Rachel : verse van Totius / met voorwoord van President Steijn

RACHEL

MET VOORWOORD VAN PRESIDENT STElJN.

Uitgt:ver: A.H. KOOMANS, Sus 123. ?OTCHEFSTROOM.

Opgedra aan die Llrouwe uan Suid-Afrika.

L.S.

Dit kan gevra Korde, ffaarom ik van mijn re'el afwijk om hier 'n woord v~,n a3nbe\·ding te skrijwe. H-ant enige gedig van Totius het tog bij ons volk g'n aanbeveling nodig. Die rede is dat die skrijwc>r ons weer die cliens het gcdaan om die opbrengs van die gedig goedgunstelik Yir die ~Ionument af te

staan. Die ondcr•;inding het ons geleer, wat dit b e-teken vir die fonds.

Ik weet ook d:>t ik deur die juweel aan te

be-veel, mijn volk 'n diens doen. \\-ant niemand sal

"Rachel" kan lees sender om te voel. dat hij vir 'n tijdjie altans in 'n hoger en reiner atmosfeer het geleef.

"Rachel" is 'n \Yieglied-nie om aan die slaap

te sus, m:>ar liewer om wakker te skud. Ons word herinner aan die geween van die verlede en ons blik in die toekoms verskerp. Met 'n profetiese oog

bet die digter gesien, dat die toekoms van ons Land en ons Volk le in die \\ieg. Die oplossing va.n onse meeste grote vraagstukke sal gevonde worde in die

wieg. Dit is die i;i.ieg, wat traagheid en selfsug ver-nietig, wat die arbeid en die liefde bevorder, en wat

ons Volk veredel en bewaar.

Hu1de, driewerf hulde aan die Afrihanse vrou en moeder, wat haar nie skaam nie en wat nie skrik nie vir die v.ieg, en wat aitijd gereed is haarself en haa.r kroos voor Volk en Vaderland op te offer.

;\foge onse staatsrnanne lig geskonke word om su1ke maatre'els te neem, waardeur die armste onder ons in staat gestel 1rnrd om vrou en kinders deur eerlike arbeid goed te onderhou en op te voed.

Groot en s1rn<.r was ons verlies in die oorlog, r.iaar <lie grootstc en die s11·aarste 1Yas die dood ,-an

die- -t, r 1:; onskuldige vroue en 22, 257 onskuldige kinders. Die verlies is nie te be:reken nic.

Geen \Yonder dat ons ganse 1·0Ik 1\·een en <lat onse Rachels nie gctroos kon \\·ord.

Goddank dat die Heilige Skrif self seg: "Be-dwing uwe stem vf'.n geween en uwe ogen van tra -nen. want er is loon voor uwen arbeid."

Maar nou hul strenge mart'laars-aangesigte.

Daar ruis 'n lied van lang verlee, en stemme singend kom van ver;

en immer ruis mijn siele mee met stemmelied uit lang verlee,

uit d'eeuvrn her.

Daar ruis 'n lied van lang verlee wanneer die wind so sag verrijs; en immer, buigend naar benee,

die bometop sing klaaglik mee eenself de wijs.

Daar ruis 'n lied van lang verlee in d'oseaan s'n maatgesang; en immer ruis die skulpies mee

met d'eeuwelied van grote see-diep opgerang.

Og kon ik sing ·rnn lang verlee gelijk die skulpies so getrou, wat opgegaar, nog kleinlik gee die weerklank van 'n werelds

ee--bij d'oor gehou.

2

Og, kon ik sing van lang verlee gelijk die dentak hoog in top,

wat daar sijn naaldjies klein-verbree, opdat die wind sijn oue wee

kan klaag daarop ! o, Korn tot mij uit lang verlee

sangstemme kom uit droomgebied, deurruis mijn siel als awendbee van westewind, als verre see

En zij reisden rnn Beth-El ; en er was nag ene kleine streek lands om tot Efratha te komen; en Rachel

baarde, en zij had het hard in haar baren.

En het geschiedde, als zij het hard had in haar ba-ren, zo zeide de vroedvrouw tot haar : \"rees niet,

want deze zoon zult gij ook hebben !

En het geschiedde als hare ziel uitging, (want zij stierf) dat zij zijn na:im noemde Ben-oni; maar zijn

vader noemde hem Benjamin.

Alzo stierf Rachel; en zij werd begraven aan de weg naar Efratha, hetwelk is Bethlehem.

En Jakob richtte een gedenkteken op boven haar graf : dit is bet gedenkteke.n van Rachels graf tot op deze dag. Gen. 35 : 16--20.

LANGS HEUWELPAD EN DONKER DAL. Langs heuwe1pad en donker dal

trek immer voort op Hebron aan, deur skuinse lig van ruiddagval,

aartsvader like kara vaan.

*

nie, wat sig wend naar Efratha;

en stap-draf gaan bij maatgesang

die kernels wat die laste dra. Onvrindelike wesens met

hul oge, wat kan vlam van nijd; en tog weer dienaars van die wet,

wat hulle dwing tot diensbaarheid, in wildernisse, wijdgestrek,

waar hul alleen die las kan draag met roue voet; en ruwe bek

alleen die veldbos af kan k:naag.

• Karavaan-Reisgeselskap.

Die drijwer gaan hul aan die sijd'.

dragend 'n lange staf, waarmee,

bij onwil of weerbarstigheid,

hij dreigend sijn vermanings gee. Stofwolke stijg op van omlaag

bij rnenigvuldig voetgeswaai en blijf, van windjies ongejaag,

hul om die donkre lijwe draai, terwijl die late ligstraal speel

hul deur die lange bene, en slaan

op son-deurglansde stofwolk heel

'n lewendheid van skaduw-baan.

Aan weerskant trek die kuddes, swaar

van allerhande vee; hul wei iri haastigheid, dan hier dan daar,

'n mondvol af en gaan verbij. Verbij ook langs olijv1e, wat

in onverskilligheid staan staar op al die roering in die pad :

nes oue manne staan hu] daar !

Nabij en verder, laag aan laag, hul koppe kaal gebrand, verdroog en blind gewaai van

stormevlaag-eeuwige heuwels rijs omhoog. Reg agter wijk blou-wasig weg

die berge van Jerusalem ; en vore aanskou hul lieflik leg

op tweeling-heuwels - Bethlehem. Oudvader Jakob sien alree

sijn swerwersdagtaaK" weer volbrag :

sijn vrou en kinders, knegte en vee "l' ds "l I

aan ve1 ge sta poort st1 vernag ... .

So het ook bo mijn land verrijs

die stofwolk van die wa'ens wat sleep en vee wat trek. Teen wintergrijs

van lug en veld stijg rooie streep.

Maar dis g'n Jakob met sijn trek, Wat saggies voer die lam en ooi,

~foeder en kind beskermend dek : dis die vijandige konvooi, wat vrouens vang en jaag te voet,

of kampwaarts rij te moege lijf; skape laat wend in plasse bloed,

halfdood, en d'ander vreeslik drij f. N aar gindse stad trek hulle vort,

dog waar g'n Bethlehem hul wag :

die bleke tente al sigbaar word, waar graftal aanwas dag bij da5.

DIE WEG.

o Slingrende weg

wat wijders sig wend! Simbool van die lewe

aan almal bekend. Jou begin, ongekend,

is die mij ne gelijk; jou einde als die mijne

in verborgenheid wijk. Net daartusse-in

le 'n klein stukkie maar, wat mete.ens aan ons bei

die dag kan verklaar. Daar reis ons te same

en ik noem jou mijn vrind,

wat 'n gang vir mijn voet

deur die lewe wou vind;

IO

want dwaal ik weg

in die woestenij dan moet ik struikel

en angste li j. Tot ik jou weer sien

en mijn hart sig verblij, als die pelgrims mij weer

gaan groetend verbij. Die dunne stof damp

om ons luierig draai,

dog digbij weer gaan le

op die bossies gewaai, en nooi ook ons beide,

in sijn doen onbewus, om nie verder te gaan;

sonder hoop, sonder lus !

