En de vcrzek!·- ring ... Mina kwam het ,.beproatcn" met éét1 van onze redactieleden ,.in cl•• provincie". Hen- drik is ook al gewe0st .. .Ik w•·d ht-l waarachti · niet'', schrijft ~dit' man-van-ons, "nlOC't je 11^~ raden: rustig afwachten, kind<'ren ?" "Wachten tot Sint Juttemis", zegt Mina bitter . .,Of moet je raden: vooruit maar, jongn1s! Laat je nkt neerdrukken!" V/hen all the wol'id is youno lad ... maar dat was in dP gouden dao·en vá~;

Kingsley. Dil zUn de barre (ia;o,L·n van" Gerben

\Vagenaar en Thomas Attle!'. Trouwen op hoop van zegPn? Maa1· waar crg!'ns is h<'t kansje• on die zegen? Ja ... en daat· zitteil Mina en ·Hen·

drik. En wU allen zitten m<'f'. Md: ,•en van de ernstigst<' vraagstukken. Met ,.,m van de din- gen, die je maar niet even op zij kunt sehuivctl

voorlopig depo1wren en voly <'nde maand no:·

n"laar <'en;:; voo1·hrengen! Want d i t is g.'l~Zin~~

vorming voor de jongst'· gencnlli<'. En dan vra- gen wij ons af: is voor ons volk, voor al dL·

duizenden Mina's en Hendrikken en dus oolc voor ons allen, dat slaapkamertje en die naai- machine en die uitzet en dat t rouwen niet van honderdmaal hogere practische en dadelijke betekenis dan talloze andere vraagstukken en beslommctingen, waarmede wij ons ingespannen bezig houden voor volk en vaderland?

Minist!'r in 't Vl'l<l heeft het nodig geoor- deeld zijn tw~ifd uit te "lH'eken over cl(' gc>eslel\jke instelling van (k kiders uit het particuliere bcdrijf!Jleven. BlUkens deze bewinds- man is het allerPerst<• noodzaak, dat ieder, dit~

een leidende functie in het bedr\jf vervult, een ruim sociaal besef bezit, enz., enz. VolgenR hem mankeert daar wd wat aan. H<'t getuigt nid van wtis beleid, wanneer bewindsikden in hL't huidige moeilijke en Nnstige tij<bgewricht der- gelijke algPinene verklaringen aïl<'ggen, die van wdnig objectiviteit getuigen en ook ontstem- nüng en tweedracht moeten zaaien. Geen wel- denkend mens zal uitsluitend aan de leiders vaa het particuliere bedrijfsleven hf't juiste en zui- vere sociale besef willen toeschrijven. Maar evenmin heeft een socialistische bewindsman 't recht het monopolie hiervan voor zijn politiüke geestverwanten op te eisen. Dat het maat·

s!'happelijk<' hdl niet alleen afhankel\ik is van een pt~ogressh"'f, socialistisch (~n 'b1n-c·<-tucxa:lis<'Jt systeem wordt, om zo te zeggen, dagelijks dóor de feiten en de toPnemende spanningen bewezen.

Bovendien schtjnt minister in 't Veld niet ~e

beseffen, dat lwt welvaartspeil. dat wij in ons land hebben en de goede flocial" maatr<'gelt>n, slechts tot stand konden worden gebracht danlc zij de opbrengstNl van het pmticuliere bedrijfs- leven. Voortzetting van een bt>leid, dat gericht is op een tot in details geleid bedrijfsleven, zou de opbrengsten daarvan duurzaam in ernstige mate. doen terug lopen en daarmede ons wel- vaartspeil en de gehele sociale politiek in ge- vaar brengen.

Overigens bewij:;t de uitspraak van ministe,·

in 't Veld duidelijk hoe socialisten in hun ha!t over het particuliere bedrijfsleven denken. Het is altijd goed wanneer ten ckze g<'cn misvcrstand behoeft te bestaan.

De ellende, ontstaan doordat bij botsing van tegengestelde belangen macht tegen macht werd gesteld, heeft het in- zicht doen veld winnen, dat allen en alles tezamen één onverbrekelijk geheet vor- men, waarin de een de ander niet kan benadelen zonder tevens de gehele mensheid (zich zelf inbegrepen) te schaden. Dientengevolge tracht men voor dit geheel, voor deze "samen-leving" aller- wege meer begrip te doen ontstaan; en uitingen hierva·n zijn o.a. de U.N.O. en de Be- nelux. Verandering, ontwik~

keling is er onophoudelijk;

en zo was er in ons la11,d ter- stond na de laatste oorlog een roep naar "vernieuwing", naa1· het vervangen der split- 3ing in vele partijen door een

samenvoeging tot meer een- heid. Indien wij oog hebben voor dit streven naar één- heid, dan moet het ons wel treffen, wanneer van zekere zijde nadrukkelijk stappen worden gedaan om "de ar- beiders" te v1·~iwaren voo1· de gevolgen van het afschaffen der subsidies op de levens- middelen. Hier wordt dus onze Nederlandse gemeen- schap opzettelijk VERDEELD in "arbeiders" en anderen, juist op het ogenblik, dat men tracht de geest te ver- nieuwen door meer begrip voor de "eenheid" van de ge- hele mensheid aan allen in te prenten. V oor deze oude7·- wetse wijze van het oproepen van klasse-tegenstellingen, kunnen wij zeker geen be- wondering koesteren. Er is bovendien geen enkele aan- wijsbare reden om de andere btu·gers uit te sluiten. Er zijn

tallo,ze groepen aan te wij- zen, die het moeilijke1· heb•

ben, dan vele werknemers.

