ONDERHOUD & PATHOLOGIE

TEGELZETTER

Constructiv

TEGELZET TER - MODULE 6 ONDERHOUD & P ATHOL OGIE

Hoofdredacteur: Paul BECQUEVORT Redactieleden: Peter GOEGEBEUR Hassan BOUHMIDI Peter DE LEYE Albert DE SCHUYTER Tekeningen: Geert DE MEYER Contact

Voor opmerkingen, vragen en suggesties kun je terecht bij:

Constructiv

Koningsstraat 132 bus 1 1000 Brussel

t +32 2 209 65 65 info@constructiv.be

website : www.constructiv.be Constructiv, Brussel, 2010

Deze publicatie is beschikbaar onder de licentie Creative Commons: Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen.

Deze licentie laat toe het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang Constructiv vermeld wordt als maker van het werk, het werk niet commercieel gebruikt wordt en afgeleide werken onder identieke voorwaarden worden verspreid.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl

D/2010/1698/11

172408

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE Voorwoord

VOORWOORD

Situering

De bouwsector, een draaischijf van onze economie, heeft voortdurend te kampen met een groot aantal uitdagingen. Een van deze uitdagingen is ervoor zorgen dat de sector over opgeleide arbeidskrachten beschikt.

Om deze nood aan arbeidskrachten te lenigen, besteedt Constructiv bijzondere aandacht aan het bouwonderwijs en aan de jongeren die kiezen voor een bouwopleiding.

Ook de bij- en nascholing van volwassenen blijft een noodzaak omdat de technieken en materialen sterk wijzigen en er meer aandacht zal gegeven worden aan het veilig en duurzaam bouwen.

Daarom heeft Constructiv, samen met de beroepsorganisaties, opdracht gegeven aan redactieteams om verschillende handboeken uit te werken. Deze modulaire handboeken kunnen een aanvulling zijn aan de publicaties van het WTCB. De redactieteams kunnen worden samengesteld uit instructeurs, docenten en lesgevers. Ook beroepsverenigingen en mogelijk ook fabrikanten kunnen vakspecialisten uitvaardigen om een handboek te ontwikkelen dat overeenstemt met de huidige realiteit op de werkvloer.

de handboeken van Constructiv

De modulaire handboekenreeksen werden ontwikkeld door Constructiv en zijn partners ter ondersteuning van de lessen voor verschillende opleidingen en doelgroepen. Voor bijkomend leermateriaal en interactieve toepassingen kan u terecht op onze digitale bibliotheek www.buildingyourlearning.be

Rik Hinnens, Voorzitter

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE Inhoud

INHOUD

DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS

DEEL II: PATHOLOGIE

I.1. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD

VAN KERAMISCHE TEGELS

I.1.1 CEMENTSLUIERVERWIJDERAAR ...11

I.1.2 INTENSIEVE REINIGING ...11

I.1.3 ONDERHOUD ...11

I.2. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN NATUURSTEENTEGELS

I.2.1. REINIGEN VAN NATUURSTEEN ...14

I.2.2. IMPREGNEREN VAN NATUURSTEEN ...14

II.1. SCHEUREN EN OPWELVEN VAN TEGELS

II.2. VROEGTIJDIG AFSLIJTEN VAN TEGELS

II.3. HOL KLINKEN VAN TEGELS

II.4. LOSKOMEN VAN DE TEGELS

II.5. AFBREKEN VAN TEGELRANDEN

II.6. LOSKOMEN VAN DE VOEGEN

II.7. KLEUR- EN MAATVERSCHILLEN TUSSEN TEGELS

II.8. ONTSTAAN VAN VLEKKEN OP VOEGEN

I.2.3. REGELMATIG ONDERHOUD VAN NATUURSTEEN ...15

I.2.4. NATUURSTEEN IN NATTE RUIMTES ...15

I.2.5. NATUURSTEEN BUITENSHUIS ...16

I.3. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN BETONTEGELS

I.4. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN TERACOTTATEGELS

II.9. VOCHTVLEKKEN TER HOOGTE VAN DE PLINTEN

II.10. AFSCHILFEREN VAN TEGELS OP TERRASSEN

II.11. LOSKOMEN VAN MUURTEGELS OP EEN GIPSHOUDENDE ONDERGROND

II.12. SCHEUREN VAN MUURTEGELS

II.13. VLEKVORMING OP EEN BETEGELING VAN NATUURSTEEN

II.14. CEMENTSLUIER OP EEN

TEGELOPPERVLAK

6

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE oVErZIChT hAndBoEKEn TEGELZETTEr

