Marktplaats voor voedselreststromen
Een adviesrapport voor het succesvol opzetten van een online
business to business marktplaats voor voedselreststromen
SASCHA ENGELSMA
500783932
FIJKE TIMMER
500733296
Hogeschool van Amsterdam
Bacheloropleiding Voeding en Diëtetiek
2019241
7 juni 2019
Versie 11
Titelpagina
Titel
Marktplaats voor voedselreststromen
Projectnummer
2019241
Auteurs
Sascha Engelsma sascha.engelsma@gmail.com Fijke Timmer fijke.timmer@hotmail.com
Afstudeerbedrijf
Second Love Food
Praktijkbegeleider
Dirk Koolen
Docentbegeleider
2
Voorwoord
Voor u ligt ons afstudeeronderzoek van de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Dirk Koolen, eigenaar van het bedrijf Second Love Food. In een periode van twintig weken, van februari 2019 tot en met juni 2019, hebben wij onderzocht wat de kansen en mogelijkheden zijn voor Second Love Food om een succesvolle online business to business marktplaats voor voedselreststromen in de metropoolregio Amsterdam op te zetten. De uitkomsten van het onderzoek zijn verwerkt in een adviesrapport voor Second Love Food. Het onderzoek heeft ons op verschillende plekken gebracht. Zo hebben wij bij verschillende Amsterdamse bedrijven een kijkje mogen nemen en zijn wij afgereisd naar Veghel. Wij willen dan ook graag alle bedrijven en personen die aan ons onderzoek hebben deelgenomen bedanken voor hun tijd en gastvrijheid. Zonder hen was dit onderzoek niet tot stand gekomen. Ook willen wij onze praktijkbegeleider, Dirk Koolen, bedanken voor de fijne samenwerking, begeleiding en de mogelijkheid om dit onderzoek voor Second Love Food uit te voeren. We hebben veel geleerd en een kijkje mogen nemen in een interessant werkveld. Tot slot willen wij onze docentbegeleider Toni Mazel bedanken voor haar tijd, begeleiding en feedback. Ook onze begeleiders hebben ervoor gezorgd dat het onderzoek tot dit eindresultaat is gekomen.
Er is met veel plezier gewerkt aan dit onderzoek en we kijken terug op een leerzame afstudeerperiode.
Wij wensen u veel leesplezier. Sascha Engelsma en Fijke Timmer. 7 juni 2019, Amsterdam.
3
Samenvatting
Achtergrond
Wereldwijd wordt een derde van al het voedsel verspild. Dit komt neer op 1,3 miljard ton voedsel per jaar. Er wordt gesproken van voedselverspilling wanneer voedsel dat geproduceerd is voor menselijke consumptie hier niet voor wordt gebruikt. Second Love Food wil door middel van het opzetten van een marktplaats voor voedselreststromen de voedselverspilling in de metropoolregio Amsterdam terugdringen.
Doel
Het doel van het onderzoek is achterhalen wat de kansen en mogelijkheden zijn van Second Love Food om een succesvolle online business to business marktplaats voor voedselreststromen in de metropoolregio Amsterdam op te zetten.
Methode
Het onderzoek is kwalitatief van aard. Het bevat literatuuronderzoek om de trends en ontwikkelingen op het gebied van voedselverspilling in kaart te brengen. Door middel van het afnemen van diepte-interviews zijn de meningen van potentiële afnemers en aanbieders en van de experts achterhaald. Ook is er een trend-, omgevings- en concurrentieanalyse uitgevoerd en een SWOT-analyse opgesteld.
Resultaten
Uit het literatuuronderzoek blijkt dat er verschillende trends zijn waar Second Love Food op kan inspelen. Zo wordt duurzaamheid een steeds populairder begrip, wordt de technologie beter en makkelijker te gebruiken en wordt voedselverspilling erkend als groot probleem. Het terugdringen van voedselverspilling wordt dan ook door de potentiële afnemers en aanbieders als voornaamste reden genoemd om gebruik te maken van de markplaats. Echter hebben zij vaak zelf al manieren om van hun reststromen af te komen of producten in te kopen. Uit de concurrentieanalyse blijkt dat Second Love Food twee grote concurrenten heeft, maar zich kan onderscheiden door goede logistiek en storytelling.
Conclusie
Second Love Food heeft meerdere mogelijkheden voor het opzetten van de marktplaats. Ten eerste door in te spelen op de trends en ontwikkelingen. Daarnaast door een actieve rol aan te nemen binnen de marktplaats door middel van het koppelen van afnemers en aanbieders, te zorgen voor persoonlijk contact en goede storytelling. Tot slot door te zoeken naar een goede investeerder. Door de aanbevelingen uit het adviesrapport toe te passen, zal Second Love Food een succesvolle marktplaats voor voedselreststromen kunnen opzetten.
