Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts Gemeente Rotterdam Een praktijkondersteuner financiënEen praktijkondersteuner financiën
Gemeente Leeuwarden Inzet van praktijkondersteuners bij vragen over jeugdhulpInzet van praktijkondersteuners bij vragen over jeugdhulp
Welzijn op recept in Amsterdam Minder druk op huisartsen, minder psychosociale klachten en minderMinder druk op huisartsen, minder psychosociale klachten en minder onnodige zorg
onnodige zorg
Samenwerkingsafspraken?
Samenwerkingsafspraken?
Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts
Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts
Huisartsen en gemeenten werken allebei voor de gezondheid en het welzijn van inwoners. Ze hebben dan ook een belangrijke rol in het sociaal domein.
Toch werken huisartsen en gemeenten niet altijd optimaal samen. Hoe kan dat beter? Op vrijdag 30 oktober spraken gemeenten en huisartsen er met elkaar over tijdens de digitale Divosa Vrijdag, onder leiding van Thelma van Petersen, directeur Maatschappelijke ontwikkeling bij de gemeente Gouda en
bestuurslid van Divosa.
In het kort In het kort
Alles draait om de juiste zorg op de juiste plek.
Een vertrouwensband kan helpen om problemen op te lossen.
De structuren voor betaling van gemeenten en verzekeraars ondersteunen niet vanzelfsprekend de goede werkwijze.
Hebben jullie samenwerkingsafspraken met huisartsen?, vraagt Van Petersen aan de circa 45 aanwezigen, voornamelijk gemeenten. Zo’n twee derde van de gemeenten antwoordt bevestigend.
‘Pakweg een derde van de gemeenten heeft dus geen samenwerkingsafspraken met gemeenten’, concludeert Van Petersen. 'Werk aan de winkel dus.’
Waarom is samenwerken tussen huisartsen en gemeenten belangrijk? 'Huisartsen zien dagelijks patiënten met gezondheidsklachten, maar vaak blijken daarnaast ook andere sociale problemen te bestaan’, vertelt Maurice Bom die huisarts is in Amsterdam Zuidoost.
‘Soms onderhouden die klachten het probleem, maar het kan ook zijn dat ze een blokkade vormen om het probleem op te lossen. Denk aan een slaapstoornis bij mensen die schulden hebben. Alles draait dan om de juiste zorg op de juiste plek.’
●
●
●
De vruchten plukken in coronatijden De vruchten plukken in coronatijden
Gemeente Utrecht: een praktijkondersteuner sociaal domein Gemeente Utrecht: een praktijkondersteuner sociaal domein
Gemeente Leeuwarden: een praktijkondersteuner jeugdhulp Gemeente Leeuwarden: een praktijkondersteuner jeugdhulp
Toch werd bij de ontwikkeling van wijkteams in Amsterdam naar aanleiding van de decentralisaties, nu vijf jaar geleden, aanvankelijk niet echt gedacht aan de huisarts als actieve partner. En dat is best gek, vindt Maurice Bom. ‘Wij kennen onze patiënten. Die vertrouwensband kan helpen om problemen op sociaal vlak op te lossen, mits er goede samenwerkingsafspraken zijn met het sociaal domein.’
Goed samenwerken kost tijd, vooral het samen afstemmen, tussen gemeente en huisarts. Maar het levert ook veel op, zoals in Veghel – het epicentrum van de eerste coronagolf. De samenwerking tussen huisartsen, gemeente Veghel en partijen was zo goed op stoom, dat zij zelfs in piektijden makkelijk konden schakelen met elkaar. Milan Poucki, huisarts in Veghel: ’Dag en nacht konden we bijvoorbeeld met de wethouder appen om locaties te vinden om mensen met coronaklachten te onderzoeken. Dat hebben we allemaal gewonnen door de afgelopen jaren in elkaar te investeren.’
Huisartsen in Veghel ontwikkelden zich zo tot natuurlijke sparringpartner van de gemeente. Poucki geeft een voorbeeld. ‘Zo zijn we samen gaan optrekken in een ouderenproject. Kwetsbare ouderen kregen een preventief gesprek met de huisarts, waarna direct een gesprek volgde met de
ouderenadviseur in de huisartsenpraktijk over thema’s als eenzaamheid, rouw en schulden. We zagen een toename van mensen die bijvoorbeeld gingen deelnemen aan een wandelclub. En dat leidde weer tot minder fysieke klachten – fantastisch.’