ModuLE 1:

GESChIEdEnIS &

GrondSToFFEn deel I Inleiding, geschiedenis Onze huidige technieken van het tegelbakken kennen een zeer lange voorgeschiedenis.

deel II Basisgrondstoffen Zand, cement, kalk, granulaten: de materialen en hun toepassingen.

deel III Lijmen, mortels, voegmortels Eigenschappen, gebruik.

deel IV hechtingsverbeteraars, voorstrijkmiddelen en hulpstoffen

Moderne hulpmiddelen, eigenschappen en toepassingen.

ModuLE 2:

oPBouw- En

AFwErKInGSSYSTEMEn deel I opbouw-

en afwerkingssystemen Kitten, siliconen, profielen, waterafvoersystemen, wapeningen, hardschuimpanelen, …

ModuLE 3:

SoorTEn TEGELS

deel I Keramische tegels Soorten, fabricatie, technische eigenschappen.

deel II natuursteen Indeling natuursteen, eigenschappen, oppervlaktebewerkingen.

deel III Kunststeentegels Marmermozaïek, cementtegels, harstegels, glas, inox, laminaattegels.

OVERZICHT HANDBOEKEN TEGELZETTER

Een kort overzicht van de inhoud van het handboek “De tegelzetter”:

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE oVErZIChT hAndBoEKEn TEGELZETTEr

ModuLE 4:

PBM & GErEEdSChAPPEn

deel I PBM & Gereedschappen

ModuLE 5:

PLAATSInGSMEThodEn

deel I Plaatsingsmethoden Verdeling, plaatsen van tegels, terrassen, vochtige ruimten, plinten, mozaïek, vloerverwarming, trappen, …

ModuLE 6:

ondErhoud &

PAThoLoGIE deel I onderhoud van tegels

deel II Pathologie Slechte resultaten en oorzaken.

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.1. SChoonMAAK En ondErhoud VAn KErAMISChE TEGELS

I.1. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN KERAMISCHE TEGELS

Na het plaatsen en opvoegen van de tegels maakt de tegelzetter de vloer vrij en beschermt hij de tegels tegen mogelijke beschadiging.

Door hun geringe zuigkracht zijn geglazuurde keramische tegels weinig vatbaar voor sterke vervuiling. Soms gebeurt het dat een grijswitte sluier de vloer bedekt. Het gaat hier bijna altijd om resten van cement of sporen van pleisterwerk.

In de handel zijn verschillende middelen te verkrijgen die deze cementsluier op een veilige, niet-agressieve manier en zonder gevaar voor de tegels verwijderen. De beste werkwijze is het hele oppervlak vooraf natmaken ter bescherming van de voegen en meermaals naspoelen om alle residuen te verwijderen. Bij vlekken geldt de regel: ”Hoe sneller je ingrijpt, hoe groter de kans dat de vlek volledig verwijderd kan worden.” Vlekken verwijderen kan met een keukenrol of een spons. De juiste manier is wassen en goed naspoelen.

Andere vlekken, zoals verf, stopverf, olie, fruitsap, ... worden elk afzonderlijk behandeld met een passend solvent. De meeste tegelverdelers verkopen een volledig gamma aan onderhoudsproducten en beschikken over een vlekkenwijzer (tegeldokter).

Keramische tegels zijn gemakkelijk te onderhouden. Ze moeten regelmatig geveegd en gedweild worden met een vochtige doek die gedrenkt werd in water waaraan een reinigingsmiddel werd toegevoegd. Wandbekleding zal met de spons worden gewassen. Een huishoudreiniger moet aan het water toegevoegd worden en de wandbekleding moet goed nagespoeld en afgezeemd worden.

De oppervlaktestructuur van de tegel is bijgevolg bepalend voor het onderhoudsmiddel dat gebruikt zal moeten worden om de esthetische duurzaamheid van het tegelwerk te verzekeren.

