De Invloed van Context Geïnduceerde Verwachtingen op Emotiewaarneming
Kristy Timmers
Studentnummer: 10557695 Begeleid door: Marte Otten Mei 2016
Abstract
In dit onderzoek werd de invloed van context geïnduceerde verwachtingen op emotiewaarneming onderzocht. Deze verwachtingen werden gecreëerd aan de hand van emotioneel-geladen zinnen. Emotiewaarneming werd geoperationaliseerd door foto’s van gelaatsuitdrukkingen te tonen. Uit de samenstelling van zinnen en foto’s ontstonden
congruente- en incongruentie combinaties. De 26 deelnemers ondergingen beide combinaties (within-subject design). Om de verschillen in neurale activiteit te onderzoeken werd gekeken naar ERPs, geëxtraheerd uit EEG-signalen. Zo bleek dat de incongruentie tussen
verwachtingen en emotiewaarnemingen resulteerde in een sterkere neurale activiteit (P1 component). Hieruit kon geconcludeerd worden dat neurale activiteit bij emotiewaarneming beïnvloed werd door de (in)congruentie van de context geïnduceerde verwachting. De intensievere verwerking van incongruente stimuli kon gerelateerd worden aan evolutionaire voordelen: alertheid op mogelijke onverwachte dreigingen resulteert in een grotere
Inhoudsopgave Inleiding……….……… 3 Methode………. 6 Deelnemers……….………... 6 Materialen……….. 6 Gezichten………….……….. 6 Zinnen……….………... 7 Pretest……….……….….. 7 Procedure……….……….…....…. 8 Analyse…….……….…....……… 9 Data Voorbereiding……….……….…....…. 9 ERP Analyse……….……….…....……….... 9 Resultaten…….……….…....…………... 10 P1 Component……….……….…....……… 11 N170 Component…….……….…....……... 11 Discussie….……….…....……… 12 Conclusie…….……….…....……... 14 Literatuurlijst.……….…....…………..…... 15 Bijlage……….…....……… 18 Bijlage 1: Zinnen……….…....…… 18
Bijlage 2: Informed Consent……….…....…………..…. 24
De Invloed van Context Geïnduceerde Verwachtingen op Emotiewaarneming Stel je voor dat je door Amsterdam loopt en je ziet een kerkgebouw. Bij binnenkomst verwacht je kaarsen, glas in lood en kerkbanken aan te treffen. Niets is minder waar want op het moment dat je het gebouw binnenloopt hoor je harde muziek, zie je dansende mensen en een groot podium. Bij nader inzien blijkt het gebouw een oude kerk te zijn die is omgebouwd tot een concertgebouw, genaamd Paradiso. Dit is een voorbeeld waarbij je verwachtingen op basis van context niet overeenkomen met je waarneming.
Dat verwachtingen niet altijd overeenkomen met waarnemingen komt ook voor bij emoties. Zo zijn er onbeschreven regels, sociale normen, voor gepaste emoties in bepaalde situaties. Hierdoor verwacht je lachende gezichten op een diploma uitreiking, bedroefde gezichten op een begrafenis en boze gezichten tijdens een demonstratie. Dit zijn voorbeelden van context geïnduceerde verwachtingen die gerelateerd zijn aan emotiewaarneming. Het is echter niet een gegeven dat deze verwachtingen ook altijd juist zijn. Hoewel het contra-intuïtief is, zou het ook mogelijk zijn bijvoorbeeld een boos gezicht aan te treffen op een bruiloft. In zo een geval van tegenstrijd zou een verwachting het proces van waarneming waarschijnlijk niet faciliteren en wellicht zelfs verhinderen.
Het nut van verwachtingen lijkt deels gerelateerd te zijn aan het begrijpen- en invullen van onduidelijkheden. Zo kunnen context geïnduceerde verwachtingen de waarneming in ambigue situaties aanvullen. Dit bleek uit het onderzoek van Otten, Parkinson en Seth (2015) waarbij werd gekeken naar de rol van context geïnduceerde verwachtingen op
emotiewaarneming. Hieruit werd duidelijk dat de waarneming van neutrale gezichten
beïnvloed werd door de context-beschrijvende zinnen. Zowel echte emotionele gezichten als verwachte-emotie neutrale gezichten lieten een gelijk patroon van vroege visuele ERP componenten zien, gerelateerd aan emotionele gezichtswaarneming (N170).
Hoewel het dus handig is om context geïnduceerde verwachtingen te hebben blijkt dit echter niet altijd een voordeel te zijn. Bij de schending van zo’n verwachting zou er juist een interferentie kunnen plaatsvinden in tegenstelling tot facilitatie. Dit idee wordt ondersteund door het onderzoek van Fruhholz, Trautmann-Lengsfeld en Herrmann (2001) waarbij werd gekeken naar de effecten van emotioneel verbonden achtergrondkleuren tijdens het
identificeren van gezichtsuitdrukkingen. Hierbij werden achtergrondkleuren gekoppeld aan emotionele gezichten waardoor impliciete kleur-emotie associaties ontstonden. Zo kwamen de volgende associaties voort: negatieve expressies met de kleur rood, neutrale expressies met de kleur geel en positieve expressies de kleur met blauw. Vervolgens werden de proefpersonen gevraagd om de gezichten zo snel mogelijk te categoriseren. De resultaten gaven weer dat
mensen sneller reageren en minder fouten maken op taakjes wanneer een emotioneel gezicht en de geassocieerde kleur congruent zijn dan wanneer deze incongruent zijn. De reactietijd was langer voor de incongruente trials, waarbij de emotie en de geassocieerde kleur niet overeenkwamen. In globalere zin geeft dit onderzoek weer dat congruente omgevingscues het emotiewaarneming proces kunnen faciliteren, waardoor een snellere categorisatie kan
plaatsvinden. Dit terwijl de incongruente omgevingscues het proces juist interfereren waardoor de categorisatie trager is.
Dat emotioneel-incongruente context zorgt voor een interferentie tijdens de gezichtswaarneming blijkt ook uit het onderzoek van Hietanen, Klemettila, Kettunen en Korpela (2007). Hierin werd gebruik gemaakt van affectieve priming waarbij foto’s van de natuur een positief gevoel teweeg brachten terwijl foto’s van industriële gebieden een negatief gevoel veroorzaakten. Deze foto’s dienden vervolgens als een prime die werd weergegeven voordat de target stimuli, namelijk de gezichtsuitdrukkingen, geïdentificeerd werden. De reactietijd van vrolijke gezichten nam, zoals verwacht, af bij de foto’s met meer natuur. Dit terwijl de reactietijd van walgende gezichten juist toenam naarmate er meer natuur op de foto zichtbaar was. Deze resultaten impliceren niet alleen dat de omgeving een automatische affectieve respons opwekt, maar ook dat de omgeving een directe rol speelt bij de herkenning van gezichtsuitdrukkingen. Wanneer de omgevings-geïnduceerde emotie (bijvoorbeeld natuur positief affect) niet overeenkomt met de getoonde gezichtsuitdrukking (aversieve
expressie) is er sprake van een incongruentie en neemt de herkenningstijd van de
gezichtsuitdrukking toe. Dit onderzoek laat een duidelijke interferentie zien tussen context en gezichtswaarneming.
