CHRISTELIJK- HISTORISCHE UNIE
JAARBOEKJE 1939
Prijs: f 0.45
UITGAVE: BUREAU CHR.-HIST. UNIE, RIJNSTRAAT9, 'sGRAVENHAGE
..
VERJAARDAGEN DER LEDEN VAN HET VORSTELIJK HUIS.
31 Januari (geb. 1938): H. K. H. Beatrix Wilhelmina Armgard.
Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe-Biester- feld, Dochter van H. K. H. Prinses Juliana, Prinses van Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, enz. enz. en Z. K. H. Prins Bernhard, Prins der Nederlanden, Prins van Lippe-Biesterfeld
30 April (geb. 1909): H. K. H. Juliana Louise Emma Maria Wilhelmina, Prinses van Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, enz. enz., Dochter van H. M. Wilhelmina, Koningin der Nederlanden, en Wijlen Z. K. H. Hendrik.
Prins der Nederlanden.
29 Juni (geb. 1911): Z.K.H. Bernhard Leopold Frederik Everhard Julius Coert Karel Godfried Pieter, Prins der Nederlanden.
Prins van Lippe-Biesterfeld.
31 Augustus (geb. 1880): H. M. Wilhelmina Helena Pauline Maria, Koningin der Nederlanden, Dochter van Wijlen Z.M. Willem III en Wijlen H.M. Emma, Koningin-Moeder.
CHRISTELIJKE FEESTDAGEN.
Nieuwjaar 1 Januari. Hemelvaartsdag 18 Mei.
Goede Vrijdag 7 April. Pinksteren 28 en 29 Mei.
Paschen 9 en 10 April. Kerstmis 25 en 26 December.
PAASCHDAGENTABEL in de eerstkomende 62 jaren.
24 I Maart 1940 9 April 1944-50
25 1951 10 1955-6ö-77
26 1967-78-89 11 1971-82-93
28 1948 12 1998
29 19!19-64-70 13 1941-52
30 1975 -H6-97 14 1963-68-74
31 1991 15 1979-90
1 April 1945-56 16 1995
2 1961-72 17 1949-60
3 1983 - 138-94 18 1954-65-7 (}
4 199:-J 19 1981-87-92
5 I 1942-53 21 1946-57
6 1947-58-69-80 22 1962-73-8&
7 1985-96 23 2000
25 1943
3
KALENDER VOOR HET JAAR 1939
I JANUARI
I
FEBRUARI I MAARTI I
z. 1 8 H) 22 29 - 5 12 19 26 5 12 19 26 M. 2 9 16 23 llO --- 6 lil 20 27 - 6 13 20 27 D. 3 10 17 24 31 - 7 H 21 28 - 7 14 21 2ti
w. 4 11 18 25 --- 1 8 15 22 - 1 8 15 22 :29 D. 1i 12 19 26 - 2 9 16 2ll - 2 9 16 23 30 V. 6 13 20 27 - 3 JO 17 24 - 3 10 17 24 31
z. 7 14 21 28 - 4 11 18 25 - 4 11 18 2f> -
i i i
APRIL MEI JUNI
I I I
z. - 2 9 16 23 30 - 7 14 21 28 - 4 11 18 25 M. - 3 10 17 24- 1 8 15 22 29 - 5 12 19 26 D. - 4 11 18 25 - 2 9 16 23 30 - 6 13 20 27
w. - 5 12 19 26- 3 10 17 24 31 - 7 14 21 28 D. - 6 13 20 27 -- 4 11 18 25 - 1 8 15 22 29 V. - 7 14 21 28- f> 12 19 26 -- 2 9 16 23 30
z. 1 8 15 22 29 - 6 13 20 27 - I 3 10 17 24 -
I JULI
I AUGUSTUS I SEPTEMBER
I I
z. -- 2 9 16 23 30 - 6 13 20 27 -- 3 10 17 24 M. - 3 10 17 24 31 - 7 14 21 28 - 4 11 18 25 D. - 4 11 18 25- 1 ti 15 22 29 - 5 12 19 26
w. - 5 H 19 26- 2 9 16 23 30 - 6 13 20 27 D. - 6 13 20 27 -- 3 10 17 24 lH - 7 14 21 28 V. - 7 14 21 28- 4 11 18 2f> - 1 8 15 22 29
z. 1 8 15 22 29 - 5 12 19 26 -- 2 9 16 23 30
--~-
OCTOBER I NOVEMBER
I DECEMBER
I
I I
z. 1 8 15 22 29 - 5 12 19 26 - 3 10 17 24 31 M. 2 9 16 2:l 30 - 6 13 20 27 - 4 11 18 25- D. 3 10 17 24 31 - 7 14 21 28 - f> 12 19 26-
w. 4 11 18 25 - 1 8 Hi 22 29 - 6 13 20 27 - D. 1i 12 19 26 - 2 9 16 23 30 -- 7 14 21 28- V. G 13 20 27 - 3 10 17 24 --- 1 8 11i 22 29 -
z. 7 14 21 28 - 4 11 18 25 -- 2 9 16 23 ao -
V ereeniging
"De Savornin Lohman Fonds"
Door de Vereeniging worden uitgegeven bro.:hures, waarin van gezaghebbende zijde belangrijke onderwerpen op actueele wijze worden belicht. De begunstigers der Vereeniging ontvangen de door de Vereeniging uitgegeven publicaties gratis, met dien ver- stande, dat het gezamenlijk bedrag der in een jaar uitgegeven brochures het bedrag der jaarlijksche contributie niet mag over- schrijden.
Meldt U aan als begunstiger. De jaarlijksche bijdrage kan door U zelf worden bepaald en bedraagt f 5.---.
f 2.50 of f 1.---.
Het Vereenigingsjaar loopt van I September tot 31 Augustus.
Indien U zich nu aanmeldt, ontvangt U de reeds verschenen brochures nog toegezonden.
In den jaargang 1938/1939 zijn reeds verschenen:
Mr. Dr. J. Schokking: ,.Bijdrage tot de geschiedenis van het ontstaan der Chr.-Hist. Unie"; f 0.25.
Jhr. Mr. D. J. de Geer: ,.De toekomst van den Volken- bond." f 0.25.
Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg: .. De Over- heid en de Zondagsrust;" f 0.35.
Voorts zullen o.a. nog verschijnen:
W. F. C. van den Broek: .,De Christelijk-Historische Unie en het onderwijs."
Tj. Krol: ,.Staatspensioen."