Maar dan roep j ij mij rnrder en reis selwers ook vort, o Aartspelgrim, wat

W el voel ik mij soms

tog al te moeg; en moet dan eers rus

om weer verder te swoeg_

Maar j ij help mij gewillig

in vrindskap se naam; selfs mijn laaste rusplek

sien ons twee nog te saam~ Daar neem j i j ver la as

vrindlik afskeid van mij,

en jou ligte streep

sien ik ver-ver verglij.

Ik blij daar

agter-ter ruste geleg; en die pelgrims praat

STEEDS VERDER TREK DIE KARAVAAN.

12

Steeds verder trek die karavaan,

steeds lager sink die daglig heen, al harder por die drijwers aan

en sneller klink .hul 1ied meteen.

Hoog sit sij op haar kerrel, in die saaltent, stewig aangegord -die skone uou van vroege min,

waar Jakob voor het slaaf geword.

Haar drij1rer loop al langes maar

om rijdier imrner op te ·wek, of, als hij onheil mog gewaar,

horn aan die haltertou te trek.. Die saal-gordijntjies, wat die gloed

van middag keer, nou lossies hang

en wieg op pas van kemelsrnet, op lugtig-lompe skoQlmelgang;

terwijl haar mooie vroue-hoof

sig heen en weer in s~al s'n tent

beweeg, als hoge bomeloof,

van sagte wind op maa t ge?;end.

Meteen, als die gordijntjies roer, en opegaan 'n sr!lalle skreef,

kan Jakob skrarnps naar binne loer of Rachel horn g'n hand \\·enk geef

Dacirorn sijn oog daar biune dring

haar wel vaart is nou ongewis. En - lief de is rnees bekommering

want lief de is heil'ge derenis ! . _.

Maar, kijk, daar skuif hij plots'ling af

van sijn kameel en kom-:-na!1deer,

met heffing slegs ,-an herderstaf,

DIE STA.F.

Wie hier op aarde 'n vreernd'ling is aJs Jakob, snij 'n veldhout af,

en wandel so die •Yereld in -hij met sijn wand'laarstaf. Waar hom die duisternis o'erval, strek hij sig so maar op die grond.

Vol vrees vertroos horn dan sijn staf

in somberheid van skadU\YStond.

En ab hij herder word dan dwaal sijn met met dowwe veepad af,

ver in die grote wildheid weg,

en same dwaal - sijn staf.

Daar kan hij soms geboge sit

als sorge druk horn al te seer; m.aar dan sijn staf rijs rnoedig en bo~e sijn hoof wip op en neer. Vermenigvuldig vee en goed en loop sijn dienstijd eindlik af, so loon hij trou die oue -rrind -'n skepter word sijn staf !

Verhoog word hij, die simp'le hout,

bo al die knegte, goed en vee. In herdersvors s'n hand kan hij met klem bevele gee.

En val die vors 'n liewe uou gelijk 'n blom die boesem af,

dan blij f sij n eerste lief de, en troos horn verder trou sijn staf.

Of \vord sijn vrinde horn ontrou,

bedrieg horn selfs sijn eige saad, -hij klem sijn staf te vaster, wat horn nooit begeef nie, nooit verlaat Selfs als die einde naak en hij gee biddend sijn bevele af,

so druk hij nog die opperst' van sijn bewend-oue herderstaf. En laat hij eindlik alles los, van net maar een wil hij nie af -hul sink te saam in ruste weg, die herder en sijn staf !

'N SKUDDING GAAN LANGS HELE RlJ.

'n Skudding gaan langs hele rij, nes eerste rukwind, hoog in boom; van vore korn hul kijkend bij,

van agter darn die mensestroorn. Haar kernel kniel op streng bevel.

Die kleine kop en lange nek -nes slange-bolijf lijk dit wel

-le langs die gruispad heengestrek.

Die wonderheid van dieresoort, so stug en sterk, so'n majesteit -'n knapie lei horn aan 'n koord

en laat horn kniel in minderheid !

Naar skaduwbome strompel sij

16

deur Jakob ondersteun, terwijl op pale-spitse word berei

vir haar die tent van s~arte seil op stille plek ... Die kara·rnan

toef ongelegerd daar nog lank als verder deur die rije gaan

I

L

'

-I' ,I l '· I ~ -{ .c: ~ 0 >

.,

OM SIEK TE WEES. Om siek te wees

en dan 'n bed te he, o wat 'n weelde is dit !

doodmoeg te wees en dan daarop te kan gaan le

-deurswak tot in die laaste lid !

Rillend van koue koors en klappertandend al,

gou-gou nog uit te trek; met wilde drif

haastig daar neer te va1,

warm toegedek;

dieper mij in te woel

en stijwer toe te druk mijn koue skouerblad met dons- en wo1kombers

-wat 'n geluk,

genieting selfs is dat r

V oel ik iets beter dan

kijk ik al om mij rond, nou daar dan hier, en bestudeer die lijn

van die plafond

en van die muurpapier. Die goedjies aan die muur,

so doods voor kort,

kijk nou met lief gelaat;

in innigheid het hul

mij lewendig geword, hul moet nog net kan praat. Nou voel ik eers hoedat

mijn kamer is in klein

'n wereld vol van lus;

en hoe dit beter is ook klein te sijn, en dan daarin te rus.

Om siek te wees

en dan g'n bed te he, g·n huis of wat

-net veld, al veld, waarop

jij moet gaan le

so langes-aan die pad. Straks in 'n tent

skaars vasgebind

en skaars 'n meubelstuk;

net met 'n aardebed en met die wind,

wat aan die paa1 staan ruk !

Dus denk ik, Rachel, aan

jou lot, en sal hul jou vol derenis

herdenk - deur grootste smart

so allerwreeds o'enal -50lang daar wereld is.

20

Dus denk ik aan

die Rachels van mijn land, wat sonder huis of hut -eers wreed o'erval - werd uit

hul won.in.gs uitgebrand,

op v laktes ui tgeskud ! om daar alleen te krimp

van moederwee; wel verderaan harde soldate, maar

g'n J akobs met hul mee om troostend bij te staan. Hul het nie heengegaan

in stille kamer nie,

behaaglik klein,

wat lang herinn'rings nog

behou aan wie

In wije, wije wereld, ons so vreeslik leeg het hul gesterf, maar sie die laagtes het

in minste windbeweeg die klaagtoon o'ergeerf. o Veld, mijn veld,

groot huis van hul verdriet,

waarop mijn voet plots stuit

en oog strak voor mij staar,

wanneer die windelied mij breng hul sterfgeluid I

DIE KARA YAAN YERTOEF NOG STEEDS. Die karavaan vertoef nog steeds

geduldig wagtend op die weg. So hier en daar 'n dier het reeds

in korte rus sig heengeleg,

totdat oplaas die order kom van legering, nie ver vanwaar Rachel sig wend in doodsangs, om

haar Benjamin met smart te baar. "En als sij baar het sij dit hard,"

so lui die heilige verhaal.

-En 'k sien benee nagskaduw swart, daarbo die sterre blinkend straal : Die nag het bij haar bed gestaan

Geboorte en Dood verbroederd saam; want als haar siel net uit sou gaan,

sug sij : Benoni* is sijn naam !

* Benoni-seun van smart.

Jakob ijl snikkend uit haar tent,

sig bergend diep in nag s'n skoot;

intusse word alom bekend

die treurberig : Rachel is dood ! Ook het die vrouens aangekom,

waar d'ander lang gewees het al. ..

Die son het als verlepte blom van winterhemel afgeval.

Die ander het bij hul kom smeek: kl . . b ood 1"

,,og, gee wat eertJieS en wat r . ... Van stem hoor hul, wat nooit afbreek,

kampstem van siekte eers, dan van [dood.

Daarmee sig neg 'n smartroep paar :

"Ben-oni !" van uit sterwenspoort.