Omdat er een concreet verschil is in reactietijden tussen congruente- en incongruente context en emotionele gezichten, zou het aannemelijk zijn dat hierdoor ook verschillen in neurale activiteit plaatsvinden. Daarom maakte de studie van Van Meeren, van Heijnsbergen en de Gelder (2005) gebruik van een Elektro-EncofaloGram (EEG) waarmee zij de
perceptuele integratie van gezichtsuitdrukkingen en emotionele lichaamstaal onderzochten. Zo vergeleken zij de EEG-signalen van congruente en incongruente lichaamshoudingen en gezichtsuitdrukkingen. Hieruit is gebleken dat de integratie van affectieve informatie plaatsvindt in het vroegste stadium van gezichtsverwerking. Zo werd een congruentie effect gevonden voor de P1 ERP component, waarbij de amplitudes hoger waren voor de
incongruente combinaties in vergelijking tot de congruente combinaties. Naar aanleiding hiervan kan afgeleid worden dat de P1 component het gevolg is van de (in)congruentie van inkomende vroege visuele- en emotionele informatie.
Righart en de Gelder (2006) onderzochten, aan de hand van een EEG, de invloed van context op de vroege perceptuele analyse van gezichten. De resultaten lieten zien dat de aanwezigheid van een gezicht in een angstige context een sterkere N170 amplitude weergaf ten opzichte van een gezicht in neutrale context. Bovendien werd dit N170 effect niet
gevonden in context-only trials, wat impliceert dat het verschil in amplitudes voortkomt uit de integratieve verwerking van zowel het gezicht als de context. Naar aanleiding van dit
onderzoek zou het aannemelijk zijn te verwachten dat de N170 gerelateerd is aan de congruentie van context, emotie- en gezichtswaarneming.
De hypothese in dit onderzoek veronderstelt dat de congruente emotionele gezichten en contextuele beschrijvingen een ander neuraal signaal zullen weergeven ten opzichte van incongruente combinaties. Naar aanleiding van de bevindingen van Righart en de Gelder (2006) worden sterkere amplitudes van de N170 component verwacht bij congruente
condities. Dit zou komen omdat de samenhangende informatie voor een intensievere neurale verwerking van gezichtsuitdrukking zou zorgen. Hierdoor zal de N170 component sterker zijn als een boos gezicht gepaard gaat met een negatieve zin en een blij gezicht gepaard gaat met een positieve zin (beide congruent). Verder zou het N170 effect minder sterke amplitudes weergeven in de incongruente trials, waarbij een blij gezicht getoond wordt met een negatieve zin of een boos gezicht met een positieve zin. Dit is zou komen omdat de verwerking van gezichtsuitdrukking wordt afgezwakt door de interfererende context. Hierdoor zou een effect van congruentie op de N170 effect aannemelijk kunnen zijn.
Op basis van het onderzoek van Van Meeren, van Heijnsbergen en de Gelder (2005) worden voor de P1 component tegenovergestelde bevindingen verwacht. In dit geval zal sterkere neurale activiteit plaatsvinden op het moment dat de contextuele verwachting en waarneming tegenstrijdig zijn. Dit is gerelateerd aan de interfererende rol van de incongruente context bij gezichtsverwerking. Het ERP signaal zou in dit geval toenemen als gevolg van de grotere inspanning van het brein dat interfererende informatie moet verwerken. Op het moment dat de contextuele verwachting gelijk is aan de waarneming zorgt de facilitatie voor minder neurale activatie. Dit resulteert in minder sterke amplitudes rond de P1 component. Hierdoor zal een effect van incongruentie op de P1 component een potentiële bevinding zijn.
Om deze hypotheses te testen werd gekeken naar de invloed van context geïnduceerde verwachtingen op emotiewaarneming middels EEG onderzoek. Hierbij werden emotionele gezichten met een congruente context-gebaseerde verwachting vergeleken met emotionele gezichten met een incongruente contextuele verwachting. De context geïnduceerde
situaties en negatieve situaties zoals bijvoorbeeld “De rechter heeft hem vrijgesproken” of “Hij is zojuist beroofd”. Emotiewaarneming werd onderverdeeld in foto’s van boze- en blij gezichten (zie figuur 1 in de methodesectie). Hierdoor ontstonden twee congruente
combinaties (positief en blij; negatief en boos) en twee incongruente combinaties (positief en boos; negatief en blij). Om de afhankelijke maat, de emotiewaarneming, meetbaar te maken werd gekeken naar de EEG-activiteit, getimelocked aan de aanbieding van het gezicht. De EEG onderscheidt zich met zijn hoge temporele precisie, waardoor de vroege effecten van emotiewaarneming accuraat aan het licht konden komen. Hierdoor kon de invloed van context geïnduceerde verwachtingen op emotiewaarneming onderzocht worden aan de hand van neurale activiteit.
Methode Deelnemers
Aan de studie deden in totaal 26 deelnemers mee. Zeven hiervan waren mannen en de overige 19 waren vrouwen. De deelnemers werden geworven via lab.uva.nl en via de
kennissenkringen van de proefleiders. Alle deelnemers waren studenten aan hogescholen of universiteiten in Amsterdam. De gemiddelde leeftijd was 21,15 jaar met een standaarddeviatie van 1,67. Deelnemers mochten alleen meedoen aan het onderzoek als zij goed- of
gecorrigeerd goed zicht bezaten, Nederlands als moedertaal spraken, neurologisch gezond waren en geen medicatie slikten die de EEG kon beïnvloeden (bijvoorbeeld antipsychotica). Ter compensatie kregen de psychologie studenten twee proefpersoon punten aangeboden en de andere deelnemers deden mee zonder een beloning te ontvangen.
Materialen Gezichten
Voor dit onderzoek zijn 30 gezichten gegenereerd door middel van het programma FaceGen. Vier gezichtsidentiteiten hiervan dienden enkel voor een latere geheugentaak. Acht gezichten werden alleen in de neutrale versie gegenereerd en de overige 18 werden in zowel de boze, blije als neutrale variant gegenereerd. Alle gezichten werden gemaakt door de
leeftijd op 25 te zetten, man of vrouw aan te klikken, Europees aan te geven in het programma en de emotie aan te geven. De neutrale uitdrukking werd gegenereerd door alle emoties op 0% te zetten. De emotie boos werd gegenereerd door ‘angry’ op 80% te zetten (zie figuur 1A). De blije emotie werd gegenereerd door ‘smile closed’ op 80% te zetten, ‘smile open’ op 20% te zetten, ‘smile left’ op 15%, ‘smile right’ op 15% en ‘surprise’ op 20% te zetten (zie figuur 1B).