4
Inhoudsopgave
Titelpagina ... 1 Voorwoord ... 2 Samenvatting ... 3 Hoofdstuk 1: Inleiding ... 6 1.1 Aanleiding ... 6 1.2 Opdrachtomschrijving ... 7 1.3 Onderzoeksvragen ... 8 1.3.1 Hoofdvraag ... 8 1.3.2 Deelvragen ... 8 1.4 Doel ... 8 1.5 Leeswijzer ... 8Hoofdstuk 2: Materialen en methoden ... 9
2.1 Onderzoekopzet ... 9 2.1.1 Literatuuronderzoek ... 9 2.1.2 Diepte-interviews ... 9 2.1.3 Omgevingsanalyse ... 11 2.1.4 Concurrentieanalyse ... 11 Hoofdstuk 3: Resultaten ... 12 3.1 Trends en ontwikkelingen ... 12
3.2 Potentiële afnemers en aanbieders en hun beweegredenen ... 13
3.2.1 Potentiële afnemers en aanbieders ... 14
3.2.2 Beweegredenen van de potentiële afnemers en aanbieders ... 14
3.3 Concurrentie en onderscheidend vermogen ... 16
3.3.1 Concurrenten ... 16
3.3.2 Onderscheidende vermogen van Second Love Food ... 16
3.4 Financieringsmogelijkheden ... 18
Hoofdstuk 4: Discussie ... 20
4.1 Belangrijkste resultaten en verwachtingen ... 20
4.2 Sterke en zwakke kanten van het onderzoek ... 21
Hoofdstuk 5: Conclusie ... 22
Hoofdstuk 6: Aanbevelingen ... 23
6.1 Praktische adviezen ... 23
6.2 Vervolgonderzoek ... 24
5
Bijlage I: Ladder van Moerman... 29
Bijlage II: Trendanalyse... 30
Bijlage III Omgevingsanalyse ... 32
Bijlage IV Toelichting experts ... 39
Bijlage V Concurrentieanalyse ... 40
Bijlage VI SWOT-analyse ... 43
Bijlage VII Diepte-interviews ... 45
De Regenboog Groep ... 45
Potverdorie! ... 51
The Food Lab ... 58
Ekodis ... 62 Kwekerij Osdorp ... 67 De Stadsgroenteboer ... 74 Looye Kwekers ... 81 Vroegop-Windig ... 85 Eric Habraken ... 89 Huibert de Leede ... 94 Rogier Dop ... 96
6
Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Aanleiding
De voedselketen brengt negatieve effecten met zich mee. Eén daarvan is voedselverspilling. Uit onderzoek van de Food and Agriculture Organization (FAO) blijkt dat wereldwijd een derde van al het voedsel wordt verspild (1). Dat komt neer op 1,3 miljard ton voedsel per jaar (2). De marktwaarde van dit verlies is 700 tot 800 miljard euro (3). Er wordt gesproken van voedselverspilling wanneer voedsel dat geproduceerd is voor menselijke consumptie hier niet voor wordt gebruikt (4). Er wordt onderscheid gemaakt tussen vermijdbare en onvermijdbare voedselverspilling. Onder vermijdbare voedselverspilling wordt verspilling van de nog eetbare delen van voedsel verstaan (5). Voorbeelden van vermijdbare voedselverspilling zijn onder andere het weggooien van producten die wat betreft kleur, vorm en/of grootte afwijken van hetgeen dat als optimaal wordt beschouwd. Ook producten die bijna de houdbaarheidsdatum hebben bereikt belanden in de prullenbak en worden er grote hoeveelheden gezond en nog eetbaar voedsel weggegooid. In de productieketen wordt vermijdbare voedselverspilling ook wel aangeduid met de term reststromen. Dit zijn dan voedselverliezen die ontstaan tijdens de oogst, de opslag, het verpakken en het transport van voedsel. Onderliggende oorzaken van het ontstaan van deze reststromen zijn gebrekkige infrastructuur en wisselende prijsmechanismes. Zo kan het zijn dat er nog voor de oogst problemen ontstaan of de geoogste producten tijdens het transport beschadigen, waardoor deze niet meer geschikt zijn voor de verkoop (6). Onvermijdbare voedselverspilling is verlies in de voedselketen en bij huishoudens. Het gaat dan om bijvoorbeeld schillen, stronken, koffiedik en eierschalen (7).
Naast het feit dat voedselverspilling zonde is en veel geld kost, brengt het ook negatieve milieueffecten met zich mee. Voor de productie van voedsel worden verschillende bronnen aangesproken. Om voedsel te kunnen produceren zijn grondstoffen nodig en wordt er bij het proces veel water gebruikt en CO2 uitgestoten. Voor de teelt, verpakking, koeling en het transport van voedsel is energie nodig. Dit maakt dat de productie van voedsel een grote impact heeft op het milieu. Door voedsel te verspillen belasten we onnodig het milieu (2).
Met de jaarlijkse wereldwijde verspilling van 1,3 miljard ton voedsel verspillen we ook (8): • 3,3 miljard ton broeikasgassen;
• 2,9 miljard gigajoule energie; • 250 miljard ton water; • 1,4 miljard hectare land.
Om de wereldwijde voedselverspilling terug te dringen, hebben de Verenigde Naties in 2016 Sustainable Development Goals (SDGs) opgesteld. Met deze zeventien doelen wordt gestreefd naar een betere en duurzamere toekomst. Het twaalfde doel slaat op voedselverspilling en heeft als subdoel het halveren van de voedselverspilling in 2030 (9). Om de SDGs te behalen, zijn er op kleinere schaal initiatieven opgezet om de verspilling te verminderen (10).
In Nederland wordt per jaar 337 kilogram vast voedsel per capita gekocht. Hiervan is 316 kilogram eetbaar, omdat de overige 21 kilogram onder onvermijdbaar voedselverlies valt. Per jaar wordt 13% van het eetbare voedsel wordt verspild. In 2015 verspilde de gemiddelde Nederlander 105 tot 145 kilogram voedsel. In zijn totaliteit werd er in dat jaar 1.781 tot 2.466 kiloton voedsel verspild. Uit cijfers van het CBS blijkt dat we in Nederland omstreeks 30 miljard euro aan voedsel per jaar uitgeven (7). Daarvan verdwijnt 5 miljard euro, letterlijk, in de prullenbak (11). Uit onderzoek blijkt dat consumenten de grootste verspillers zijn: ruim 30% van de totale voedselverspilling is afkomstig van hen (12). De oorzaken van voedselverspilling lopen uiteen. Het Voedingscentrum beschrijft dat gebrek aan kennis over onder andere de houdbaarheidsdata een belangrijke oorzaak van voedselverspilling is
7 (13). Verder verspillen consumenten voedsel doordat zij te veel inkopen, te grote maaltijden bereiden en voedsel op de verkeerde manier bewaren (14). Het probleem van te veel voedsel kopen ligt bij de supermarkten. Aanbiedingen, acties en voordeelverpakkingen verleiden de consument om meer te kopen dat zij nodig heeft (15). Ook in supermarkten wordt voedsel verspild. Dat komt vooral door acties en promoties, vooraf bepaalde porties bij kant-en-klaarmaaltijden en voorverpakte producten in bijvoorbeeld potten en blikken. Daarnaast wilden supermarkten langere tijd geen producten in de schappen leggen met afwijkende uiterlijke kenmerken. Deze producten waren bestemd voor de prullenbak. Daar komt steeds meer verandering in met onder andere de Buitenbeentjes van Albert Heijn (16).
Ook Nederland heeft zich aangesloten bij de SDGs en doet haar best om de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen te behalen. Daarvoor blijven campagnes en initiatieven niet achter. Zo is de campagne ‘17 doelen die je deelt’ opgezet met als doel om iedereen in Nederland bekend te maken met de SDGs (17). Daarnaast schieten bedrijven, initiatieven en stichtingen als paddenstoelen uit de grond. Zo ook de stichting Samen Tegen Voedselverspilling, waar verschillende bedrijven bij zijn aangesloten. Het is haar ambitie om Nederland één van de eerste landen te laten zijn die voedselverspilling weet te halveren. In de Taskforce Circular Economy in Food worden hiervoor vier actielijnen beschreven. In één daarvan wordt onder andere het concept van een marktplaats voor voedselreststromen beschreven (18).
