WAT WILLEN DE CONFESSIONELEN? Eerste gift is binnen, wie volgt?

(1)

• • •

fl et en oer te •

NÛMMER 891 VRIJDAG 4 NOVEMBER 1966

V raag zonder _antwoord:

VERKIEZINGSFONDS

WAT WILLEN DE CONFESSIONELEN? Eerste gift is binnen, wie volgt?

M

R. E. H. TOXOPEUS, voorzitter van de Tweede-Kamerfractie van de VVD, heeft dinsdagavond een radiorede gehouden, waarin hij enkele opmerkingen maakte over de verrassende wending die in de formatie-Schmelzer toen juist was opgetreden. De heer Toxopeus zei onder meer: "Nadat de pogingen van de formateur om een "overbruggingskabinet" te vormen, zoals hij dat noemde, van KVP en ARP, waren vastgelopen op de weigering van prof. Zijlstra om minister-president te worden zijn nu, vandaag, de heren Rooivink en Biesheuvel met de formateur gaan praten. Zij hebben zelf om dat gesprek gevraagd. Dat kàn betekenen dat de anti- revolutionairen nu toch bereid zijn om mee te doen, dat zij hun afwijzende houding hebben laten varen. De uitlatingen van de laatste dagen, uit de AR-kring wezen er al op dat men daar toch wel iets wilde. Alleen wist niemand wàt. Zo is er gezegd dat Zijlstra in een volgende fase wel weer aan bod zon lwmen. Die fase is nu dan waarschijnlijk ingetreden. Beter laat dan nooit."

"De merkwaardige houding van de ARP," zo vervolgde de heer Toxopeus,

"wekte algemene verbazing. Men vroeg zich al af óf die partij nu van plan was om in haar geheel maar toe te treden tot de PvdA. Als men AR-voorzitter Berg- huis hoorde, was dat niet eens zo'n vreemde veronderstelling. Maar nu lijkt het dan of ze hun äraai nemen. Of de

Den f-!aag verwacht:

OPTREKKENDE

MIST

Waarnemers die de Haagse ba- rOIDeter trachten af te lezen, worden daarbij voortdurend gehinderd door een verschijnsel dat deze des- kundigen "mist" plegen

te

noe- men. Het is een soort waas van geheimzinnigheid, dat somtijds dagenlang aanhoudt, in andere gevallen schielijk optrekt. Deze mist vertroebelt het beeld, dat men zich tracht te vormen van de z.g.

Schmelzer-formatie, een uiterst zeldzaam politiek weerkundig verschijnsel. Er is thans een ARP- front in beweging gekomen, maar mede door eerdergenoemde mist is niet duidelijk in welke richting dit front ·zich beweegt.

Over de vraag hoe lang de mist nog zal aanhouden wordt - anders dan in De Bilt in dergelijke gevallen - verschillend geoor- deeld. De meeste waarnemers ver- wachten dat de mist in de loop van deze week zal optrekken, bij welke veronderstelling wij ons met enig voorbehoud aansluiten. 1\-laar men bedenke wel: Zelfs in De Bilt hebben ze 't wel eens mis; dat is dus zeker ook in Den Haag denk- baar.

(Opgemaakt woensdagochtend te 11.15 uur en onder voorbehoud geldig tot het eind van deze week.)

kiezer het allemaal begrijpt waag ik te betwijfelen. Maar dat moet de ARP dan maar zelf uit dè doeken doen."

"Maar in elk geval, ziet u, er moet ge_

regeerd worden. Want weliswaar wenst de formateur kennelijk een kabinet dat zorgt voor vervroegde verkiezingen en dat intussen - dat is dan tussen nu en de formatie van het kabinet dat na de verkiezingen gaat optreden - de zaken regelt, maar dat zalwn regelen eist echt wel belangrijke beslissingen."

"Ik noem maar een paar dingen. De loononderhandelingen beginnen binnen- kort weer. Het standpunt van de regering is dan van heel groot gewicht. De huurverhoging gaat op 1 januari a.s. in, tenzij men daaraan nog iets. wil verande·

ren, zoals het kabinet-Cals dat wilde. Dat is óók een beslissing : doors.aan of niet doorgaan. De begrotingen liggen alle nog onafgedaan in de Kamer."

Innerlijke tegenstrijdigheden

"Neen, juist nu geldt dat er geregeerd moet worden. Dat wist de ARP ook best.

Het is daarom onbegrijpelijk dat die zo'n vreemd spel van nietes en welles heeft gespeeld. Dat is alleen te verklaren uit innerlijke tegenstrijdigheden, uit ernsti- ge verschillen van mening binnen de eigen anti-revolutionaire kring."

"Dat die meningsverschillen er zijn en dat ze er waren konden wij allemaal al lang vaststellen. Fractievoorzitter Rooivink zei dat de PvdA het kabinet- Cals voor het blok had gezet door te zeggen dat dit kabinet nog geen knip voor de neus waard zou zijn als het om de motie van de KVP niet zou aftreden.

Zijn fractiegenoot Boersma ging craar tegenin en ziet, een paar dagen later trekt Rooivink die uitspraak in. Het lijkt maar een kleinigheid, maar het is een blijk van. ernstig verschil van richting."

"AR, waar gaat gij heen? De kiezers zullen dat nu toch willen weten en ze weten 't niet. Deze formatie geeft het antwoord niet op de vraag: wat willen de confessionele partijen? En zo zal het dan wel weer blijven tot na de verkiezingen."

Meest begaanbare weg

"De meest begaanbare weg om tot duidelijkheid te komen hebben wij VVD- 'ers aangegeven. Maar die weg wordt niet gevolgd. Omdat ik na een vorige uit- eenzetting van die gedachte bewijs mocht ontvangen dat velen er waarde- ring voor hebben, kom ik er nog even op terug. Ik heb zo gezegd: Laten de confessionele partijen n u kiezen met welke groeperingen zij na de verkiezingen willen regeren. Laten zij n u ,op basis van die keus helpen een kabinet te vormen.

Dan kan dat kabinet met zijn program- ma de inzet van de verkiezingen· zijn.

Dan hebben de kiezers een duidelijke keuze voor ogen. Dan oefenen zij daad~

werkelijke invloed uit op de samenstel- ling en het beleid van de regering. Daar- aan is behoefte, aan de mogelijkheid om die invloed uit te oefenen."

"Dat blijkt ook uit verschillende voorstellen om ons grondwettelijk bestel te wijzigen, ten einde dan een duidelijke keus te kunnen maken. Die voorstellen zijn niet praktisch uitvoerbaar en vol- maakt overbodig. Zij zijn niet uitvoerbaar, tenzij de politieke partijen het zelf willen. En als die partijen het zouden willen, wel dan kunnen ze beter, sneller en vooral zekerder handelen door binnen ons geldende bestel de keus te doen, zoals ik u die heb voorgelegd."