A B
Figuur 1. Noot. A: een voorbeeldstimulus van een boos gezicht. B: een voorbeeldstimulus van een blij gezicht.
Zinnen
In de definitieve test werd gebruik gemaakt van 80 positieve-, 80 negatieve- en 80 neutrale zinnen. Een voorbeeld van een positieve zin is: “Ze won een nieuwe auto” en een voorbeeld van een negatieve zin is: “Hij is zojuist beroofd”. Een voorbeeld van een neutrale zin is: “Benzine werd ooit gebruikt als medicijn tegen luizen”. Verder waren de zinnen qua lengte ook gelijk (neutraal = 7,21 (2,04), positief = 6,72 (1,92), negatief = 6,65 (1,90)). Voor de complete lijst met zinnen zie bijlage 1.
Pretest
Om te kijken of de emotioneel geladen zinnen daadwerkelijk emotioneel geladen waren werd er over deze zinnen een pretest uitgevoerd. Deze pretest werd vrijgegeven op http://lab.uva.nl en is in totaal door 34 studenten van de Universiteit van Amsterdam
ingevuld. Dit totaal bestond uit negen mannen en 25 vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 19,8 (1,8). Omdat er in totaal 180 zinnen in de pretest stonden, werd deze opgedeeld in twee delen. 16 deelnemers vulden het eerste deel van de pretest in en 18 deelnemers vulden het tweede deel van de pretest in. Deze twee delen werden met elkaar vergeleken zodat er een selectie van 160 zinnen kon worden gemaakt voor het EEG onderzoek. Om de algehele intensiteit van de negatieve- en positieve emoties te meten werd een pretest vragenlijst gemaakt om vervolgens de zinnen te kiezen met een gelijke emotional valence en arousal. Een voorbeeldvraag was hierbij “In hoeverre is de situatie in deze zin arousing?” met als zin: “Ze verkocht haar huis met grote winst”. Bij een vergelijking van gemiddelden bleken de zinnen (blij, boos) niet te verschillen op deze aspecten (positieve arousal = 29,89 (22,37), negatieve arousal = 30,78 (19,64), positieve valence = 52,89 (15,84), negatieve valence = -54,22 (17,83)).
Procedure
Na de selectie van deelnemers die aan de inclusiecriteria voldeden werden zij
uitgenodigd in het lab van de Universiteit van Amsterdam en vulden zij de informed consent in (zie bijlage 2). Hierbij werd verteld dat het onderzoek betrekking had op de rol van context bij emoties en kregen zij een informatiebrochure te lezen (zie bijlage 3).
De EEG werd opgenomen door middel van 64 elektroden die verbonden waren met het hoofd door middel van een EEG-cap. Van de volgende elektrodes werd gebruik gemaakt: Fp1, AF7, AF3, F1, F3, F5, F7, FT7, FC5, FC3, FC1, C1, C3, C5, T7, TP7, CP5, CP3, CP1, P1, P3, P5, P7, P9, PO7, PO3, Iz ,Oz, POz, Pz, CPz, Fpz, Fp2, AF8, AF4, AFz, Fz, F2, F4, F6, F8, FT8, FC6, FC4, FC2, FCz, Cz, C2, C4, C6, T8, TP8, CP6, CP4, CP2, P2, P4, P6, P8, P10, PO8, O2, O4, O6. Naast deze elektrodes werden ook vier elektrodes geplakt rond de ogen om zo de eventuele bewegingsruis te kunnen verwijderen. Twee bevonden zich horizontaal naast de ogen en twee bevonden zich verticaal onder en boven het linker oog. Verder werden ook nog twee elektrodes bevestigd achter de oren voor de re-referencing van het signaal.
Tussen de electroden en de cap werd speciale gel gevoegd om zo de geleiding tussen het hoofd en de elektrodes beter te laten verlopen. De electroden waren verbonden aan een amplifier die het signaal opving en weergaf op de computer van de proefleiders. Deze
amplifier was ook verbonden aan een batterij. De proefleiders bevonden zich tijdens de opzet van het experiment bij de deelnemer om zo de eventuele elektrodes met gebrekkig contact beter te bevestigen. Toen de trials begonnen waren de proefleiders echter niet meer aanwezig en bevonden zij zich in de kamer ernaast. Wel werden de proefpersonen live in de gaten gehouden middels een camera. Hiervan waren zij op de hoogte gesteld.
Elke deelnemer kreeg in het onderzoek alle stimuli aangeboden, dit is een within-subject design. Tijdens het onderzoek kreeg men 80 positieve-, 80 negatieve- en 80 neutrale zinnen aangeboden waarbij een foto van een gezicht werd weergegeven die een blije, boze of neutrale uitdrukking vertoonde. Zo ontstonden congruente sets (bijvoorbeeld een positieve zin in combinatie met een blij gezicht) en incongruente sets (bijvoorbeeld een positieve zin in combinatie met een boos gezicht). Bij 10% van de trials werd, kort na de aanbieding van de stimuli, aan de proefpersonen gevraagd het gezicht op de mate van emotional valence te beoordelen. Deze beoordeling werd gemeten op een likert scale van 100 tot 100; waarbij -100 zeer negatief representeerde en -100 zeer positief.
In totaal duurde het onderzoek ongeveer 2 uur, inclusief 3 pauze blokken (2 korte en 1 langere pauze). Tot slot kregen de proefpersonen een korte debriefing waarin werd uitgelegd
wat het preciezere doel was van het onderzoek. Enkele dagen na experiment kregen de deelnemers nog een geheugentaak. Deze taak werd als irrelevant beschouwd voor de doeleinden van dit onderzoek.
Analyse Data Voorbereiding
Het EEG signaal werd gerefereerd vanaf de rechter- en linker mastoid. Verder werden knipper- en oogbewegingen gemeten om dit vervolgens mee te nemen in de data analyse. Dit werd namelijk verwijderd van de data middels de Independent Component Analyse (ICA), zoals beschreven door Jung et al. (2000).
ERP Analyse
De EEG data werd omgezet in Event Related Potentials (ERP) om zo specifieke componenten van de activiteit te kunnen bestuderen. Er werd geen online filter gebruikt omdat dit kan resulteren in vertekeningen van het tijds-domein van ERP golven in de directe data, volgens Gottman (1981). Hierdoor is het belangrijk om zo min mogelijk data te filteren, ook offline.