We onderscheiden drie producten die een goed onderhoud en een goede bescherming van de keramische bovenlaag verzekeren (zie tekening).

Keramische tegels:

poreus of niet ?

Fijnverglaasde keramiek

MAT = vatbaar voor vuil Fijnverglaasde keramiek GEPOLIJST = minder vatbaar voor vuil

10

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.1. SChoonMAAK En ondErhoud VAn KErAMISChE TEGELS

Het is de taak van de tegelzetter om zijn uitvoering zo proper mogelijk achter te laten na de plaatsing van een tegelwerk.

Dit wil zeggen dat de vloer of faience onmiddellijk na de voegwerkzaamheden ten minste tweemaal moet worden afgesponsd met zuiver water. Indien de vakman dit nodig acht, moeten de tegels nog eens extra gereinigd worden met een halfnatte dweil of een droge vod.

Toch blijft het risico dat er voegmortelresten achterblijven altijd bestaan. Daarom moeten volkeramische tegels, zodra de voegen zijn uitgehard, van hun ‘onzichtbare’ cementlaag worden ontdaan.

Types van cementsluier:

• sluier van cement-zandmengsel;

• sluier van industriële voegmortel;

• sluier van kunststof voegsel (bv. epoxy).

I.1.1 CEMENTSLUIERVERWIJDERAAR

Een dergelijk afbijtmiddel bevat een zuur dat de bovenlaag van de tegels niet aantast, maar de cementresten wel doet oplossen. Naspoelen is dan ook noodzakelijk om een waas over de tegels te vermijden.

Zure reiniging toepassen om de cementsluier te verwijderen Volkeramisch tegels met

een cementsluier

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.1. SChoonMAAK En ondErhoud VAn KErAMISChE TEGELS

Zijn de voegen heel vuil, dan mag je een intensief ontvettend reinigingsmiddel gebruiken. Nadien volstaat normaal

onderhoud van de tegels.

Een ontvettend reinigingsmiddel wordt gebruikt voor een regelmatig onderhoud van de keramische tegels.

Geëmailleerde toplagen vergen minder onderhoud dan ongeëmailleerde. Het vuil wordt afgevoerd met behulp van water. Deze methode noemt men “nat onderhoud”.

Het droog onderhouden van een tegelpartij daarentegen gebeurt gewoon met een veegborstel of stofzuiger. Op die manier kunnen losliggende deeltjes, zoals zand, stof en andere vormen van vuil, gemakkelijk verwijderd worden.

Hier komt echter geen product aan te pas en dit is enkel een snelle, voorlopige reinigingsbeurt.

I.1.2 INTENSIEVE REINIGING

I.1.3 ONDERHOUD

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.2. SChoonMAAK En ondErhoud VAn nATuurSTEEnTEGELS

I.2. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN NATUURSTEENTEGELS

Bepaalde natuursteensoorten zijn zeer duurzaam (kerkvloeren), wat niet wil zeggen dat natuursteen onverwoestbaar is. De duurzaamheid hangt af van de hardheid en het soort natuursteen. Sommige natuurstenen zijn zeer poreus en erg vatbaar voor vocht en vuil, waardoor snel vlekken ontstaan.

Niet elke natuursteensoort is bestand tegen zuren of chemische elementen. Kalkhoudende natuurstenen zijn niet zuurbestendig en moeten basisch (zie module 5: I.10.2: pH- waarde) gereinigd worden. Niet-kalkhoudende natuurstenen mogen wel met zuren gereinigd worden. Gebruik dus de juiste producten voor de juiste soort natuursteen. Er bestaat immers een volledig gamma aan speciale onderhoudsproducten voor natuursteen, zowel voor de eerste grondige reiniging na de plaatsing als voor het regelmatige onderhoud.

Bij de keuze van de natuursteen is het heel belangrijk dat je de steen en de oppervlakteafwerking kiest in functie van de toepassing (bv. living, hal, badkamer, winkel, ...). Besteed daarom aandacht aan de code die aanduidt waar het materiaal toegepast kan worden.