Mevr. Mr. C. F. Bar.sse Mackay---Katz: .. De Christe- lijk-Historische Unie en de Vrouw."
Aanmeldingen en bestellingen uitsluitend te adres- seeren aan: V ereeniging ,.De Savornin Lobman Fonds", Rijnstraat 9, 's Gravenhage. Postrekening No. 335026.
5
JAARVERSLAG
van den Secretaris der Unie over 1938.
Het jaar 1938 was e-en jaar van internationale spanning, van dank- baar natilonaai herdenken, en van organisatorische inspanning.
Met enkele korte woorden willen we dit nader toe1lchten:
Internationale spawning.
Telkens en telkens werd in het jaar 1938 de wereld opgeschrikt door gebeurtenissen, die ook op het eigen nationale leven niet zonder invloed konden blijven; we noemen enkele data:
12 Maart 1938: Duttsche militaire vliegtuigen boven Weenen; Duit- sene troepen rukken Oostenrijk binnen; Oostenrijk bij het Duitsche Rijk gevoegd; de Oostenrijksche Staatsman Ven Schutznigg van he·t wereldtooneel verdwenen. .
26 September 1938: Strijd rondom Tsjecho-Slowakije; Duitschland trekt zijn strijdkra·chten samen; de Engelsche Staatsman Chamberlain grijpt in en overlegt met Hitler; conferentie te München.
27 September 1938: Twee Koninklijke Besluiten (Staatsbladen No's 181 en 182J worden ·uitgevaardigd "tot oproeping in werkelijken dienst van al het personeel, bestemd voor buit.engewone oproeping uitwen- dige v.ei!igheid", en tot het vaststellen "dat oorlogsgevaar in den zin.
waarin dat woord in 's lands wet.ten voo·rkomt, aanwezig is."
's Lands zonen trekken naar de grens! He·t is of 1 Augustus 1914 herleeft.
29 September 1938: De betde Kamers der Staten-Generaal worden in spoed-vergadering bijeen .geroepen, ter behandeling op dienzelfden dag van verschillende wetsontwerpen: Vorderingswet, Prijsopdrijvings- wet, Schepenuitvoerwet, Schepenvorderingswet, Oorlogszee- en Lucht- verzeKeringswet, Bodemproductiewet, Distributiewet, Wet .medewerking voorbereiding voorziening in behoeften Volkshuishouding en Lands- verdediging·, Suppletoire begrooting>en voor Defensie· en Financiën, en een Wet ten behoeve van de voedselvoo·rziening.
Gode zij dank: de conferentie van München bracht ontspanning;
het dreigend oorlogsgevaar was geweken; de Sudeten-Duitschers kwa- men bij Duit·schland; de Tsjecho-Slowaaksche Republiek, een van de créaties van Versailles, werd door Duitschland, Polen en Hongarije gekort.wiekt; de Staatsman Benesj verdween van het wereldtooneet
Nauwelijks is dit oorlogsgedruisch e·enigermate verstomd, of Europa wordt opnieuw ergeschrikt door het gruwelijke Joden-pogrom in ge- heel Duitschland in den nacht van 9 op 10 November. De Nederland- sche R8Jge,ering en het Nederlandsehoe Volk, in den loop der eeuwen gas,tvrij tegenover vervolgden om geloof en ras, werden voor groote moeilijkheden geplaatst; Christelijke naastenliefde en ·traditioneele gastvrijheid kwamen hier, door he.t massale van dez,e vervolging van 600 à 700.000 Joden, in botsing met de reëele mogelijkheden .tot hulp- verleening, met het oog ook op de belangen van het eigen volksleven.
Veertien dagen later nieuwe ontroering· in Europa: Italiaansche Kamerleden verlaten in opgewonden s,temming het Parlementsge- bouw en eischen "Niza, Corsica en Tunesia" van Frankrijk. Reactie in
Frankrijk! Intusscllen .gaat de actie voor Corsica, Tunis en Dzjibooti door, en wordt biet Itallaansche volk voor de2le verlangens warm ge- maakt. Hoe zal de ontwikk!eling hiervan zijn?
1939 li!l't voor ons. We 2lEliden niets te veel, dat 1938 een jaar was van internationale spannin~n. En wij zwegen daarbij nog over den zwaren strijd van China tegen Japan, gelegen zoo dicht in de nabijheid van Nederlandsch Oost-Indië!
1938: Jaar van internationale spanningen, maar ook een jaar van:
Natt'onaal herdenken.
31 Januari 1938: Prinses Beatrix geboren! Welk een vreugde in heel Nederland. W·elk een dank tot God rees op in menig hart, dat Hij deze jonge Prinses schonk aan het geliefde Oranjehuis en aan het 1-.eder- landsehe Volk.
6 September 1938 werd in de Nieuwe Kerk te Amsterdam plechtig hel'dacht het Veertig-jarig Regeeringsjubileum van onze geliefde Vorstin, Koningin Wilhelmina. Feestvreugde in heel ons Volk; het was of een ieder gevoelde, welk een zegen het is, te midden van de on- rust in de wereld om ons heen, dat Nederland gedurende veertig jaren bestuurd en geleid wero door een Vorstinne uit het huis van Oranje, die zich op zoo waardige en verstandige wijZie geheel gaf aan Haar moeilijke taak, en juis.t daardoor in binnen- en buitenland aller- weg-e eerbied en liefde heeft weten af te dwingen, zelfs bij hen onder ons Volk, die 20 jaar geleden daarover zoo anders dachten. Wij, Christelij.k-Historis•chen, ee•ren Haar niet alleen om de ge.trouwhetd in de vervulling van Haar grondwettelijke taak, - niet alleen ook, zooals ons Beginselprogram leert, omdat het constitutioneel Koningschap, opgedragen aan het Huis van Oranje, de vrucht is van de leidingen Gods me.t ons Volk, - maar meer nog omdat dte Hooge Vrouwe ons Volk ook vóórgaat in Godsdienstzin, en telkens, vooral bij bijzondere gelegenheden, daarvan een ontwijfelbaar getuig·enis aflegde.
"God regene Uwe Majesteit en 2le@ene Nederland in Haar en Haar Doorluchtig Huis" - aldus beëindigde de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal zijn toespraak tot Hare Majesteit, op 6 September 1938 in de Nieuwe Kerk .te Amsterdam. Wij zeggen hem die bede van ganseher har.te na.
30 November 1938 was het 125 jaar @electen, dat Willem Frederik, Prins van Oranje-Nassau, zoon van den Stadhouder Willem V, vanuit Engeland te Scheveningen landde. Nederland herneemt, na 18 donkere jaren, van 1795-1813, zonder Oranje, zijn zelfstandig volksbestaan.