"Maar, ik zei het al, zo gaat het weer niet. Wederom zult u niet weten wat u aan de confessionele partijen hebt."

links-afters

"Overigens, ook

oo

PvdA kan wel wat meer klaarheid gebruiken. Ze krijgt nu de kans. Als verstoten partner en ernstig gekwetst kan zij nu de ·gelederen sluiten. De lieden van Tien over rood en andere links-affers, die zullen nu wel een toontje lager gaan zingen. In zover is de crisis voor de PvdA misschien nog net op tijd gekomen. Geen last meer van de hoogst impopulaire minister van finan- ciën Vondeling en de kans om d~ dissi- denten-radicalen de mond te snoeren. De gedachte van ·de heer Rooivink dat de PvdA wel uit de regering wilde, was misschien toch niet zo gek."

"Met dat al, de verkiezingen komen in het verschiet. Er is een overvloed van partijtjes alsof dit politiek zo vreemd verdeelde land er behoefte aan zou kunnen hebben zich nog meer te verdelen.

Onder het motto "meer democratie en meer duidelijkheid" rijzen de nieuwe lijsten als paddestoelen uit de grond.

Met als enig resultaat: nog meer ver- warring en nog meer versplintering."

"Naar mijn mening is de VVD duide·

lijk geweest en kan iedereen weten wat hij aan ons heeft."

Troost

"Wij hebben minder kans dan sommi·

ge anderen om ons via radio en ·televisie tot de kiezers te richten. Maar we zullen het zo ook wel redden. Een troost is dat radio- en televisie-mensen de kiezers kennelijk ook niet naar hun hand

De eerste gift voor het verkiezingsfonds is binnen. De afdeling Leeuwarden verraste het hoofdbestuur met een gift van

f

500 ten behoeve van de Tweede- 1\:amerverkiezingen. Onnodig te zeggen dat het hoofdbestuur deze afdeling zeer erkentelijk is.

Zou het spreekwoord: Goed voorbeeld doet goed volgen hier van toepassing kunnen zijn? Wij hopen het. Alle begin is moeilijk, de afdeling Leeuwarden heeft echter dit moeilijke begin op een uitstekende wijze aangepakt.

Giften voor het verkiezings- fouds kan men storten op post- rekening 67880 tJI.v. Secretaris VVD te 's-Gravenhage.

kunnen zetten. Hebben ze niet in meerderheid steeds gepleit voor het kabinet·

Cals? Deed een aantal hunner niet alles om de PvdA als enige progressieve par•

tij aan te prijzen? Was de verbetenheid over de val van het kabinet-Cals er soms niet dik opgelegd? Maar het kabinet-Cals was er niet minder impopulair om."

Heden en toekomst

"Wij VVD' ers kijken naar het heden· èn de toekomst. Naar vandaag èn morgen.

Wij weten dat er veel moet gebeuren voor die toekomst, maar dat de mensen ook vandaag moeten kunnen leven. Dat kan uitstekend samengaan."

"Wij vinden dat staats-almacht

uit

den boze is en dat er in plaats van meer, minder overheidsbemoeiing moet komen.

Iedereen weet dat hij belasting moet be- talen. Iedereen vindt dat de overheid dan ook zuinig met dat belastinggeld moet omspringen. En terecht."

"Het kabinet-Cals werkte aan ZlJU imago. Aan het beeld, dat het publiek zich ervan vormt. 't Werkte daar zo hard aan dat het in de gaten liep en belachelijk werd. En dat beeld werd- er niet een van een ploeg van verstan- dige mensen, maar van een club van op- makers. Kijk, en dat wilde men, dat wilden de kiezers niet. Terecht niet."

,.Die mentaliteit is de VVD vreemd.

Wij. willen een verstandig beleid, dat zorgt voor nu èn morgen. Daarin is geen tegenstelling gelegen. En een be·

leid dat ieder de vrijheid geeft en laat om zichzelf te zijn."

De heer Schmelzer begroet de heTen Bieshe1wel en Rooivink in de Alsxrmrlerstraat

in

Den Haa,g

(2)

I I 1:

2 - vrijdag 4 november 1966

Kopij voor deze rubriek te zenden aan meJ.

Joh. H. Springer. Alexanderstraat 16, Haarlem

Contacten

op donderdagmiddag 20 oktober werd in Royal in Arnhem een bijeenkomst gehouden voor de als contactvrouw op- tredende dames in Gelderland. Deze dames waren door mev'T: A. Bergsma- Feenstra uitgenodigd; zij had ook de leiding van de bijeenkomst. Aanwezig waren voor de Centrale Gelderland mevr.

M.

A. Mensink-Kooy, centr. ver·

tegenwoordigster, mevr. F. Kok-Van der Bijl en mevr. C. J. Lavell-De Vries, beiden plv. centr. vertegenwoordigster.

Ofschoon de opkomst nog beter had kunnen zijn, was het verheugend dat 15 dames de moeite hadden genomen de, voor sommigen toch lange reis naar Arnhem te maken.

Na een inleiding van mevr. Bergs- ma over het vele dat een contactvrouw juist in een kleine plaats voor de vrou- wen in de- VVD kan doen en over de taak van de centr. vertegenwoordigster t.a.v. de begele1ding van dit werk, volg- de een prettig gesprek. Ieder van de aanwezigen kreeg de gelegenheid vra- gen te stellen en mededelingen te doen.

Bovendien konden door dit gesprek klei- ne moeilijkheden in de communicatie

(zoals klachten over niet doorzenden) worden opgelost. Daar waar geen con- tactvrouw is blijken de aan de secre- taris van de afdeling gezonden convoca- ties, bestemd voor de vrouwen, nog wel eens te blijven liggen. Het bleek dat in kleine plaatsen de geringe belang- stelling van de vrouwen nog een pro- bleem is. Geadviseerd werd klein te be- ginnen met een koffie-ochtend of thee- 'middag, en zo mogelijk iets te organise-

ren met omliggende plaatsen.

Verheugende mededelingen over groeiende activiteit kwamen er o.a.

uit Gorssel, Zutphen, Warnsveld en Winterswijk. Op de Midden- en Noord- Veluwe, in de Achterhoek en in de Betuwe moet echter. nog veel gebeuren.

Mevr. Bergsma kwam met een voor- stel de Gelderse dames te iaten zor- gen voor een flinke bijdrage aan het verkiezingsfonds in Gelderland. Dit voorstel werd enthoudast overgeno- men, zij het dat de meeste dames er de voorkeur aan gaven de in te zame- len gelden af te dragen aan bun .eigen afdeling, omdat de afdelingen de vrou- wengroepen grote steun geven. Daar er veel geld nodig is zal, van nu af, op iedere vrouwenbijeenkomst in Gelder- land een beroep op de aanwezigen wor- den gedaan een bijdrage te geven voor de verkiezingen.