Belangrijk is dat een pasgelegde natuurstenen vloer goed is opgedroogd voordat de beschermingslaag aangebracht wordt. Onder iedere vierkante meter vloer wordt namelijk veel water verwerkt, dat onder een te vroeg aangebrachte was- of impregneerlaag omhoog komt en deze beschermingslaag als het ware losdrukt. Wit uitgeslagen, moeilijk verwijderbare vlekken zijn dan het gevolg. De vereiste droogtijd voor een in lijm gezette vloer kan 4 tot 5 weken bedragen; die voor in specie gezette vloeren 8 tot 12 weken. De werkelijke droogtijd is afhankelijk van de weersomstandigheden en het seizoen. Tijdens de droogperiode kunnen uitdrogingsvlekken en zoutuitslag op de tegels zichtbaar worden.

Kalkhoudende

natuursteen niet-kalkhoudende natuursteen

MARMER GRANIET

BLAUWE HARDSTEEN KWARTSIET

WITSTEEN (kalksteen) BASALT (!)

KALKZANDSTEEN LEISTEEN

ZANDSTEEN

14

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.2. SChoonMAAK En ondErhoud VAn nATuurSTEEnTEGELS

Voor de natuursteen geïmpregneerd kan worden, wordt hij eerst grondig ontdaan van vuil en vetten. Ook de overgebleven cementsluier wordt verwijderd met de gepaste producten. Vuil, vetten en de cementsluier kunnen verwijderd worden door veel te stofzuigen en nat te reinigen met een speciaal reinigingsmiddel.

Keuze van de reiniger:

• kalkhoudende steen: alkalisch middel;

• niet-kalkhoudende steen: alkalische en/of zure reiniger.

Verder kunnen tussentijdse vlekken met een licht alkalisch reinigingsmiddel worden weggehaald. Voor diep ingetrokken vetvlekken zijn zwaardere middelen verkrijgbaar. Let op: bij de eerste reinigings- en beschermingsbehandeling moet een eventuele vloerverwarming altijd uitgeschakeld zijn, want zo’n verwarming doet de oplosmiddelen snel verdampen.

Het is belangrijk dat de vloer ‘natuursteenkoud’ is.

Na de grondige reiniging wordt de poreuze natuursteen geïmpregneerd, zodat hij minder vatbaar is voor vuil en zodat het vocht niet in de poriën dringt.

Werking van een impregneermiddel

onbehandeld behandeld

Het water en het vuil dringen niet door in de poriën van met een impregneermiddel behandelde natuursteentegels.

I.2.1. REINIGEN VAN NATUURSTEEN

I.2.2. IMPREGNEREN VAN NATUURSTEEN

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.2. SChoonMAAK En ondErhoud VAn nATuurSTEEnTEGELS

Het volstaat de vloer regelmatig te dweilen met een zeep die aangepast is aan het soort natuursteen.

a. Neutrale synthetische zepen:

• volstaan voor harde, niet-poreuze natuursteen;

• moeten nagespoeld worden met zuiver water;

• zuiveren de vloer, maar voeden hem niet.

b. Zepen die “residuen” achterlaten (chemische afval):

• Deze zepen geven de vloer ook een zekere voeding.

• Gebruik hiervoor best natuurzeep (witte vlokkenzeep of bruine zeep).

• Wees voorzichtig met lijnzaadolie en synthetische wassen.

Poreuze natuursteen in natte en vochtige ruimtes moet geïmpregneerd worden na de plaatsing. De behandeling moet regelmatig herhaald worden naargelang van het gebruik van de natte ruimte.

Zo bescherm je de steen tegen vlekken. Reinig natuursteen nooit met zuren in natte ruimtes, ook zuurbestendige natuursteen niet. Door de aanwezigheid van water op de steen ontstaat namelijk kalkafzetting, waardoor de zure reiniging vlekken kan veroorzaken.

NATUURSTEEN in natte ruimtes:

badkamers – douchecellen – zwembaden

I.2.3. REGELMATIG ONDERHOUD VAN NATUURSTEEN

I.2.4. NATUURSTEEN IN NATTE RUIMTES

16

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.2. SChoonMAAK En ondErhoud VAn nATuurSTEEnTEGELS

Natuursteenvloer buitenshuis heeft weinig onderhoud nodig, bv. terras, tuinpad, … Regelmatig verwijderen van groene aanslag en organische vervuiling is voldoende.