1.2 Opdrachtomschrijving
De opdrachtgever van dit onderzoek is Dirk Koolen, eigenaar van het bedrijf Second Love Food. Deze organisatie is bezig om projecten van de grond te krijgen die bijdragen aan een beter milieu voor mens en dier. De focus ligt hierbij op het hergebruiken van voedsel en het ombuigen van een lineaire voedselketen naar een circulaire. Dit houdt in dat er wordt gezocht naar verschillende mogelijkheden om voedselreststromen opnieuw, zo hoog mogelijk, te verwaarden. De restromen worden daardoor niet verspild, maar gaan terug naar de oorspronkelijke functie, namelijk voeding. Dit maakt de keten circulair. Het nieuwe businessmodel wat hierbij hoort, wordt circulaire economie genoemd. Second Love Food vervult de rol van ketenregisseur en aanjager van innovatie. Dit kan variëren van advisering, strategisch advies of begeleiding (11).
De missie van Second Love Food is dat iedereen de waarde van reststromen optimaal kan benutten. Hiermee focust zij zich op de preventie van voedselverspilling, de hoogste lat in de Ladder van Moerman (zie bijlage I). Dit is een hulpmiddel voor bedrijven dat laat zien hoe je efficiënt kan omgaan met reststromen vanuit een ethische norm en helpt bedrijven bij Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Het laat in verschillende stappen zien hoe een bedrijf voedselverspilling kan aanpakken (10).
Koolen heeft op meerdere niveaus een rol gespeeld in verduurzaming van bedrijven. Zo heeft hij geholpen met het opzetten van Instock en is hij nu eigenaar van een stadsboerderij waar varkens leven van de reststromen uit Amsterdam (11). Als volgend project wil hij een marktplaats voor voedselreststromen in de metropoolregio Amsterdam opzetten om zo de voedselketen te verduurzamen. Tijdens het onderzoek heeft Second Love Food een pilot van de marktplaats uitgevoerd. In deze vier weken durende pilot werden de reststromen opgehaald en afgeleverd door Koolen. De al bestaande varianten zijn concepten waarbij bedrijven hun reststroom aanbieden zodat een consument deze tegen een lage prijs kan afnemen. Met dit onderzoek wordt onderzocht wat de kansen en mogelijkheden zijn om deze reststroom te verkopen aan bedrijven.
8
1.3 Onderzoeksvragen
1.3.1 Hoofdvraag
Wat zijn de kansen en mogelijkheden voor Second Love Food om een succesvolle online business to business marktplaats voor voedselreststromen voor zowel aanbieders als afnemers op te zetten om de voedselketen in de regio Amsterdam te verduurzamen?
1.3.2 Deelvragen
Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden zijn de volgende deelvragen opgesteld:
1. Wat zijn de trends en ontwikkelingen op het gebied van voedselverspilling en circulaire voedselketens en hoe kan Second Love Food hierop inspelen?
2. Wie zijn de potentiële afnemers en aanbieders van reststromen in de regio Amsterdam en wat zijn hun beweegredenen om wel of geen gebruik te maken van de markplaats?
3. Wie zijn de concurrenten van Second Love Food en wat is haar onderscheidende vermogen 4. Wat zijn de financieringsmogelijkheden van de marktplaats in de ogen van experts en
mogelijke aanbieders en afnemers?
1.4 Doel
Aan het einde van de afstudeerperiode wordt een adviesrapport aan Second Love Food geleverd. Hierin staat beschreven wat haar kansen en mogelijkheden zijn om een succesvolle online business to business marktplaats voor reststromen in de regio Amsterdam op te zetten.
Dit onderzoek kent twee eindproducten, namelijk de scriptie en het adviesrapport.
1.5 Leeswijzer
In hoofdstuk 2 worden de in dit onderzoek gebruikte materialen en methoden beschreven. Hoofdstuk 3 bevat de resultaten. Dat houdt in dat er antwoord is gegeven op elke deelvraag. In het vierde hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten toegelicht en bediscussieerd. Hoofdstuk 5 bevat de conclusie. Er wordt antwoord gegeven op de hoofdvraag. In hoofdstuk 6 worden aanbevelingen gedaan voor de organisatie en eventueel verder onderzoek. De aanbevelingen voor de organisatie vormen de basis voor het adviesrapport. De bijlagen bevatten uitwerkingen van verschillende analyses die als ondersteuning zijn gebruikt voor dit onderzoek. Zo bevat het een trend-, omgevings- en concurrentieanalyse. Ook alle diepte-interviews zijn in zijn geheel uitgeschreven en in de bijlagen te vinden.
9
Hoofdstuk 2: Materialen en methoden
2.1 Onderzoekopzet
Om de hoofdvraag te beantwoorden is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Kwalitatief onderzoek zoekt naar meningen en achterliggende overtuigingen van mensen en bestaat uit deskresearch (19). Door deze vorm van onderzoek te volgen, wordt de mening van de onderzoeksgroep (zie paragraaf 2.1.2) over het concept van een online business to business marktplaats voor voedselreststromen achterhaald. Het onderzoek bestaat uit verschillende methoden, namelijk literatuuronderzoek, diepte-interviews en een omgevings- en concurrentieanalyse. In tabel 1 geeft een samenvattend beeld van de verschillende methoden per deelvraag weer. Deze worden in dit hoofdstuk verder toegelicht.
Tabel 1: Methoden per deelvraag
Deelvraag Analyse/ Methode
1 Wat zijn de trends en ontwikkelingen op gebied van voedselverspilling en/of circulaire voedselketen en hoe kan Second Love Food hierop inspelen?
Literatuuronderzoek Expert-interviews 2 Wie zijn de potentiële afnemers en aanbieders van reststromen
in de regio Amsterdam en wat zijn hun beweegredenen om wel of niet gebruik te maken van de markplaats?
Diepte-interviews Omgevingsanalyse
3 Wie zijn de concurrenten van Second Love Food en wat is haar onderscheidende vermogen? Diepte-interviews Expert-interviews Concurrentieanalyse SWOT-analyse 4 Wat zijn de financieringsmogelijkheden van de marktplaats in
de ogen van experts en mogelijke aanbieders en afnemers?
Diepte-interviews Expert-interviews
2.1.1 Literatuuronderzoek
Om te beginnen is er literatuuronderzoek gedaan. Deze vormt de basis voor het beantwoorden van de eerste deelvraag en het maken van een trendanalyse (zie bijlage II). De betrouwbaarheid en validiteit van het literatuuronderzoek worden gewaarborgd door wetenschappelijke bronnen te gebruiken. Voor wetenschappelijke artikelen over specifieke onderwerpen is gebruik gemaakt van databanken zoals Google Scholar, Science Direct en PubMed. De volgende zoektermen of een combinatie hiervan zijn gebruikt; foodwaste, Amsterdam, voedselverspilling, reststromen, circulaire economie, sustainability, SDG.