Het heef.t die zelfstandigheid nu 125 jaar mogen behouden. Ook dit feit werd in ons land, meer in het bijzonder in Den Haag en Sche- veningen, plechtig herdacht.
In de devde plaats noemden we 1938 een jaar van:
Organisatorische inspanning.
De Kamerverkiezing van 26 Mei 1937 bracht voor de Unie teleur- 2telling. Maar, deze tegensl!!Jg wekte nieuw leven.
Op Zaterdag 22 Januari kwam het Hoofdbestuur te Utre•cht bijeen met afgevaardigden van de 18 Kamer.kringbesturen en de Staten- kringbesturen, .ten einde de organisatie der Unie te bespreken; een 150-tal personen was aanwezi,g; tot leidraad van de besprekingen werd genomen een ~zamenlijk schrijven van de Kamerkringen Leiden, Nijmegen, Middelburg, Tilburg, den Bosch en Maastricht, alsmede een schrijven van den Kamerkring Den Helder. Het Hoofdbestuur was door ·deZJe vooergwering in de ,gelegenheid kennis te nemen van de m de Unie levende wenschen op organisatorisch goebied.
In de doorop volgende Hoofdbestuursvergadering van 19 Maart, werd
7
besloten .tot instelling van eene Centrale Propaganda Commissie, be- staande utt de heeren J. J. Wallien, Voorzitter, Mr. W. F. E. Ba- ron van der Feltz, A. Fortgens, L. Heukels, E.
K a m p h u i s, Mr. Dr. G. K o 1 f f, Tj. K r o I, Mr. Dr.
A. A. van Rhijn en Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin L o h m a n. Dere Commissie heeft haar taak met energie ter hand genomen; op haar voorstel werd besloten op 1 Oc- tober een samenkomst te houden van het Hoofdbestuur met af- gevaardigden van de Kamerkrdngen, waarbij gesproken werd over de richtlijnen van algeroeene politiek, mede in verband met de voorbe- reiding van de Statenverkiezingen-1939; op haar voorstel werden eind October, begin November door de Kamerkringen vergaderingen be- legd, waar .te.lkens een of meer leden van het Hoofdbestuur en van de Centrale Propaganda Commissie aanwezig waren, om aanwijzingen te geven of vmgen te beantwooi!"den; deze bijeenkolllil.ten kunnen over het algemeen als goed geslaagd worden beschouwd; op haar voorstel werd voorts besloten tot he.t ui.tgeven van ,,De Christelijk-Historische Stem" in de maanden December 1938 tot en met April 1939, 5 num- me:rs, als propagandablad in heel het land te verspreiden dOOit" de Kiesvereenigingen; terwijl ten slotte door haar sprekerslijsten werden opgemaakt voor de wintercampagne en voor de Staten- en Raadsver- kiezingen van het jaar 1939.
Het Dagelijksch Bestuur richtte zich 15 September met een schrijven tot de Besturen der Kiesvereenigingen, om in alle de·elen des lan:is en in één en dezelfde periode een actie te beginnen om 10.000 nieuwe leden .te werven. November werd werfmaand! In October werden de voorbeiJ."etdingen getroffen. Het resultaat komt in December bij het Bureau der Unie binnen: het blijk,t reeds, dat sommige Kiesvereeni- gin.gen met energie hebben gewerkt!
Gezegd mag worden, dat 1938 een jaar was van organisatorische inspanning.
Niet alleen echter ha,d de Unie behoefte aan e·en organisatorischen herbouw, zij had niet minder behoefte aan veroieping van de kennis en toepassing harer .be:ginselen. Vele geschriften zijn dit jaar uitge- komen en door onze geestverwanten gretig opgenomen. Wij noemen hier, naast den belangrijken geestelijken arbeid van "De Nederlander"
en de Provinciale Peers, waardoor regelmattg onre beginselen in het Volksleven worden ingedragen, de volgende ,geschriften van het zelf- standige wgaan "Tijdseinen":
Dr. F. C. DOMINICUS: "Bijbel en Openbare School."
Mr. G. E. VAN WALSUM: Het isole.ment van "Het Christelijk volksdeel"."
Mr. Dr. N. SMITS: "De doodstraf".
J. PIEBENGA: "Het goed recht van de Fr~ese beweging."
Mr. J. J. SCHOKKING: "Propaganda en openbare meening."
Jhr. Mr. A. F. DE SAVORNIN LOHMAN: "Twintig jaren Volks- raad."
J. R. SNOECK HENKEMANS: "Na dertig jaren- om de eenheid en de vrijheid".
Dr. Ir. H. G. VAN BEUSEKOM: "OVerho:d en Volkshuisvestin(f'.
Mr. I. VAN DER WAAL: "Overheid en Huwelijk.'' Drs. G. C. VAN NIFTIK: "Staat en Kerk."
Ds. A. M. BROUWER: "Kerk en Democratie".
Voorts de uitgave van het "De Savornin Lohman Fonds": ,.Bij- drage tot de geschiedenis van het ontstaan der Christelijk-Historische Unie", zoomede het veel gevraagde geschrift, betde van de hand van onren OUd-Voorzit.ter der Unie, Mr. Dr. J. Schokking: "Het voor- name punt van verschil tusschen Antirevolutionairen en Christelijk- Hi.storischen."
* * *
8
De Algeroeene Vergaldering der Unie had op 20 April te ~msterdam
in "Krasnapolsky" plaats. De Voorzitter ·der Unie, Jhr. Mr. D. J.
-de Geer, opende de goed bewchte vergadering met Psalmlezing, gezang en ,gebed, herdacht met treffende woorden het overleden oud- Kamerlid Dr. H. J. L o vink, daarhij dank uitsprekend voor de trouw, waarmede de overledene zich aan zijn parlementaire en landbouw- kundige .taak had ,g-egeven, en sprak vervo~gens een rede uit, waarin o.m. een te.rugblik werd geslagen op de verkiezingen van het jaar 1937, de internationale problemen werden belicht en de binnenlandsche politi!ek, in het bijzonder in verband met ons beginsel, werd bezien.
De spreker eindigde aldus:
"Aan de betrekkelijke waarde van onze programs zullen wij, meen ik, allen willen vasthouden. Maar daarnaast aan de abso- luutheid van de Kenbron, waaraan zij ontleend zijn, waaraan wij althans gemeend hebben ze te ontleenen en waaraan zij dagelijks mogen en moeten worden getoetst.