Een periodieke grondige reiniging volstaat om bv. na een barbecue al het vuil en vet te verwijderen van de vloer.

De natuursteenvloer kan ook buitenshuis geïmpregneerd worden op voorwaarde dat er voldoende vochtafvloeiing is en dat de voegen stevig vastzitten.

Vermijd zand:

• Zand is grootste vijand van natuursteen, het maakt krassen. Gebruik daarom een degelijke mat, stofzuig regelmatig, doe schoenen indien mogelijk uit,...

• Dweil regelmatig, maar niet te dikwijls, gebruik niet te veel water en laat het water niet te lang op de vloer staan.

oVErZIChT ondErhoud VAn VLoErEn In nATuurSTEEn

I.2.5. NATUURSTEEN BUITENSHUIS

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.3. SChoonMAAK En ondErhoud VAn BETonTEGELS

I.3. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN BETONTEGELS

Om de betontegels blijvend mooi te houden, volstaat het om ze regelmatig af te borstelen en sporadisch af te spuiten met de tuinslang. Het gebruik van een hogedrukreiniger raden wij ten sterkste af omdat dit de betontegels kan beschadigen:

tegels afspuiten onder hoge druk verruwt het oppervlak, waardoor ze poreuzer worden en steeds sneller vuil en groen worden.

Je kan betontegels één keer per jaar ontdoen van algen en mos met een speciaal product dat ook verhindert dat algen zich vasthechten.

Vlekken

• Witte uitslag of kalkuitbloeiing wordt door bepaalde klimatologische omstandigheden veroorzaakt en verdwijnt vanzelf. Veelvuldige neerslag en de ingebruikname

van de betontegels versnelt de verdwijning van de kalkuitbloeiing.

• Olievlekken kunnen verwijderd worden met speciale producten. Snel reageren is echter de boodschap, want hoe langer men wacht, hoe moeilijker het wordt om de vlek te verwijderen.

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE I.4. SChoonMAAK En ondErhoud VAn TErACoTTATEGELS

I.4. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN TERACOTTATEGELS

Handgevormde terracottategels zijn zeer poreus, waardoor ze snel vatbaar zijn voor vuil. Na het plaatsen van de tegel en het verwijderen van de cementsluiers kan de tegel beschermd worden tegen vuil en water door de vloer te boenwassen, te oliën of te impregneren. Voor de beschermlaag aangebracht wordt, moeten de tegels volledig droog zijn. Aangezien de tegels meestal in een vol mortelbed worden geplaatst, kan de droogtijd meerdere weken

bedragen.

Om de tegelvloer te beschermen tegen het hechten van een cementsluier bij het voegen, kan men de tegels behandelen voor het voegen. In dat geval dient men de voegen enkele weken voor en na het behandelen open te laten, zodat de vloer goed kan drogen.

Het onderhoud gebeurt met marseillezeep of een andere vette zeep. Sommige fabrikanten voorzien ook speciale producten om dit soort steen te onderhouden.

Algemeen advies

• Lees de gebruiksaanwijzing en leef ze na.

• Online vindt u meer advies voor het onderhoud van tegels.

• Win informatie in bij de groothandel of de fabrikant.

• Doe eventueel op voorhand een test op een proefvlak.

• Respecteer steeds de droogtijden en de uithardingsperiode.

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE dEEL II: PAThoLoGIE

DEEL II: PATHOLOGIE

Pathologie kan als volgt gedefinieerd worden: een probleem duidelijk kunnen afbakenen, beschrijven en één of meerdere oplossingen kunnen aanbrengen voor de vastgestelde ongeregeldheden, de oorzaken van problemen kunnen bepalen.

Mogelijke oorzaken van problemen: vocht, ontwikkeling van salpeter, beschadiging van de voegen, scheurvorming, aantasting van de natuursteen, van de tegels, onthechting, kromming. Scheuren in en onthechtingen van vloertegels ontstaan meestal door het inkorten van de bouwtermijn, de esthetische vereisten en een gebrekkige uitvoering.