De EEG data werd gesegmenteerd in epochs die 150 milliseconden voor de stimulusaanbieding begonnen en die tot 1000 milliseconden na de stimulusaanbieding duurden. De segmenten hoger dan ongeveer 75 millivolt werden verwijderd omdat dit onwaarschijnlijke neurale activiteit was en werd daarom beschouwd als ruis. De baseline correctie van het signaal werd berekend door de amplitudes van de 150 milliseconden voor de stimulusaanbieding op een gemiddelde van nul te zetten. Voor elke proefpersoon werd de gemiddelde activatie berekend van de over gebleven artefact-loze trials. Vervolgens werd de data geëxporteerd in timewindows van 140ms tot 190ms om zo de N170 te kunnen
identificeren. Voor P1 werd een timewindow van 60ms tot 140ms geëxporteerd.
In de verdere analyse werd gebruik gemaakt van een within-subject repeated measures ANOVA met een factor bestaande uit twee niveaus; namelijk congruent en incongruent. De gemiddelde activatie van alle 64 elektrodes werd berekend per proefpersoon voor beide niveaus. Hierdoor bestond de data voor de ANOVA uit 24 (aantal proefpersonen) keer twee(congruent, incongruent) datapunten van gemiddeldes. Deze procedure was gelijk voor zowel het analyseren van de P1 data als de N170 data. Er werd niet gekeken naar het verschil tussen blij en boos; de nadruk lag namelijk op de (in)congruentie van verwachtingen en niet op de specifieke emotie. De Nulhypothese veronderstelde dat er, statistisch gezien, geen verschil in gemiddeldes zou zijn tussen de niveaus, waardoor er geen N170- of P1 effect
gevonden zou worden. De alternatieve hypothese daarentegen stelde dat er wel degelijk een verschil in gemiddeldes zou zijn tussen de congruente- en incongruente condities; specifiek bij de N170- en P1 component. Zo zou het gemiddelde van de N170 lager liggen voor de congruente trials ten opzicht van de incongruente trials. Bij de P1 zou het gemiddelde juist hoger liggen bij de incongruente trials dan bij de congruente trials.
Resultaten
Twee proefpersonen werden niet meegenomen in de in de analyse omdat er meetfouten tijdens het onderzoek werden gemaakt. De EEG-data van de overige 24
deelnemers werd wel gebruikt voor de analyse (N = 24). De ruis in deze data, dat zich uitte in nul waardes, werd geïdentificeerd als missing values zodat dit geen verdere invloed had op de berekening van gemiddelden en de daaropvolgende analyses. Omdat er maar twee niveaus waren in de repeated measures ANOVA was Mauchly’s test voor sphericiteit achterwege gelaten.
Weergegeven in Figuur 2 staan de gemiddelde ERP metingen van alle proefpersonen samen, onderverdeeld in de twee niveaus: congruent en incongruent. Bij A en B is er sprake van een scherpe negatieve piek rond 100 milliseconden, waarna vervolgens een nog scherpere positieve piek plaatsvindt. Hier is de negatievere activatie bij de congruente conditie
(weergegeven in de zwarte lijnen) duidelijk zichtbaar in vergelijking tot de incongruente conditie (weergegeven in rood). Dit komt overeen met de algehele gemiddeldes, waarbij de congruente condities in beide gevallen lagere waardes aannemen dan de incongruente condities.
Figuur 2. Noot. De N170 component is in dit onderzoek niet gevonden. A. P1 component bij de frontale elektroden: F2, Fz en F4.
B. P1 component bij de middelste elektroden: C2, Cz en C4.
C. P1 component bij de pariëtale-occipitale elektroden: PO4, POz en PO4. P1 component
Voor de P1 component werd een significant verschil gevonden tussen de condities: F(1, 23)= 7,78, p = 0,01. De richting van dit effect is af te leiden uit Tabel 1. Hieruit wordt duidelijk dat er in de incongruente trials gemiddeld hogere activatie (1,31) werd gemeten dan in de congruente trials (0,27).
Tabel 1.
Gemiddelde EEG activatie van 60ms tot 140ms voor zowel de congruente- als incongruente trials en Standaarddeviaties (tussen haakjes)
Conditie Gemiddelde Standaard deviatie Verschil
Congruent 0,27 1,33 -1,04
Incongruent 1,31 1,99
Noot. Verschil= gemiddelde congruent - gemiddelde incongruent.
N170 component
Voor de N170 component bleek het verschil tussen de condities niet significant te zijn: F(1, 23)= 0,25, p = 0,62. De gemiddeldes van de condities staan weergegeven in Tabel 2.
Tabel 2.
Gemiddelde EEG activatie van 140ms tot 190ms voor zowel de congruente- als incongruente trials en Standaarddeviaties (tussen haakjes)
Conditie Gemiddelde Standaard deviatie Verschil
Congruent 2,43 3,00 -0,22
Incongruent 2,65 3,12
Discussie
In dit onderzoek werd gekeken naar de invloed van context geïnduceerde
verwachtingen op emotiewaarneming middels EEG activiteit. Hoewel er geen N170 effect werd gedetecteerd, was er wel sprake van een P1 effect bij het vergelijken van de congruente- met de incongruente context en verwachting. Dit impliceert dat context geïnduceerde
verwachtingen een invloed hebben op het vroege emotiewaarnemingsproces en dat dit proces afwijkt op het moment dat de verwachting wordt geschonden. De hypothese, die
veronderstelde dat de congruente emotie en context een ander neuraal signaal weergeven ten opzichte van incongruente, kan op basis van dit onderzoek deels worden bevestigd. Hoewel het ontbreken van het N170 effect niet in lijn staat met de hypothese, is dit voor de P1 wel het geval. De voorspelling van de P1 component, dat er sterkere hersenactiviteit plaatsvindt bij de incongruente condities, lijkt wel ondersteund te worden door de gevonden
onderzoeksresultaten. De schending van verwachting zorgt voor een interferentie van de gezichtswaarnemingsprocessen waardoor de neurale activatie toeneemt. De voorspelling dat de N170 sterkere amplitudes weergeeft bij congruente condities, is echter wel onjuist in dit geval.