Ten slotte werd nog besloten de pro- vinciale Gelderse dag te houden op 16 ' maart 1967 in Nijmegen.

C. J. LAVELL-DE VRIES

Gooidag

DE Gooidag wordt dit najaar gehou- den a.s. dinsdag (8 november) in het Theehuis "Rust wat", Schapencirift

,.. Vrijheid en~_

Democratie L.!?..t

) WII:II:O<IOI..AD VAN D~ VOLI<~PARTI.J VCOA V .. UHI<t!l 1\:N prMOC«ATII';)

Weekblad van de Volkspart{

voor Vrijheid en Democratie.

Adres van de administratie (zowel voor abonnementen air voor advertenties): Witte dt Withstraat 73 te Rotterdant (postbus S24 te Rotterdam), Tel. 010-1110 00, ·Rbonnemen·

ten toestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid en Democratie te Rottél'dam.

Hoofdredacteur:

Ph. C. la Chapelle jr.

Adres van de redactie:

Nieuwe Herengracht 89 B te Amsterdam-C.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

79 in Blaricum, van 10.30-14.30 uur, onderbroken door een pannekoekenlunch (of iets anders). Kosten voor eigen reke- ning. Mevr. T. Schoorl-Straub zal een causerie houden over haar ervaringen in Siberië, vroeger en nu. 's Middags zijn er dia's over Rusland en discussie.

Aanmelding voor 7 november bij mevr.

M.

v.d. Wel-Stegeman, 't Paadje

11,

Laren N.H., tel. 02953-5138. Voor gewenst vervoer verzamelen om 10.15 bij het busstation te Laren.

Radio-uitzending van de

VVD:

dinsdag 15 november van 18.2o-18.30 uur, over

de

zender Hilversum

I

(402 m.).

Amstelveen

SAKKOBOONJANI kundjani sekonna selatio line... zegt een inboorling uit Zambia, wanneer hij u uitnodigt om samen met hem te gaan jagen.

In

Am- stelveen jaagt men niet, althans niet op groot wild, maar wordt men wèl uitge- nodigd om op 10 november a.s 20.00 uur in de "Amstelhoek" te komen kijken naar de filmopnamen die ons lid mevr.

Robin Venker-Robart Morgan deze zo- mer in Zambia en Rhodesia maakte.

Gezien de huidige politieke situatie in Rhodesia kan hier zeker een interessan- te discussie op volgen.

Staalbouw • Kraanbouw

Rörink &

van den Broek ~l. Vo

ENSCHEDE Telefoon (05420)

1 83

44 *

UIT DE PARTIJ

• Zaanstreek

Een proef met het houden van ver·

gaderingen met "eigen mensen" als spreker, zal de statencentrale Zaandam nemen. De betreffende bijeenkomst is op dinsdag 15 november te Wormer, waar de pas opgenchte afdeling gastvrouwe is. De voorzitter van- genoemde cen- trale, drs. A. Bakker, zal spreken over het theoretische gedeelte van het be- ginselprogram, in aansluiting waarop de heer

I.

J. Wolleswinkel voorzitter van de afdeling Koog-Zaandijk, de praktische kanten hiervan zal belichten. Laatstge- noemde zal later op de avond Appèl '66 en de rijksbegroting 1967 ter discussie, stellen.

Slaagt deze eerste bijeenkomst, welke voor alle Zaanse leden en sympathisan- ten toegankelijk is, dan volgen derge- lijke vergaderingen in meer plaatsen langs de Zaan.

0 Alkmaar

Wegens zijn benoeming als raadslid is de heer J. van Maarleveld afgetre- den als voorzitter van de afdeling Alk- maar.

In

zijn plaats is gekomen de heer G. G. van Manen, tot dusverre pen- ningmeester.

In

laatstgenoemde functie werd benoemd de heer W. Schoehuis.

In

een andere vacature werd voorzien door de benoeming van de heer F. Schmidt.

• Katwijk

Bij de recent gehouden ledenvergade- ring van de afdeling Katwijk werd het bestuur i.v.m. vertrek van de secreta- ris, de heer Gerdessen, als volgt gewij- zigd: voorzitter P. Jaapies, secretaris E. J. Wils, Sportlaan 17 te Katwijk aan Zee, penningmeester F. A. W. Bo- vendeert.

,. Hengelo

Het secretariaat van de VVD-afdeling Hengelo is overgenomen door· mevr.

F. N. Rademacher-Raab, Plein 1918 nr.

5 te Hengelo.

SPREEKBEURTEN

periode 4 november tot en met 5 december 1966.

DE AFDELINGEN WORDEN EROP GEWEZEN DAT DE MOGELIJKHEID BESTAAT DAT IN VERBAND MET DE KABINETSCRISIS DE SPREKERS

HUN TOEZEGGINGEN NIET KUNNEN NAKOMEN 4 november

4 november 4 november 4 november 7 november 7 november 8 november 9 november 10 november

Venlo e.o.

Baarn

Leeuwarden (debat VVD +

PvdA)

Rotterdam (K.C. Dordrecht) Pesse (Lib. Kring Hoogeveen) Beverwijk

Delft (Human. -Stud. Ver.) Almelo

Paterswelde (vr. 1. d. VVD 3 noord. prov.)

10 november Sassenheim (forum fractievoor- 11

novemb~r

11 november 14 november 14 november 16 november 16 november 17 november 17 november 18 november 18 november 18 november 21 november 21 november 22 november 25 november

zitters) pol. voorlichtingsavond Gasselte (Pt. C. Emmen) Hilversum (JOVD 't Gooi) Nijmegen

Zeist

Zaanstreek (pol. jong. contact) Purmerend (Lib. Sociëteit) J.O.V.D. Haarlem-IJmond Groningen (Lib. Sociëteit) Delden

Apeldoorn Dalen Velzen

.Tutphaas (streek Utrecht-W.) Soest

Den Helder (JOVD, debat pol.

Prof. dr. H . .T. Witteveen Mr. W . .T. Geertsema Mr. dr. C. Berkhouwer H. J. L. Vonhoff R. Zegering Hadders H . .T.

L.

Vonhoff Mr. dr. C. Berkhouwer

R. Zegering Hadders Mr. H. van Riel Mr. E. H. Toxopeus Ir. D. S. Tuynman H. J. L. Vonhoff Drs. Th.

B.

Joekes Mr. H. van Riel

H.

.T. L. Vonhoff Mr. dr. C. Berkhouwer S. J. v. d. Bergh Mr. H. van Riel Ir. J. Baas

Mevr. mr. E. Veder-Smit G. M. Lambers

Prof. dr. H. J. Witteveen Dr. K. van Dijk

Prof. dr. H. W. J. Wijnholds

partijen) Drs. Th. H . .Toekes

25 november Gorredijk (St.