Die Kenbron is het Evangelie van Jezus Christus, dat :_: ach- terlig,gende eeuwen het aanzien der wereld veranderd heeft en waarvan wij vurig hopen, dat het in dezen tijd, ondanks nieuw- heidensche bedreigingen, zijn zegenend licht over ons land zal blijven verspreiden.
Wat, van een .ber1g gezien, de kerktoren is voor een dorp, dàt is de kerk (in den oecumenischen zin) voor de samenleving: het centrale oriënteerende punt, dat de vlakte beheerscht, haa,r ka- rakter bepaalt, aan haar kleur en teekening geeft .. Zoo moe t het althans zijn. En dit blijvend te bevorderen, is het doel der chri.s- telijke politiek, het doel, waaraan ook onze Unie in het nieuwe jaar, da-t zij intreedt, onder Gods zegen al haar krachten hoopt te wijden."
De Algemeene Vergadering aanvaardde een voo·rsteJ van het Hoofd- bestuur over het zelfbeschikkingsrecht der Gemeenten, op te nemen in ons Beginselprogram. Een voo'!"stel-Almelo om zoodanige maatre- gelen te nemen, dat op de Algeroeene Ver.gade'l"ing van 1939 een her- zien Gemeenteprogram zou kunnen worder.. vastgesteld, werd aange- nomen. Verschillende voorstellen van organisatorischen of politieken aard werden breedvoerig besproken.
Tot leden van het Hoofdbestuur werden gekozen: Prof. Dr. Th. L.
H a i t j e ma, Mr. Dr. A. A. v a n Rh ij n en Ds. H. B o gers.
De vergadering werd bezocht door 612 personen, waarvan 479 stem- gerechtigde leden, uitbrengende 786 stemmen.
OVERZICHT VAN HET AANTAL DEELNEMERS AAN DE ALGEMEENE VERGADERINGEN.
Algemeene Vergadering 31 October 1918 13 Juni 1919 . 28 Mei 1920 . 31 Maart 1921 19 April 1922 . 28 Februari 1923 11 Juni 1924 . 15 April 1925
Aantal bezoekers
180 258 238 308 431 437 465 457
Stemge- rechtigde
leden 155 198 200 244 361 403 396 366
Aantal stemmén
268 383 405 484 629 684 722 699
9
8 April 1926 702 560 899
9 Maart 1927 554 460 803
12 April 1928 517 438 769
3 April 1929 501 423 721
23 April 1930 540 452 760
8 April 1931 522 442 735
30 Mdart 1932 715 464 824
13 Maart 1933 603 445 829
6 April 1934 702 499 809
3 April 1935 530 444 693
15 April 1 q 16 671 515 810
1 April 1937 650 495 993
20 April 1938 612 479 786
OVERZICHT VAN DE BEZOEKERS DER ALGEMEENE VERGADERING, VERDEELD NAAR DE PROVINCIEN.
Friesland Groningen . Drenthe. . Overijsel Gelderland . Utrecht . . Noord-Holland Zuid-Holland . Zeeland. . . Noord-Brabant Limburg . . .
Totaal
19281929 19301931 1932 1933 193419351936 1937 1Q3&
34 35 22 23 39 34 37 39 57 52 60 22 21 26 21 22 23 25 20 22 19 16 12 13 11 12 22 13 29 24 18 17 16 44 42 34 42 79 60 56 37 49 46 65 71 64 87 70 201 79 116 84 109 104 90 53 52 69 54 70 69 96 56 64 79 54 101 103 114 116 79 125 86 94 128 121 97 159 148 157 152 168 171 220 148 189 172 177 7 8 7 19 14 12 15 10 23 24 24 12 11 10 10 15 11 18 14 9 12 10
2 4 3 3 6 6 4 4 3 4 3
517 501 540 522 715 603 70l 530 671 650 612
De Vijftiende Zomerconferentie te Lunteren had dit jaar plaats op 21, 22 en 23 Juli, onder leiding van den heer J. R. Sn oe c k Hen- k e m a n s. De conferentie was goed bezocht.
Sprekers waren:
Mr. G. E. van Wa 1 s u m: .,Nieuwe geestelijke stroomingen en hun invloed op de polit-ieke verhoudingen."
Mr. J. J. Schokkin;g: ,.Hoe de werkloo,sheid te overwinnen?"
Ir. J. Th. Westhof f: .,De strijd .tegen de werkloosheid. Ervaring en Vooruitzichten."
Dr. Ir. G. Flieringa: ,.Bevordering en beheersching van den uit- bouw der gemeenten."
Omtrent het aantal kiesvereenigingen der Unie kan het volgende worden medegedeeld:
1 Dec. v.h. jaar 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 aantal afd. 754 754 754 770 760 754 756 768 758 763 750 Om een inzicht te krijgen in den arbeid van de 18 Kamerkring- vereenigingen, en om leering te trekken uit elkanders werkwijze, .teekenen we uit de Jaarverslagen van de Secretariss=n der Kamer-' kringvereenigingen het navolgende op:
10
I. •s-HERTOGENBOSCH. Op 30 November 1937 had op initiatief van het Kamerkringbestuur te 's-Hertogenbosch een bijeenkomst plaats, waarbij mede aanwezig waren de heeren: J. Wilbrink en C. E.
Klink uit Leiden; R. A. Dijkstra uit Nijmegen; F. A. Kraaijeveld uit Heerlen; W. F. E. Baron van der Fleltz uit Middelburg; Ds. G. C. A.
de Roos en D. W. van der Put van den Kamerkring Tilburg. Ook de heer Tilanus was aanwezig.
Na ampele bespreking werd een verzoek tot het Hoofdbestum gericht, om te overwegen een Centrale Propaganda Commisste in het leven te roepen.
Het hoofdbestuur heeft daarna diverse personen uit alle Kamer- kringen te Utrecht bijeengeroepen. De instelling der C.P.C. kwam tot stand.
Op 12 Maart 1938 werd onze eerste K.K.-vergadering gehouden.
Uit alle deelen van den K.K. waren personen opgekomen om met den heer Jan ter Haar van gedachten te wisselen over "Vragen van den 1iegenwoordigen tijd." Zoowel de heer TeT Haar als de personen, die vragen stelden, waren :reer voldaan over de besprekingen van dezen middag. De heer Ter Haar gaf te kennen voor zoo'n middag nog gaarne eens weder te willen komen, vooral ook omdat de beschouwin- gen een scherpere kijk hadden gegeven op de typisch Brabantsche Protestantsche .belangen.