2.1.2 Diepte-interviews
In het onderzoek zijn verschillende diepte-interviews, ook wel semigestructureerde interviews genoemd, afgenomen (zie bijlage VII). Deze zijn gebruikt om de tweede, derde en vierde deelvraag te beantwoorden. Het doel van een semigestructureerd interview is om in te gaan op de beweegredenen, motivatie, kennis en ervaring van de geïnterviewde. Het bestaat uit vooraf vastgestelde onderwerpen en van tevoren geformuleerde vragen. De volgorde staat niet vast en er is mogelijkheid om door te vragen op specifieke onderwerpen wanneer dit relevante informatie kan opleveren (20).
De diepte-interviews zijn afgenomen bij potentiële afnemers en aanbieders van de marktplaats en experts op het gebied van voedselverspilling (zie tabel 2 en bijlage VII). De bedrijven zijn allemaal bezig met voeding, maar elk op een andere manier. Zo zijn er kwekers, boeren, telers, verwerkers en verkopers. Om te zorgen voor een betrouwbaar en valide onderzoek zijn criteria voor de onderzoeksgroep opgesteld (zie onder werven). Daarnaast zijn er ook experts geworven. De interviews zijn voor beide groepen semigestructureerd, maar bestaan uit andere onderwerpen. In de interviews met de potentiële afnemers en aanbieders kwam voornamelijk aan bod wat hun mening over de
10 marktplaats is en waarom zij deze wel of niet willen gebruiken. Er is achterhaald wat hun wensen en gebruiksvoorkeuren zijn aan de marktplaats. De experts zijn geraadpleegd voor een helicopterview over de marktplaats en om een beeld te vormen over de financieringsmogelijkheden. Tevens komt hun expertise terug in het trend- en concurrentieanalyse. De onderwerpen die tijdens de interviews aan bod kwamen zijn organisatie, voedselverspilling en marktplaats. De vragen over de organisatie zijn van belang om achter de achtergrond en werking van de organisatie te komen. De vragen gericht op voedselverspilling zijn de vragen die inzicht geven in de verspilling en motieven om wel of niet deel te nemen aan de marktplaats. De vragen over de markplaats specifiek zijn onafhankelijk van de wens om wel of geen deel te nemen aan de marktplaats. Ze brengen in kaart wat de kijk is op de mogelijkheden van een succesvolle marktplaats.
Werven
Om te zorgen voor voldoende diversiteit in de onderzoeksgroep, zijn er criteria opgesteld waar de bedrijven aan moeten voldoen. Deze worden hieronder beschreven.
De potentiële aanbieders en afnemers zijn:
• Werkzaam in bedrijven met verschillende foodconcepten; • Werkzaam in zowel kleine als grote ondernemingen; • Werkzaam in verschillende delen van de regio Amsterdam;
• Verschillend in ervaring met Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
Deze criteria hebben geleid tot een reeks bedrijven die potentieel afnemer of aanbieder van de marktplaats kunnen zijn. Een overzicht hiervan staat in tabel 2.
Tabel 2: Potentiële afnemers en aanbieders van de marktplaats
Potentiële afnemers Potentiële aanbieders
The Colour Kitchen Franzen Landbouw
De Regenboog Groep Kwekerij Osdorp
Van De Straat De Stadsgroenteboer
Potverdorie! BBROOD
Foodlab Vroegop-Winding
SOIL of Amsterdam Boerderij NoordOogst
Spirit Het Groende Kader
Buurhuis Archipel MOMA
De Ceuvel Boerderij Bijlsma
De Tweede Jeugd Boerderij Hoogerlust
De Lekkere Man AGF Overtoom
Buurtbuik Ruyken
Soup en Zo Looye Kwekers
Ekodis Udea
Sapje Hoogesteger
Het werven van de potentiële aanbieders en afnemers is via Second Love Food, eigen connecties en het internet gegaan. Aan de hand van de criteria is naar bedrijven gezocht. Het eerste contact is gelegd via de mail. Indien er na een periode van één tot anderhalve week geen reactie was, zijn de bedrijven gebeld.
11
Transcriberen en coderen
De interviews zijn opgenomen middels een voicerecorder. De interviews zijn met behulp van de audio-opnames woordelijk getranscribeerd en gecodeerd in Word. Dit houdt in dat er letterlijk is beschreven wat de geïnterviewde heeft gezegd, met uitzondering van stopwoorden. Het transcript is gecodeerd met de volgende codes:
•
Trends;•
Beweegreden wel gebruik;•
Beweegreden geen gebruik;•
Concurrenten;•
Dreiging van nieuwe concurrenten;•
Financieringsmogelijkheden;•
Leveranciers;•
Afnemers;•
Eisen leveringszekerheid;•
Voorraadinformatie;•
Onderscheidend vermogen;•
Eisen marktplaats.2.1.3 Omgevingsanalyse
Met behulp van een omgevingsanalyse zijn de afnemers en aanbieders voor de marktplaats van Second Love Food in kaart gebracht (zie bijlage III). Hiervoor zijn de zes W’s van Ferrel toegepast. Dit model is geanalyseerd en uitgevoerd door middel van de diepte-interviews en deskresearch. Het geeft een inzicht in de behoeften van de afnemers en aanbieders en dient als ondersteuning voor het beantwoorden van de derde deelvraag. De output kan gebruikt worden in het adviesrapport. De zes W’s van Ferrel zijn (21):
• Wie zijn onze potentiële afnemers/aanbieders?
• Wat zullen onze potentiële afnemers/aanbieders met reststromen van de marktplaats doen? • Waar kopen onze potentiële afnemers/aanbieders op dit moment hun producten?
• Wanneer kopen onze potentiële afnemers/aanbieders op dit moment hun producten? • Waarom zullen potentiële afnemers/aanbieders reststromen via de marktplaats (ver)kopen? • Waarom niet?
2.1.4 Concurrentieanalyse
Om het onderscheidende vermogen van Second Love Food te bepalen, is een concurrentieanalyse uitgevoerd (zie bijlage V) en een SWOT-analyse opgesteld (zie bijlage VI). Dit is gedaan middels het vijfkrachtenmodel van Porter. Er is voor dit model gekozen om de concurrentie goed in kaart te brengen. Het model is ingevuld aan de hand van literatuuronderzoek en de expert-interviews. De output van de concurrentieanalyse is gebruikt als input voor de SWOT-analyse.