Deze bevindingen komen overeen met het onderzoek van Van Meeren, van
Heijnsbergen en de Gelder (2005) waarbij ook een P1 congruentie effect werd aangetroffen. Hier bleek ook dat er sprake was van meer hersenactiviteit wanneer lichaamshoudingen en gezichtsuitdrukkingen tegenstrijdig waren. Deze resultaten staan in lijn met de zojuist besproken bevindingen in dit onderzoek, waardoor het aannemelijk is dat de P1 component afhankelijk is van de congruentie van inkomende vroege visuele- en emotionele informatie. De afwezigheid van de N170 component staat niet in lijn met de studie van Righart en de Gelder (2006). Hieruit bleek een verhoging van amplitudes op het moment van een
congruentie tussen context gelaatsuitdrukking. Dit verschil in bevindingen is vanuit twee perspectieven te verklaren. Enerzijds zou het kunnen dat er in de experimentele setting van ons onderzoek geen N170 effect heeft plaatsgevonden. Dit zou te relateren zijn aan het feit dat Righart en de Gelder (2006) andere emoties gebruikten in hun operationalisatie. Daar waar hun onderzoek betrekking had tot de emotie angst, kwamen in dit onderzoek de emoties boosheid en blijheid ter sprake. Anderzijds zou het ook mogelijk zijn dat er wel een daadwerkelijk N170 effect was maar dat deze over het hoofd is gezien.
waarop de EEG analyse is uitgevoerd. Omdat de EEG-cap 64 elektrodes bevat die verdeeld zijn over het hele hoofd is het mogelijk om analyses uit te voeren voor specifieke locaties van de schedel. Wanneer dit niet wordt gedaan loopt men een risico dat potentiele effecten
verdwijnen of vervagen in een analyse van elektrodes over het hele hoofd. De verschillen in activiteit van hersendelen worden verwaarloosd wanneer en gemiddelde wordt berekend van alle elektrodes samen. Hierdoor zouden enkel de sterke effecten overblijven na de analyse en worden de minder sterke, desalniettemin aanwezige, effecten over het hoofd gezien. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat een N170 plaats heeft gevonden in de pariëtaal kwab, maar dat dit niet is voortgekomen uit de analyse doordat er wellicht in de frontaalkwab minder activiteit plaatsvond op ditzelfde moment. Hoewel het in dit onderzoek niet is gedaan zou het voor vervolg onderzoek wetenschappelijk verantwoord zijn om de ERP analyse op te delen in specifieke locaties van de schedel.
Een volgend kritiekpunt is gerelateerd aan de operationele keuze voor de timewindow van de P1 component. Binnen de strek van 60ms tot 140ms valt namelijk niet alleen de P1 component maar ook gedeeltelijk de N1 component. Dit is duidelijk terug te zien in figuur 2. Hierbinnen valt niet alleen de eerste positieve piek maar ook het begin van het
daaropvolgende negatieve dal van de N1 component. Hoewel het uit de resultaten is gebleken dat de P1 component sterker is qua positiviteit dan de N1 component in negativiteit binnen deze timewindow (positieve waardes voor de gemiddeldes), heeft dit wel een zekere invloed. De P1 golf is hierdoor niet compleet geïsoleerd en bevat meer informatie dan waarnaar werd gezocht. Mogelijk zijn de waardes van P1 component nog positiever dan in deze
onderzoeksresultaten aan het licht zijn gekomen. Voor een vervolgonderzoek zou het daarom verstandig zijn deze timewindow, met ondersteuning van wetenschappelijke bevindingen over de temporele kenmerken van de P1 component, in te korten.
De bevinding van het P1 effect bij congruente- ten opzichte van incongruente verwachtingen en waarnemingen kan worden verklaard vanuit evolutionair perspectief. Het integreren van contextuele informatie tijdens de vroege stadia van emotiewaarneming zou namelijk helpen met het effectief verdelen van aandacht op basis van (in)congruentie. Het schenken van aandacht aan contextuele informatie tijdens de verwerking van emotionele gezichten zorgt voor een betere voorbereiding op onverwachte dreigende situaties en leidt tot een minimaal aantal risicovolle verassingen. Zo zou, in het kader van veiligheid, een boos gezicht op een speelplein meer aandacht moeten krijgen dan een blij gezicht. Dit is logisch omdat er in het eerste geval een potentieel gevaar op de loer ligt: iemand die boos is kan gaan aanvallen. De juiste verdeling van aandacht heeft, evolutionair gezien, als doel het vergroten
van een individu’s overlevingskans en het vermijden van gevaren. Het geven van meer aandacht aan onverwachte informatie is een zeker voor voordeel voor het bestaan van een individu. Tevens is de mindere opeising van aandacht bij verwachte stimuli, ten opzichte van onverwachte stimuli, ook een positief aspect van de werking van het brein. Hierdoor wordt (neurale) energie namelijk bespaard; iets wat van evolutionair belang is. De besparing van energie bij de congruentie van verwachtingen en waarnemingen kan gerelateerd worden aan het principe van de minste inspanning (Zipf, 1949). Dit principe veronderstelt dat men, door de evolutie heen, geneigd is de minst-energie verbruikende gedragingen te vertonen. Het hebben van context geïnduceerde verwachtingen en de facilitatie op waarneming is in dit opzicht dan ook logisch verklaarbaar. Op het moment dat verwachtingen overeenkomen met waarnemingen is er geen extra aandacht nodig en zullen er geen (on)aangename verassingen plaatsvinden.
Conclusie
Naar aanleiding van dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat er sprake is van deviërende neurale activiteit op het moment dat context geïnduceerde verwachtingen niet in lijn staan met emotiewaarneming dan wanneer beide wel overeenkomen. Het lijkt erop dat emotiewaarnemingsprocessen gefaciliteerd worden door context gebaseerde verwachtingen, maar dat wanneer deze verwachtingen onjuist zijn, het emotiewaarnemingsproces juist geïnterfereerd wordt. Hieruit is een duidelijke invloed van congruentie van verwachtingen op emotiewaarnemingsprocessen af te leiden. Zo wordt duidelijk dat niet alleen verwachtingen een rol spelen tijdens waarneming, maar ook de gepastheid van deze verwachtingen. De intensievere verwerking van incongruente stimuli kan gerelateerd worden aan evolutionaire voordelen: meer aandacht schenken aan mogelijke onverwachte dreigingen zorgt voor een grotere overlevingskans terwijl minder aandacht aan verwachte stimuli energiebesparend is. Op basis hiervan kan gesteld worden dat het waarnemen van een boos gezicht tijdens een verjaardagsfeestje meer neurale activiteit vereist dan het waarnemen van een blij gezicht in deze setting. Wanneer iemand zegt: “ik kan mijn eigen ogen niet geloven” moet die gene dus misschien niet zijn ogen in twijfel stellen maar zijn verwachtingen hiervan juist de schuld geven.
Literatuur
Eimer, M. (2000). Event-related brain potentials distinguish processing stages involved in face perception and recognition. Clinical neurophysiology, 111(4), 694-705. Frühholz, S., Trautmann-Lengsfeld, S. A., & Herrmann, M. (2011). Contextual interference processing during fast categorisations of facial expressions. Cognition & emotion, 25(6), 1045-1073.
Gottman, J.M. (1981). Time series analysis – A comprehensive introduction for social scientists. Cambridge University Press.