De tweede K.K.-vergadering vond plaats op 21 Mei. Om gezond- heidsredenen trad de heer Diesbergen af als voorzitter en afge- vaardigde naar het Hoofdbestuur. Dit heengaan werd door allen ten zeers.te betreurd. In plaats van den heer Diesbergen werd als voorzitter gekozen de heer J. Faber te 's-Hertogenbosch, terwijl Mr. C. Verhoeven uit Waalwijk het Secretariaat overnam van den heer W. de Ridder. Een hartelijk woord van dank aan het adres van den heer de Ridder mag hier niet achterwege blijven. De heer de Ridder heeft gedurende een reeks van jaren de C.H.U. in onzen Kamerkring met .grooten ijver gediend en als de heer de Ridder aanvang 1939 waarschijnlijk Den Bosch verlaat zal zeker op vele plaatsen, ver in den omtrek, vooral in tijden van verkiezingen, zijn huisbezoek gemist worden.
De Chr.-Hist. landdag werd in samenwerking met den K.K.
Tilburg op 18 Juni in het Mastbosch te Ginneken, begunsti?d door fraai weder, .gehouden. De opkomst was ·goed te noemen, ca. 400 per·
sonen. Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lobman sprak over .. Onze Taak", t•erwijl na afloop de heer Tutein Noltihentus een causerie hield over "Grepen uit den modernen boschbouw" en vele bezoekers hem volgden op een le9rrijke wandeling door het Mas·tbosch.
Op 22 October vond ·in Tilburg een vergadering plaats, op uitnoodiging van het Hoofdbestuur, in verband met propaganda in Brabant voor de a.s. verkiezingen. Een oproep was uitg8jgaan tot aUe bestuursleden van kiesvereenigingen, Staten- en Kamer- kringen in ons gewest, raadsleden en andere medewerkers.
Van het H.B. f·n de C.P.C. waren aanwezig de heeren Tilanus, Prof. de Savornin Lobman en Baron van der Feltz. De vergadering stond onder leiding van Ds. de Roos uit Helvoirt. Vele actueele punten kwamen in behandeling; de vergadering was leerrijk en was een goede inleiding voor den komenden verkiezingsstrijd.
De laatste K.K. vergadering vond plaats op 12 November, spe- ciaal uitgeschreven met het oog op organisatie en bestuursaange- legenheden.
De financiën, vooral ook met het oog op de a.s. Statenverkieziu- gen, vormen een zeer moeilijk punt.
11
li. TILBURG. Het bestuur vergaderde 4 December 1937. In dezt~
vergadering werden de Setatenkringen en de Kiesvereentgingen onder de aandacht genomen en werd besproken waar mogelijk een afdeeling rou kunnen worden opgericht. Het schrijven van den heer Diesber- gen aan het Hoofdbestuur over de reo11ganisatie werd behandeld. Naar de vergadering te Utrecht op 22 Januari 1938 besloten 4 leden ui:t het bestuur heen te gaan.
De jaarvergadering had plaats op 29 Januari 1938 in het Militair tehuis te Breda. Na verschillende huishoudelijke zaken te hebben afgewerkt, volgde een rede. van Prof. de Savornin Lohman. Ruim 80 personen waren aanwezig.
Bestuursve.rgadering had plaats 2 April 1938.
In deze ver.g.adering, alwaar ook aanwezig waren de hee·ren Dies- bergen en Maatjes van den Kamerkring 's Hertogenbosch, werd be- sl!Oten ,tot het houden van een Landdag, in het Mastbosch bij Breda, uitgaande van betcl!e Kamerkringen. Deze Landdag werd gehouden 18 Juni 1938. Opening geschiedde door den voorzitteT van den Kamer- kring Tilburg Ds. de Roos. Hierna volgde de rede van Prof. <:te Sa vor- nin Lohman, onderwerp: "Onze taak", V•ervolgens een causerie van den heer P. M. Tutein Nolthenius te Princenhage en 't slotwoord door den voorzitteT van den Kamerkring 's Hertogenbosch den heer J. Faber.
Nieuwe afdeelingen werden opg>ericht te Oudenoosch en Tilburg.
Door vertrek van twee heeren uit het bestuur nml. de heeren C.
Sneep en M. A. Smeenk, ontstonden twee vacatures.
De Sct.atenkrin.gen werden bijna allen wederom gerestaureerd door aanvullingen in de besturen, zoodat mede hierdoor de activiteit in den Kamerkring zal toenemen.
Alzoo het afgeloopen jaar overziende kunnen we een goed mede- leven waarnemen. Wij aarzelen echter niet tevens op te merken, dat het ledental van verschillende afdeelingen nog flink kan worden op-·
gevoerd, doch dit is vooral voor de plaatselijke besturen een zaak die ernst.ig moet wor.den onder de oogen gezien, om te ontdekken wat gedaan kan worden om hiJerin verbetering te brengen.
In de kleinere plaatsen in den Kamerkring hebben we adressen, die ons zeer rter wille zijn bij de verschillende verkiezingen en die ook geregeld met de V•erschillende gebeurtenissen in den Kamerkring op de hoogte worden gehouden.
III. ARNHEM. Er werden gehouden 1e. een bestuursvergadering van den kamerkring ·teT voorbereiding van de jaarvergadering en ter be- spreking van de propaganda; 2e. een bijeenkomst op Zaterdag 29 October in het geb. v. d. C.J.M.V. te Apeldoorn, hezocht door 30 leden oor inleiding van de propaganda voor de Statenverkiezingen van 1939.
Op deze vergadering werd een schema me,t een 17-tal punten als leidraad uitgereikt en aan de hand daarvan werden de principieel€
en actueele punten zeer ampel besproken.
3e. De ja.arve.rgadering werd gehouden op Zl!!terda.g 26 Nov. :te Apelooorn in "de Poort van Cleef". De ve.ngadering werd oozoeht door ruim 50 leden. Mr. Dr. A. A. v. Rhijn, Secr.-Gen. Dept. v. Ec. Zaken, sprak over: "Het oude beginsel en de nieuwe praktijk". Zoowel de ochtendvergadering, die enkel aan het huishoudelijk deel werd be- steed, alsook de middagvergadering hadden een zeer geanimeend verloop.
In het Kamerkringbestuur kwamen geen belangrijke wij2li,gingen.
De propaganda voor de Statenverktezing werd flink voorbereid en de werfactie voor nieuwe leden slaagde op enkele plaatsen zeer goed.