Want daar die kranke Rachels baar,

maar nooit 'n Benjamin kom \-oort.

Teen donker lug als agtergrond

sien hul 'n donkre tentespits.

Die treurgesusters dwaal daar rond ...

Bo'n ster geheimskrif flikkerblits.

DIE STERRETJIE. Goei na wend mijn sterretj ie

met jou vrindelike groet; jou weer te sien skitter

doen mijn harte so goed ! Ik staan net maar op van mijn lampe-liggie.

en daar kijk ik verras in jou kindergesiggie. Mijn kleintjies le binne

in hul droompies al :

ik was bang da t die ri j p

in hul ogies sou val. Met wangetj ies rond le die slapende bloedj ies

glimlaggend te droom

En jij speel maar hierbuite in die winternag !

En kom mij nog tege met jou olike lag! Jij weet van g'n nag g'n koue of vrese

-klein ligtende, laggende, klein hemelse wese !

Jij speel in die nag

om die aard te verblij;

in mijn donkre berowing kom jij laggend tot mij.

En is dit mij netnou hierbuite te koud dan. vlug ik geswind weer naar binne;

ma.ar jij blij, ongesien, nog skitter daarbo aan die hoge, hemelse tinne !

DIE LEWE SOMS 'N VLOEDSTROOM IS.

Die lewe soms 'n v loedstroom is

plots opgedam in diepe voor :

die eerste waters stuit en gis,

die agterstes sweef aan en o'er_ So ondervind dit Jakob, nou

sijn altijd woel'ge lewensloop

skielik en droef word opgehou

voor onheilswal, hoog opgehoop. Herinneringe aan liewe vrou

sal nou vereers, en immer meer haar lewensbeeld, wesensgetrou,

in lege boesem weer doen keer

--nou nog verward en sonder lijn

als beeld, waar digtersiel naar grij_i: >-En lieflik wil gekoesterd sijn

Hij sal voortaan roudrager wees sijn hele lewe lang, want ag ! nie elke wonde op aarde genees.

nie elke traan verkeer in lag. En als hij sterwend, lange tijd

daarna, leun op sijn kierie-knop· dan doem uit die vergetelheid

een lewensbeeld verlaas nog op : "Als ik van Paddan het gekom,

in Kanaan het rondgeswerf, en dit 'n klein streek lands was om

Efrath te haal, het sij gesterf -mijn Rachel, - en daar ginder het

ik bij die weg haar graf gemaak." Dus spreek hij, sittend op sijn bed,

. 28

HERINNERINGE.

Herinneringe naak

-die harte heel van ver,

hul haal die peinser in

daar waar sijn voet gaan staan;

o'ersweef met naglans horn gelijk 'n awendster,

wat eers begin te lig

als <lag is doodgedaan.

Herinneringe naak

die balling als hij sit op verre eiland en

versink in mijmerij;

dan neem hij van die strand 'n skulpie blinkend wit,

waarop hij ,,Liefde"-wooru in grote letters snij .

Dan sweef vemeweld aan 'n lange, wi tte, ri j

gestaltes, lossies-ijl in sluiers toegedraai; sommige klein en ver

nog, andere al nabij.

-Deur die gemoed, groot-oop,

die wind van weemoed waai !

Wat kom hul dan ons breng,

die wesens swewend swak ? ...

W ense van kindsheid en droom-ideaal van jeugd; denking aan lange druk

van Iewens-sorgepak;

gedagte aan kort genot

van goue beker-v.reugd

t

Toen hief Jakob zijne voeten op, en ging naar het land der kinderen van het Oosten.

En hij zag toe, en ziet, er was een pat in het veld; en ziet, er waren drie kndden schapen nevens die nederliggende, want uit die put dren.kten zij de kud-den; en er was een grote Steen op de mond van die pnt.

En derwaarts werden al de kudden verzameld, en zij wentelden de steen van de mond des puts, en drenkten de schapen ; en legden de steen weder op de mond van die pnt, op de plaats.

Toen zei Jakob tot hen : Mijne breeders! van waar zijt gij? En zij zeiden : Wij zijn van Haran.

En hij zeide tot hen kent gij Laban, de zoon rnn Nahor? En zij zeiden: Wij kennen hem.

Voorts zeide hij tot hen : Is het we! met hem? En zij zeiden : Het is wel; en zie, Rachel, zijne dochter, k.omt met de schapen.

En hij zeide : Ziet, het is nog hoog dag, het is

geen tijd, dat het vee verzameld worde ; drenkt de

schapen, en gaat heen, weidt dezelve.

Toen zeiden zij : Wij knnnen niet, totdat al de kudden samen zu!len verzameld zijn, en dat men de steen van de mond des pnts afwentele, opdat wij de

~pen drenken.

32

de scbapen, die haar vader toebeboorden, want zij

was ene berderin.

En bet geschiedde, als Jakob Raebel zag, de doc h-ter '\"an Laban, zijner moeders breeder, en de scbapen

van Laban, zijner moeders breeder, dat Jakob toe-trad, en wentelde de steen van de mond des pots, en

drenkte de scbapen van Laban, zijner moeders

broeder.

En Jakob knste Rachel; en hij bief zijne stem op

en weende.

En Jakob gaf Raebel te kennen, dat hij een bree-der van haar vabree-der, en dat hij de zoon van Rebekka

was. Toen liep zij been en gaf bet aan haar vader te kennen.

Doch Lea bad tedere ogen ; maar Rachel was schoon

van gedaante, en scboon van aangezicht.

En Jakob had Raebel lief; en bij zeide : Ik zal

u zeven jaren dienen, om Rachel, nwe klienstc

dochter.

Toen zeide Laban : Hct is beter dat ik haar aan u

geve, dan dat ik haar aan een' antler man gevc;

blijf bij mij.

Aho diendc Jakob om Rachel zeven jaren; en die waren in zijne ogen els cnigc dagen, omdat bij haar

HIJ HET GEGAAN NAAR PADD.AN HEEN. Hij het gegaan naar Padan heen,

al ooswaarts, die woestijne langs, en voel sig vreselik alleen.

Maar diep ontroerd, vol vlugters-angs

word hij verkwik bij Bethel, waar hij droom van lange hemel-leer, waarlangs die heilige engelskaar

geruisloos trippel op en neer. Hij lig sijn voet weer op en ijl

al verderweg van vadershut, tot waar drie kuddes stil verwijl

bij toegeslote waterput.

34

Geslote gans met sware klip,

wat plat en dig die diepte o'erglij, opdat niks onreins in sou glip

of stuifsand van die woestenij,

-geslote tot die laaste kier

teen vuurslag van 'n kwaaie son, le kaal als op mijn hande hier

die altijd koele lawensbron. Onopgesmuk, onopgemerk,

met g'n uitwendig lokvertoon,

maar inner lik 'n wonderwerk

van laafnisvolte en diepheidskoon.

Sonder 'n klank wat opwaarts dring roep sij haar vee die weiveld uit;

en sonder woord van koppeling

DIE OUE PUT.

Gin<ls op 'n knoppie, wijdgelege,

ver van die woel' ge werf en wege,

armoedig le en skaars beskut in middagslaap die oue put.

G'n vogel laat sijn lied daar klinke, g'n doringboom sijn skaduw sinke

op leiklip-brokkies, \vat le braai

in middaggloed s'n ligte laai.

Verwaarlosing s'n ongenade

.spreek uit die stukke pale en drade, waarbinne staan 'n slingerwiel : die toegang tot 'n diepe siel.

tot swijggeheim, wat waterwelle

straks aan die velde sal vertelle,

als sag 'n windj ie hul ontwek, voordat die kuddes bronwaarts trek. Intusse daal van hemeltinne

deur sombre skemering, daarbinne 'n langgespanne silwerdraad, wat afglans op haar stil gelaat. -'n Wijle en 't is al verlede

-'n klippie duikel naar benede ...

Waar kom die wekkertjie vandaan 1 ...