C.

Heerenveen) Mevr. G. V. v. Someren-Downer 25 november Statencentrale Zaandam Mr. F. Portheïne

25 november Winterswijk S . .T. v. d. Bergh 25 november Zuidlaren (VVD + ^JOVD) Ir. D. S. Tuynman 28 november Vlissingen, Middelburg en Goes Drs. Th. H, Joekes

29 november Ommen R. Zegering Hadders

30 november Meppel (Lib. Kring) Mevr. Mr. E. Veder-Smlt 3 december Aken (.Teunesse liberale Europ.) Mr. dr. C. Berkhouwer

N.B. In deze opgave zijn niet verwerkt die spreekbeurten, welke door onze kamer- lede,n en andere sprekers buiten het verband van onze partij gehouden worden.

Mijn opinie ^IS • • •

• De Kabinetscrisis

Uiteraard heeft de redactie van ons weekbla!l haar gedachten laten gaan over de "nacht van Schmelzer" en wat daaraan vooraf ging. Het is duidelijk ge- bleken dat de

VVD

weer de enigszins tragische rol heeft gespeeld van de par- tij, die achteraf toch gelijk heeft. Was reeds de kritiek op de begroting-1966 niet mals, het plan-Joekes werd wegge- hoond. Toch zijn de sporen erV-an in de begroting-1967 terug te vinden. Maar ook deze begroting is in haar geheel on- aanvaardbaar, al was het alleen maar ten gevolge van de zeer onsolide finan- ciering door middel van versnelde be- lastingheffing. De oppositie is duidelijk:

kabinet, ga heen! Wat doet echter de KVP? Voortborduren op het bekende stramien van bezorgdheid uitspreken, klemmende vragen stellen, honderddui- zend slagen om de arm houden en pro- beren de Van Sonnen en de Mertensen achter één verwaterd beleid te krijgen.

Romme kon dat, Schmelzer niet.

. De huidige kabinetscrisis (een jaar te laat geforceerd) heeft slechts één gun- stig aspect, en wel dat thans iedereen toch wel moet kunnen begrijpen dat de broodnodige politieke duidelijkheid hier te

l~nde

pas kan worden verwezenlijkt als de confessionele partijen, en vooral de KVP, ter ziele zijn. Een politieke partij, waarvan de leden slechts één ge- meenschappelijk kenmerk hebben, name- lijk dat zij

rooms-kat~olie~

zijn, maar waarin men bij wijze van spreken zo- wel abonnees op "Burgerrecht" als die op "Links" aantreft, is nonsens.

Ik ben dan ook van mening dat dit door de ,.echte" politieke partijen in de a.s. verkiezingscampagne duidelijk moet worden gesteld, ook door de VVD.

Deze gedachten heb ik in het la.atste nummer van Vrijheid en . Democratie gemist.

Doe een p o

1 i

t i e k e keuze, laat dit leidraad voor onze acties zijn, zonder dit af te zwakken met het oog op samenwerking, met welke groeperingen dan ook, na de verkiezingen.

F. MEIHUIZEN, HARLINGEN

De geachte inzender is iets te snel geweest met zijn laatste opm.erking, zo- als hij uit ons nummer van

28

oktober zal hebben gezien ("Kabinetsformatie ll") en zoals hij inmiddels ook zal heb- ben vernomen uit de voor de televisie gehouden of in vergaderingen uitgespro- ken redevoeringen van de heren Toxo- peus, Geertsema en Van Riel.

De oplossing, door de VVD van den beginne af voor ·de Kabinetscrisis be- pleit, zou inderdaad de gewenste duide- lijkheid .voor de kiezers hebben ge- bracht.

Dat de VVD een geheel andere struc- tuur voor ons partijwezen voorstaat en hoe zij denld over confessionele partij- bases, is laatstelijk nog in ons blad van 7 oktober jl. uiteengezet. Daarin kon men onder de kop: ,,Duidelijkheid en invloed in de politiek" o.a. lezen:

"De confessionele basis van een par- tij als de KVP, die politiek volkomen heterogene elementen samenhoudt, maakt dat zij altijd twee kanten uit kan en dat niemand vooruit weet, welke kant dat zal worden. Zij kan in ieder Kabinet deelnemen (dat is deze na-oor- logse jaren wel duidelijk gebleken) en zij past er daarom wijselijk voor, zich uit te spreken over de vraag,- welke kabinetsbasis zij voor na de verkie- zingen voorstaat".

Op dezelfde pagina van dat nummer droeg het derde artikel in de reeks:

Overheid, kiezers en gekozenen, de on- derkop: ,,Andere partijstructuur-".

Dat was dus een week vóór de Ka- binetscrisis en ruim twee weken vóór de heer Meihuizen ons het bovenstaan- de schreef.

Dat de rol van de VVD gelukkig niet zo tragisch is bij het achteraf gelijk krijgen (waarover inzender schrijft}

blijkt wel uit een in opdracht van "De Telegraaf'' door het bureau Veldkamp- Marktonderzoek in de week na de val van het Kabinet onder 2300 Nederland- se stemgerechtigden uit alle delen van het land gehouden "proefverkiezing".

Volgens dat onderzoek zou de VVD, in·

dien er die week Kamerverkiezing zou zijn gehouden, vier zetels hebben gewon- nen en van 16 op 20 zetels in de Tweede Kamer zijn gekomen.

Wij wijden daar ook elders in dit blad nog aandacht aan.

REDACTIE

(3)

r

VRIJHEID EN DEMOCRATIE vrijdag 4 november 1966 - 3

Partijtjes groeien vast in tal en last

Winst ^voor VVD bij proefverkiezing

E R zijn in Nederland 53 politieke

" partijen." Met dit valse alarm heeft de NSB in de jaren dertig ge- poogd kracht bij te zetten aan haar ac- tiviteiten ter ondermijning van de par- lementaire democratie.

Het w a s een vals alarm, maar zo- als Jn dergelijke gevallen meestal geldt, had ·het een schijn van waarheid. Er wàren, over het gehele land opgeteld, voor de verkiezingen van 1933 inder- daad 53 kandidatenlijsten ingediend.

Maar in de eerste plaats hadden slechts 19 groeperingen in alle 18 kieskringen kandidaten gesteld. De overige 35 vorm- den dus een optelling van min of me·er

"loslopende" lijsten, die in een aantal gevallen zelfs maar in één van de acht- tien kieskringen voorkwamen.

In de tweede plaats vormden die kan- didatenlijsten in een aantal gevallen in- derdaad alleen maar "lijsten" en was zelfs geen enlve>le moeite gedaan om daaraan een groeps- of partijnaam te v_erbinden. Zo was een van die befaamde

53

"partijen" een lijst-Groothuis, die

al-

leen in Amsterdam (vanouds nogal ex- centriek op politiek gebied) was inge- diend en in totaal... 90 stemmen behaal- de.

