AFZETTINGEN WTKG 23 (2).2002 30
Voorlopig
overzicht
vande molluskenfauna’s
in de groeve
vande
steenbakkerij Ampe
te
Egem (B)
FreddievanNieulande
*
Het bovenste deelvan laag 21b, ongeveer75 cm dik,is
gekenmerkt doorzeerveelexemplaren vanMegacardita
planicosta, in hetonderste deelvan21b veeldoubletten,
bovenaanmeerlossekleppen,ook totaal versleten
exem-plaren, waaraan bijna geenribbenstructuur meer
waar-neembaar is. Ookgerolde, afgeronde fragmenten zijn in deze laag te vindenhetgeen duidt op heftige
water-bewegingen in de laatste fasevandezeafzetting. Opvallend is hetgroteaantalgastropoden (alssteenkemen
enafdrukken) in dehierop volgendezandsteenbank(laag
22). De soortenvoorkomendinbeide lagenkomen op-merkelijkovereenmet dievandeafzettingenvande
loca-ties Aizy Jouy enLaon(Fr.).
Het zalduidelijk zijn,dat hethuidigeoverzicht niet pre-tendeerteentotaalbeeldtegevenvan de fauna’svan de
zandenvanEgem,ookvandeEgemkapelklei is
nogbijna
nietsbekend,
openkelesoortenna.Dit behoeftzeker nog verderonderzoek, wellicht de komende excursie.
Toelichting op desoorten-en verspreidingslijst
Eerstekolom;
Verwijzing naar de nummering per familievolgens: Révision desmollusques Paléogènes du Bassin de Paris. Le Renard&Pacaud, 1995.Cossmanniana, Paris3 (mai pp. 65-132, sansfigs.) dezelijst is ook gebruiktom de
namen vandesoorten aantepassen.
Tweedekolom:
Verwijzing naar de nummers van deafbeeldingen in CossmannenPissarro:Iconographie Complétedes coquil-les fossicoquil-les de1’Éocène des environs deParis,T.l;
1904-1906, T.2: 1910-1913.
Derde kolom:
Overzichtvande soortendietotnutoezijn aangetroffen
inlaag 22,21ben21a in de groeveAmpeteEgem.
De drie laatste kolommen:
Voorkomenvandesoorten inlaag22en21(indeling van
delaagniveaus ennummering volgens Steurbaut, 1987). Laag 21 is gesplitst in eentop- (b) en eenbasislaag (a),
omdat hetbasisgedeelte nogal afwijktvanhettopgedeelte.
De basis iseen zeercompactekleiig zandige laagmetveel NummulietenenTurkostreamulticostata.Detopis
eer-derzandig, metminder Nummulietenen zeerveel
Mega-carditaplanicosta die als soortdominant is in het
boven-stedeelnetonder desteenbank.
De soortenin deoverige lagen
Delagen20 t/m 1enI t/m IVzijn weggelatenuit de tabel. De daarinaangetroffen soorten wordenhieronderapart vermeld metmemberenlaagnummer (Steurbaut, 1987).
Bivalvia
Turkostreamulticostata(Deshayes, 1832).
Egemsand member- laag 9, 8,4en3.
Gastropoda
Amaea(Acrilla) cuisensis DeBoury, 1887.
(tam.nr.Le Renard & Pacaud :194 /IconografieCossmann & Pissarro:52-36)
Egemkapel clay member
-laagIV1
Haustator solanderi(Mayer, 1877).
Egemsand member- laag 13,9 en42
Volutocorbis elevata(J.deC.Sowerby, 1840).
Egemkapel clay member
-laag IV1
Het aantalsoorten zal indezelagen oorspronkelijk groter zijngeweest,maar doorontkalking zijnveel mollusken onherkenbaarof nietmeertebergen. Zelfs hetmateriaal uitlaag21ben ais ergontkalkt, maardoor het sediment
eerst te drogenendaarnavoorzichtig (inkleine
hoeveel-heden) tezevenisertochnogeenbehoorlijk aantal
soor-ten teverwerven.
Persoonlijk maak ik daarna de vondstenvoorzichtig met
naaldenfijn penseel schoononderdebinoculairwaarna
elkschelpjeweerverstevigdwordtmeteenlijmoplossing.
Aan hetsysteem vanverstevigenis in een van devorige
nummersvanAfzettingen eenuitgebreid artikelgewijd (Aft;. 20-3, september 1999).