Het vijfkrachtenmodel bestaat uit (22):
1. Dreiging van nieuwe concurrenten: Er is onderzocht wat de toegangsdrempel is om de markt te betreden. Dit is bepalend voor de winstgevendheid van Second Love Food;
2. Huidige concurrenten: Er is onderzocht hoeveel huidige concurrenten Second Love food op dit moment heeft en hoeveel macht zij hebben;
3. Leveranciers: Er is gekeken naar het aantal leveranciers en hoeveel macht zij hebben. 4. Afnemers: Er is gekeken naar de macht van de afnemers;
5. Substituten: Er is onderzocht of er vergelijkbare concepten op de markt zijn waarvoor de marktplaats kan worden ingeruild.
Met behulp van de SWOT-analyse zijn de volgende kenmerken in kaart gebracht: sterkten, zwaktes, kansen en bedreigingen. Er is onderscheid gemaakt tussen de externe en interne omgeving. De SWOT-analyse is de verbinding tussen de onderzoeksresultaten en het adviesrapport.
12
Hoofdstuk 3: Resultaten
3.1 Trends en ontwikkelingen
Aan de hand van de DEPEST factoren is de macro- economische markt van de marktplaats in kaart gebracht. DEPEST is een afkorting van de volgende factoren: Demografisch, Economisch, Politiek-juridisch, Ecologisch, Sociaal en Technologisch. De volledige trendanalyse staat beschreven in bijlage II.
Voedselverspilling verminderen
In 2015 verspilde de gemiddelde Nederlander 105 tot 145 kilogram voedsel. In zijn totaliteit werd er in dat jaar 1.781 tot 2.466 kiloton voedsel verspild. Uit cijfers van het CBS blijkt dat we in Nederland omstreeks 30 miljard euro aan voedsel per jaar uitgeven (7). Daarvan verdwijnt 5 miljard euro, letterlijk, in de prullenbak (11).
Een ontwikkeling die op dit moment te zien is, is dat er veel stichtingen, organisaties en bewegingen ontstaan die voedselverspilling willen verminderen. De basis hiervan is gelegd in 2015 toen door de Verenigde Naties The Sustainable Development Goals werden opgesteld. De Nederlandse overheid heeft zich hierbij aangesloten. In maart 2018 heeft het kabinet 7 miljoen euro vrijgemaakt om de ambities waar te maken. Het geld wordt geïnvesteerd in innovatie, onderzoek, monitoring en voorlichting (23).
Een van de stichtingen die is ontstaan is Samen Tegen Voedselverspilling, een stichting die gesubsidieerd wordt door de overheid. Bedrijven met een concept tegen voedselverspilling kunnen zich hierbij aansluiten en krijgen geld om hun idee verder te ontwikkelen en uit te voeren. De stichting volgt de agenda van TaskForce Circular Economy in Food. Deze is opgericht in 2017 en bestaat uit high-level vertegenwoordigers van bedrijven vanuit de gehele voedselketen en toeleverende industrie, opererend vanuit hun vestiging in Nederland. Zij worden versterkt door vertegenwoordigers vanuit de overheid, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen (24).
Het beschikbaar stellen van subsidies en het aansluiten van de overheid bij de SDGs laten zien dat het probleem voedselverspilling wordt erkend en dat hier maatregelen voor worden genomen. Dit is van belang voor Second Love Food, omdat het haar kan helpen bij het opzetten van de marktplaats. De overheid kan het door middel van wet- en regelgeving lastiger maken voor bedrijven om voedsel weg te gooien. Zo zullen zij eerder gaan deelnemen aan de marktplaats. Andere organisaties en stichtingen die worden opgericht kan Second Love Food gebruiken om haar netwerk uit te breiden, ideeën uit te wisselen en samenwerkingen aan te gaan.
Circulaire economie
De transitie om een lineaire keten om te zetten tot circulaire keten is een trend die in verschillende sectoren terugkomt. Bij een circulaire economie gaat het om optimaal hergebruiken van grondstoffen. Het Plan Bureau Leefomgeving (PBL) stelt drie voorwaarden voor een circulair voedselsysteem (23):
1. Hulpbronnen en grondstoffen optimaal gebruiken en beheren; 2. Optimaal gebruik van voedsel;
3. Optimaal gebruik van reststromen.
Bij een circulaire economie hoort een nieuw verdienmodel. Een product kan vaker gebruikt worden en dus kan er meerdere keren waarde aan worden gegeven. Dit gaat met kosten en opbrengsten die op een manier evenredig verdeeld moeten worden tussen alle kringlooppartners. Vaak betekent dit dat er twee verdienmodellen moeten worden gemaakt. Eén op het niveau van de individuele ketenpartner en één op dat van de kringloop (25). Er zijn meerdere bedrijven die goed op deze trend hebben ingespeeld en van circulaire voedselketens hun core business maken. Bijvoorbeeld door overgebleven
13 voedsel te gebruiken als diervoeding of te verwerken tot een nieuw product. Een goed voorbeeld is het bedrijf GRO. Zij telen oesterzwammen van koffiedik waarvan vervolgens producten zoals bitterballen en chips van wordt gemaakt (26).
Dat er steeds meer bedrijven overgaan op een circulaire economie is in het voordeel van Second Love Food. Door deel te nemen aan de marktplaats kunnen bedrijven die hun producten aanbieden er nog een keer waarde aan toekennen en wordt er minder voedsel verspild. Dit zijn eisen van een circulair voedselsysteem.
Duurzaamheid
Duurzaamheid is bij de consument de laatste jaren een steeds bekender en belangrijker begrip geworden. Dit blijkt onder andere uit de uitgaven van consumenten aan duurzame producten. Uit de Monitor Duurzaam Voedsel van Wageningen University & Research blijkt dat de bestedingen aan duurzame producten in Nederland elk jaar weer groeien. Zo werd er in 2014 in Nederland 2.614 miljoen euro aan duurzame producten besteed (27). In 2017 was dat al 4.530 miljoen euro (28). Een ruime meerderheid (56%) van de consumenten vindt het belangrijk dat een bedrijf hen helpt bij het maken van een duurzame of bewuste keuze, zo blijkt uit Dossier Duurzaam, een onderzoek van GFK en B-open. Dit geldt vooral voor bedrijven in de sectoren energie en eten en drinken. De meeste bedrijven zijn onder de radar bezig met duurzaamheid, omdat ze denken dat de consument hier geen interesse in heeft (29). Wanneer bedrijven hier wel mee bezig zijn, blijkt dat dit een positief effect heeft op de verkoopcijfers. Dit is gebleken uit een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en data-analysebureau MLcompany. Het onderzoek toonde aan dat de loyaliteit van klanten 7% hoger ligt bij bedrijven die aan MVO doen (30).