De zich noemende "Algemene Arbei- derslJ.oiild", me alleen

in

Rotterdam met een lijst was uitgekomen, behaalde ze- ven stemmen meer dan de politieke concurrent in de hoofdstad en bereikte dus een totaal van 97 stemmen. Bijna de helft van de ingediende lijsten - namelijk 21 - behaalde minder dan 1000 stemmen elk.

Behalve de alleen

maar naar de "lij-st-

aanvoerders" genoemde lijsten-Wolswin- kel, - Jacobs, -Eijking, -Engels,- de Wit, -Bongers, -Triesscheyn en -Grootlmis, behoorden daartoe ook een Bond van be- lastingbetalers (totaal 940 stemmen), een Volkswelvaartpartij, een partij Hoofd- en handarbeiders, de Nieuwe So- cialistische Pal'tU, het Nationaal Ver- bond voor a.rbeidsbelangen, een Partij voor Algemeen Welzijn, een Zuiderzee- partij (ingediend alleen in de kieskrin- gen Den Helder en Utrecht, waar zij samen 338 stemmen kreeg) een Algeme- ne Nationale Huurdersbond, de Oranje·

fascisten (in Amsterdam en Utrecht to- taal 261 stemmen), de Universele Partij

(wederom alleen in Amsterdam - 237 stemmen), de Nationale Werkliedenpa.r-

tif, de Anti-erisispartij

(193

stemmen), een Proletarische Groep (alleen in Am- sterdam - 185 stemmen), een Centrale Democratische Arbeiderspartij, een par- tij Opbouw en Vt..-broedering (142 Am·

sterdammers voelden daar ketnn'(;'liJk wel wat voor) en de reeds genoemde Alge- mene Arbeidersbond.

Het was allemaal inderdaad nogal be- lachelijk en kostelijk voer voor demago- gen om tegen het parlementaire systeem en de democratie te ageren (men ziet er is niets nieuws onder de zon). In- voering van een waarborgsom en van het

voorschrift dat een bepaald deel van de kiesdeler moest worden behaald, hebbeu aan deze ergste uitwas echter spoedig een einde gemaakt.

Ondertussen: Het oprichten van ver- enigingen voor alles en nog wat en van

&elkens roeuwe politieke splintergroop- jes zit velen van ons kennelijk in het bloed. Waar drie Nederlanders bijeen zijn, ontstaat een vereniging of partij, w spot

m~ wal

eens in het buitenlano.

En wie denkt dat dit onder ons oude districtenstelsel zoveel beter was, ver- gist zich. Want zelfs onder dat stelsel

speelden we het klaar toch nog acht partijen in de Kamer te brengen, zoals omstreeks 1912 het geval was. Dat is precies gelijk aan het gemiddelde aan-

tal

sedert 1946 in de Kamer vertegen- woordigde partijen. Thans zijn het .er, sedert de verschijning van de Boeren- partij en inclusief de eenling-afgevaar- digde van het Gereformeerd Politiek Verbond, tien.

VERWACHTINGEN 1967

Kijken we riu naar de allernaaste toe- komst, dan ziet het er naar uit, dat de kiezers weer een extrá ruime keuze zal worden geboden.

Vorige week, zo lazen wij, werden al- weer vier nieuwe groeperingen tegelijk in het door de Kiesraad bijgehouden kiesregister ingeschreven. Het zijn: de Noodraad (dissidente Boeren), Democra- ten '66 (aan te duiden. als D'66), de Li- berale Volkspartij en de Partij van de Daad.

Bij de groep D'66 valt hier nog een enigszins paradoxale situatie op. Zij wenst in ons land te komen tot een stelsel van veel minder (twee of drie) partijen, maar begint met zich- zelf als de zoveelste nieuwe partij aan te dienen.

Daarbij komt dan nog, dat de man op de achtergrond,/ drs. Gruijters, als zijn mening heeft te kennen gegeven dat wanneer D '66 .,slechts vier zetels"

(men moet

in

de poliJtiek nu eenmaal niet bescheiden zijn) behaalt, hij voor ont- binding van de groep zou pleiten, waar-

na de ingenomen zetels onder de andere partijen zouden kunnen worden ver- deeld (tenzij die naar de Boerenpartij zouden gaan).

Ook dit lijkt ons enigszins paradoxaal in de gedachtengang van deze groep.

Zij ijvert immers voor grotere directe invloed van de kiezers, maar zij zou aldus, tegen de bedoeling van haar

kie~

zers in, de op haar uitgebrachte stem- men overbrengen naar andere partijen.

En die zouden naar alle

waarschijnlijk~

heid allereerst gaan naar de grootste partijen: de KVP en de PvdA, die nu eenmaal de meeste kaneen op toeken·

ning van restzetels hebben.

DE GROEP D '66

Over de D'66ers ten slotte nog het volgende. Toen er hier en daar voor werd gepleit dat de

VVD

met deze groep zou gaan praten, maakten de initiatief- nemers van deze groep zelf bekend, het nut daarvan niet in te zien, omdat zij niet wilden gelden als een .,liberale splinterpartij". Zij waren vogels van naar politielre afkomst zeer verschillen-

de pluimage. ·

De politieke antecedenten van de be- stuursleden lijken deze stelling wel te bevestigen. Tijdens een persconferentie te Amsterdam daarnaar gevraagd, ver- meldde voorzitter Van Mierlo volgens de persberichten, successievelijk KVP, PSP en enige malen PvdA te hebben gestemd.

De

heer F. A. Heijmans

is

afkomstig uit de PvdA. Mr. H. van Beekhuizen had bij de laatste gemeen-

HBu, _{. I}

I. door als cliënt gebruik te maken van de infor- matiebronnen, waarover de HBU beschikt, dank zij haar uitgebreid net van eigen kantoren en correspondenten over de gehele wereld.

I I I I I I

,___o...,.o_k_v:_.,_o_r_u_:_d_e_H_s_u_....Jj , I

L.: ÓLLA'NDSCHE BANK-UNIE N:JV.

AMSTERDAM • DEN HAAG • ROTTERDAM

---

illllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiiiii!IIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllll!l!l!lllllll!llllllllllllllllllllllllllll •i!l!!lmlllllt!tllllll!lllllllfi11111HIHIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUiliiiHIIIIIIIIIillllllllllllll!lllllllllilllllllliiiiiiiiHIIIiiiiiii\111111111111111Hllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!

POLITIEK PIEKEREN

'------~---'

teraadsverkiezingen in Amsterdam (evenals penningmeester· drs. E. C, Vis- ser) zijn stem op de Provolijst uitge- bracht en voordien op de PvdA. Me- vrouw Van Lookeren Campagne-Van RenJterghem is afkomstig

uit

de PvdA en alleen drs. E. Nyp·els de·elde mee, tot nu toe altijd VVD te hebben gestemd.