Het d'awendkoeltjie dit gedaan? ... 'n Wijle en 't is al ontroering,

en al te wrede rus-ontvoering; want opeslaan die deksel, wat ontsluit geheel haar koele skat.

Sij hoor nabij en nog van verre haar skapies dorstig aan kom blerre;

sij open mild haar waterfles

om al wat bfor die dors te les.

Dit put maar en sij gee maar immer,

dit put maar en sij weiger nimmer,

gelijk 'n moeder, so opreg,

gee sij haar laaste druppel weg [ Straks gaan die skapies almal hene

en is die putters weer verdwene,

en niemand denk dan lar.ger om haar so vervalle heiligdom. Haar lewe is als die moederlewe : bij ondank immer blij te gewe;

maar 'k hoor, als hul is heengegaan

dieponder tap ... 'n watertraan !

JAKOB DIE SIEN DIE KUDDES E.N .. _ Jakob die sien die kuddes en

loop nader waar die herders sit. Hij vra of hul vir Laban ken,

Laban van Haran - altemit ...

c:, J a, hul ken horn al te goed,

hij woon daar ook nie ver vandaan. "En daar kom van sijn eige bloed,

daar kom sijn dogter Rachel aan !"

Haar naam ! - die het met verre doel

sijn moeder lang nie meer verheel. En toen het donker voorgevoel

sijn donker Yoorspel horn gespeel. (Wat spook daar in 'n mens s'n hart

al wondere geheimnis om,

sc. duister en so klank-verward als snags in tempel-heiligdom !)

Daarna het alles weer gewijk

-hij moes alleen die sandveld in;

want worst'laars wat hul doel bereik

moet wan.hoop eers, voordat hul win. -En toen? ... Sijn lief de wou so graag

met Rachel net alleen begin.

Dies Jakob: "Broeders, drenk en jaag jul vee-dis hoog-dag-veldwaarts in!" Terwijl hij spreek en maak of hij

is danig met hul vee begaan,

kom Rachel met haar veetjies bij die born.put al maar stapvoets aan, in bruin-gebrande glorie-tint

van ope veld en sonneskijn,

om nou 'n wijle als herderskind met ander herders saam te sijn.

Maar Jakob eet die wittebrood

van hoogste lewensvreugd; en drink

die bittre kelk van kwijningsdood,

vii- ware minnaars ingeskink.

HOE DIE LIEFDE KOM.

Wle tree mijn binnekamer in

-'_n di _{ensmaag o n onmgrn} f ' k . . ? _.... Ik sien 'n owerwinningskroon,

mijn Ik die sidder op sijn troon van onbedwonge heerskappij, van selfsug, self-liefhebberij.

En dis g'n strijd, dis triomfeer;

en ik, ik laat mij owerheer.

Maar dreigstem roep, als swaard gewet : "g'n owergaaf, net sterwe red!"

Toen het 'k mijn doodsgeskreeuw gehoord Nee, maar mijn kreet van weergeboort'.

Want uit mijn graf 'n spruite kom , en uit mijn asse ontluik die blom, die violet, wat geur verspreid

in stille selfverdokenheid ... Tree so mijn binnekamer in al-sterke Liefdeskoningin? ...

Wie tree mijn binnekamer in 1

..

;n Diensmaag of 'n koningm 1 . .. Daar nader rnel-voel naar mij toe 'n wese, ik weet nie wie en hoe. Soos wanneer winter al wil wijk, en lente al uit die bot wil kijk.

so sagte ontroering, en daarbij so soete ontwaking is dit mij. Dis of tot sieke saggies naak verpleegster in die morrewaak.

Hij hoor haar nie, hij sien haar nie; hij voel iets maar nie wat of wie, totdat haar hand horn onderglij,

en d'ander breng wat laafnis bij, en fluisterend haar stemme smeek : "Drink wat, die siekte het gebreek." Dan gaan twee oge kwijnend oop, waaragter glans 'n siel vol hoop. Tree so mijn binnekamer in

dienensgedwee, die soete min ? ...

DIE KLIP BOWE OP DIE PUT IS SWAAR~ '

Die klip bowe op die put is swaar

-skuifdeur van veil'ge brandkas, wat in dorre landstreek trou bewaar

die silwermunt van bronnenat.

Die kli p bowe op is dik en swaar. Die herders wag geduldiglik totdat die ander ook vergaar

om horn dan van sijn plaas te skik. Dan put en drink hul met hul vee;

maar Rachel met haar skapies mag )Ok drink met al die ander mee,

net om haar soete praat en lag. Jakob kom nader en het toen,

-bowenatuurlik aangegord, -bijna 'n wonderwerk gedoen,

want lief de o'er horn vaardig word.

Hij buig sijn sterke lede krom ~~

die stenedeur onmidlik wijk.

-Hij drenk haar vee. - Sij staan verstom

'Terwijl sij so haar siele stel, geslote knop voor d'oggendlig,

-ontplooi sig stil die kleurespel

van rose, als skutblad langsaam swig. Jakob ioop nader en hij kus

die oosters-skone blornrneskat,

-en - sij's haar van niks vreernds bewus.

-Die herders seg rnalkander wat ! Die sterke en grote man, hij ween

trane van vreugde en treurigheid :

-doudruppels sier die blomme alleen bij morrestond en awendtijd.

Daarna begin hij haar vertel wie dat hij is en waarvandaan; maar wie die diepre waterwel

sijn teuge drink, dink daar nie aan.

Die jonge harte ken die ~maak van self en vraag g'n waarborg van

·wat hulle so gelukkig maak

LIEFDE.

Sinds paradijs het uit kom breke,

toen vlak, nou diep, 'n wonderbeke, en ag ! die druppels is so soet ! Adam sijn beker buig daarbinne

en skep, wanneer hij sijn manninne, sijn bruid, met sangstem gaan ontmoet_ Sedert kruip donker, diepverhole

die druppels. Wijl hul word gestole, bronwater nooit omhoog meer rijs. Onder die sluitsteen weggesonke, heilige lippe 't hul gedronke

alleen met moeite, putsgewijs.

Bowe op die grond le witt~ hale van voetpaaie, uit die wije en Yale

karrooveld - regtaan op die bron.

Dit lijk wel naar die skemerbane van middaghoogte al ingegane,

,J a, lief de alleen o'er wereldwije

.dorheid haar glanse wil verspreie, al gaan haar aangesigte skuil. Maar wie haar soek met stille skrede die vind haar aangesig benede

versilwerd in die diepe kuil. 'k Begeef mij dan daar alle dage

en laat mijn kruik met sorge omlage, tot koeling van verhitte bors.

Want wie van daardie bron wil drinke moet altifcl weer sijn koord laat sinke

wie lief het krij altijd weer dors !

Totdat sijn kruik ontglij sijn hande,

hij lief delus nie meer voel bran de

en nie meer kom die bultjie o'er; -dan ~end sig net so bronwaarts hene, brandend Yan dors, 'n antler ene :

Ag, ag, die eindlose herhaling, immer-hernuwde kruikedaling,

en dagelikse putgeswoeg !

J a, lief de-do rs, skoon ongenese,

is beter dan versadigd wese

-maar ag, die dinge maak so moeg !

JAKOB HET BIJ DIE PUT GEKOM.

Jakob bet bij die put gekom

'n vreemdeling net met sijn staf,

tog glo die herderinne horn

al van die eerste o'enblik af met 'n geloof so wonderbaar,

-van die geloof 'n beeltenis, waarrnee die siel sigself laat vaar

en tog vir eeu wig salig is. Vertroue op 'n woord alleen,

met niks nie om haar daad te staaf,

en so naar donkre foekoms heen -vir so 'n min word Jakob slaaf !

Gegewe en tog nog nie verdien.

Swaarswoegend tot die bruilofsfees.