De belangrijkste oorzaken van onthechting van tegels zijn:

• een slechte bereiding van de plaatsingsmortel of een uitvoering waarbij de hechting niet geoptimaliseerd wordt;

• onvoldoende voorbereiding van de steun (sporen van pleister of aanwezigheid van stof, waardoor de hechting vermindert, gebrek aan planimetrie, waardoor te dikke lijmlagen ontstaan, ...);

• een uitvoering van de lijm waarbij de voorschriften van de fabricant niet nageleefd worden (open tijd, enkele of dubbele verlijming, ...).

In dit hoofdstuk behandelen we de meest voorkomende schadegevallen bij tegelwerken. Deze schadegevallen kunnen ontstaan zijn door allerlei fysische factoren of door het gebruik van verkeerde plaatsingstechnieken.

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.1. SChEurEn En oPwELVEn VAn TEGELS

II.1. SCHEUREN EN OPWELVEN VAN TEGELS

oorzaak

• Door overmatig gebruik van cement en bijgevolg te hevige krimp kunnen scheuren ontstaan.

• Ook wanneer men geen randisolatie plaatst, kunnen spanningen optreden waardoor de ondervloer en de tegels kunnen loskomen.

• Ook het ontbreken van een wapening in de dekvloer kan leiden tot overdreven schotelvorming, met als gevolg dat de vloer scheurt.

Preventie

• Gebruik een goede dekvloersamenstelling (een grove zandkorrel en de juiste verhouding tussen cement en water) met een wapeningsnet of wapeningsvezels.

• Plaats randisolatie en bewegingsvoegen waar ze nodig zijn om de spanningen in de vloer op te vangen.

• Vloer niet vooraleer de droogtijd van de dekvloer voorbij is.

Krimp en scheur van de dekvloer of omhoogkomen van de vloer

24

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.2. VroEGTIJdIG AFSLIJTEn VAn TEGELS

II.2. VROEGTIJDIG AFSLIJTEN VAN TEGELS

oorzaak

• Te weinig slijt- en/of krasvaste tegels plaatsen in druk belopen ruimtes.

• Wanneer de vloer slecht onderhouden is, kan dit ook leiden tot het vroegtijdige afslijten ervan door vuil en zandkorrels die aan de schoenzolen blijven kleven.

Preventie

• Stem de keuze van de tegel af op de bestemming ervan en het gebruik van deze plaats. Ga hierbij na of de slijtklasse voldoende is voor de bestemming.

• Beveel geen gepolijste tegels aan.

• Onderhoud de vloer regelmatig.

• Plaats een vloermatkader.

Slijten van tegels

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.3. hoL KLInKEn VAn TEGELS

II.3. HOL KLINKEN VAN TEGELS

oorzaak

• Aanwezigheid van holle ruimtes onder de tegels.

• Ook onvoldoende overdracht van de stelmortel of een slechte hechting van de vloertegels kan leiden tot hol klinkende tegels.

Preventie

• Streef een zo groot mogelijk hechtoppervlak na van de tegels op een zo vlak mogelijke ondergrond. Pas op met plaatsingen bij hoge temperaturen! Te snel drogen kan de lijm of mortel doen verzanden, en onthechting veroorzaken.

• Bij de traditionele plaatsingsmethode is het voor grote tegelformaten zeer moeilijk 100% hechting te bekomen.

Een goede spreiding van de mortel is belangrijk, regelmatige controle van de overdracht noodzakelijk.

Dubbele verlijming

26

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.4. LoSKoMEn VAn dE TEGELS

II.4. LOSKOMEN VAN DE TEGELS

oorzaak

• Bij onstabiele ondergronden, onvoldoende hechtsterkte of een verkeerd gebruik van het plaatsingsproduct komen de tegels los van de ondergrond.

• Wanneer de uitzettingsvoegen van de constructie niet doorlopen in de vloer, is plaatselijke schade mogelijk.

Preventie

• Laat voldoende tijd tussen de plaatsing van de dekvloer en de betegeling.

• Plaats de tegels op geschikte en stabiele ondergronden.

• Gebruik plaatsingsproducten met een hoge hechtsterkte.

• Streef een zo groot mogelijk hechtoppervlak na.

• Neem de spanning op de vloer weg door de nodige uitzettingsvoegen te plaatsen.