Deaanleiding tothet makenvan een soortenlijstvan de molluskenvan de groeveAmpe teEgem iseigenlijk het
uitgebreide gesprek endebriefwisselingmetDr.Thierry
Moorkensdie,samenmetProf. HermanHooybergs (Uni-versiteitLeuven), werktaande foraminiferenfauna’svan
Belgische Eoceneafzettingen, o.a.ookaan een
gedetail-leerdestudievandegroeve teEgem.
Omdaterin de diverselagen zoveel faunaverschil is op hetgebiedvanforaminiferen,washetvolgens Thierryeen
goedideeomookeenswatmeeraandachttebestedenaan
de macrofauna omdatwellichteensamenhang te vinden is in deecologische situatietentijdevandeafzetting.
Al gauw bleek uit de diverse monsters die ik had
verza-meld,dater in laag 21 (indeling naarSteurbaut) in het onderste deel(21a), waarveelgrootforaminiferen
voor-komen, eenaantalsoortenvoorkomt, die in het ietszandige deelerboven(21b)nietvoorkomenenomgekeerd.
AFZETTINGEN WTKG 23(2), 2002 31
Hieronder is hetprofielvande groeveopnieuw afgebeeld.
De complete beschrijving vanhetprofielvindtuin
Af-zettingen 22-1, maart2001.
Noten
1 Gevonden
tijdens het zoekennaarhaaientanden in deze
laag enin collectie L.KattenwinkelteGoes.Zelfheb iklaagIV nog nietbemonsterd,maar erschijnen ook nogandere mollusken invoortekomen.
2
Inlaag 13 en9 somsheelgeconcentreerd in dikke
la-gen(tot 15cm) bjjeengespoeld, meestalliggen deze
stroomgericht, dat wilzeggen dat in het enelaagjehet dikste deelnaarlinks isgericht enin het erboven
lig-gende laagjehet dikste deelnaarrechts.
*FreddievanNieulande, Scheldepoomtraat 56,
4339 BNMiddelburg, tel. 0118-60 1729, email:frvannieul@zeelandnet.nl
Profiel van de
groeve
Ampe
32 AFZETTINGEN WTKG23 (2), 2002
Fam.nr Iconografie
Le Renard Cossmann
_ & Pacaud 8 pissarro Laagnummer (Steurbaut, 1987) 22 21b 21a
BIVALVIA
766 104-5 NuculamixtaDeshayes, 1852 • •
766 104-9 Nucula aff. fragilis Deshayes, 1829 •
772 105-2bis Nuculana(Sacella)costulatavar. (Deshayes, 1858) ,
•
785 110-46' Scapularca interposita (Deshayes, 1858) • •
786 110-58 Trigonodesmaeffosa(Deshayes, 1858) •
793 109-8 Glycymeris pseudopulvinata(Deshayes, 1858) • •
797 113-2 Septiferaff.pissarroiLeRenard, 1994 •
810 120-2 Pinnaaff.fragilisWatelet,1866 •
812 121-12 Aviculopernaaff.wateleti(Deshayes, 1858) •
813 121-3 Pteria(Electroma)cf. herouvalensisDeshayes, 1858 •
823 131-16 Mimachlamysaff.plebeiusLamarck,1806) •
827 136-2 Anomiaprimaeva(Deshayes, 1858) •
838 135-25,28 Turkostrea multicostata( Deshayes, 1832) • •
852 101-2 Sitaaffmarginalis (Deshayes, 1858) •
856 96-20 Bathytormustenuistriatuspraetenuistriatus (Glib.&v.d. P0e1,1970) • *d •
859 82-49 Lucina(Callucina)squamula Deshayes, 1825 •
859 82-51 Lucina(Callucina)aff. raquini LevesqueinGraves, 1847 •
868 82-63 Nevenulora latebrosa (Deshayes, 1857) •d
868 182- ?Nevenulorasp. •
872 82-35 Monitilora (Profelithora)grata(DetranceinDeshayes, 1825) • •
883 82terB Divalinga (Stchepinkya)chavaniGlibert, 1985 •
884 81-2 Thyasira brongniarti (Deshayes, 1857) •
885 78-1 Fimbria afflamellosa (Lamarck, 1806) •
889 80-24 Bruetia affconsors(Deshayes, 1857) •