Zo gezd·:?'ll kan van een (d1ss:ident)

li-

beraal gezelschap inderdaad moeilijk worden gesproken.

PROEFVERKIEZING

Tot slot van deze korte excursie in ons partijpolitieke wereldje in verledel).

en heden, nog een verblijdende vermei- ding.

Het dagblad "De Telegraaf" was in de week na de val van het Kabinet- Cals op de gedachte gekomen, ·een proef- verkiezing onder een representatief te achten aantal kiezers in het gehele land te doen houden door het bureau Veld·

kamp-Marktonderzoek.·

Het ging, zo vermeldde het blad, hier

n~et

om een enquête, maar om eoo

"werkelijke" verkiezing. Die week brach- ten 2300 kiezers hun stem uit, jonge en oude kiezers, plattelanders en stedelin- gen, uit alle delen van het land. Dat geschiedde bij geheime verkiezing, doch tevens met vermelding op de achterzij- de van het stembiljet van hun vorige keuze.

Op vrijdag

27

oktober j.l. publiceer- de "De Telegraaf" het resultaat van deze proefverkiezing. De uitslag was als volgt:

KVP PvdA VVD ARP CHU PSP CPN SGP GPV

Zetelverdeling Kamerver- volgens Proef- kiezing 1966 Staten ver- verkiezing

(verdeling kiezingen van thans) maart 1966

50 43 16 13 13 4 4 3 1

46

~

15 13 15 7 4 3 1

oktober 1966

39 39 20 14 13

Boerenpartij 3 ¹⁽⁾

5 5 3 1 9 D'66

...

2

Noodraad ...

Zetels ...

150 150 150

De Telegraaf noemde de volgende dag in een hoofdartikel de grote winst van

de

VVD,

die

van

16

op 20 Kamerzetels zou zijn gekomen en ook ruimschoots de derde partij

in

den lande zou zijn geworde:n (gebleven) de grote verras- sing van deze proefstemming.

"De VVD" - aldus dit hoofdartikel -

"blijkt plotseling aantrekkingskracht te bezitten voor KVP-, PvdA- en Boeren- partijkiezers, die in hun eigen partij teleurgesteld zijn. De klap van ir. Baas op het oog van ir. Adams zal hiertoe wel enigermate hebben bijgedragen, maar de

VVD

is er ook redelijk in ge- slaagd, haar positie zuiver te houden.

Bij gebrek aan een werkelijke midden- partij in ons land, lijken er voor de

VVD

wel kansen aanwezig, . mits zij

de

moed opbrengt onverschroltken voor het nationale belang op te komen en erin slaagt aansluiting te vinden bij hetgeen in brede massa's van ons volk leeft - waaraan in het verleden zoveel heeft ontbroken."

Wij volstaan deze week hiermee, doch hopen . gelegenheid te vinden,

op

deze uitslag en het daaraan verbonden commentaar een der volgende weken nog terug te komen.

A.

W.

ABSPOEL

ALGEMEEN SECRETARIAAT

v.v.o.

Koninginnegracht 61 's-Gravenhage relefoon (070) 604803

(3 lijnen)

Giro 67880

li...___

De

oplossing

VIUI

de vorige rebus .luidt;

In

de boerenpartij werd baankbrekend

wer~

verzet.

(4)

1!1

'I'

, I

:!

I

I I 11 I I 'I

1'1 '

11

4 -·vrijdag .11 november 1966 VRIJHEID EN DEMOCRATIE

e dam naar Ameland

D E Nederlander is groot gebracht in de opvatting dat de strijd tegen de zee een nationale plicht is. Het is niet genoeg het vaderland met dijken te be- veiligen, er moet nieuw land aan de erfvijand worden ontrukt. De Nederland- se borst zwelt op wanneer gezegd wordt dat God de aarde schiep, maar dat de Nederlanders Nederland bchben gescha- pen.

Zodra het gaat over het winnen van land uit water vraagt de nuchtere Ne- derlander niet meer naar kosten. Hij is a priori vóór!

Tot voor

kort

kon elke schuchtere po- ging tot zakel:jke belangen-afweging in de Idem wm·den gesmoord met een be- roep

op

agrarische belangen. Nu dat beroep twijfelachtig is geworden, is re- creatie - tot voor kort met een scheef oog b<8schouwà - het woord, dat zon-

der nadere motivering als voldoende reden wordt gegeven.

Zodra het over inpoldering gaat, is het afwegen van voor en tegen een moeilijke zaak, omdat deze materie in zo sterke mate in de gevoels'Sfeer

ligt.

Wanneer wij ons even trachteh los te n1aken van de zee als erfvijand, op wie wU land moeten veroveren, en de voor- delen, verbonden aan enig waterstaat- kundig werk in de Waddenzee, afwegen·

tegen de daaraan verbonden nadelen, en daarbij de kosten, aan dat werk verbonden, stellen tegenover het, even- tuele, voordeelsaldo, kunnen we tot een taxatie komen van het rendement van zo'n investering. We kunnen dan ook afwegen welke, mogelijkheden ons ont- glippen bij de aanwending van deze mid- delen in de Waddenzee.

Eerste schrede

I N de vorige eeuw heeft een particulier een dam aangelegd naar Ameland.

Die dam wàs niet tegen de kracht· der zee bestand, maar de gedachte dat een v-2rdere technische ontwikkeling zou

sla-

gen, waar Teding van Berkhout faalde, bleef leven.

In 1961, of daaromtrent, toen het toe- risme naar de Waddeneilanden toenam, kwam het ETIF met

de

gedachte van een nieuwe dam naar Ameland op de proppen. Het Departement Leeuwarden van de Nederl. Mij. voor Nijverheid en Handel ·nam die gedachte over en benoemde een commissie om de moge- lljkhelid van zo'n oom te onoorzooken..

Verscheide1ne lieden hebben zich ver-.

volgens met dÎ_t- denkbeeld bezig gehou~

den,

waarbij, natuurlijk, de dam naar Ameland niet op zichzelf werd be- schouwd, maar als begin van een totale inpoldering van het ganse Wad, vanaf Den Helder tot en met Rottumeroog.