(Een dergelijke uitzettingsvoeg wordt doorgaans overgenomen of doorgetrokken vanuit de ondergrond).

Loskomen van tegels

Doorgetrokken uitzettingsvoeg

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.5. AFBrEKEn VAn TEGELrAndEn

II.5. AFBREKEN VAN TEGELRANDEN

oorzaak

• Onvolledige verlijming onder de tegelranden.

• Wanneer tegels verschillen van hoogte of wanneer de voegen te diep zitten, kunnen de tegelranden afbreken.

• Dit is ook mogelijk bij intensieve belasting van de

tegelranden (bv. rollend materieel) en bij een ongezonde ondergrond (zie W.T.C.B.).

Preventie

• Volledige verlijming.

• Plaats vloeren op een stabiele ondergrond.

• Stem de dikte en het formaat van de tegels af op het gebruik.

• Voorkom een te hoge puntbelasting op de tegelranden.

• Plaats de tegels zo vlak mogelijk (goed vakmanschap).

• Voeg de voegmortel op tot de hoogte van de bovenkant van de tegel om de tegelranden te verstevigen.

• Vermijd daarom afgeronde tegelranden (gesaffrijnd), want deze kan men niet goed vol opvoegen.

• Ondervul de zijkanten van dunwandige tegels met tegellijm.

Opvullen van tegelranden met lijm

28

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.6. LoSKoMEn VAn dE VoEGEn

II.6. LOSKOMEN VAN DE VOEGEN

oorzaak

• Bij een onstabiele ondergrond en beweging van de vloer kunnen de voegen loskomen.

• Ook een slechte samenstelling en een te snelle uitdroging (hoge temperatuur, tocht) van de voegmortel kunnen leiden tot het loskomen van de voegen.

Preventie

• Pas de keuze van de voegmortel aan aan de voegbreedte.

• Respecteer de hoeveelheid aanmaakwater.

• Hou bij het opvoegen rekening met de omgevingstemperatuur, tocht, vochtigheid, ...

(leef de fabrikantsvoorschriften na).

Loskomen van voegen

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.7. KLEur- En MAATVErSChILLEn TuSSEn TEGELS

II.7. KLEUR- EN MAATVERSCHILLEN TUSSEN TEGELS

oorzaak

• Er kunnen altijd kleur- of maatverschillen optreden.

Preventie

• Gebruik tegels uit eenzelfde productielijn en levering.

• Ook bij het plaatsen van eerstekeustegels moet men mengen.

• Controleer de keuze, de tonaliteit en het kaliber van de geleverde partij.

kleurverschil

30

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.8. onTSTAAn VAn VLEKKEn oP VoEGEn

II.8. ONTSTAAN VAN VLEKKEN OP VOEGEN

oorzaak

• Wanneer de vloer te vroeg opgevoegd wordt, kunnen vlekken ontstaan op de voegen. Een verkeerde

voegmethode of overmatig gebruik van water kan schade veroorzaken aan de voeg.

Preventie

• Laat de vloer- of wandtegels lang genoeg drogen vooraleer te voegen.

• Verwijder de overtollige mortel of lijm uit de voegopeningen.

• Pas de correcte voegmethode toe.

• Respecteer de voorschiften van de fabrikant.

Vlekken in voegen

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.9. VoChTVLEKKEn TEr hooGTE VAn dE PLInTEn

II.9. VOCHTVLEKKEN TER HOOGTE VAN DE PLINTEN

oorzaak

• Pleisterwerk dat doorloopt tot onder het vochtwerende membraan.

Preventie

• Kap het pleisterwerk onder het membraan weg en bezet met waterwerende mortel, zodat vochtdoorslag vermeden wordt.

• Zet een primer op de pleister boven het membraan (voorkom ettringietvorming!)

• Plaats een soepele, waterdichte voeg tussen de vloer en de plint.

Vochtvlekken aan plinten

32

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.10. AFSChILFErEn VAn TEGELS oP TErrASSEn

II.10. AFSCHILFEREN VAN TEGELS OP TERRASSEN

oorzaak

• Slechte tegelkeuze (buitentegels dienen vorstvrij te zijn (norm EN 202 of ISO 10545.12).