Hietanen, J. K., Klemettilä, T., Kettunen, J. E., & Korpela, K. M. (2007). What is a nice smile like that doing in a place like this? Automatic affective responses to environments influence the recognition of facial expressions. Psychological research, 71(5), 539-552. Ito, T. A., & Urland, G. R. (2005). The influence of processing objectives on the perception of faces: An ERP study of race and gender perception. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 5(1), 21-36.
Jung, T. P., Makeig, S., Humphries, C., Lee, T. W., Mckeown, M. J., Iragui, V., & Sejnowski, T. J. (2000). Removing electroencephalographic artifacts by blind source separation. Psychophysiology, 37(02), 163-178.
Meeren, H. K., van Heijnsbergen, C. C., & de Gelder, B. (2005). Rapid perceptual integration of facial expression and emotional body language. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 102(45), 16518-16523.
Neisser, U. (1976). Cognition and reality: Principles and implications of cognitive psychology. WH Freeman/Times Books/Henry Holt & Co.
Niedenthal, P. M., Halberstadt, J. B., Margolin, J., & Innes‐ Ker, Å. H. (2000). Emotional state and the detection of change in facial expression of emotion. European Journal of Social Psychology, 30(2), 211-222.
Meeren, H. K., van Heijnsbergen, C. C., & de Gelder, B. (2005). Rapid perceptual integration of facial expression and emotional body language. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 102(45), 16518-16523.
Otten, M., Parkinson, J., & Seth, A. (2015). Seeing emotion where there is none. Sackler Centre for Consciousness Science, Sussex University, Brighton, UK
Pessoa, L., McKenna, M., Gutierrez, E., & Ungerleider, L. G. (2002). Neural processing of emotional faces requires attention. Proceedings of the National Academy of Sciences, 99(17), 11458-11463.
Righart, R., & de Gelder, B. (2006). Context influences early perceptual analysis of faces—an electrophysiological study. Cerebral Cortex, 16(9), 1249-1257.
Van Berkum, J. J., Van den Brink, D., Tesink, C. M., Kos, M., & Hagoort, P. (2008). The neural integration of speaker and message. Journal of cognitive neuroscience, 20(4), 580-591.
Bijlage Bijlage 1: zinnen
Positief
Ze heeft een 10 gehaald voor haar verslag
Ze heeft zojuist gehoord dat haar moeder is genezen van kanker Iemand gaf haar een compliment
Ze kreeg net een grote bonus
Iemand gaf haar een zeer gewenste knuffel
Het lukte haar de cyber-aanval op haar email account stop te zetten Haar vriendje deed een huwelijksaanzoek
Haar taart was perfect gelukt
Haar vriendje bracht net bloemen langs Ze vond zojuist haar trouwring terug
Ze hoorde daarnet haar lievelingsnummer op de radio
Ze heeft net een goed cijfer gehaald voor een heel moeilijk vak Ze heeft een vakantie naar Amerika geboekt
Ze is vanochtend aangenomen voor haar droombaan Zij heeft zojuist gehoord dat zij tante gaat worden Zij heeft een zwemwedstrijd gewonnen
Zij heeft net een compliment gekregen
Zij heeft te horen gekregen dat ze een salarisverhoging krijgt Zij is gisteren uitgevraagd door haar geliefde
Hij vond zojuist €500
Hij hoorde zojuist dat zijn bod op het huis was geaccepteerd Zijn dochter heeft een belangrijke muziek-studiebeurs gewonnen Hij hoort zojuist dat zijn vader de aanval heeft overleefd
Hij redde zojuist een vrouw van een aanrijding Hij was eindelijk thuis
Hij heeft daarnet de loterij gewonnen Een voorbijganger vond zijn shirt cool Zijn huisgenoot bracht hem een koud biertje Zijn baas complimenteerde hem met zijn werk Zijn moeder noemde hem zojuist haar favoriet Zijn laptop was zojuist hersteld
Zijn cadeau was perfect
Zijn diner was een groot succes
Hij gaat zo meteen naar een mooie voorstelling Hij heeft een mooi cadeau gekregen
Hij heeft een 10 gehaald voor een tentamen
Hij krijgt een hele leuke verassing van zijn vriendin Hij heeft zijn lievelingseten gegeten
Hij heeft op het winnende paard gegokt
Ze heeft zojuist haar kapotte E-reader gerepareerd Ze verkocht haar huis met grote winst
Ze won een nieuwe auto
Ze kwam thuis in een schoon huis
Ze heeft zojuist haar gewichtsverlies doel behaald Haar collega’s applaudisseerden voor haar succes Ze heeft zojuist haar eerste huis gekocht
Haar kinderen hebben zich vandaag extreem goed gedragen Ze kreeg een ontspannende massage
Haar ziekte zal worden genezen
Ze heeft daarnet haar wasmachine gerepareerd Het weer is prachtig op haar vrije dag
Iemand stuurde haar bloemen
Haar achterneef liet een groot bedrag voor haar achter Zij is meegevraagd op een date
Ze is op de bruiloft van haar broer Ze heeft een nieuwe jurk gekocht Ze heeft net een nieuw huis gekregen Ze heeft dure sieraden gekregen Haar zus heeft een baby gekregen
Ze heeft haar lievelingsblouse teruggevonden Hij heeft net een huurcontract getekend Zijn vriendin lachte om zijn grap Hij voltooide de grote renovatie Zijn team won het kampioenschap
Hij trouwde zojuist met de liefde van zijn leven Zijn grootste wens werd werkelijkheid
Hij hoorde zojuist dat ze de baby mogen adopteren Hij heeft net al zijn schulden afbetaald
Hij maakte grote winst door zijn antieke vondsten te verkopen Zijn aandelen zijn zojuist verdrievoudigd in waarde
De rechter heeft hem vrijgesproken Zijn nieuwe pak past hem perfect
Nu zijn telefoon is opgedroogd, werkt deze weer perfect Hij gaat naar zijn lievelingsfilm
Hij heeft zijn lievelingsblouse aan Hij zit in het vliegtuig naar Barcelona Hij is vader geworden
Zijn vrouw heeft heerlijk gekookt Hij is tot over zijn oren verliefd Negatief
Ze verloor zojuist haar trouwring Ze zag haar kat in doosangst sterven
Door de crisis in het bedrijf zal haar loon worden gehalveerd Ze ontdekt dat ze een miskraam heeft
Haar dochter faalde bij een belangrijke vioolwedstrijd Iemand betastte haar op ongepast wijze
Haar email was gehackt door cybercriminelen Haar verloofde heeft haar zojuist verlaten Ze kreeg zojuist verf op haar nieuwe jurk Iemand heeft haar tas gestolen
Haar baby viel hard van zijn stoel Haar laptop is zojuist gestolen Ze vergat haar e-reader in de trein Haar cadeau ging kapot
Zij voelt zich enorm eenzaam Haar vriend heeft het uitgemaakt
Ze moet een moeilijke presentatie houden voor de klas
Zij weet dat veel dieren lijden door de opwarming van de aarde Zij heeft net een ernstig verkeersongeluk gezien
Zij zit opgesloten in de lift Hij verloor zojuist €500