915 97-1 Claybornicardiaaff. carinata3(J. Sowerby.lßl9) •
918 97-11 Cyclocardia (Acturinella) aizyensis (Deshayes. 1858) • d •
Cyclocardiaaff.aizyensisvar. 1scherpe ribben,weinigknobbels •
Cyclocardiaaff.aizyensisvar. 1afgeronde ribben,brederonde knobbels •
923 97-1 Megacardita (Venericor) planicosta (Lamarck, 1806) »d •d •
927 69-5 Orthocardiumporulosum subporulosum(D’Orbigny, 1850) • •
927 69- - Orthocardiumpaniseliense (G. Vincent,1881) «d •
932 69-16 Agnocardiaaff.convexa (Deshayes, 1858) •
943 11-6 Solen (Eosolen)laversinensis (Lefevre&Watelet,1877) • •
944 12-- Macrosolenhollowayesi (Sowerby, 1817) •
958 35-16? Arcopagia (Bertinella)aff.beyrichi (Deshayes, 1857) •
958 35-33 Arcopagia (Bertinella)aff. cuisiensis(D’Orbigny, 1850) •
973 66-1 Petalocardiapectinifera (J. dec.Sowerby,1823) •
975 162-1 Straelenotrapezium (Venerupis)brocchi (Detrance,1828) •
981 100-1 Lutetia umbonataDeshayes. 1857 •
995 50-29 Tivelinaanaloga(Deshayes, 1857) •
997 50-6 Pitar(Calpitaria)sulcataria(Deshayes, 1825) «d •
1000 50-2 Callista(Microcallista) proxima (Deshayes.1857) •
1001 50-1 Costacallistalaevigata(Lamarck, 1860) • •
1003 50-22 Callocardia(Nitidavenus)tranquila(Deshayes, 1857) •
1015 20— Corbulacf.flandrica, Glibert, 1985 •
1016 20-13 Hexacorbula striatina(Deshayes,1857) •
1017 20-17 Notocorbula rugosa(Lamarck, 1806) •
1018 20— Varicorbula brabantina(E.Vincent, 1922) •
1019 20-12 Cariocorbula striata(Lamarck, 1806) •
1020 20-2 Bicorbulagallica {Lamarck, 1806) •
1023 20— Caestocorbula(Ficuscorbula) gandavensisGlibert, 1985 •
Voorlopig overzicht van de molluskenfauna’s in laag 22, 21ben 21a in degroeve van de steenbakkerij AmpeteEgem (B.) Eoceen leper formatie(Egem sandmember).
Fam.nr Le Renard & Pacaud
Iconografie
Cossmann
8 Pissarro Laagnummer (Steurbaut, 1987) 22 2ib 21a
BIVALVIA
766 104-5 Nucula mixtaDeshayes, 1852 • •
766 104-9 Nuculaaff.fragilis Deshayes, 1829 •
772 105-2bis Nuculana (Sacella)costulatavar. (Deshayes. 1858) •
785 110-46' Scapularca interposita (Deshayes, 1858) • •
786 110-58 Trigonodesmaetfosa(Deshayes, 1858) •
793 109-8 Glycymeris pseudopulvlnata (Deshayes, 1858) • •
797 113-2 SeptUeraff.pissarroiLeRenard, 1994 •
810 120-2 Pinna aff.fragilisWatelet,1868 •
812 121-12 Aviculopemaaff. wateleti(Deshayes, 1858) •
813 121-3 Pteria(Electroma)cf. herouvalensisDeshayes, 1858 •
823 131-16 Mimachlamysaff.plebeius Lamarck, 1806) •
827 136-2 Anomiaprimaeva(Deshayes,1858) •
838 135-25,28 Turkostrea muiticostata(Deshayes, 1832) • •
852 101-2 Sitaaffmarginalis (Deshayes, 1858) •
856 96-20 Bathytormustenuistriatuspraetenuistriatus (Glib.&v.d, Poel,1970) • •d •
859 82-49 Lucina(Callucina) squamula Deshayes, 1825 •
859 82-51 Lucina(Callucina)aff.raquini LevesqueinGraves, 1847 •
868 82-63 Nevenulora latebrosa(Deshayes, 1857) •d
868 82- ?Nevenulorasp. •
872 82-35 Monitilora (Profelithora)grata(DefranceinDeshayes, 1825) • •
883 82 ter B Divalinga (Stchepinkya)chavaniGilbert, 1985 •
884 81-2 Thyasira brongniarti (Deshayes. 1857) •
885 78-1 Fimbria aff lamellosa (Lamarck, 1806) •