Zo zijn er honderden, die pensioen genieten van parti•

culiere bedrijven, welke hunne uitke·ringen niet kunnen ver- hogen door overmaat van be- lastingen, enz. Deze pensioen- trekkenden zijn er veel slech- te!· aan toe dan de "arbei-

·ders". Zou de 1·egering hmz en anderen, die een gerinq inkomen hebben, niet even- zeer moeten tegemoet komea b.v. door van hun belasting- aanslag .f 45.-- in mindering te brengen? En hoe dan met hen, die noch loonbelasting, noch inkomstenbelasting be·

talen? Met belangstelling zul- len wij moeten afwachten, wat de regering doen zal. In- tussen staat wd vast, dat, willen wij ooit tot vernieu- wing komen, deze allereerst zal moeten plaats vinden in onze geest, in onze wijze van denken. En dan moet er geen plaats zijn vom· een mentali- teit, welke zich niet kan los·

maken van klasse-tegenstel•

lingen en onze "samen•

lev'i.ng" splitst i11 groepen.

L.

:\'RIJHEID EN DEMOCRATIE

,,Duizend

. Ab ' .,

nzeuwe onné s'

Tot J 5 November lwdden de volgende afdeling·en voldaan aan de oproep van het alge·

meen se-cretariaat om vier of n1eer nieuwe abonnen1enten per afdeling te werven:

's-Gravenhage,

Baarcleradccl, Oosterbeek, Hengelo, Oosterhesselen Eindhoven, Oud Bcijer!and Naaldwijk, Steenwijlc, Nieuwkoop, Velp,

terwijl enkde afdelingen min- cler dan vier nieuwe abonné'il aanbrachten.

Dit resultaat is tot op he- den wel zeer bedroevend, om- dat hieruit blijlü, dat men zich weinig of geen modte ge- troost heeft. Dit kan en moet anders worden.

Deze 1000 nieuwe abonné's zijn een levenskwestie voor ons blad en onze partij.

Afdelingsbesturen, laat U niet kennen en zorgt ervoor, dat U alsnog zo spoedig mo- gelijk toegevoegd kunt worden aan bovenstaande lijst.

Zij, clie thans abonné wor- den, ontvangen het weekblad gratis tot 1 Januari 1919.

N.V.

Afdelingsnieu-ws

De afdeling Heerenveen is het winterseizoen begonne-n met een stu- die-avond, waar de Heer A. de Jong van Heerenveen een inleiding hield over de loon- en prijspolitiek en de Benelux, waarna zich een g·eanimeer- de discussic ontspon. De bedoeling is in deze winter een vier of vijf van dergclijlce avonclt>n te houden, waar- voor zich 25 leden hebben opgegeven.

Verder zal de heer R. Zegering Hadders op 26 Nov. om 8.15 in het Café van de Schouwburg een lezing houden voor leden en introducé's over "\Vat ^"l' veranclPrde'',

HAARLEM

Op VrUdagavond 26 November a.s.

houdt Haarlem in Brinkman, Plein J ll, een kdenvergadering, waar on- der meer de te voeren propaganda, de kadergroep, cle jongeren-organi- satie, de middenstand en C'Cn te or- ganiseren feestavond een punt van bespreking vormt. Met de secretaris- sen der afdelingen Blocmendaal en Heemstede is over een en ander eontaet opgPnomen.

Na afloop der vergadering zal Ir.

C. \VoltcrbeeJ;: uit Blocmendaal spre-

k<'Il over het onderwerp Ambtena-

renstaat of Gemcerrschapsautonomie.

W. A. HOEK's

J.

JUAUHINE- ^f~N ZUURSTOFFABRIEK Hoofdkantoor en 1\lacllinefabrick te Schiedam.

Compressors ,·oor alle gassen en iederen druk.

Installaties voor de bereiding van zuurstof, stikstof, enz.

en

K. SMIT's

SCHEEPSWERVEN EN MACHINEFABRIEKEN

KINDERDIJK _

= =

~llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lllll!lllllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllllmlllllllllllllllllllllll

r N.V. CORNs. SWAR1'TOUW'S STUWADOORS MAA1'8CIUPPIJ

Rotterda1n

Bijlmntoren t0:

Lossen en .laden van zeesc.hepen en alle WYrdcre

\çerkzaàmhPden.

Opslag \·an alle soorten goederen.

Hr:t noofdkantoor, Willcmsimde 21, v~>n·tr<'kt

g<Jarne op aanv1·aag inlichtingen.