Altijd 'n martelend ,,misskien." So wil 'n bruid verworwe wees I

Jakob sijn Rachel duur wil koop met vuurbeproefde goud van min; als jonkers nie, wat straatlangs loop

en met hul flikkers harte win. Hij soek g'n bruid met strik of lint,

maar een wat swem in hemelbad

vol frisse lug, 'n veldekind,

wat drink haar wijn uit sonnevat ...

Dies horn bij nag die vors verteer wit roridgestrooi als manna-graan;

bedags, om sonhitte af te keer,

g'n boompies als sambreeltjies staan.

Wat wegraak moes hij skade lij en wat verskeur was moes hij boet;

en daar kom die gesukkel bij

met al die kleine lammer-good.

Nogtans maak horn die sewe jaar

nie moedeloos of sielesiek : <lit is horn eenge dage maar,

so

s

e

HERDERSLIED. Ik sing van 'n herder mijn lied,

van sijn blijdskap en veld-ellend, van sijn lange wagte

bij dage en nagte,

van sijn skone loon aan die end. O' erdag bespoel horn die goue gloed

van die son als 'n see; snags blink goue sand

van die sterre-strand,

of maanlig duine-skijnsel gee. Die wije veld is sijn hemel, die skapies sijn wolke is -al naar die kleur van die ene,

en naar die antler drijf hene

Is sijn weiveld groen, o, dan voel hij so blij !

Is die grouerig-hard of donker-swart,

dan weet hij - dis honger lij. Pak die skaap-wolkies saam:

hoe sijn siel dan van vettigheid druip ~ Drijf hul ver uit mekaar,

alhier en aldaar,

dan weet hij dat dorheid sijn lewe bekruip.

Hij het g'n akkerveld, hij nie, .sijn graan is die skaap sijn wol. En hij welig maai,

maar hij nooit nie saai,

sijn skure le van sakke vol.

Bedroefd voel hij als westewind,

stof-koud, laat agtermiddags waa1, als hij op miershoop-tuit

droefgeestig sit en fluit

en sk3pe rugwaarts wind-toe draai.

Sijn blijdskap is g'n blommetuin maar die morre laggend voor die hek;

die morre wat sijn arms verbrei

naar elke sij

en se : "hier1

s veld, hier's gras, hier's plek ! ,. So sing ik van 'n herder en

mijn hart word so maar verlangend-wee;

want ik weet die stille skape-wagte breng sagte lewe, en eindelik sagte en salige einde-vree.

Wc'\NNEER 'N STOFSTORM DIG O'ERDEK. W anneer 'n stofstorm dig o' erdek

'n reisgeselskap, dan vergaan hul heerlikheid, en alles trek

die akelige stofkleed aan. Fijnheid vergeefs sig wil ontskuil

en met haar kant sig dekke wil,

want oge staan omkring van vuil

en hande-vel van dorheid gril.

Nou rijs uit Jakobs lewe op 'n vreselike stormevlaag:

ou sonde-stof in wild galop verrijs en agterna horn jaag ! Dubbel bedrog roep moordend luid

te'en horn wat eers bedroge het.

Dit tref horn in sijn loon, sijn bruid. in sijn aartsvaderlike bed.

Die stofkolk roep 'n antler, en dit warrel lelik deur mekaar : ik kan g'n Jakob meer beken,

of soete Rachel meer gewaar. Na sewe jaar van blije tijd

-'n egte veld-idylletjie !

-volg sewe jaar van vroue-nijd, van vroue-twis en jaloesie. Maar Hij wat in die stof kan werk

sijn eeuwewerk, wat kan deurskou die warreling - nou ongemerk

die grondslag leg van reuse-bou:

Elf patriache - om te skraag

'n glorievolk als luspaleis,

om eens die Pronksteen hoog te draag

-uit dowwe stofgrond nou verrijs.

STOF.

Die luie stof. Hul het g'n voete, Wal.lt

net waar ik kom, daar leg

hul al maar in mijn weg.

Of kom mijn voet hul te riabij dan skuif partij

net effentjies op sij.

·n Rusbed vind hul oweral

om lomerig op neer te val.

Gras-sprietjie is hul nie te smal, wat langs die grootpad staan.

Die grootpad weer is nie te breed : kerksolder nie te eensaam, of

die toring-dak te hoog gemeet.

H

le

van werkman, hard en uit f atsoen

getrek al en verslijt -so rustig als

in perlemoer van dames-oor of op haar blanke hals.

Net regen-druppels laat vir hul haastig op luie rushed krul

nes wurrems langs die grond.

Maar als die son sijn gloed hul vat,

le hul weer reguit en gee vir g'n wawiel pad.

Daar kom hul aan - dieself de stof ! Die lug is vuil, die son is dof.

Dit lijk wel wonder-baing of

die wereld wil vergaan -so kom hul aan !

Als bende ruiters, stoer en straf;

als 'n kommande op stijwe draf.

rij hul verward die grootpad af_

56

Hul trek horn vol, sijn lengte langs.

versprei omheen wildheid en angs en al naar vorentoe.

Die vrouens ruk die deur op slot; lie manne vlug op hoog gebod,

reus-bome wals als skimme rond en wijk, met huise in verbond naar ongewisse newelgrond -en 't is of stof alleen bestaan !

)tof, en sijn agterrijer, Wind, vat op sijn hakke jaag geswind, ml twee die drijf, van woede blind,

stormenderhand,

'K DAG RACHELS MOOIE LEWE IS WEG. 'k Dag Rachels mooie lewe is weg,

die goue kroon 's haar storm-ontruk :

haar lang-stil wag op herderskneg vergeefs, vergeef s haar min-geluk ! ~Iaar nes 'n boom, met stof bestrooi,

in voorjaar als die sappe swel die oue pluiens weet uit te gooi

en als 'n slang-Iijf gaan vervel, orn weer te wijs sijn gladdigheid

en sig met jongheid weer gaan tooi _ ..

so staan weer Rachel, stofbevrijd,

en Rachel is maar al weer mooi, al sien ik om haar groene blaar

reeds ijle waas van droefheid hang, al hoor ik deur haar takke vaar

die eerste wind van weemoedsang. -Haar glorie nimmer welke sal,

want hoogheid soek sij nie van gees:

ee

n

G'n skoonheidsnaam op jubel-tij

en lokking van 'n grate skaar, maar in haar tent stil tuis te blij.

salig in kindertjies te baar. Dog als die Heer haar nie geden.k

nie, in sijn diepe raadsels-nag,

waarin Hij d'ene kinders skenk,

die antler te vergeefs laat wag, dan worstel sij met hemel ho,

met aarde, en af grond diep benee.

~Iaar op haar storm-klag: ,,waarom so?" niemand en niks 'n antwoord gee. Totdat haar God die aarde o'erkom

als nag; in swijgens-doen 'n weg

5ig baan en aan versmagte blom een doudrup uit sijn vrijmag heg !

Hoe juig sij dan : "gee meer, gee meer, ,,en laat mij nooit weer wees ontbloot; .. bij U is kinders, gans groat heir :

.,ag, segen, segen weer mijn skoot !"

-DIE LIEWE POPPESPEL. o Die liewe poppespel

die verraai mij al te wel, wat haar in die hartjie leef ! Self nog maar 'n kleine ding, sus sij al haar lieweling,

waar die hartjie vas aan kleef ; Moeder winkel-toe moes loop

om 'n poppie te gaan koop, -want ma koop haar bijbies mos !

Lessie werd vooraf gelees hoedat poppetjie moet wees en wat poppetjie moet kos.

Rokketjie is gou-gou klaar;

enetjie nog om te spaar,

want dis aantrek urelang. Na die druh"te kleine sus

in haar arrems gaan ter rus

Rokkies word gewas, geblijk. natgespat en glad gestrijk, in die son weer uitgehang. Spesiale popperak

word die goedjies ingepak. Dis 'n werskaf van belang !

Kindjie is dan ook al stout.

krij 'n klappie op die bout,

maar is danig gou weer soet ; Moedertjie, so diep vererg. o'er die poppie sijn geterg.

is ook dadelik weer goed.