889 80-24 Bruetia affconsors(Deshayes. 1857) •
915 97-1 Claybomicardiaaff. carinata(J. Sowerby,1819) •
918 97-11 Cyclocardia (Acturinella) aizyensis (Deshayes. 1858) • d •
Cyclocardiaaff.aizyensisvar. 1scherpe ribben,weinigknobbels •
Cyclocardiaaff.aizyensisvar. 1afgeronde ribben,brederonde knobbels •
923 97-1 Megacardita (Venericor) planicosta (Lamarck, 1806) •d •d •
927 69-5 Orthocardiumporulosum subporulosum(D’Orbigny, 1850) • •
927 69-- Orthocard/umpaniseliense (G, Vincent,1881) •d •
932 69-16 Agnocardiaatt.convexa(Deshayes, 1858) •
943 11-6 Solen (Eosolen)laversinensis (Lefevre&Watelet,1877) • •
944 12-- Macrosolenhollowayesi (Sowerby, 1817) •
958 35-16? Arcopagia (Bertinella)aff.beyrichi (Deshayes. 1857) •
958 35-33 Arcopagia (Bertinella)aff. cuisiensis(D’Orbigny, 1850) •
973 66-1 Petalocardiapectinifera (J. deC.Sowerby, 1823) •
975 62-1 Straelenotrapezium (Venerupis)brocchi (Defrance, 1828) •
981 100-1 Lutetia umbonataDeshayes. 1857 •
995 50-29 Tivelina analoga (Deshayes, 1857) •
997 50-6 Pitar(Calpitaria)sulcataria(Deshayes, 1825) •d •
1000 50-2 Callista(Microcallista)proxima(Deshayes, 1857) •
1001 50-1 Costacallistalaevigata(Lamarck,1860) • •
1003 50-22 Callocardia(Nitidavenus)tranquila(Deshayes, 1857) •
1015 20- Corbulacf.flandrica,Gilbert, 1985 •
1016 20-13 Hexacorbula striatina(Deshayes,1857) •
1017 20-17 Notocorbula rugosa(Lamarck, 1806) •
1018 20- Varicorbula brabantina(E.Vincent, 1922) •
1019 20-12 Cahocorbulastriata(Lamarck, 1806) •
1020 20-2 Bicorbulagallica (Lamarck, 1806) •
AFZETTINGEN WTKG23(2), 2002 33
Fam.nr Iconografie
Le Benard Cossmann
& Pacaud & Pissarro Laagnummer (Steurbaut,1987) 22 21b 21a BIVALVIA(vervolg)
1023 20-19 Caestocorbulact.regulbiensis (Morris, 1854) •_
1031 17-3 Panopeacf. vaudiniDeshayes.lßs7 • *
1038 5 Teredo sp. •
1047 26-1 Naeroporomya argentea (Lamarck, 1806) •
1049 21-jun ?Leiomyacancellata (Lamarck, 1806) •
1052 1- Clavagellasp. •
GASTROPODA
110 142-15 Bittium(Semibittiumaff.philippardi (Watelet, 1851) •
158 125-9 Haustatorsolanderi(Mayer, 1877) 1 • I •I •
158 1125-18 Haustatoraff.interpositus(Deshayes, 1861) *
174 144-2 Cerithiellaaff. clavusaccedens (Deshayes, 1864) •
194 52-28 Amaea(Acrilla) lamberti (Deshayes, 1861) •
227 49-20 Ophanioarachnicolaaff. nitiduspupoides (Cossmann, 1888) •
322 156-B Rimella fissurella aff. cuisiensisGlibert, 1963 • •
328 157-16 Tibia(Eotibia)aff. wrigleyi Glibert,1963 •
353 69 Xenophorasp. •
353 69-5 Xenophoraaff.nummulitifera Deshayes, 1863 •
364 161— Megalocypraeatuberculosaumbonifera (Schilder, 1931) •
395 61-27 Euspiraaff. venusta(Deshayes, 1864) •
395 61-35 Euspiraaff. viviparoides (Cossmann. 1888) •
398 60-21 Sigaticahantonienis (Pilkington 1804) •
403 166-22 Galeodea(Mambrinia) gallica Wrigley, 1934 •
404 164-5 Ficus(Fulguroficus) tricostatus(Deshayes, 1835) •
467 Tudiculadejaeri (Vincent& Rutot,1893) •
472 200-1 Euthriofusus(Wrigleya)aff. laubrieri (Cossmann, 1889) •
474 198-2' ClavilithesmacrospiratusGrabau.1904 • •