Dit is technisch mogelijk. De Rijks- waterstaat berekent de kosten van dit werk op 5 à 6 miljard gulden, voor de afsluitdijken . alleen. In dit gigantische bedrag is geen rekendng gehouden met de kosten, welk·e ontstaan door het inrichten van de droogvallende gronden,

E.en gedeelte van de Waddenzeebodem ·van onge·veer 2 x 1,5 km. Langs

de

geulen droog ziMtd {wit)

en n.at

zand {lichtgrijs); rond.om de prielen slikkig zUMà {donker-

. .

griJs).

de versterking van de kustverdediging van de tegenwoordige eilanden, waarvan de duinkusten het zwaarder krijgen te verantwoorden, en van de aanpassings- werken op het oude land en

op

de

eilan-

den:

Omdat het duidelijk is dat ean plan van deze omvang - en met zo gering rendement (men zie hierover o.a. het Waddenzee nummer van de Contact

Commi~Ssie

voor Natuur- en Landscha.pl'3- bescherming, 19e jaargang no. 4) - geen schijn van kans heeft, heeft het onder-

Fo:to KLM;Aerocarto N.V.

zoek zich beperkt tot de eerste schrede tot dit plan.

Wat er ook van zou komen, het eerste zou moeten zijn een dam op het wantij van Ameland. De tweede stap· moest dan zijn een dam ·van de westkant van Ameland naar de Friese kust, en dan was meteen het Amelanderwad ingepol- derd, Het leggen van de!l<e twee dam- men zou echter de investering van en- kele honderden miljoenen guldens ver- gen. Daartegenover zou ong. 17.000 ha omslot€!11. WO<rden, waarvan 4000 ha

De Waddenzee, gezien van een hoogte van 3000 meter. Links de F?"iese kust; rechts van voor naar achter Ameland, Ter- l;chelling, Vliekmd en Texel.

Foto KI...M-Aerocfrto N.V.

De VVD-fractie in Provinciale Staten van Friesland heeft vorige

we~k

gestemd tegen het voorstel om een dam aan te leggen

Jn

de Waddenzee van de Friese kust naar Ameland. Fractievoorzittèr mr. B. P. van der Veen zet

in

bijgaand artikel tuteen door welke motieven de VVD zich bij de bepaling van

dit

standpunt heeft laten leiden.

water, 5000 ha grond, voor agrarische doeleinden bruikbaar te maken, - en 8000 ha zan<l.

Alle kosten, te maken voor de aan- passing aam d4e Jllieuwe toesrtan<l,

zijn

niet in die enkele honderden miljoenen guldens begrepen.

De toevoerwegen vanuit het oude land, de verdediging van de duinkusten,

de

aansluitingen van eiland en vaste wal op het ingepolderde Watd en de bl"'U.Ï'Ipba?-r- making van dat Wad,

zijn

er nog met bijgeteld. Het geschikt maken voor re- creatie vergt ong. f 10.000 à f 20.000 per ha.

Instinct

O P 26 september ontVling€!!1 Provinoiale Staten van Friesland een voorlopige nota van de provinciale Waterstaat van Friesland, waarin enkele aspecten van de aanleg van een en van twee dam- men naar Ameland werden belicht, met de mededeling dat t.a.v. de w:aterstaa.t- - kundige gevolgen, speciaal bij een twee- dammenplan, nog een zeer uitgebreide studie nodäg zou zijn, terwijl zoda.nd:ge studie in het landschappelijke, economi- sche en maatschappelijke vlak, waar- onder een onderzoek naar de gevolgen voor de visserij, de scheepváart, de re- creatie, het verkeer in de aangrenzende gebieden, de verblijfsaccommodatie etc., welke studies nog niet hadden plaats gehad, nog plaats zouden moeten heb- ben. De voorlopige nota voeg't daaraan toe dat, paraHel met de onderzoekingen welke op waterstaatkundig gebied nog zouden moeten plaats hebben, onder- zocht

zou

kunnen worden

of

de bezwa- ren van de natuurbescherming bij· één dam geringer zouden zijn

dan

bij twee dammen.

Ged Staten vonden

deze

voorlopige nota, ·die telkens weer er op wijst dat verder onderzoek nodig

is

en die zich beperkt tot de technische kant van de

za~tk,

ml{}oonde ba.s.is om a.an de Staten voor te stellen alvast één dam naar .Ameland aan te leggen.

Reeds op

25

oktqber 1966, één maan-i nadat de Staten de "voorlopige nota"

hadden ontvangen, gingen deze

r'eed~

in overgrote meerderheid met dat voorstel akkoord, nadat het als "principe'-besluit"

was gepresenteerd. '

Daru.•mee is de eerste stap gezet op de weg naar de inpoldering van het Wad volgens d emethode van "zoet- jes aan, dan breekt het lijntje .niet".

Ik neem aan dat de Staten meer ' op hun i!lhSt.inct, dan op hun

rede

hebben vertrouwd, toen zij aldus besloten.

Balans

DE dam, aange,legd a;l15 lage verkeers- dam, waa.rover de storm de zee heenjaagt, kost

f

30 miljoen.

Het eiland wordt daardoor gemakke- lijker bereikbaar. Inplaats van een uur per boot zal dit, ontheffingsoponthoud inbegrepen, ong. 20 minuten kosten.

Winst 40 minuten plus de mogelijkheid het eiland te bereiken op ongeregelde tijden. Bij storm is de dam niet te gebruiken.

Ameland zit echter thans reeds vol toeristen en zal een grotere stroom

~iet

kunnen opnemen, tenzij uitgebreide en kostbare voorzieningen worden getrof- fen. Dan nog zal Ameland niet zonder schade meer toeristen kunnen opnemen.

Het "voorlopige rapport" concludeert dan ook dat de tweede dam nodig is om de recreatie-ruimte te krijgen die de toégenomen toeristenstroom kan opvan- gen. Anders gezegd: de eerste dam heeft voor het gebruik van Ameland zelf geen betekenis: het eiland zit

al

vol.

Een

enquête, i;n.geste<ld onder belzoe-

kers van Ameland, bevindt dat

in

meer-

derheid het eilandkarakter van groter

betekenis wordt geacht dan de gemak-

(5)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE vriidag 11 nóvember 1966 ...: I

kelijke

~rbi.nding.

Het na-deel

is

groter dan het V'OOI.'dool. Dez.e enquête was door een particuliere organisatie opgezet. De overheid heeft zo'n onderzoek, dat voor haar plan niet gunstig uitpakte, niet op- gezet.

De Amelander bevolking, op enigerlei wijze, misschien slechts via de mening va.n de gemeentera81d, gepolst, zou onge- veer· half om half voor een dam zijn, op· voorwaarde dat ook de tweede dam er c-zou <komen. Bij één dam

W!J,S

de m;eerderbeid tegen !

' . Voor' de .,goede orde zij opgemerkt dat het gemiddelde inkomen op de eilanden hoger·

··ligt .

dan dat op het vasteland van .• Friesland.

'•'\• :J :.'

Risico's

DE positieve betekenis van één dam naar Ameland is. op zijn minst dus twijfelacilbig.

De' kosten zoudeiJ. zijn ong. f 30 mil- joen voor ·de dam en zeker een even gr()ot

bed~ag

voor de daardoor nodige verder,e voorzieningen.