Ag, die liewe poppespel die verraai mij al te wel

wat haar eenmaal wese sal.

Hartewens is allermees

moedertjie eenmaal te wees,

En Jakob richtre een gedeukrekeu '-'P t, -'' c:. baar

5rai : dit is het gedenkteken van Rachels' graf tot r·p

deze dag. Gen. 35 :20.

Zo zegr de Heere : a Er is ene stem geboord rn

Rama, ene klage, een zeer bitter geween : Rachel weent over hare kinderen; zij weigert zich te laten

troosten over hare kinderen, omdat zij niet zijo.

Zo zegt de Heere : Bedwing owe stem >an geweea.

en owe oogen van tranen; want er is loon \'OOr u"

arbeid, spreekt de Heere; want zij zullen uit de~

\"ijands land wederkomen.

En er is verwachring voor uwe oakomelingen, spreekt de Heere; want awe kinderen zullen wederkomen tr;

hanne landpale. Jer. 31 :15- 1;.

Als Her6des zag, dat hij ;·an de wijzen bedrogen .vas, toen werd hij zeer toornig, en rnigen afgezonden

hebbende, heeft omgebracht al de kindereo, die bin· oen Bethlehem en in al deszelfs landpaleo waren.

van twee jaren 'o-ud en daaronder, naar d~ tijd, die hij

"an de wijzen naarstiglik onderzocht had.

Toeo is ver•old geworden hetgeen ge5proken i~

door de profeet Jeremia, zeggende :

a Ene stem is in Rama gehoord, geklag. geween en

·reel gekerm; Rachel beweende hare Kindereo, en

.vilde niet vertroost wezen, omdat zij nier zijn !

IK LEES AL YERDER YAN G'N LEED. Ik lees al verder van g'n leed

met uiterlik en groot misbaar,

van vastedag noch sakke-ldeed

voor Jakob -weer verreis vandaar. Daar staan alleen en simpel dat

Jakob vir verre nageslag

grafteken stig langs pelgrimspad : en : dis daar nog van dag-en-da£.

Die steenhoop ag ! . . . Hij het alleen,

sonder 'n Rachel, weggevlug.

Sonder 'n Rachel - als voorheen: --keer hij naar Isaks tent terug.

Die son gaan op, die son gaan neer en loop die onderwereld om;

hij haas hom naar sijn opgang weer en naar sijn nedergang weerom ! ...

-Maar nie vergeefs is hul volbrag :

die omgang en die swerwerskring.

Die son breng ons 'n ander dag, en Jakob : haar herinnering. Die steenhoop ja het grote loon :

stammoeder kom naar heilige erf

om immer bij haar saad te woon

en nimmer, nimmer meer te sterf. V ir wie die grootpad langes re is

deur Efraths veld vol blomme en gras,

die steenhoop droewe sterfplek wijs

van wie waaragtig moeder was. N"ee, deur geslagte en eeuwe deur,

als vijand swerf haar sterfland o'er,

als moederharte word verskeur,

omdat hul kinders word vermoor

-sal rijs in donkre lijdensnag,

bo lage veld en heuwelkop,

'n blanke suil vol weemoedsprag -Rachel's gedagtenis gaan op,

o rein als diamante-glas, waarin g'n enkle spatjie sit.

)eur eeuwe-spoeling, stof gewas,

haar lewensbeeld rijs smetloos wit.

lo staan daar in mijn vaderland langs grote paaie, her en der, raftekens eerbiedvol geplant

deur J akobs - ballinge van ver

-ir Rachels wat in kindgeboort

gesterf het op die weg, of bij

ie skrikkelike kindermoord

tot in die dood het meegelij.

'ok hul gedagtenis is rein; en al maar reiner sal sij word

Is tijd in nimmer-rustig-sijn

sijn golwe o'er hul mooilewens stort.

68

SKGLPIE YA~ DIE SEE.

:Ik is 'n skulpie van die see en spoel gedurig om en om, mijn moedersee het mij gewas,

ik kan nie skoner kom.

Ik is gebore in stilligheid diep waar g'n golwe bruis ver in 'n agterkamer van

die see haar donkre, diepe huis.

Daar het ik lang geleef, geswerf; geslinger werd ik sonder doel.

En eindlik, lang al weggesterf,

het hier die see mij uitgespoel,

tot o'er die watermerk en toen laat le om op mijn lot te wag -hier op die blanke oewerstrand in d'ope lig van sonnedag, totdat 'n wandelaar sig o'er

mij buig, en neem mij huiswaarts mee; waar 'k silwerrein, in eenrnud sier

~ YERWIJL NOG DAAR IN STIL GEMOED.

'k Verwijl nog daar instil gernoed

en kan als Jakob nie vertrek. Dog, sie ! nou druk met sware voet

'n grafgebou die heil'ge plek.

.\""ie ver ,-an Bethlehem vandaan en effe aan die pad s'n kant

-net soos dit in die Bijbel staan

-stijg, oosters-swaar ,·an messeltrar.1:. die monument ,·ir moederleed

gestig deur Ismels bastersaad;

grijs-oud, en tog nog jong, gemeet

met Jakob s'n herdenkjngsdaad. Vier witgeka1l-te mure draag

'n kleine, witte koepel-kring,

waartegen blits die sonnevlaag

80 wil ik ook naarbinne dring

en graf geheime gans deurvors;

Ian.gs weg van sterke 'erinnering

inbeur in stroewe aardekors.

Dog te vergeefs. _-\..ls sonneskijn

so kets mijn denking buite ar'.

:Y.raar nes sonwarmte daal tog mijn

aanvoeling dieper in die graf.

Geheimnis hier is baing groot :

'n "·rou nie slegs tot nabij, mf,;H

-sigself wil start tot in die dood

om twaalfde patriarch te b::'.ar.

Opdat sijn groot geslag sal bloei

sij sig ten of fer willig leg; haar lewensbloed die are ontvloei

DIE BREEKWATER.

k staan graag op die sware

konkreet-[ blokke

·at skuins en dwars le teen malkander aan

§r in die see, nes ruwe kranse-brokke ·at van 'n reusgebergte is afgeslaan.

:ondom hul is gevreesde waterspoeling, olwe omhoog gekrul van \Voede-nijd,

)ndom vervarelike skuimbespoeling an kaak, wat brullend in die brok-ske;_ir

[bijt. k sien alhier, aldaar die diepe holte

-ie suigingsmote van die watermuil :

ia.::irin al eenge brokke, halfgesmolte, aP afsak is naar ingewande-kuil. fogtans rnrsink hul williglik hul lij»re

n williglik hul eeuwe sijn inboet,

pdat mijn wankle voetstap sou beklijwe.

waaragter grote skepe rnilig wandel met kostbre menselewens rijk bevrag:

en veilig bloei die owerseese handel, waaruit sig voed 'n ganse mensgeslag.

Ik denk opnuw aan al die graaggetroue

stil-wesens met hul somber swart gewaad:

'k herdenk opnuw die duisende van vroue

wat will'ge lijf versink in lijdensdaad.

Ik sien vol-sterk hul swa.re lijfs-ge\\-rigte,

wat mild deur son en veld gekoester werd.

~Iaar nou hul strenge mart'laars-aangesigte,

::;mart ingetoom, staar in die blinde vert !

So sink hul swijgend aldeur dieper, onder die golwe, wat als ondier sper hul bek,

en o'er hul prooi le brul als verre donder en gulsig sig die skuim van bal'i-and lek. Hul sink, een na die ander. Als slagorde

kom oorlogsgolf dood-dreigend aangewoed.

Hul sink en sink, totdat 'n wal kan worde,

waarop 'n nuwe volk rijs uit die doed.

-,, I

-DIE EEUWE EN EEUWE HET VERLOOP. Die eeuwe en eeuwe het verloop.

