s &..o 1 2ooo
H O O F D E N
&Z I N N E N
Een onderonsje over
omroepbijdragen
Als het aan Gerrit Zalm en Willem Vermeend ligt, zo krijgje soms de indruk, wordt binnenkort ook het denken zelf'gefiscaliseerd'. Wat is fiscaliseren? Dat is het uit de cen-trale belastingruifbetalen van her-kenbare diensten waarvoor de burgers nu nog afzonderlijk via di-recte heffingen betalen. Een voor-beeld daarvan waren de omroep-bijdragen. Was de omroep tot
1940 een particuliere aangelegen-heid, waaraan de burgers bijdroe-gen via de contributie aan hun om-roeporganisatie, na 1945 int de overheid bij elk huishouden 'luis-tergeld'.
Dat is sinds 1 januari 2ooo niet meer zo. In het regeerakkoord stond een voetnoot dat 'onder-zocht zou worden of de omroep-bijdragen konden worden gefisca-liseerd'. De opbrengst van de op-heffing van de Dienst Omroepbij-dragen(dienogmaarnet,in 1997, een zelfstandig bestuursorgaan was geworden) zou ten goede komen aan de jeugdzorg.
Typisch zo'n onderonsje zoals dat achter gesloten deuren bij re-geerakkoorden wordt bedisseld. Er wordt nog zestig miljoen ge-zocht voor de jeugdzorg. Finan-cieel deskundige van de Tweede Kamerfractie Rick van der Ploeg suggereert dat met opheffing van de DOB zoveel verdiend zou kun-nen worden. Omroep-woord-voerster in de T weede Kamer Marjet van Zuijlen verzet zich niet, de v v o wil het allang en o6 6 heeft het onverhoeds in het ver-kiezingsprogramma gezet: hupsa-kee, in het regeerakkoord.
Rick van der Ploeg mag het later zelf als staatssecretaris uit-voeren, hoewel zijn voorganger Nuis nog aan de Kamer had mee-gedeeld dat 'niet is gebleken dat het fiscaliseren van de omroepbij-dragen uit een oogpunt van doel-matigheid of kostenbeheersing voordelen zou opleveren'. Eind augustus 1999 wordt het wets-voorstel ingediend. Weliswaar speelt tegelijkertijd in de Tweede Kamer de zogenoemde Conces-siewet, waarin wezenlijke wijzi-gingen van het publieke omroep-bestel worden voorgesteld ( een voorstel dat de VARA in
overwe-ging geeft vaandelvlucht te plegen richting SBS).
Je zou denken, behandel dat samen. Maar dit kan niet wachten. Waarom? Omdat Zalm net dit jaar
1400 miljoen uit de inkomstenbe-lasting wil halen zonder deze te verhogen met 1, 1 procent. Toeval-lig wordt namelijk die r B met 1 , 2
procent verlaagd wegens invoe-ring van de ecotaks (belasting op energiegebruik). Zo merkt nie-mand dat de omroep voortaan uit de rijksmiddelen wordt betaald.
Deze belastingverhoging wordt vastgelegd in het Belastingplan 2ooo. Als het wetsvoorstel eind november de Eerste Kamer be-reikt is dat plan al aanvaard. Ver -werpt de senaat de afschaffmg van de omroepbijdragen, dan moet de burger in 2ooo dus twee keer die
1400 miljoen betalen - een keer rechtstreeks en een keer via de IB. Heeft het dan nog zin om het seri-eus te behandelen? Ja, zegt de se-naat, wij Iaten ons niet voor het blok zetten (al speelde die dwang-positie natuurlijk wel een rol toen de senaat er op 2 1 december over beraadslaagde en besliste).
Dan is nog steeds niet duidelijk welke de inkomenseffecten zijn van het voorstel. Tot 2ooo betaal-den 6,8 miljoen huishoubetaal-dens, als-mede bedrijven en instellingen, omroepbijdragen, inclusief de op-centen van gemeente en provin -cie. Als de eerste schijf van de in-komstenbelastingmet 1,1 procent wordt verhoogd, gaan aile Is-be-talers individueel betalen, soms meervoudig per huisgezin. En die huisgezinnen kunnen tot de laagst -betaalden behoren. Dragen de sterkste schouders dan wel de zwaarste lasten? De PvdA-fractie in de Tweede Kamer is daarvan uitgegaan, maar desgevraagd ont-kent minister Zalm in alle toon -aarden dat er sprake was van een nivellerend effect. Doet hij dat omdat de vvo dit effect niet wil, of omdat dit effect inderdaad ge-ring is? Dat had het 'onderzoek' moeten uitwijzen waartoe de voetnoot in het regeerakkoord had besloten. Maar dat is nooit uit-gevoerd.
Een weiniB stichtelijke uitruil Een principiele discussie over de vraag waarom een halve eeuw lang, naar voorbeeld van de BBC, omroepbijdragen zijn geheven, en dit in de meeste West-Europese staten nog steeds welbewust het geval is, werd al met al niet ge-voerd. De eerste reden voor het wetsvoorstel was de doelmatig-heidswinst die opheffing van de o o B met zich mee zou brengen (de opbrengst naar de jeugdzorg, een weinig stichtelijke uitruil tus-sen onvergelijkbare waarden). Die winst zal nog lang op zich Iaten wachten.
De tweede reden was dat vol-gens de regering betaling uit
col-s &.o ' 2ooo
HOOFDEN
&
ZINNEN
lectieve lasten beter is dan uit doelheffingen. Nu is dat in zijn al-gemeenheid een stelling, waar grondiger over gesproken zou moeten worden dan aan de hand van zo'n wetsvoorstel. Het voor-deel van doelheffingen is dat voor de burger de relatie tussen zijn betaling en de geleverde over-heidsdienst zichtbaar blijft. Zo heb ik het steeds jammer gevonden dat de AOw-prernie is opgegaan in de loonheffmg. Als er een prernie is die men graag wil betalen, dan is het er een die voor oma is.
De regering stelt dat fiscalise-ring gewenst is omdat vrijwel alle
Nederlanders kunnen kijken en
luisteren, omroep een collectief goed is geworden, en zo'n doel-heffing dan niet meer doelmatig is. Maar hoe is het dan met het
abonnement op kabel en telefoon
en het vastrecht bij gas en elektra? Het antwoord is dat deze zaken onlangs zijn geprivatiseerd. Maar dan blijven zij toch zaken van pu-bliek( e) nut en noodzaak?
Zo was er meer op het wets-voorstel aan te merken; onder meer de zwakke positie waarin ge-meentelijke en provinciale pu-blieke omroepen terecht komen, nu zij geen opcenten meer kunnen
heffen op de omroepbijdragen. Uiteindelijk heeft de senaat het
voorstel met 39-30 aanvaard
(tegen stemden CDA, RPF/GPV,
SGP, vier !eden van de
PvdA-fractie, en een van Groen
Links). Onder druk van de
kri-tische standpunten van de
frac-ties van CDA, PvdA en o66 is er
scherp gedebatteerd, waardoor de !eden van de senaat weloverwo-gen konden stemmen. Oat hoort ookzo.
ERIK JURGENS
Lid van de Eerste Kamer voor de Partij van de Arbeid