IV. NIJMEGEN. Ons Kamerkringbestuur leed een ernstig verlies door het overlijden van den heer H. de Liefde, die gedurende zoo
12
lange reeks van jaren de belangen onzer Unie met groote toewijding diende en als lid van Ged. Staten van alle zijden respect voor zijn arbeid ondervond. De herinnering aan een nobel mensch blijft voortleven.
Na de Kamerverkiezingen valt onder onze leden een vermeerde- ring van belangstelling voor de C.H.U. waar te nemen. Of dit re- sultaten oplevert ook buiten onzen ledenkring, zal de Statenverkie- zing leeren.
Een act.ie tot versterking onzer finantiën had tot nu toe niet het gewenschte gevolg. Resultaat: chronisch geldgebrek.
Van de gehouden vergadEoringen wortie genoemd die, waarin Mr.
Dr. A. A. van Rhijn een rede hield over de Regeeringsmaatregelen op Landbouwgebied. Waar onze Kamerkring in hoofdzaal· een landbouwende bevolking heeft, had dit onderwerp groote belang- stelling bij de vertegenwoordigers der kiesver., die door de bij uitstek kundige voorli.chting in velerlei opzicht een anderen (bete- ren) kijk op bedoelde maatregelen kregen dan doorgaans in eigen kleinen kring mogelijk is. Waarmee het groote nut van dergelijke lezingen is aangetoond.
De vacatures in het Bestuur werden aangevuld door benoeming van de heeren Mr. W. F. F. Baron van Verschuer, M. D. R. Koning en J. Roseboom.
V. ROTTERDAM. In het vereemgmgsjaar 1938 werden verschil- lende bestuursvergaderingen gehouden. De propaganda vormde hier het voornaamste punt van bespreking. Als gevolg hiervan werd eene circulaire vastgesteld, aan de hand waarvan getracht werd nieuwe leden te winnen. Het grootste gedeelte van het jaar is hiermede stelselmatig gewerkt, met redelijk succes.
Evenals vorige jaren werden ook dit jaar z.g. "praatavonden"
georganiseerd; een dezer werd door Z.E. Prof. Dr. J. R. Slotemaker de Bruïne ingeleid. Deze avond werd door de leden zeer gewaar- deerd.
Thans staan wij voor de verkiezingen 1939. Met de financieele act.ie is reeds een aanvang gemaakt, terwijl Ir. P. Boersma voor onze leden de beteekenis van de a.s. Statellverkiezing uiteenzette.
Er leeft in Rotterdam een geest van "meer belangstelling".
VI. 's GRAVENHAG,E. De plannen, om tot een nieuwe district- indeeling van de Gemeentelijke Chr.-Hist. Kiesvereeniging 's Graven- hage te komen, waarvan in vorige jaren sprake was, kregen in 1938 meer conereten vorm. Een uitvoerig r,apport werd in verband daar- mede door den heer C. A. Crayé samengesteld. He,t laat zich aanzien.
dat in de naaste toekomst met, de verschillende wenken in dat rap- port gegeven, t~m opzichte van een eventueere nieuwe districtsindee- ling zal worden rekening gehouden.
Over het algemeen werd een opgewekt leven geconstateerd.
Wij v:erblijden er ons over te kunnen mededeelen, dat in het na- jaar van 1938 kon worden overgegaan tot de oprichting van een nieuwe Kiesvereeni,ging in het, Spoor- en Laakkwartter, die voor- loopig "'s Gravenhage IV" zal worden genoemd. Op het oogenblik van het uitbrengen van dit verslag telt de nieuwe Kiesvereeniging 31 leden.
Het Spoo·r- en Laakkwar<tier behoorde vro-~ger .tot 's Gravenha,ge II.
Voorts is overgegaan tot de oprichting van een nieuwe Kiesvere,eni- ging in het Zuiderparkkwartier. Dat g·edeelte van de stad ressorteerde onder Den Haag III. De ,nieuwe Kiesvereeniging heet voorloopig
"'s Gravenhage V" en tel,t 28 leden.
13
Op Maandag 10 Januari 1938 werd een Huishoudelijke Ledenver- gadering .g.ehouden, waarin de voorzitter, de he•er H. W. Tilanus, de .,Begrootingsdebatten in de Tweede Kamer" besprak.
Op 17 October vond eveneens een Huishoudelijke Le.denvergadering plaats, in welke vergadering de vo•orzitter ,.De Millioenennota" toe- lichtte.
Op 10 November kwamen de leden bijeen in een vergadering waarin de heer Anth. Folmer, lid van den Gemeenteraad, "De Gemeenbebe- grooting voor 1939" inleidde.
In aantal leden gingen wij eenig.szins vooruit; op 1 Januari 1938 telden wij 787 leden, op het oogenbiik tellen wij 844 leden.
Helaas mo.est de heer B. van Eesteren, die vele jaren ,penningmees- ter van onzen Kamerkring was. om gezondheidsredenen aftreden.
VII. LEIDEN. Het Kamerkringbestuur vergaderde in 1938 vijf maal, waarbij twee maal gecombineerd met de Statenkringbesturen Gouda en Leiden.
In overleg met de beide Statenkringbesturen, w~rd met alle kiesvere·eniging.en, waar dit in onzen K.K. noodig werd geacht, .:werleg gepleegd en middelen beraamd, om tot meerdere actie te komen en tot uitbreiding van ledental.
In diverse kiesvereenigingen werden spreekbeurten georganiseerd, waar Kamerkring- of Statenkringbestuurders als spreker optraden.
Door de Statenkringbesturen werden vergaderingen belegd in L·eiden en Gouda met de besturen der kiesvereenigingen ter bespreking van actueele vraagstukken.
De Kamerkringvereeniging kwam tweemaal in ledenvergad•ering bijeen, waarbij eenmaal de heer Krol, lid van de Tweede Kamer, als spreker optrad met e-en bezielende rede, gevolgd door een vrucht- bare bespreking.
Veel aandacht werd besteed aan de organisatie der Unie, zulks in overleg met de K.K.-besturen 's Hertogenbosch, Tilburg, Nijmegen.
Maastricht en Middelburg. De conclusies dezer besprekingen werden in een uitvoerig schrijven ter kennis van het Hoofdbestuur gebracht.
Was onze K K. ten zeerste vereerd, dat onze Voo~zitter naast ons K.K. beE,tuurslid Prof. de Zwaan in he.t Dagelijksch Bestuur en Hoofdbestuur werd gekozen, zeer veel leeà deed het àen K.K., dat onze Voorzitter zich reeds na enkele maanden genoodzaakt zag als lid van het D.B. te bedanken.