Sommige huisartsenpraktijken kiezen ervoor om samen met gemeenten een praktijkondersteuner aan te nemen voor het sociaal domein.
In Amsterdam Zuidoost en Utrecht werken huisartsen hiervoor met de aanpak Krachtige Basiszorg (#samenwerking-medisch-en-sociaal-domein-voor-mensen-met-gestapelde-problemen) om de
samenwerking met het wijkteam vorm te geven. ‘Wij hebben een praktijkondersteuner speciaal voor het sociaal domein aangenomen met financiering van zorgverzekeraar Zilveren kruis’, vertelt Maurice Bom.
‘Die praktijkondersteuner ontrafelt samen met de patiënt in een uur of deze knelpunten ervaart op 4 domeinen. Vervolgens zoeken ze samen naar oplossingen. Dat betekent dat de praktijkondersteuner de wijk goed moet kennen, ook de vrijwilligersinitiatieven.’
""Waar de huisarts eerst 90 procent van die vragen doorverwees naar de tweedelijns jeugdhulp, isWaar de huisarts eerst 90 procent van die vragen doorverwees naar de tweedelijns jeugdhulp, is dat sinds de toevoeging van de praktijkondersteuner nog maar 30 procent.
dat sinds de toevoeging van de praktijkondersteuner nog maar 30 procent.
De gemeente Leeuwarden heeft op haar beurt nu drie jaar ervaring met de inzet van
praktijkondersteuners bij vragen over jeugdhulp (#inzet-van-praktijkondersteuners-bij-vragen-over- jeugdhulp). Om zo in een eerder stadium laagdrempelig adequate zorg en ondersteuning te bieden aan kinderen en ouders. Doel is ernstige problematiek voorkomen en eerder te signaleren. Met succes.
Waar de huisarts eerst 90 procent van die vragen doorverwees naar de tweedelijns jeugdhulp, is dat
Gemeente Rotterdam: een praktijkondersteuner financiën Gemeente Rotterdam: een praktijkondersteuner financiën
Gemeente Amsterdam: Welzijn op recept Gemeente Amsterdam: Welzijn op recept
Landelijke afspraken huisartsen en zorgverzekeraars Landelijke afspraken huisartsen en zorgverzekeraars
sinds de toevoeging van de praktijkondersteuner nog maar 30 procent.
Het Rotterdamse gezondheidscentrum Lijn 2 – in Rotterdam Zuid, met ongeveer 10.000 patiënten – heeft dit jaar vier dagen per week een praktijkondersteuner beschikbaar voor patiënten met financiële problemen (#een-praktijkondersteuner-financi-n).
Schulden hebben namelijk een direct effect op de gezondheid van mensen. Wat kan in de spreekkamer van de huisarts gebeuren zodat problematiek naar boven komt? Dit geeft de mogelijkheid om snel en in vertrouwde omgeving samen met mensen tot financieel overzicht komen waarna passende opvolging, hulp of ondersteuning mogelijk is.
Minder druk op huisartsen, minder psychosociale klachten en minder onnodige zorg. Dat zijn de opbrengsten van de aanpak Welzijn op recept in Amsterdam (#minder-druk-op-huisartsen-minder- psychosociale-klachten-en-minder-onnodige-zorg). Het is een aanpak waarbij de gemeente,
welzijnsorganisaties en huisartsen samenwerken om mensen met niet-medische, sociale klachten te ondersteunen. Huisartsen en andere zorgverleners in de eerste lijn verwijzen daarbij mensen met psychosociale klachten door naar welzijnscoaches. Meestal gaat het om mensen met klachten waarvoor vaak geen medische oorzaak wordt gevonden. Doel van de aanpak is het welbevinden van mensen vergroten.
‘Om jaloers van te worden’, reageert voorzitter Thelma van Petersen. ‘Zouden dergelijke afspraken niet landelijk gemaakt kunnen worden, in plaats dat alle gemeenten apart met huisartsen afspraken
maken?’ Ervaringen met zorgverzekeraars en gemeenten over de financiering verschillen, legt huisarts Maurice Bom uit. Een deelnemer: ‘De structuren voor betaling van gemeenten en verzekeraars
ondersteunen niet vanzelfsprekend de goede werkwijze. Het hangt erg van een aantal enthousiaste mensen af.’