Hij kreeg zojuist een onvoldoende voor zijn verslag Hij verloor zojuist zijn huis door brand
Hij kwam als laatste over de finish
Hij hoorde zojuist dat zijn vader blind wordt Hij stapte zojuist in een hondendrol
Hij zag zijn zoon sterven
Hij werd zojuist ontslagen van zijn baan Voor zijn ogen werd een vrouw aangereden
Hij werd compleet genegeerd door zijn favoriete docent Hij heeft zojuist zijn vlucht naar huis gemist
Hij werd afgewezen door een aantrekkelijke vrouw Zijn vriendin sloeg hem in zijn gezicht
Hij verloor al zijn geld met poker
Zijn baby heeft de hele vliegreis keihard gekrijst Hij stootte zijn kleine teen
Zijn opa is overleden
Hij mist zijn vriendin heel erg Hij wordt gepest
Zijn vrienden lachen hem uit Ze werd verlaten bij het altaar
Ze hoorde zojuist daar haar lichaam de getransplanteerde nier afstoot Haar wasmachine kon niet gerepareerd worden
Haar dochter gaat uit met een loser Haar zoon weigert te praten met haar
Haar moeder loopt continu te zeuren dat ze moet afvallen Haar huis wordt in beslag genomen
Ze zal nooit meer kunnen lopen
Ze heeft zojuist haar laatste bus gemist Haar baas beschuldigde haar van stelen Haar vakantie was vreselijk
Haar bagage was niet aan boord van het vliegtuig gebracht Haar favoriete gerecht was van het menu gehaald
Zij heeft pijn in haar buik Een hond liep haar omver Ze heeft ruzie met haar moeder Zij ging onderuit in de modder Ze kreeg heet water over zich heen Zij heeft haar vlucht gemist
Zijn collega haalt telkens zijn neus op Zijn auto was total loss door de botsing Hij heeft een gigantische studieschuld Hij mist zijn kinderen
Hij is net ontslagen van zijn baan
Zijn werkloosheidsuitkering is afgelopen Zijn mobiel viel zojuist in het toilet Het telefoontje verstoorde zijn gedachten
Hij is zojuist beroofd
De tandarts vertelde hem dat hij vijf gaatjes heeft Zijn huisgenoot heeft al zijn eten opgegeten Zijn beste vriend ging vreemd met zijn vrouw
Zijn zakenpartner is er vandoor gegaan met al het geld Hij verbrandde zojuist zijn gebakken eitje
Hij beëindigde zijn relatie van twee jaar
Hij hoorde net dat zijn favoriete winkel failliet gaat Hij hoorde net dat hij door een oogziekte blind wordt Hij heeft zijn been gebroken
Een vogel poepte op zijn hoofd Zijn huis is afgebrand
Hij hoort net dat hij nog lange tijd in het ziekenhuis moet liggen Neutraal
Australië heeft de meeste wilde kamelen ter wereld Benzine werd ooit gebruikt als medicijn tegen luizen Walvissen hebben nog steeds heupbotten
Paarden kunnen niet ademen via hun mond De zwarte doos in vliegtuigen is eigenlijk oranje
IJsberen kunnen zeehonden op 30 kilometer afstand ruiken De CIA staat voor Central Intelligence Agency
NERD staat voor Neuro Evolutionairy Rostral Developer Neil Armstrong stapte eerst met zijn linkervoet op de maan
De notitieblokken die Marie Curie gebruikte zijn nog steeds radioactief
Goudvissen kunnen onderscheid maken tussen muziek van verschillende componisten KGB staat voor Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti
De tong van de blauwe vinvis is net zo zwaar als een olifant De moeder van Churchill is geboren in Brooklyn
Katten slapen meer dan de helft van de dag
Zonlicht doet er 8 minuten over om de aarde te bereiken Schorpioenen gloeien blauw onder Uv-licht
De punt op de letter i heet een tittel
Dinosauriërs zijn uitgestorven door de inslag van een asteroïde Paarden slapen terwijl ze staan
Het brein van de neanderthaler was groter dan dat van ons Jamaica is een eiland gelegen in het Caribisch gebied Baby's worden geboren zonder knieschijven
Meteorieten zijn afgebroken stukken van asteroïden Rauwe bieten zijn giftig voor mensen
Spam is de afkorting van SPiced hAM
Sommige asteroïden hebben hun eigen manen Asteroïden zijn rijk aan kostbare metalen
Menselijke heupbeenderen zijn sterker dan beton Prins Harry bezit een racepaard genaamd Usain Colt Parels smelten in azijn
Er zijn tweemaal zoveel kangoeroes als mensen in Australië De alvleesklier produceert insuline
Olympus Mons op Mars is de grootste berg in ons zonnestelsel
Einstein heeft nooit een nobelprijs ontvangen voor zijn relativiteitstheorie Venus is de heetste planeet in ons zonnestelsel
Een op de twintig mensen heeft een extra rib De tweede naam van Donald Duck is Fauntleroy Astronauten beweren dat de ruimte ruikt naar lasrook Vuurvliegjes zijn eigenlijk kevers
Er zijn geen wilde tijgers in Afrika
Nederlanders zijn het langste volk ter wereld
De grote pijlinktvis heeft de grootste ogen van de wereld Kinderen groeien het snelst in de lente
Rusland heeft 7 verschillende tijdzones
Alleen zwangere ijsberen houden een winterslaap Engeland is kleiner dan Nieuw-Engeland
Katten kunnen ultrasone geluidsgolven horen Appels zijn onderdeel van de rozenfamilie Bijen vermoorden meer mensen dan slangen Lepel is een palindroom
Newton was lid van het Engelse parlement
Haar is van hetzelfde materiaal gemaakt als nagels Jachtluipaarden zijn de snelste landdieren
Je deelt je verjaardag met 9 miljoen andere mensen Mannen zijn vaker linkshandig dan vrouwen De heteluchtballon is uitgevonden in Frankrijk
De eerste geregistreerde domeinnaam was symbolics.com Giraffen kunnen hun oren schoonmaken met hun tong Het Griekse volkslied heeft 158 coupletten
Een leeuw eet één keer per 3 dagen Thomas Edison was bang voor het donker ISS staat voor International Space Station Uilen slikken hun prooi in zijn geheel door
De kunstmatige konijnen die gebruikt in hondenraces ruiken naar anijs De meest voorkomende steen is basalt
De lijm op Israëlitische postzegels is koosjer Jupiter heeft tenminste 63 manen
Het BMI was uitgevonden door een Belgische wiskundige Olifanten slapen maar twee uur per dag
De komkommer is een vrucht
Arabische cijfers zijn bedacht in India Volgens de bijbel kwam de kip voor het ei Bamboe groeit een meter per dag
Een bijenkoningin kan 1500 eitjes per dag leggen Er zijn net zo veel kippen als mensen op aarde Broccoli is eigenlijk een bloem
Muizen verzorgen kinderen die niet van hunzelf zijn Mongolië is het grootste door land omringde land Een honingbij heeft vier vleugels
Bijlage 2: Informed Consent
Informed consent: Zinnen en gezichten
Ik verklaar hierbij op voor mij duidelijke wijze te zijn ingelicht over de aard en methode van het onderzoek, zoals uiteengezet in de informatiebrochure ‘Zinnen en gezichten: Een EEG experiment’. Mijn vragen zijn naar tevredenheid beantwoord.