Preventie

• Gebruik tegels die geschikt zijn voor buitentoepassingen en die vorstbestendig zijn.

• Pas de correcte plaatsingsmethode toe.

Bevroren tegel op terras

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.11. LoSKoMEn VAn MuurTEGELS oP EEn GIPShoudEndE ondErGrond

II.11. LOSKOMEN VAN MUURTEGELS OP EEN GIPSHOUDENDE ONDERGROND

oorzaak

• Krimp en uitzetting van de ondergrond en een beperkte aanhechting kunnen leiden tot het loskomen van de tegels.

• Ook door een reactie tussen het gips en de

cementgebonden mortellijm (ettringietreactie) in vochtige omgevingen kunnen tegels loskomen.

Preventie

• De ondergrond moet voldoende droog zijn alvorens de tegels aangebracht worden.

• Vermijd gipshoudende ondergronden in vochtige ruimtes om de ettringietreactie tegen te gaan.

• Voorzie de droge ondergrond eerst van een primer.

Ettringietreactie op de hechting van de tegel

het voorkomen van een ettringietreactie:

(bron: WIKIPEDIA)

Deze ettringietreactie kan optreden bij het contact tussen cementmortels en gips- of anhydrietgebonden ondergronden.

Bijvoorbeeld:

Tussen het specifieke klinkermineraal tricalciumaluminaat (een verbinding tussen kalk en aluminium), kortweg C₃Al, uit het cement en het calciumsulfaat uit het gips kan een ettringietreactie ontstaan. Ettringietreacties resulteren in een volumevergroting (opzwellen van het gips) en bijgevolg in een onthechting tussen de cementmortel en het gips.

34

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.12. SChEurEn VAn MuurTEGELS

II.12. SCHEUREN VAN MUURTEGELS

oorzaak

• Scheuren in de ondergrond en slecht aangebrachte uitzettingsvoegen (constructievoegen) van het gebouw kunnen muurtegels doen barsten.

Preventie

• Plaats de muurtegels op een stabiele ondergrond en laat de uitzettingsvoegen van het gebouw doorlopen in de betegeling.

• Voorzie de binnenhoeken van een dilatatievoeg.

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.13. VLEKVorMInG oP EEn BETEGELInG VAn nATuurSTEEn

II.13. VLEKVORMING OP EEN BETEGELING VAN NATUURSTEEN

oorzaak

• De oxidatie van onzuiverheden en een reactie tussen de natuursteen en het hechtingsproduct kunnen vlekvorming veroorzaken op de natuursteentegel.

Preventie

• Kies voor oppervlakken die blootgesteld worden aan water een steensoort die ongevoelig is voor vocht.

• Gebruik een stel- en voegproduct dat compatibel is met de te plaatsten natuursteen.

Vlekvorming op natuursteen

36

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE II.14. CEMEnTSLuIEr oP EEn TEGELoPPErVLAK

II.14. CEMENTSLUIER OP EEN TEGELOPPERVLAK

oorzaak

• Onvoldoende reiniging

Preventie

• Reinig de tegels voldoende met zuiver water (het water regelmatig vervangen) na het opvoegen (afsponsen). Behandel ze eventueel na met een

cementsluierverwijderaar nadat het voegwerk uitgehard is.

Sluier op tegels

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6 ONDERHOUD & PATHOLOGIE noTITIES

NOTITIES

38

T E G E L Z E T T E R M O D U L E 6

ONDERHOUD & PATHOLOGIE noTITIES

De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties:

Constructiv

Koningsstraat 132 bus 1, 1000 Brussel t +32 2 209 65 65 • f +32 2 209 65 00 www.constructiv.be • info@constructiv.be

Deze publicatie is beschikbaar onder de licentie Creative Commons: Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl

Deze licentie laat toe het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang Constructiv vermeld wordt

BUILDING ^your LEARNING

de digitale bibliotheek

TEGELZETTER

• Beschikbare handboeken

1. Geschiedenis & Grondstoff en 2. Opbouw- en afwerkingssystemen 3. Soorten tegels

4. PBM & Gereedschappen 5. Plaatsingsmethoden 6. Onderhoud & Pathologie

N356TE

Tegelzetter: Onderhoud en pathologie

9000000000293