Peter Leeflang, MT-lid Basiszorg bij het ministerie van VWS: ‘Hoe maak je het praktisch voor
gemeenten?, dat is de vraag. De samenwerking tussen gemeenten en huisartsen raakt ook preventie.
We hebben nu een Preventieakkoord, maar er komt ook een nieuw regeerakkoord aan. Wat zou goede input zijn voor het nieuwe kabinet? Vanuit het ministerie van VWS willen we het juiste doen om de samenwerking te stimuleren.’
‘Samenwerken tussen huisartsen en gemeenten leidt tot meer tevreden en gezondere inwoners, vermindert werkdruk van zorgprofessionals en vergroot het werkplezier’, concludeert Divosa-voorzitter Erik Dannenberg. Leeflang: ‘Dat is inderdaad de win-win die we met elkaar zoeken.’
Afremmen van de instroom Afremmen van de instroom
De praktijk De praktijk
Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts
Gemeente Rotterdam Gemeente Rotterdam
Een praktijkondersteuner financiën
Reset is de nieuwe schuldenaanpak van Rotterdam voor de periode 2019-2021.
De gemeente Rotterdam ondersteunt haar ketenpartners Humanitas Welzijn en Veritas bewindvoering om samen met het gezondheidscentrum Lijn 2 deze pilot uit te voeren. Met als doel: eind 2021 hebben 15.000 inwoners een
individueel ondersteuningsplan voor het aanpakken van hun betalingsachterstanden.
In het kort In het kort
De praktijkonderesteuner kan snel en in vertrouwde omgeving tot een financieel overzicht komen waarna passende opvolging, hulp of ondersteuning mogelijk is.
Inwoners hoeven niet langs te veel loketten: de praktijkondersteuner combineert meedere loketten in één functie.
Inwoners krijgen meteen schuldenrust en minder stress.
Dat begint met het afremmen van de instroom, te beginnen bij jongeren. Daarnaast hoopt de gemeente Rotterdammers met schulden beter te kunnen helpen door te innoveren, door te pakken en discussies aan te gaan.
Het Rotterdamse gezondheidscentrum Lijn 2 – in Rotterdam Zuid, met ongeveer 10.000 patiënten – heeft dit jaar vier dagen per week een praktijkondersteuner beschikbaar voor patiënten met financiële problemen. Dit geeft de mogelijkheid om snel en in vertrouwde omgeving samen met de burger tot financieel overzicht komen waarna passende opvolging, hulp of ondersteuning mogelijk is.
En dat geeft meteen schuldenrust en minder stress. Met als resultaat een integraal, uitvoerbaar plan voor de financiën van de inwoner, zonder langs te veel loketten te moeten. Ook schuldhulpverlening moet toegankelijk zijn voor alle mensen.
●
●
●
De proef op de som: afgelopen vier maanden hebben 32 huishouden zich gemeld bij het
gezondheidscentrum. Veel van deze mensen hebben al contact gehad met de gemeente, maar zetten niet door. Vaak houdt de bureaucratie hen tegen. De meerwaarde van de praktijkondersteuner-f? Deze combineert meerdere loketten in één functie.
Uiteindelijk moet de begeleiding van een praktijkondersteuner-f leiden tot drie mogelijke resultaten:
iemand is óf na een aantal consulten in staat om daarna zelfstandig aan de slag te gaan en te blijven, óf zelfstandig (genoeg) om met behulp van een Humanitas budgetcoach naar de juiste voorzieningen van de gemeente te stappen, óf niet zelfstandig genoeg om (op dit moment) uit de problemen te komen (licht verstandelijke beperking, verslavingen) en komt onder beschermingsbewind te vallen.
Best practices Best practices
Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts
Gemeente Leeuwarden Gemeente Leeuwarden
Inzet van praktijkondersteuners bij vragen over jeugdhulp
Leeuwarden heeft al drie jaar ervaring met de inzet van praktijkondersteuners bij vragen over jeugdhulp. Om zo in een eerder stadium laagdrempelig
adequate zorg en ondersteuning te bieden aan kinderen en ouders om
ernstige problematiek te voorkomen en eerder te signaleren. Waar de huisarts eerst 90% van die vragen doorverwees naar de tweedelijns jeugdhulp, is dat sinds de toevoeging van de praktijkondersteuner nog maar 30%. Hoe heeft Leeuwarden dat gedaan?