De . verwachting was dat via tolhef- fing die eerste f 30 miljoen

in

tien jaar tijds' boven water zou komen. Hoe dat bedrag gefinancierd z.ou kunnen worden is, ondanks. vragen daaromtrent, in de Staten niet uit de doeken gedaan. Hoe de kosten van de verdere voorzieningen gefi'!l.ancierd zouden kunnen wordM, is niet aangeduid.

Bij dit voorstel waren de voordelen twijfelachtig. De kosten waren slechts ten dele bekend, de financiering was niet bekend.

Op de vraag of met dat geld niet het doel (de recreatie) beter gediend kon worden, werd niet geantwoord.

Friesland bouwt

brugg~m

over vaar- waters, die zeiljachten nopen de mast te strijken, hetgeen betekent dat het wa- ter voor de watersport ten dele verloren gaat.

De aanleg van één lage dam betekent een drempel in zee, welke invloed heeft op het efrect van stormen. De Provin- ciale Waterstaat berelrent dat de zomer- .polders inplaats van eens in de vijf jaar,

eens in de vier jaar zullen vollopen.

Wat het effect op de agressie van de zee op de westpunt van het eiland be- treft, tast de Provinciale Dienst nog in onzekerheid.

Een onbetwist deskundig man, die het Wad kent, meent dat er onaanvaard- bare risico's worden geschapen door.

één· dam. Bij aanhoudende wind lopen de zomerpolders vol en verHezen hun bergruimte, terwijl de dam het afvloei- en.· in oostelijke richting tegenhoudt, zo- dat de volgende vloedstroom gemakke-

Zeehonden in de Waddenzee.

lijk desastreus kan worden. Hij meent dat twee dammen dus onvermijdelijk zijn. Dat meent in feite de Provinciale Waterstaat ook, dat menen G.S. ook, maar de kosten en de nadelen daar- van zijn zo onoverkomelijk dat slechts de weg der geleidelijkheid uitkomst kan

biederi,

di.I:S

één, lage dwm.

Verlieslijst

D E Waddenzeevisser, die het Wad on- der Ameland bevist, vindt de

dam

zijn terrein beperken.

Langzamerhand worden de Friese me- ren te vol. ·Dan kunnen de Wadden aan toekomstige recreanten te water met de steeds -zeewaardiger 'wordende schepen, een uitweg biêden. Deze jachten kun- nen wel het Wad bevaren, ze kunnen droogvallen, maar de Noordzee is onge- schikt. Toch is in overbevolkt Neder- land de . trek naar het water onvermij- delijk. De •grote Friese meren

in

Z.W.- Friesland, vroeger door pleziervaarders gemeden, .. zijn nu reeds normaal vaar- water.

Er

is

meer. De Waddenzee staat op de zg. MAR-lijst van het Internationa-l Wildfowl Researc]J. Bureau als het vogel-

Ee·n gc~n~alenvisser op de Waddenzee

rijkste gebied van Europa en Noord- Afrika. De vogelrijkdom omvat 300.000 eendachtigen en 600.000 steltlopers; Ner- gens ter wereld worden zoveel vogels aangetroffen.

Verlies van het Wad betekent:

1. Verlies van de Waddenvisserij.

2.

Verlies van het beste mosselproduk- tie-gebied van Europa.

3,

Definitief verlies van de zeehond voor Nederland.

4.

Verlies van de eigen eidereend- populatie (die de belangrijkste is vim zuidelijk Midden-Europa) en verlies van het belangrijkste overwinteringsgebied van de eidereend in West-Europa.

5.

Verlies van de belangrijkste pleister- plaats voor steltlopers.

6.

Ve1.1lies van de pleisterplaats voor brand- en rotganzen.

7.

Verlies van de belangrijkste broed- plaats in Europa voor grote sterns.

8.

Verlies van het belangrijkste voed- selgebied voor de enige kolonies lepe- laars

in

N.W.-Europa.

9.

Verlies van de onderwaterp'opula- tie.

10. Verlies van botanisch en biolo- gisch studieterrein.

Inpoldering van het Amelanderwad, 7 pct. van de Wadoppervlakte, of zelfs alleen maar één dam, betekenen ver- lies, omdat de stroom van zwevende be- standdelen, gaande van west naar oost, door de dam wordt verhinderd, waarmee de voedselrijkdom, waarop het vogelle- ven is gegrond, ten oosten van de dam verdwijnt.

Onverantwoord

HET wad herbergt

o~g.

111 miljard mosselen, en ong. 5q miljard kok- kels (in het westelijk Wad alleen!).

Er worden per jaar ong. vijf miljoen kilogram garnalen gevangen, die het Wad in hun levenscyclus nodig hebben.

Tong, bot, schar en schol bevolken het Wad in onvoorstelbaar grote hoe- veelheden. Tal van andere waterbewo- ners blijven hier ongenoemd.

Deze ongelooflijke rijkdom van de Waddenzee vormt een aspect dat bij de dammenbouwers in de overwegingen niet is 'betrokken.

Tal van vissen brengen hun jeugd door in de. Waddenzee, om daarna de Noord- zee te bevolken.

Zolang het gaat om het technische aspect van damaanleg, kan met gege- vens wovden

g~werkt

die weliswaar niet vast staan, maar die toch in ieder geval tastbaar zijn.

Zodra het gaat om het biologische, het natuurhistorische, het ideële aspect, ontbreekt die zo aantrekkelijke concre-

Foto KLM-Aerocarto N.V.

tisering, omdat de daarvoor nodige on- derzoekingen niet zijn verricht.

Wij moeten vrez·en dat aantasting van het Wad onherstelbare verliezen mee·

brengt aan materiële en immateriële waarden. Vóór daarvan een redelijlm tal\\atre gema.akt ka-n worden

is · een

besUasing Tiliet vera.ntwoord.

·Onvoldoende onderzoek

FRIESLAND, land va.n water,

oo~t.

geen geld voor de ·noodzakelijke op·

lossing van de problemen der water- verontreiniging. Het geld om bestaande natuuvgebi!eden en recreanteterreinen

3Jan

te kopen ontbreelrt.

Friesl~d

verliest steeds meer aanleg- mogelijkheden voor vaartuigen, omdat de toenemende stroom watersporters

· steeds onwilliger. boeren ontJlloet,

te~

wijl . de provincie de nodige oeverstro- ken door geldgebrek niet kan verwer- ven.

Terwij[ de welvaart toeneemt, ge- lijkelijk met de behoefte aan rust voor

de

bew01nern van

een

overbevolkt land.·

neemt de recreatievutmte af, doordat de middelen voor het veilig stellen van allerlei gebieden in het algemeen belang, te beperkt zijn.

De hoofdstad van Friesland heeft geen ruimte, waar re.creatie in de natuur

mo•