Voor Second Love Food betekent dit dat bedrijven sneller willen deelnemen aan de marktplaats, omdat zij daarmee hun imago kunnen verbeteren. Deelnemen aan de marktplaats kan worden ingezet als een marketingtool om de brand love van klanten te vergroten. Ook uit de interviews blijkt dat dit een belangrijk motief is om deel te nemen aan de marktplaats. Zowel de aanbieders als afnemers willen voedselverspilling verminderen en zeggen dit dan ook gelijk te willen communiceren naar hun klanten.
Technologie
Tot slot is er de technologie die veel invloed kan hebben op de marktplaats. Tot op heden zijn er bedrijven Second Love Food voor geweest met het opzetten van een online platform om hun voedselreststromen te verkopen. Dit zijn vaak producten uit supermarkten of gerechten uit restaurants die consumenten tegen een lage prijs kunnen afnemen. De meest bekende applicatie is op dit moment Too Good To Go. Andere voorbeelden van een online marktplaats zijn Afgeprijsd en Get Chef's. Deze worden verder toegelicht in bijlage V.
Technologie is van belang voor Second Love Food. De marktplaats zal online gelanceerd worden. Dit kan in de vorm van een website of applicatie zijn. Hier komt vraag en aanbod samen en worden alle gegevens vrijgegeven en verzameld die uiteindelijk voor de uitwisseling van de reststroom zorgen. De technologische ontwikkelingen kunnen ook voor het logistieke gedeelte van de marktplaats dienen. Het duurzame karakter van het bedrijf kan worden doorgetrokken door de opkomst van elektrische auto’s en busjes die de reststromen door de stad kunnen vervoeren.
3.2 Potentiële afnemers en aanbieders en hun beweegredenen
In deze paragraaf worden de potentiële afnemers en aanbieders van de marktplaats benoemd. Daarnaast worden hun beweegredenen om wel of geen gebruik te maken van de marktplaats beschreven.
14
3.2.1 Potentiële afnemers en aanbieders
De potentiële afnemers en aanbieders van de marktplaats zijn bepaald aan de hand van de criteria van de diepte-interviews (zie hoofdstuk 2.3.2). Een overzicht van alle potentiële afnemers en aanbieders staat in tabel 1. Met behulp van de omgevingsanalyse zijn zij in kaart gebracht (zie bijlage III).
Geïnterviewde potentiële afnemers en aanbieders en experts
Tabel 3 geeft een overzicht van de bij dit onderzoek betrokken bedrijven en de geïnterviewde personen weer. In de omgevingsanalyse in bijlage III worden deze bedrijven verder toegelicht. Naast de potentiële afnemers en aanbieders zijn er ook experts uit het werkveld geraadpleegd. Dat zijn personen die ervaring hebben met het opzetten van een bedrijf en kennis hebben van het verminderen van voedselverspilling. De experts zijn Eric Habraken, Huibert de Leede en Rogier Dop. Zij worden in bijlage IV verder toegelicht.
Tabel 3: Geïnterviewde potentiële afnemers en aanbieders
Geïnterviewde potentiële afnemers Geïnterviewde potentiële aanbieders
Bedrijf Interview met Potentiële aanbieders Interview met
De Regenboog Groep Janneke de Loo Kwekerij Osdorp Andre Bouma Potverdorie! Charlotte Heine De Stadsgroenteboer Milo Buur
Foodlab Lars Vierbergen Vroegop Windig Mark Geven
Ekodis Maarten van Riel Looye Kwekers Ron van der Lugt
3.2.2 Beweegredenen van de potentiële afnemers en aanbieders
In deze paragraaf worden de beweegredenen om wel of geen gebruik van de marktplaats te maken beschreven. Dit zijn de redenen die het vaakst genoemd werden door de geïnterviewde bedrijven.
Beweegredenen om wel gebruik te maken van de marktplaats
Potentiële afnemers
De potentiële afnemers vinden de marktplaats een goed initiatief en vinden het belangrijk dat voedselverspilling wordt verminderd. Dit noemen de afnemers dan ook als de belangrijkste reden om gebruik te maken van de marktplaats. Een bijkomend voordeel van het verminderen van voedselverspilling door reststromen via de marktplaats te kopen, is dat de afnemers dit als unique
selling point kunnen gebruiken.
Eén van de voordelen van de marktplaats is dat reststromen goedkoper zullen worden aangeboden, waardoor het voor bedrijven met een kleiner budget aantrekkelijker wordt om af te nemen. Een voorbeeld van zo’n bedrijf is De Regenboog Groep, wiens bestaansrecht niets te maken heeft met het verminderen van voedselverspilling. De hoofdreden om gebruik te maken van de marktplaats is voor hen dan ook het verkrijgen van grote hoeveelheden producten op een zo goedkoop mogelijke manier. Dit soort afnemers van de marktplaats vinden het logisch dat de reststromen voor een lage prijs kunnen worden afgenomen. De Loo haalt aan: “In wat je betaalt moet het duidelijk zijn dat het een
reststroom is, ik vind anders dat je het degene die de reststroom produceert wel iets te makkelijk maakt.” Voor bedrijven die zich meer op de commerciële kant en het verhaal van voedselverspilling
verminderen richten, zal de prijs van de reststromen geen invloed hebben op het wel of niet afnemen ervan. Potverdorie! is een voorbeeld van zo’n bedrijf. Voor hen is het belangrijk dat zij alleen met reststromen werken om bij te dragen aan het terugdringen van voedselverspilling. Heine zou de marktplaats dan ook niet willen gebruiken voor de goedkope producten, maar puur om het feit dat het reststromen zijn. Voor haar is het dan ook belangrijk dat telers een eerlijke en goede prijs krijgen voor
15 hun reststromen. Voor commerciële bedrijven is de voornaamste reden voor het gebruik van de marktplaats het goede initiatief en het verhaal erachter.
Verder vinden de geïnterviewde potentiële afnemers het belangrijk dat de producten kwalitatief goed zijn, ondanks dat het een reststroom betreft. De bedrijven zien graag kwaliteitseisen voor de reststromen voor een gegarandeerde voedselveiligheid.