Ik stem geheel vrijwillig in met de deelname aan dit onderzoek. Ik behoud daarbij het recht deze instemming weer in te trekken zonder dat ik daarvoor een reden hoef op te geven en besef dat ik op elk moment mag stoppen met het experiment. Indien mijn
onderzoeksresultaten gebruikt zullen worden in wetenschappelijke publicaties, dan wel op een andere manier openbaar zullen worden gemaakt, zal dit volledig geanonimiseerd gebeuren.
Als ik nog verdere informatie over het onderzoek zou willen krijgen, nu of in de toekomst, kan ik contact opnemen met onderzoeker dr. Marte Otten (e-mail: M.Otten@uva.nl). Voor eventuele klachten over dit onderzoek kunt u zich richten tot het lid van de Commissie Ethiek van de afdeling Psychologie van de Universiteit van Amsterdam, Hans Phaf (R.H.
Phaf@uva.nl; 020 5256841, Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam). Aldus in tweevoud getekend:
………. ………. Naam proefpersoon Handtekening
‘Ik heb toelichting verstrekt betreft het onderzoek. Ik verklaar mij tevens bereid toekomstige vragen over het onderzoek naar vermogen te beantwoorden.’
………. ………. Naam onderzoeker Handtekening
Bijlage 3: Informatie Brochure
Informatie brochure: ‘Zinnen en gezichten: Een EEG experiment’
Voordat je gaat deelnemen aan het onderzoek ‘Zinnen en gezichten’ is het belangrijk dat je kennis neemt van de procedure die in dit onderzoek gevolgd wordt en daarvoor deze informatiebrochure zorgvuldig doorleest.
Doel van het onderzoek
Je gaat deelnemen aan een onderzoek dat de rol van context in emotieherkenning in gezichten bestudeert. Om deze reden zal je emotionele en niet-emotionele zinnen gaan lezen. Deze zinnen worden gevolgd door gezichten met verschillende gezichtsuitdrukkingen. Gedurende
het lezen van de gezichten en het zien van de gezichten zal de activiteit van je hersenen worden gemeten door middel van EEG.
Instructie
De proefleider zal door middel van een EEG-cap 64 electroden op je hoofd plaatsen. Nadat de cap is aangebracht zal de proefleider de experimentruimte verlaten. Het experiment wordt uitgevoerd via de computer. Op het beeldscherm worden gezichten en zinnen getoond. Jij kan zelf iedere zin opstarten. Als je eenmaal de zin hebt opgestart loopt de trial vanzelf door. Als je wil kan je na een zin-gezichtspaar even pauze nemen. In totaal zijn er 280 zin-gezicht paren. Er zijn twee langere pauzes, hierbij komt de onderzoeksleider binnen. Daarnaast zijn er nog 6 korte pauzes, die je zelf kan timen. In totaal zal het onderzoek ongeveer 2 uur duren. Een dag na het onderzoek krijg je een link toegestuurd, waarbij we je vragen om van 16 gezichten aan te geven of je ze bij dit experiment hebt gezien. Hiervoor zullen we aan het einde van het experiment je email adres noteren. Dit online taakje zal niet meer dan 10 minuten in beslag nemen.
Vrijwilligheid
Je deelname aan het onderzoek is geheel vrijwillig, het zal dan ook op geen wijze gevolgen hebben wanneer je nu of tijdens het onderzoek afziet van deelname. Tot 24 uur na het onderzoek kan je tevens de toestemming voor het gebruiken van de gegevens intrekken. Je kunt je medewerking dus te alle tijden staken en bent vrij dit te doen zonder opgave van reden. De gegevens zullen in dit geval uit onze data worden verwijderd.
Veiligheid en verzekering
Omdat het onderzoek geen risico’s voor uw gezondheid of veiligheid met zich meebrengt, gelden de voorwaarden van de reguliere aansprakelijkheidsverzekering van de UvA. Vertrouwelijkheid van de onderzoeksgegevens
De gegevens van het onderzoek zullen worden gebruikt voor nadere analyse en voor
eventuele publicatie in wetenschappelijke tijdschriften. Hierbij wordt geen gebruik gemaakt van je persoonsgegevens en zal anonimiteit gewaarborgd blijven. De gegevens kunnen eventueel in volstrekt anonieme vorm voor wetenschappelijke doeleinden ter beschikking worden gesteld aan andere onderzoekers.
Vergoeding
Je krijgt een vergoeding van 2.5 proefpersoonpunt voor deelname aan het onderzoek. Toevalsbevindingen
In de geneeskunde wordt EEG gebruikt om diagnoses te stellen over afwijkende
hersenactiviteit zoals bijvoorbeeld epileptische aanvallen. Wij zijn niet getraind om dergelijke afwijkende activiteit te detecteren of diagnostiseren. Er is toch een (zeer kleine) kans dat wij afwijkende activiteit waarnemen in jouw EEG. Als dat het geval is dan zijn wij verplicht dit voor te leggen aan jouw huisarts, zodat deze nader kan onderzoeken of er inderdaad iets aan de hand is. Daarom vragen we jou om in de informed consent aan te geven wie jouw huisarts is. Als je dit niet wil, en als je niet wil dat eventuele toevalsbevindingen worden doorgegeven, dan kan je helaas niet meedoen aan het onderzoek.
Nadere inlichtingen
Voor verdere informatie betreft het onderzoek kan je contact opnemen met onderzoeker dr. Marte Otten (M.Otten@uva.nl). Voor eventuele klachten over dit onderzoek kan je contact
opnemen met Hans Phaf, lid van de Commissie Ethiek van de afdeling Psychologie van de Universiteit van Amsterdam (R.H.Phaf@uva.nl; 020 5256841, Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam).