In het kort In het kort
De inkoop van praktijkondersteuners gaat via een uniforme werkwijze.
Huisartsenpraktijk kiezen zelf met welke praktijkondersteuner ze samen willen werken.
De zorgverzekeraar financiert de inzet van de praktijkondersteuner voor 2 uur in de week, net als de gemeente.
Yvette Nijboer, beleidsadviseur sociaal domein, nam ons mee in de best practices in de gemeente. Wat begon als een pilot drie jaar geleden bij drie huisartspraktijken, leidde tot een succesvolle uitrol in de gehele gemeente in 2018. De inkoop van praktijkondersteuners gaat via zorgorganisaties en zzp’ers.
Het inkooptraject leveren verschillende praktijkondersteuners op, de huisartsenpraktijk kiezen
uiteindelijk zelf met welke praktijkondersteuner ze samen willen werken. Om ook de inkoop een succes te laten zijn – en na wat lessen uit de pilotfase – is door de gemeente gekozen voor een uniforme werkwijze.
''Op het moment dat je als gemeente een product structureel gaat aanbieden, moet je daar ook eenOp het moment dat je als gemeente een product structureel gaat aanbieden, moet je daar ook een uniforme werkwijze in aanbieden. Daarom hebben we gekozen voor het vijfgesprekkenmodel.
uniforme werkwijze in aanbieden. Daarom hebben we gekozen voor het vijfgesprekkenmodel.
In vijf gesprekken inventariseert de praktijkondersteuner of dit genoeg is om de juiste hulp te bieden.
Mocht dit niet het geval zijn, dan is doorverwijzing alsnog mogelijk. Zo voorkomt de gemeente dat een praktijkondersteuner-traject onnodig lang duurt of dat de gemiddelde kostprijs van zo’n traject enorm
●
●
●
Van wie is de praktijkondersteuner GGZ Jeugd?
Van wie is de praktijkondersteuner GGZ Jeugd?
afwijkt per patiënt. Ook tarieven en kosten probeert de gemeente zoveel mogelijk uniform te houden.
Daarnaast sloot de gemeente contracten met de verschillende huisartsenpraktijken, om zo ook de huisartsen tegemoet te komen en samenwerking te stimuleren. Bijvoorbeeld door consulten te vergroten en een overheadvergoeding aan te bieden.
En hoe werk je dan samen met de zorgverzekeraar? De gemeente Leeuwarden koos voor een
gezamenlijke laagdrempelige aanpak. De zorgverzekeraar nam de mogelijkheid op om voor maximaal 2 extra uren per week, per normpraktijk, een gespecialiseerde praktijkondersteuner-GGZ Jeugd in te zetten. Dit wordt gefinancierd via zorgverzekeraar De Friesland, mits de gemeente minimaal hetzelfde aantal uren financiert.
In de toekomst wil de gemeente graag extra inzet voor zwakke wijken. Vanuit de huisartsenpraktijken en de praktijkondersteuners komt het signaal dat in zwakkere wijken vaak meer tijd en inzet nodig is.
Daarnaast wil de gemeente de administratieve last graag laag houden. De samenwerking tussen het sociaal domein, praktijkondersteuner GGZ Jeugd en huisartsen zorgt voor genoeg uitdagingen waar de gemeente structureel de verbinding in wil blijven zoeken.
Richard Richard
Samenwerking gemeente, welzijnsorganisaties en huisartsen Samenwerking gemeente, welzijnsorganisaties en huisartsen
Recepten voor verbinding, naar een betere samenwerking tussen gemeente en huisarts
Welzijn op recept in Amsterdam Welzijn op recept in Amsterdam
Minder druk op huisartsen,
minder psychosociale klachten en minder onnodige zorg
Dat zijn de opbrengsten van de aanpak Welzijn op recept. Huisartsen en andere zorgverleners in de eerste lijn verwijzen daarbij mensen met
psychosociale klachten door naar welzijnscoaches. Het gaat om mensen met klachten waarvoor vaak geen medische oorzaak wordt gevonden. Doel: het welbevinden van mensen vergroten.
In het kort In het kort
Aanpak waarbij de gemeente, welzijnsorganisaties en huisartsen samenwerken om mensen met niet-medische, sociale klachten te ondersteunen.
De welzijnscoaches hebben een goed overzicht van de informele netwerken en het activiteitenaanbod in de wijken en gemeente.