Potentiële aanbieders
Ook de potentiële aanbieders vinden het belangrijk dat voedselverspilling teruggedrongen wordt. Dit is voor hen dan ook de voornaamste reden om gebruik te maken van de marktplaats. Ook voor hen kan het gebruik van de marktplaats gezien worden als een unique selling point. De potentiële aanbieders zouden de marktplaats voornamelijk als extra afzetkanaal willen gebruiken. Wanneer de aanbieders gebruik maken van de marktplaats is het voor hen belangrijk dat deze op een simpele en snelle manier te gebruiken is. Daarbij komt kijken dat de aanbieders aan hun reststromen zullen verdienen wanneer zij deze verkopen via de marktplaats. Weggooien vinden zij zonde, maar kunnen zo toch nog een prijs voor hun producten krijgen.
Beweegredenen om geen gebruik te maken van de marktplaats
Potentiële afnemers
De onzekerheid over vaste levering en de constante toevoer van producten is een van de redenen waarom de afnemers geen gebruik zouden willen maken van de marktplaats. “Ik moet zeker weten dat
ik een product heb, anders ga ik iets verkopen wat ik niet heb,” noemt Vierbergen als voorbeeld. Door
er zeker van te zijn dat de potentiële afnemers hun klanten kunnen verkopen wat zij beloven, nemen zij producten af bij vaste leveranciers. Dat zijn bijvoorbeeld telers of groothandels. Het gebruik van de marktplaats wordt dan ook als een extra optie gezien om producten af te nemen.
Verder zouden verschillende afnemers geen gebruik van de marktplaats willen maken wanneer het gebruik ervan extra tijd, moeite en geld gaat kosten. Dit zit hem vooral in de logistieke kant van het verhaal. Wanneer de afnemers zelf de producten bij de aanbieder moeten ophalen, zou hen dat mankracht kosten. Dat resulteert in extra loonkosten, moeite en tijd wat anders in andere zaken gestopt zou kunnen worden.
Potentiële aanbieders
Voor de aanbieders zijn er drie redenen om geen gebruik te maken van de marktplaats. De eerste is wanneer de aanbieders hun reststromen in eigen kring kunnen wegzetten. Dit wordt gedaan door middel van promotie bij hun eigen klanten. Daarnaast willen de aanbieders geen gebruik maken van de marktplaats wanneer hun reststroom wordt aangeboden aan hun reguliere klanten. Doordat deze goedkoper worden aangeboden is de kans groter dat de reststroom wordt afgenomen in plaats van het reguliere product. Hiermee snijden de producenten zichzelf in de vingers. Een andere reden is volgens De Leede dat het verminderen van voedselverspilling voor veel bedrijven nog een bijzaak is. Een voorbeeld van zo'n bedrijf is Vroegop-Windig. Geven legt uit: “Voor ons is minder weggooien alleen
maar beter, alleen binnen het bedrijf leeft het nog niet zo.”
De aanbieders willen, net als de afnemers, geen extra moeite doen en tijd en geld kwijt zijn aan de marktplaats. Zo noemt Bouma dat als hij wel producten op de marktplaats zou aanbieden, het belangrijk is dat de afnemer de producten komt halen en er nog een redelijke prijs voor betaalt. Winst op reststromen maken is volgens hem niet noodzakelijk, maar de gemaakte kosten moeten wel gedekt worden.
16
3.3 Concurrentie en onderscheidend vermogen
In dit hoofdstuk worden de concurrenten van Second Love Food beschreven. Tevens worden er een aantal manieren beschreven waarop zij zich van hen kan onderscheiden.
3.3.1 Concurrenten
De huidige concurrenten van Second Love Food zijn Too Good To Go, Voedselmarkt.nl, Afgeprijsd, Get Chef’s en het Instock Food Rescue Center. Tabel 4 geeft een overzicht van de concurrenten weer. In de concurrentieanalyse in bijlage V worden deze bedrijven verder toegelicht.
Tabel 4: Huidige concurrenten van Second Love Food. Huidige
concurrent
Aanbieders Afnemers Technologie Bereik Logistiek
Too Good To Go Lokale ondernemers (bakkerijen,
restaurants, supermarkten)
Consumenten Applicatie Europa Ophalen
Voedselmarkt.nl Bedrijven Bedrijven Website Landelijk Onderling regelen Afgeprijsd Lokale ondernemers
(restaurants, supermarkten)
Consumenten Applicatie Landelijk Ophalen
Get Chef’s Horecaondernemers Consumenten Applicatie Amsterdam Ophalen of bezorgen Intock Food Rescue Center Spelers in de voedselketen Horeca- ondernemers Website Utrecht, Den Haag, Amsterdam Bezorgen (gratis) Grootste concurrent
Ondanks de grootte en bekendheid van Too Good To Go, Afgeprijsd en Get Chef’s zijn deze initiatieven kleine concurrenten van Second Love Food. Dat komt doordat hun afnemers consumenten zijn. Het Instock Food Rescue Center is daarentegen wel een grote concurrent van Second Love Food. Zij focussen zich al meer op bedrijven als afnemers, al wordt dat beperkt tot horecaondernemers. De grootste concurrent van Second Love Food is Voedselmarkt.nl. Dat komt doordat het een business to business platform is. Grote bedrijven zoals agrariërs, groothandels en telers bieden op het platform hun partijen aan zodat andere (kleinere) bedrijven dit kunnen afnemen (31). Daarnaast is Voedselmarkt.nl in de vorm van een website, een kanaal die Second Love Food ook voor ogen heeft.
3.3.2 Onderscheidende vermogen van Second Love Food
Second Love Food onderscheidt zich automatisch van Too Good To Go, Afgeprijsd en Get Chef’s door een business to business marktplaats op te zetten.
Second Love Food kan zich van Voedselmarkt.nl en het Instock Food Rescue Center op de volgende punten onderscheiden:
• Logistiek; • Bereik; • Ethiek.
17
Logistiek
Bedrijven kunnen zich op Voedselmarkt.nl registreren en partijen aanbieden of afnemen. Het afnemen gaat door middel van bieden. Wanneer er een deal is, worden de contactgegevens van de aanbieder en afnemer aan elkaar bekend gemaakt zodat de financiële afhandeling en de wijze van transport onderling geregeld kunnen worden (31). Met de marktplaats wil Second Love Food zelf het transport van reststromen uitvoeren en de schakel zijn tussen de aanbieder en afnemer. Door deze rol te vervullen, kan Second Love Food zich onderscheiden van Voedselmarkt.nl. Aanbieders en afnemers van de marktplaats hoeven zich geen zorgen te maken over het transport van de producten, wat bij Voedselmarkt.nl wel het geval kan zijn. Doordat er geen zorgen zijn over het logistieke gedeelte van de marktplaats, zullen bedrijven eerder (ver)kopen op de marktplaats. Uit de interviews komt naar voren dat de afnemers willen dat de producten bezorgd worden. De aanbieders willen dat de reststromen worden opgehaald.