478 205-3 Volutocorbiselevata(J. deC.Sowerby, 1840) •
481 205-11 Athleta(Athleta)aff.depressus (Lamarck, 1802) • •
483 204-9 Eopsephaea angusta(Deshayes, 1835) •
501 203-1 Cryptochordaaff. stromboides(Hermann, 1781) • •
587 104-3 Torinia(Climacopoma) patulainfraeocaenica(Cossmann, 1880) * •
592 104-5 Architectonia (Granosolarium)aff.subgranulata (D’Orbigny, 1850) •
594 106— Omalaxis brusseliensisGlibert.1985 •
648 245-4' Ringiculaherouvalensis Morlet, 1882
••_
652 239-2 Scaphanderparisiensisd’Orbigny, 1850 • •
654 241-6 Cylichnaaff.cylindroides(Deshayes, 1824)
_•
654 241 -9 Cylichna concors(Deshayes, 1862) •
657 242-- Mnestiaflandrica Glibert,1985 •
754 1-18 Pseudantalis aff. ~s (Deshayes, 1861) •
762 3-5 Dischidesaff. brevis(Deshayes,1861) •
CEPHALOPODA
1056 Angulithessp. • •
•d=de soortis ookalsdoubletaangetroffen
Fam.nr Le Benard & Pacaud
Iconografie
Cossmann
8 Pissarro Laagnummer (Steurbaut,1987) 22 21b 21a BIVALVIA(vervolg)
1023 20-19 Caestocorbulaof.regulbiensis (Morris,1854) •
1031 17-3 Panopeaof. vaudiniDeshayes,1857 • •
1038 5- Teredo sp. •
1047 26-1 Naeroporomyaargentea(Lamarck, 1806) •
1049 21-jun TLeiomyacancellata (Lamarck. 1806) •
1052 1- Clavagellasp. •
GASTROPODA
110 142-15 Bittium(Semibittiumaff.philippardi (Watelet, 1851) •
158 125-9 Hausfatorsolanderi(Mayer, 1877) • • •
158 125-18 Haustator aff.interpositus(Deshayes, 1861) •
174 144-2 Cerithiellaaff. clavusaccedens(Deshayes, 1864) •
194 52-28 Amaea(Acrilla) lamberti(Deshayes. 1861) •
227 49-20 Ophanioarachnicolaaff. nitiduspupoides (Cossmann, 1888) •
322 156-B Rimella fissurella aff. cuisiensisGilbert, 1963 • •
328 157-16 Tibia(Eotibia)aff.wrigleyi Gilbert,1963 •
353 69- Xenophorasp. •
353 69-5 Xenophoraaff.nummulitiferaDeshayes, 1863 •
364 161- Megalocypraeatuberculosa umbonifera(Schilder, 1931) •
395 61-27 Euspiraaff. venusta(Deshayes, 1864) •
395 61-35 Euspiraaff. viviparoides (Cossmann. 1888) •
398 60-21 Sigaticahantonienis (Pilkington 1804) •
403 166-22 Galeodea(Mambrinia) gallica Wrigley, 1934 •
404 164-5 Ficus(Fuiguroficus) tricoslatus(Deshayes, 1835) •
467 Tudiculadejaeri (Vincent& Rutot,1893) •
472 200-1 Euthriofusus(Wrigleya)aff.laubrieri(Cossmann, 1889) •
474 198-2' Clavilithesmacrospiratus Grabau,1904 • •
478 205-3 Volutocorbiselevata(J. deC.Sowerby, 1840) •
481 205-11 Athleta(Athleta)aff.depresses (Lamarck, 1802) • •
483 204-9 Eopsephaea angusta (Deshayes, 1835) •
501 203-1 Cryptochordaaff.stromboides(Hermann, 1781) • •
587 104-3 Torinia(Climacopoma) patulainfraeocaenica (Cossmann,1880) • •
592 104-5 Architectonia (Granosolarium)aff.subgranulata (D’Orbigny, 1850) •
594 106- OmalaxisbrusseliensisGilbert, 1985 •
648 245-4' Ringiculaherouvalensis Morlet, 1882 • •
652 239-2 Scaphander parisiensis d’Orbigny,1850 • •
654 241-6 Cylichnaaff.cytindroides (Deshayes, 1824) •
654 241-9 Cylichna concors(Deshayes, 1862) •
657 242-- Mnestia flandricaGlibart,1985 •
754 1-18 Pseudantaiis aff. ~s (Deshayes, 1851) •
762 3-5 Dischides aff.brews (Deshayes. 1861) •
CEPHALOPODA
1056 Angulithessp. • •