Welzijn op recept verhoogt aantoonbaar de kwaliteit van leven van mensen en zorgt voor een betere gezondheid.
Maart 2020 krijgt Lenie Smit van welzijnsorganisatie Combiwel in Amsterdam een telefoontje van Richard (70). ‘Twee jaar daarvoor had Richard van de huisarts een flyer gekregen van Welzijn op recept, die hij al die tijd had bewaard’, vertelt Lenie. ‘Richard was slechthorend en eenzaam door de coronacrisis, gaf hij aan. Normaal gesproken ging hij iedere dag koffie drinken bij McDonald’s, zodat hij een praatje had. Maar door corona viel dat dus weg. Vanuit Welzijn op recept hebben we hem geholpen, zodat hij toch dagelijks sociaal contact had.’
Uiteindelijk overleed Richard. ‘Zijn dochter vertelde me dat ze blij was dat haar vader de laatste maanden van zijn leven nog voldoende sociale steun had gekregen’, aldus Lenie. ‘Zonder onze steun was zijn dochter zijn enige sociale contact geweest in coronatijd.’
●
●
●
1
Welzijn op recept: de voordelen op een rij Welzijn op recept: de voordelen op een rij Meer gezondheid en meer kwaliteit van leven Meer gezondheid en meer kwaliteit van leven
De vruchten plukken in coronatijd De vruchten plukken in coronatijd
Het is een van de vele goede voorbeelden van Welzijn op recept. Een aanpak waarbij de gemeente, De welzijnscoaches hebben een goed overzicht van de informele netwerken en het activiteitenaanbod in de wijken en gemeente. ‘Hierdoor kunnen zij mensen goed doorverwijzen naar passende
activiteiten’, vertelt Susan. ‘Samen met de inwoner bekijkt de welzijnscoach of een ander traject noodzakelijk is, bijvoorbeeld om problemen met financiën of huisvesting op te lossen.’
En dat werkt. Welzijn op recept verhoogt aantoonbaar de kwaliteit van leven van mensen en zorgt voor een betere gezondheid. De gemeente Amsterdam heeft de aanpak dan ook omarmd. Susan: ‘Welzijn op recept heeft gelukkig veel draagvlak bij het college van b&w. Er is structureel geld voor vrijgemaakt.’
In Amsterdam gaat het om 800 duizend euro voor de hele stad. Best een fors budget, vindt ze.
Daarnaast zijn er ontwikkelbudgetten om het bereik van Welzijn op recept te vergroten. Ook met zorgverzekeraar Zilveren Kruis zijn er gesprekken om het gebruik van Welzijn op recept te stimuleren en financieren.
De baten van Welzijn op recept zijn lastig in euro’s te vangen, erkent Susan. ‘Mensen die aan
activiteiten deelnemen, hebben minder behoefte aan extra zorg – zoveel is duidelijk. Stel, een inwoner praat met een welzijnswerker in het buurthuis over zijn financiële zorgen. Daardoor wordt er sneller aan de bel getrokken, waardoor de persoon in kwestie niet dakloos wordt. Dergelijke voorbeelden zijn er, maar die kun je dus niet goed meten in euro’s.’
Tijdens de coronacrisis plukken huisartsen en de gemeente de vruchten van de goede samenwerking die is ontstaan, zoals het voorbeeld van Richard ook laat zien. ‘Welzijn op recept heeft dit jaar een enorme vlucht genomen’, vertelt Lenie. ‘Vanaf het moment dat de mensen thuis kwamen te zitten, hebben wij meer dan 600 telefoontjes gepleegd met mogelijk eenzame of hulpbehoevende mensen.
Als mensen zwaardere problemen hebben, verwijzen we warm door naar de huisarts of andere hulpverlening. Het sociaal en medisch domein werkt nu echt beter samen.’
Voor inwoners: Psychosociale klachten worden geadresseerd. Inwoners die huisartsen en gemeenten niet bereikten, krijgen wel de juiste zorg.
Voor huisartsen: Huisartsen kunnen mensen die keer op keer op het spreekuur komen met niet-medische klacht doorverwijzen naar Welzijn op recept. Zo ontstaat meer perspectief op de gezondheidszorg in een bredere zin.
Voor de gemeente: Gemeenten werken beter samen met de huisartsen en welzijnsorganisaties, waardoor mensen sneller en beter worden geholpen.
●
●
●
De naam van Richard is gefingeerd.
1