Israel gaan in ballingskap : Die Yijand kom, 'n grote hoop,

om Isrel op die kop te trap. Intusse was steeds voortgeplant

die mooi gerug, en o'ergeeri hoe Rachel kinders liefhad, want

sij 't net \-ir hul geleef, gesterf. Og als dan kom die krijgsellend,

als mans gerijg word aan die spie~

en vrouem vreselik geskend

-wat sal dan wees die kindertjies '....

Hul ogies, wat nog nooit aanskou het oorlog, weet nie hoe en wat;

hu1 kijk so lief-onnosel, nou

die vijand aan die armpies vat

om te verpletter teen die rots ! ...

Die wreedheid aan die hemel raak,

en teen die aard so skriklik bots

dat Rachel uit grafslaap ontwaak !

Bij nagtlik uur stijg sij alleen

-'n blanke skim - Ian.gs heuwelwand

0m daar gans bitterlik te ween,

sod.at <lit klink van rand tot rand :

.,'n Stem in Rama is gehoor, geklaag, geween, bitterlik seer. Rachel, die moeder Isrels, o'er

haar kinders huil - hul is nie meer !,,

So 't Rachel's skim al maar gedaan ...

Dog ik aanskou al j are lang

lewende Rachels bergwaarts gaan

om daar te klaag hul klaaggesang. Nee meer, ik sien bij stille nag

uit hulle grafkuil altemaal

moeders oprijs. 'k Hoor weegeklag

sterf-slepend langs die heuwels dwaal,. tot "Weeklag weer aan weeklag naak,

samegesmelt, een lijdenswoord, Rachel weer uit haar graf ontwa.ak

en klaag die eeuwe-klaa.gakkoorcl 1

'n Stem word oweral gehoor, geklaag, geween, bl.tterfik seer : Rachel, al-lijdens-M.oeCler, o'er

haar kinders huil - hul is nie meer.

5-76

TRANE. Regendruppels is die tolk

van 'n swaargeperste wolk. Omgewentel, wind-verwronge, word sij ·rnn die storm gedronge,

tot in kristallijne straal druppels op die akker daal.

-_-\.ls dan uit die bruine voor groene koring-kiempies boor en die land van halme huppel

-dank dan blij die regendruppel.

dank die swangre onweerswolk

v·ir die tallose akker-volk. Druppels dou met tintellag

is di~ tolke van die nag,

swart van strijd, al swarter, banger

tot sij gaan van daagraad swanger, tot sij ledig gaan "IT"eer heen

in haar doudroppe uitgeween.

-_.\.ls dan al die grassies dans in die eerste daggeglans

nes 'n Soeloe keur-kolonne,

ieder met 'n purpre sonne

-dank dan blij die donkre nag, wat die vreugd het voortgebrag.

Sweetdruppe i:; die man sijn vloek. wat sijn brood in d'aarde soek.

Als, met sware saaierskrede

saaiend hij kom aangetrede,

Yal, voordat sijn kroos kan eet dikke druppels aanskijnsweet.

Bloeddruppe is die wilde spraak

van 'n hart wat helde maak.

Grillig-rooi nog, uitgevare

uit die dikke, bloue are, of al in die stof verswart

-wat 'n sprake uit manne-hart :

Maar die vrou haar sielsbegeer,

inner like kragtsverweer;

maar die vrou haar taal is tr:tne.

Van allenig uitgestane

lrn-ellings, diepe moederkwaal spreek haar silwere ogetaal. Trane, trane diepe w-el,

wat van dieptes mij vertel ~

Trane is silwere gebede, diamante nit donkerhede,

reine boodskap van wat sij

Leimelik om kinders lij.

-Dank die saaier, wat ons voed. Dank vir vrij-sijn - heldebloed.

Maar ik dank die moedertrane, sade van nuw-opgestane

- nasie ... 'k Sien haar trane lag denr die glans van nuwe dag !

RACHEL DIE WEEN ONTROOSTELIK . .Rachel die ween ontroostelik

-'n duif van hoge toring-nok uit veil'ge nes wreed opgeskrik

en op die stormbaan voortgeskok. .Sij is 'n kranke kind, wat nie

gewieg wil wees, gesus, gekus, maar wegbeur van die moederknie,

waarop dit eers het uitgerus ... Bij rukke kan dit saggies gaan

gelijk 'n rukwind wat bedaar.

~·.faar dan begin van vooraf aan Rachel haar nagtelik misbaar ... Dan rus sij, als aie

He

e

re

"Bed.wing jou stem, geween so sterk:

;;eeg van jou oog die trane w_eg, - >rnnt da.fl,r is loon vir al jou werk.

80

Jou barensarbeid 's nie verniet, jou loon is groot, so seg die Heei- : Ik siep en w~g moederverdriet,

jou kinders - hul kom almal weer !" ...

. J a, daar 's g'n antler troos nie dan :

siehier, ik gee jou alles weer t Daarom g'n mens ons trooste kan

en troos allenig God die Heer.

Die blinde krij weer sijn gesig,

sijn akker wie is akkerloos. Kinder-beroofde Rachel sig

weer sien omring van rijke kroos_ Dan is sij als die moege

duif-eers haastig uit die boom

gevlieg-wat nou gerus die nes inskuif

en van die stormwind sig laat wieg_

Dan is sij als 'n kind gerus,

wat gapend albei armpies rek,

wat sig van moeder nou laat sus

Beminlik beeld van boere-_yruu

met kinders letterlik o'erdek :

een

en eeri wat aan die rok loop trek.

Aanminnig beeld van kinderrijk,

afgunstig nooit maar altijd blij

1

als uit die verre newel-wijk

altijd weer enetjie kom bij ...

Pleit ik besorg: "gee mij maar een !"

wat of sij dan verwonder kijk.

Eg-moederlik mij afwijs : "geen_.!

mijn kinders is mijn koninkrijk."

o, Koninkrijk van jonge bloed en tog so oud als \Vereldsduur, waarteen die Dood die ergste woed,

tiranne veg met swaard en vuur !

o Onverwinbre moederskoot !

Geblakerd deur die oorlogsv lam, maar al weer spruit 'n nuwe loot

uit onverdelgbre lewenstam !

.·

paleise op af grondskrans te stig

van jong'lingskap en maagde-dom,

wat aldeur stand hou onverwrik

en met hul spits die diepte o'erlag.

-Wat ween jij nou ontroostelik

als kinders weer word omgebrag? ...

Jou stri j d is seker, groot j ou loon !

Jou stille daad is streng gedug.

Ons wije land word weer bewoon,

DIE ,,MOEDER VAN PEXSEE5."

1:;ij was die mooiste vrou van die dorp, dog wou g'n kinders he, en gaan

naar die tower-tante van die dorp. Die spreek haar aldus aan :

,,Hier is drie saadjies: een vir

een

sij die klein saadjies--en nog wat. X OU drij f hul al drie, een vir OOil,

die saadjies, o'er die meulrad heen. Sij hoor driemaal 'n kleine sug en gaan huiswaarts terug.

Die nag droom sij so wondersoet: nit droomwolk huppel haar tegemoet ~ dogtertjie met haartjies blond, gesiggie fris als die morrestond. "Korn hier mijn skat, al mijn geluk. dat jou moeder jou aan haar hart kan "Maar, moeder, ag ! ik lewe nie :

mijn sieltjie het die stroom gevat

druk !"

en weggedrijf o'er die meul sijn rad!" Die vrou ontwaak, die arms wijd-heen; maar was net met haar man alleen. Sij slaap weer in en droom weer soet : 'n j onge vrouw kom haar in gemoet met kleine liefling op die arm.

"Breng hier die nekkie, rond en warm -grootmoeder wil in haar geluk

'n kus diep in die nekkie druk." "Maar, moeder, ag ik lewe nie.

Mijn siel en haar siel het die stroom gevat en weggedrijf o'er die meul sijn rad."