AMSTF;RDAM - A ~T\VpjRPJDN - GENT.

~---~

Fa. Plastinzode

J\:nopcn en Gespen \'oor groothandPI en industrin

AMSTEL 252 ,LI,MSTERDAM-C.

Hotel Café Restaurant

Rot! Fr da rn Zuid

19 NOVEMBER 1948 - pn~. 1

Oud bepleit: Proefneming met de vr~iheid

1 Vervolg van pagina 2)

O^o!c talrijke staatkundige desi- derata bracht de woordvoer- der van onze fractie naar voren. Met de voorbereiding ener algehele Grondwetsherziening zal nu niet lang men· worden gewacht en het zal zaak z\jn dan ook het kiesstelsel aan een nauwgezet onderzoele te onder- WPrpen. Wiskundig is het huidige stelsel volmaakt. Het is een getrouwe foto van de mening van het volk op een bepaald ogenblik. Maar ontkend lmn niet worden, dat het oude kies- stelsel veel meer in staat stelde tot het gevE-n van een positief antwoord op actuele vragen van de dag. De directe invloed van de Jdezers was toen groter en hetzelfde geldt voor

<le belangstelling va11 tlc burgerU in het algemeen voor· het werk van ht't pal'lement.

Een principiële uitspmak vroeg de heer Oud tenslotte ook ove1·

de kwestie van de gehuwd;!

umbtena1·es. Dat men, wanneer personeel ontslagen moet worden, eert bepaalde rolgonle in acht

D:K.''\ HAAG

C. W. sprak De afdeli11g Den Haag hield een druk bezochte bijeenkomst van het ]{ader van fle afdeling onder leidîng van mr. F. G. van Dijk, waar prof.

mr. C'. W. de Vries ~>en uiteenzt:tting gaf over Thorbccke als exponent van het liberalismf.

11eemt. en daarbij dan w..t per- sooH/.ijke factoren rekeni11~1 lioudt, achtte de heeT Oud aanv<ut rrlbaar.

1\Iaar niet aanvaardbaar rwl< tte hij een beginsel uitspraak, 1/u t a ll e gehuwde of huv:ende om I> tena- Tessen ?.:OHclcn 1noeten lf'orden 01ztslagen .,met het oog ^PJl <Ie be- vordering van het geziusleven", zoals destijds was gedaa ^ll. lJat is een - onaam:aardbaar -- . ligrij- pen in de bevoegdheden rnn het gezin ::elf, een ingTijpeu i11. de gezinsveTizouclin gen.

:!': *

N^{a de heer} Oud heeft ee·n _<mder lid van de V.V.D.-fradH', de heer Ritmeester in een m,liden- spec,ch, een uitvoerige finan<'ii'le be- schouwing ten bc·stc gcgevcn.

In enkele dagbladen is opge·nwrkt, dat de heer Ritmeester op de• pers•

tribune zeer moeilijk was te' ver·

staa11. Deze opmerking was juist.

Ook verschillende Kamerleden en de Minister hadden daar ](C·nnelijk moeite mede. N"u wij de Hancl•·lingen hebben gelezen, betreuren wij dit f!ubbel, want tleze rede VOI'Jll<i<: een goed sluitend gellc~el, waarin zowel over de bcgrotings- als over ^de fis- cale politiek talrijl'c zeer ju i::! e• op·

merJeingen zijn gemaakt. Onze· ~~··est­

verwant zal duR niet anders ^{1 ,.} cl oen hebben, dan r:en volgf'nd maal zijn stem wat me<'l' uit te zetten •·n niet te snel te spreken. Doet hij dit. dan twijfel<'n wij er niet aan, dat Y.iJll be- 'toog het aandachtig gehoor z:\1 vin·

clen, dat l1et zeker \<·rdient.

Abraham van Stolk & Zoonen N.V.

Houthandel

Schaverij Zagerij

nr1·11 - n"nnen - On·g-on-J'ine - l'itt·h-Pinc • Heipalen

Rotterdam, T elef. 35400 - Postbus 11 00

- -^.. ·---...:

VLOEREM -

ti.V. BETON-~ PlATENFABRIEK

\GEBRS. MYNLIEFF NYMEGEN

[

& TRANSPORTONDERNEl\IING • LEIDEN

Sneldiensten Leiden---Amsterdam v.v.; uitvoerders van zware transporten te water, per (motor)dekschuitf'n.

Hoofdkantoor Leiden, TJtr.Veer 6, tel. 21738 }

N. V. Lijm~ en Gelatinefabriek

,,~~tft''

Fabrieksmerk:

TWEETORENS Tel. 106-363 Delft

S.XG~

HOF JUWELIER;

S GRAVENHAGE ~ HOOGSTRAAT ~-3 fELfFOON I! 17'57

lll/llllllll/llllll/llllllll\lllllllllllllllllll/llllllll/llllll/lillillll/11111

'

Adverteert

in dit blad '--·----~--:----:-===_/ llllllll!lllllllllllllllllllillllll/lllllllllllllflllllllflllllfllllfiiiiiiiiiU