Al stemt het ons tot dankbaarheid, dat het ledental van onzen K.K., dat de laatste 8 jaar met 25 % t.erugliep, dit jaar niet is terug- geloopen en een kleine stijging aanwijst, niettemin kunnen we niet verhelen, dat gezien ue sterke bevolkingsaanwas en het steeds stijgend aantal kiezers in onzen K.K., het ledent al op geen stukken na ge lij- ken tred houdt met den groei van het getal kiezers.
Dat er in onzen K.K. een steeds groeiende belangstelling is onder de jonger.en en er steeds meer jongerengroepen worden opgericht.
doet ons hopen, dat in de toekomst onze kiesvereenigingen daarvan de vruchten zullen plukken.
Over het algemeen wordt er in de kiesvereenigingen van onzen K.K., met name op het platteland nog te veel lauwheid en te weinig intens medeleven gevonden, wat zeker zijn oorzaken vindt in het feit, dat er in de meeste gemeenten in onzen K.K. nog veel werkloosheid is en boeren en tuinders nog weinig hoopvol zijn voor de toekomst.
VIII. DORDRECHT. In de drie Statenkringen, ressorteerend onder den Kamerkring "Dordrecht", werd de propaganda voor onze begin- selen met kracht voortgezet. In den Statenkring Delft werd door
14
huisbezoek getracht het aantal .leden der afdeelingen te versterken;
in alle plaatsen zijn hier afdeelingen. In de Statenkringen Dordrecht en Ridderkerk werd, behalve bovengenoemde werkzaamheden, ge- tracht in de vele plaatsen zonder afdeeling verbinding te krijgen. In den laatsten kring werden dit jaar reeds een tweetal vergaderingen in bedoelde plaatsen belegd en in een daarvan mocht het gelukken een afdeeling op te richten. In dezen Statenkring zijn nog 10 of 12 vergaderingen op plaatsen zonder afdeeling in voorbereiding.
De vergaderingen der Kamerkring-Vereeniging, welke te Rotter- dam werden gehouden, werden goed bezocht en het aantal afdeelin- gen, dat vertegenwoordigers zond, neemt nog steeds toe.
In dezen grooten Kamerkring werd een opgewekt eensgezind actie~
politiek leven aangetroffen, en schier niets verzuimd, ondanks allerlei moeilijkheden, om onzen Kring zoo sterk mogelijk te maken.
IX. AMSTERDAM. Na het drukke jaar 1937 werd er in 1928 aan- vankelijk weinig vergaderd. De jaarvergadering van den Kamerkring had plaats op 1 April en hernieuwde onder meer het mandaat aan den heer Jan ter Haar Jr. als lid van het Hoofdbestuur. Tevoren en daarna kwam het Kamerkringbestuur eenige malen bijeen.
Het duurde tot Juni alvorens in de secretaris-vacature werd voor- zien doo·r de benoeming van den heer H. van Saane, aan wien als secundus werd toegevoegd C. A. Baron Bent.inck. Tot zoo lang werd het secretariaat waargenomen door den penningmeester Jhr. F. J. E.
van Lennep, die bij de financieele administratie ter zijde wordt ge- staan door den heer W. van der Beke Callenfels. Dezelfde heeren vervullen overeenkomstige functies bij de Kiesvereeniging "Oud- Amsterdam", terwijl, zooals bekend is, het Kamerkringbestuur tege- lijkertijd als Statenkringbestuur optreedt. Door den 2en penning- meester wordt tevens het contact onderhouden met de C.-H. Jonge ..
ren. Deze groep is in Amsterdam zeer actief. Een Vrouwengroep 1s in oprichting.
Op 10 Juni was er een druk bezochte praatavond onder leiding van den heer H. W. Tilanus, welke zeer in den smaak viel. Andere bijeen- komsten met bekende sprekers werden naar het einde van het jaar verschoven met het oog op de verkiezing voor de Provinciale Staten in 1939. Verwacht worden Jhr. Mr. D. J. de Geer, Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman en de heer Jac. Rustige. De organisatorische voor- bereiding van deze verkiezing is in vollen gang.
De Amsterdamsche kiesvereenigingen "Groen van Prinsterer" en
"Overkant van het IJ" werden samengesmolten met "Oud-Amster- dam". Getracht zal worden het landelijk gedeelte van Amsterdam.
waar de c.-H. aanhang relatief groot is, opnieuw te organiseeren.
In verband met de niet lang geleden gehouden en in het vorig jaarverslag vermelde campagne tot het verwerven van nieuwe leden voor de Kiesvereeniging "Oud-Amsterdam" - welke een aanwas van circa 100 personen opleverde - werden nog geen nieuwe pogingen in deze richting ondernomen.
Een zeker contact onder leden en geestverwanten wordt ook in periodes, waarin er geen aanleiding is te vergaderen, onderhouden door de verspreiding van "Ons Christelijk-Historisch Weekblad", waarvan de inhoud grootendeels in Amsterdam wordt verzorgd.
X. DEN HELDER. Het verslag over het jaar 1938 van den Kamerkring Den Helder kan kort zijn. De heer J. v. d. Land, van Enkhuizen, bedankte wegens gezondheidsredenen als lid van het Kamerkringbestuur. Voorts leed de Kamerkring dit jaar een ernstig
15
verlies door het overlijden van zijn Penningmeester, den heer J. Rin- gers, te Alkmaar.
Het Bestuur van den Kamerkring kwam vier maal in vergadering bijeen. Met de kiesvereenigingen binnen het rayon van den Kamer- kring wordt voortdurend schriftelijk contact onderhouden. De arbeid in hiet uitgestre:~te en overwegend vrijzinnige gebied van dezen Kamerkring is uitermate moeilijk. Het Bestuur blijft dilligent.
XI. HAARLEM. In 1938 werden gehouden 1 bestuursvergadering en 2 algeroeene vergaderingen. Op de vergadering van 9 April 1938 trad als spreker op de heer H. W. Tilanus, met het onderwerp: "Het één- of meerlijstenstelsel".
In de vacature, ontstaan door het overlijden van den heer H.
Hogenbirk, werd als bestuurslid gekozen de heer Ir. J. Ouwehand te Bloemendaal en in de vacature-W. Roodenburg de heer C. van Beem te Hoofddorp.
Een vacature ontstond door het bedanken van den heer H. Kingma te Bussum.