Toen word sij wakker, en voe} alleen

Weer slaap sij in; sien sig vergrijs en om haar sterfbed, kringsgewijs,

'n skaar van manne en vroue staan rond. "Korn nader nou, mijn nageslag,

ondersteun jul moeder in sterwenstond !" "Ons kannie, moeder, moeder ag !

Die stroom het al onse siele gevat en weggedrijf o'er die meul sijn rad!" Meteen hoor sij 'n stem van rnr : "Vervloek is die glanslose ster !

V erv loek almee is die vis lose see !

Vervloek is die bron, wat g'n water uitwei J

Vervloek is die boom, waar g'n knoppe al\'l swel !"

Die morre rijs. In die lig beweeg

'n wereld haar nou dor en leeg. Die morreson is haar nie meer

'n gele roosknop als weleer.

Die blomme en kleure menigwerf haar uit die tuin het weggesterf.

Haar lewenskrag het weggestroom.

Sij wandel nou als in 'n droom en wie haar in haar rou sien aan

se :

Want haar pensee-blomme alleen nog bloei. Drie neem sij als die maan weer groei en laat hul een vir een

wegdrijf o'er die meulrad heen. Toen ik vergeet-mij-nietjes hied

se

vir wie het nooit bestaan

-pensees *) send ik hul agteraan !

*) Pensee bet. gedagte.

DllR LE DIE BLOKKERIGE STAD. Daar le die blokkerige stad,

Bethlehem in sijn witte prag

en eenvoud, waarheen is op pad twee wesens skugterlik op wag vir Heil'ge, wat naar engelwoord

die Moedermaagd sal baar, en wat

uit Dawids oue stam kom voort in Bethl'hems poorte, Da wids stad.

Maria reis dieself de weg,

wat swangre Rachel het gegaan. Die graf wat aan haar sijde leg

spreek - en Maria's hart verstaan !

W eldra gaan sij in moederpijn.

Dan sal, die koppe bijmekaar

-- en in grote o~ lampeskij_p.,

die diere dom-verwonderd staar

c-op Jezus-kindjie bij die voer

en jonge moeder herbergloos ! ...

Toneel wat wereldhart n6g roer,

lij dende moeders n6g vertroos.

Maar nie Herod.es. Wat beklem sijn siel dat hij met swaardgeweld die kindertj ies van Bethlehem

laat slag in Rachels stad en veld,

nes jonge kalfies-spene-ontruk,

die tongetjies nog witgeverf

van moedermelk, nou vasgedruk en al die nek-are afgekerf? ... Herodes' siel is sonde-siek

en d'oordeelsklok lui bo sijn kroon !

Dies kinders sterf om politiek,

om stijwing van 'n wrakke troon ... En toen's vervuld geword die woord

wat Jeremia profeteer:

'n Stem in Rama is gehoord

Eoolse harp in vensterraam

gevoelig span die snare nit;

kom winde-sug, dan klaag sij saam

eenselfde toon- en maatgeluid.

En Rachels wonderteer gemoed.

is harpetuig van kinder-stem

als hulle kerm nit mart'laarsbloed.

dan dwaal haar klag om Bethlehem ..

:Rachel, ik weet wat ween jij so.

Og, kindertjies is reeds vir mij

'n glimlag van mijn God daarbo,

wat 'n gevloekte aard' verblij.

'k: Verstaan jou radeloos gesmee

k--die kinders is jou ingewand,

klein plantjies in jou bloed gekweek

en in jou arms toen uitgeplant.

Maar ween nie la.nger so bedruk.

Hij het gekom, Hij het gekom !

Bier's moederloon, moedergeluk.

KERSLIED.

Hoe sal ik U besinge, Geborene-in die grot-als mede-sterwelinge

of als mijn eeuwge God? ... U als die diep-Verloorne in grot-nag van die tijd Of U als Ongeboorne Vader van d'eeuwigheid?

Sal 'k melde van U w kleinheid U w dofheid, diep gedaal,

of van die glanse-reinheid,

wat van uw eng'le straal? Sal 'k menge in hulle range

en sing hul vredelied ? Of klaag die klaaggesange

Sal ik U sing Verwagting

van verste heidendom? Of U diepe Veragting, vir eige volk gekom ? Van sterrelig in d'Ooste

vir troue st.errewag ? Of menigte ongetrooste

bij Uw morgende dagL. Van horn wat U wil dode

-slagskaduw o'er Uw wieg:

Of haastige engelbode reddend V toegev lieg ? ... W aarsh.'llwinge bij nagte,

en U, d'alwijsheid tog! Meester van eeuwge kragte

en vlugtelinge nog ! U, Kina .-an blije wee'e Maria's

benedijd-om slangkop te vertree'e.

Heere van Heerlikheid? ...

Of, Soon van smart'lik skreie -Rachels Ben-Oni dan 1

Begin van groter lije,

Eers die gekwelde moeder, dan die gekwelde Soon, totdat God, Sijn Behoeder,

Hom wegruk naar die Troon !

Dan weer die arme V roue,

Rachel in baar-ellend

om Godsrijk, treur-getroue aan worstlend naar die end ! ...

Hoe sal ik U besinge

Geborene in die grot

-als mede-sterwelinge

of als mijn eeuwge God'? ...

Mijn hoof buig als die Wijse,

onkundig, stil, tevree;

mijn hart laat ·roor Hom rijse

zoud, mirre en wierookbee.

IK HET GESIXG VAN LANG VERLEE .. Ik het gesing van lang verlee,

van net

e

e

n

Langsaam die druppel 'verd tot see,

versameling van wilde wee

1. . . r en ... sa ig SIJil.

Ik het gesing van kort gelee :

duisende martelaartjies lij die hongerdood met moeders n:ei:>

en laat die bree'e lijdensee

rijs in getij.

Stil-lijde kom uit verst ',-erlee

en blijf die wereldwiss'ling blJ, gelijk swijgende skaduwee

horn, wat die ~liddaglig betree steeds gaan ter sij.

Maar is die skaduw weer verlee,

dan rijs hul beeld als marmer puur~ so teer, so onverganklik mee;

want hulle lijde is hardste ,,.-ee en._. mooist verduur !

Nou sien ik rijs uit jongs verlee 'n Rachelbeeld, suiwerlik blank. Ik sien op stille boerestee

'n antler Jakob, oud van wee en lewenskrank.

Sijn siel nog vol van smart-verlee, die reusgestalt' weer opgerig, het hij vir vroue- en kinderwee .grafteken en herdenkingstee

groots ons gestig.

Sijn oog is swaar ,·an smaad-verlee, maar hopend ons sijn i;inger wijs

·daar waar hoog-slank-'n stene bee ! -standvastiglik uit koppies-see

gedenknaald rijs.

Salons vergeet 'n treur-rnr1ee? ... O'er so 'n volk, so laf-ontrou

roep al die heuwels, smadend : Wee ! Maar troue skaar roep : ,,Nimmer ! Nee!"

- -- "Ons sal onthou ! " ~

Bls. 14. Bls. 15. Bis. 27. Bls. 29. Bls. 49. Bls. 54. Bls. 59. Bls. _69. Bls. 83. .l.AMTEKENIKGE.

V ermenigvuldig -vee en goed.

Sie Gen. 32 : IO. So druk hij nog die opperst' van ..... .

Hebr. I I ::3. ,,Als ik '!Ian Paddan het gekom."

Gen. 48

=7-Sie Novalis' Hymne an die Nacht I.

Wat wegraak moes hii ska.de lij ..... .

Gen. 31 :39.

Om eens die Pronksteen hoog te draag

Zach. 4 :7.

Salig in kindertjies te baar.

I Tim. 2 :15. Gestig deur Ismels bastersaad, di. die

Moham.medane.

,,Moeder van Pense es", 'n digterlike bewerking van Baring Gould's "Mother of Pensees" in sijn verhale Ghosts.

";)

IU2!!322K

Lees

ook

hierdie Verse

v

an

Totius:

Wilgerb

o

om-bogies

Verse

van

Potgieters

Tr

e

k

Bij

die

Monume

nt