Op voorstel van de afdeeling Haarlem (C.) werd besloten het bestuur nog met drie leden uit te breiden.
Opgericht werd de Provinciale Kring Noord-Holland van de Chr.- Rist. Jongerengroepen.
XII. MIDDELBURG. In 1938 werden 3 bestuursvergaderingen gehouden en 1 algeroeene vergadering, waar als spr. optrad het Tweede Kamerlid de heer Krol, met, als onderwerp: "Rondom de Begrooting 1938".
Aan alle Kiesvereenigingen werden lijsten verzonden bevattende de namen van sprekers met de te behandelende onderwerpen, die zich bereid hadden verklaard hetzij in openbare of ledenvergaderingen 'op te treden.
Verschillende Kiesvereenigingen hebben dankbaar gebruik gemaakt van deze gelegenheid, en is op deze wijze menig onderwerp, dat de Chr.-Hist. beginselen kon versterken, door onze voormannen uit- gedragen.
In verschillende Statenkringen werden weer maandelijksche winter- cursussen gehouden tot kadervorming.
De gehouden Landdag op 2 Juli mag als geslaagd beschouwd wor- den; uit alle deelen der Provincie was men onder den neerstortenden regen naar Goes gekomen om te luisteren naar het bezielende woord van onzen afgevaardigde in de Eerste Kamer, ProL Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman; jammer dat niet meer jeugd aanwezig was om de vurige rede aan te hooren van den Voorzitter der Federatie van Chr.- Rist. Jongerengroepen, Fortgens. Da>t de Vrouwengroepen goed ver-·
tegenwooràigd waren om te hooren de opbouwende rede van mevr.
Buys-Kleijn uit Bilthoven is alleszins begrijpelijk.
Op de zwakste plek in onzen Kamerkring mochten in de laatste helft van October de Voorzitter en de Penningmeester het genoegen smaken nog een flinke Kiesvereeniging op te richten met aanvanklijk 40 leden, n.l. in Tholen.
XIII. UTltECHT. In het Bestum· van onzen Kamerkieskring kwam ook dit jaar wijziging, doordat onze Voorzitter, Jhr. Rutgers van Rozenburg, meende te moeten heengaan. Ondanks verschillende pogingen om hem als Voorzitter te doen aanblijven, was in zijn besluit geen verandering te brengen. Een woord van hartelijken dank voor alles wat hij als Voorzitter voor den Kamerkring deed, is hier zeer zeker op zijn plaa~. We achten ons gelukkig dat hij ons als bestuurs-
lid met ziJn jarenlange ervaring en kennis dienen wil. In zijn plaats werd als Voorzitter gekozen Baron van Tuyll van Zuylen. Voorts werd het Bestuur met een lid uitgebreid, en als zoodanig gekozen Prof. Jhr.
Mr. B. C. de Savornin Lohman.
In de drukbezochte jaarvergadering trad als spreker op Mr. Dr.
A. A. van Rhijn van 's-Gravenhage met als onderwerp: "De land- bouwcrisismaatregelen". Verder werden een tweetal best.uursvergade- ringen gehouden, en verschillende commissievergaderingen, terwijl ook
de Propaganda-Ccmmiss:e met he~ oog op de aanstaande Statenver- kiezing bijeen kwam. Door het Dagelijksch Bestuur van den Kamer- kring werd meermalen vergaderd, en reeds eenige Kiesvereenigingen bezocht in verband met de organisatie van het winterwerk.
Mochten we er in een vorig jaarverslag op wijzen, dat er een Com- missie gevormd was om te pogen een Prov. afdeeling van den Bond van Chr. leden van Gemeentebesturen op te richten, tot onze Ölijd- schap kunnen wij melden, dat deze afdeeling· in den loop van het jaar tot stand is gekomen. Mogen ane Cbr.-Hist. leden 'Jan gemeente- besturen in onze Provincie lid worden. Het zal hun gemeentebeleid en onzen invloed ten goede komen. Al gaat het langzaam, er is groeiend vooruitgaand Chr.-Hist. leven.
XIV. LEEUWARDEN. Er zit actie in. Er wordt op vele plaatsen hard gewerkt. Onze verliezen waren bij de laatste verkiezing·en niet groot. Toch te groot, maar V·8len zijn bezield, om het verloren terrein te herwinnen. In enkele kiesvereenigingen is het niet florisant. Wat ledental betreft gaat men op sommige plaat.sen vooruit, op andere achteruit.
Met arbeiden is voor de Unie in Friesland nog veel te winnen. De vergaderingen van den Kamerkring en de Statenkringen waren goed bezocht. Een Lancldag werd gehouden te Beetsterzwaag, waar onge- veer 1100 bezoekers waren. Dat was voor Friesland veel te weinig.
Het weer was niet bijzonder gunstig. In de Jongeren zit ook actie.
Dat belooft veel voor de toekomst.
De Kamerkring leed een zwaar verlies door het overlijden van den heer J. L. Oosterhoff, die lange jaren met grooten ijver het Kamer- kringbestuur diende als secretaris-penningmeester. Hij was een stoer werker en zijn nag·edachtenis zal bij C.-H. Friesland lang in eere blijv·en.
De Kamerkring werd ook in den loop van het jaar sterk gesteund door de adviseerende leden, de heeren Mr. Pollerna en J. Bakker, leden van de Eerste en Tweede Kamer.
Het blad Land en Volk werd als extra nummer biJ de vorige verkiezin- gen huis aan huis verspreid en werd verzorgd door een perscommissie en
een technische commissie. De redactie had voor deze propaganda het blad afgestaan. Ook voor de a.s. verkiezingen worden thans al de noodige voorberPidingen getroffen.
XV. ZWOLLE. Dit jaar kenmerkte zich in dezen Kamerkring in het bijzonder door het houden van Cursusvergaderingen in het winterseizoen en Landdagen in de zomermaanden.
De Cursusvergaderingen werden gehouden op 12 Febr., 5 en 12 Maart te Zwolle en op 26 Febr. en 12 Maart te Almelo. Als sprekers traden op de heeren Ds. v. Niftrik, onderw.: "Staat en Kerk";
Jouwsma, onderw.: "Onderwijsvraagstukken"; Tilanus, onderw.: ,.De- fensie" ; Mr. v. Bruggen, onderw.· "Verzekering of Staatspensioen".
De Landdagen hadden plaats op 20 Aug. te Ommen, sprekers de heeren Weitkamp, v. d. Leij en Krijger; op 27 ~ug. te Vollenhove,