Door het zelf uitvoeren van de logistiek onderscheidt Second Love Food zich niet direct van het Instock Food Rescue Center. Dat kan wel door middel van het volgende. Voor het transport hoeven de afnemers en aanbieders van het Instock Food Rescue Center niet te betalen. Wat wel een vereiste is voor het afnemen van hun producten, is dat de minimale bestelhoeveelheid 200 euro moet bedragen. Hiermee zullen de kosten voor het transport automatisch gedekt worden. Echter kan het voor veel bedrijven een te hoog bedrag zijn, waardoor zij niet snel producten zullen afnemen bij het Instock Food Rescue Center. Second Love Food kan zich onderscheiden van het Instock Food Rescue Center door geen minimale bestelhoeveelheid in te stellen.
Bereik
Het volgende onderscheidende vermogen van Second Love Food zit in het bereik van de marktplaats. Voedselmarkt.nl is een landelijk platform. Aan de ene kant geeft dat een groot aantal bedrijven die kunnen aanbieden en afnemen en zijn er geen beperkingen aan een stad of regio. Aan de andere kant kan een te grote afstand tussen afnemer en aanbieder als obstakel worden ervaren bij het wel of niet afnemen van de producten. Door de marktplaats alleen in de regio Amsterdam te lanceren, kan Second Love Food zich onderscheiden. Door producten af te nemen die uit de regio komen, wordt de drempel om af te nemen verlaagd en wordt het voor sommige bedrijven interessanter en leuker om af te nemen. Heine noemt als voorbeeld: “Je zou, ik roep maar even in het wilde weg, specials kunnen maken
uit Amsterdam.” Het bereik van de marktplaats hangt samen met het logistieke onderscheidende
vermogen. Door de marktplaats in de regio Amsterdam te starten en niet op landelijk niveau op te zetten, wordt het voor veel bedrijven aantrekkelijker om aan te bieden en af te nemen. Wanneer Second Love Food de logistiek niet (meer) kan verzorgen, ligt de standplaats van aanbieder en afnemer niet ver bij elkaar vandaan waardoor het relatief makkelijk is om de aankoop te bezorgen of op te halen.
Instock is gevestigd in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Dit zorgt er voor het Instock Food Rescue Center voor dat zij in drie grote steden veel afnemers en aanbieders kunnen verzamelen, wat zou kunnen bijdragen aan het succesvol worden van het InstockMarket.nl. Wat er een nadeel van is, is dat het Instock Food Rescue Center haar aandacht moet verdelen over de drie grote steden. Omdat het nog in pilotfase zit, kan het zijn dat zij zich daarmee te veel hooi op de vork hebben genomen. Second Love Food focust zich alleen op Amsterdam. Dat heeft verschillende voordelen ten opzichte van het Instock Food Rescue Center. Second Love Food kan al haar aandacht in één stad stoppen, waardoor er een goede basis gelegd kan worden wat betreft de connecties met de afnemers en aanbieders. De afnemers hoeven het aanbod van reststromen niet te delen met twee andere steden, waardoor er meer keuze zal zijn. Daarnaast kwam uit de interviews naar voren dat verschillende afnemers het interessant zouden vinden om reststromen te gebruiken die uit Amsterdam komen. De afnemers van het Instock Food Rescue Center zouden ook reststromen uit Utrecht of Den Haag kunnen krijgen.
18
Ethiek
Het laatste punt waarop Second Love Food zich kan onderscheiden van haar concurrenten, is het ethische aspect van de marktplaats. Uit verschillende interviews komt naar voren dat persoonlijk contact met het bedrijf met wie je zakendoet een absoluut pluspunt zal zijn bij het oprichten van de marktplaats. Buur: “Ik vind het ergens wel belangrijk dat mensen die onze groenten afnemen ook een
soort van dezelfde waarde eraan toekennen. Dus die het leuk vinden dat het in Amsterdam geteeld wordt.” Ook Geven noemt dat het belangrijk is om te weten waar de reststromen van Vroegop-Windig
naartoe gaan. Een goed idee komt van Habraken. Hij noemt het idee van een gastvrije marktplaats waar bezorgers op hun fiets met houten kratjes bij de afnemers langskomen om de producten te leveren. “De deelnemende bedrijven moeten het gevoel krijgen dat zij iets heel belangrijks en moois
doen voor Amsterdam en uiteindelijk voor Nederland en de wereld door verspild voedsel te redden.”
Het verhaal moet verspreid worden. Second Love Food kan zich van Voedselmarkt.nl en het Instock Food Rescue Center onderscheiden door goed persoonlijk contact, zowel tussen haarzelf en de deelnemende bedrijven als tussen de aanbieders en afnemers van de marktplaats. Daarnaast moet Second Love Food bij het oprichten van de marktplaats sterk de focus leggen op het verhaal. Door middel van storytelling kan Second Love Food benadrukken hoe goed bedrijven bezig zijn wanneer zij producten via de marktplaats verkopen of afnemen. Bij Voedselmarkt.nl ontbreken deze twee punten. Het Instock Food Rescue Center is wel goed bezig om het verhaal te verspreiden. Door de marktplaats in één stad te lanceren, kan Second Love Food de tijd nemen om te investeren in goed persoonlijk contact met zijn afnemers en aanbieders. Zij kan het verhaal verspreiden en er echt een gastvrije marktplaats van maken.
Het onderscheidende vermogen van Second Love Food kan worden samengevat middels de SWOT-analyse. De uitleg hiervan staat beschreven in bijlage VI.
Intern
Sterktes
•Storytelling
•Lokaal
Zwaktes
•Kleine naamsbekendheid
•Leveringsonzekerheid
•Logistiek
Extern
Kansen
•Duurzaam imago
•Lagere kosten
•
Mogelijkheid om subsidies te krijgen
•
Business to Business concept
Bedreigingen
•
Geen beschikbaarheid financiële
middelen
•
Indirecte concurrenten
•
Wisselende kwaliteit producten
3.4 Financieringsmogelijkheden
Uit de interviews met potentiële afnemers en aanbieders wordt niet veel duidelijk wanneer het gaat om de financiering van de marktplaats. Zij hebben te weinig inzicht in het kostenplaatje van de marktplaats, maar konden wel iets zeggen over de prijs van de reststromen. De afnemers zijn het erover eens dat de reststromen goedkoper moeten worden aangeboden dan de reguliere producten. Zij noemen dat het logisch zal zijn om reststromen goedkoper af te nemen, omdat het gaat om producten die in eerste instantie niet verkocht konden worden. Ook de aanbieders zijn van mening dat een reststroom niet evenveel hoeft op te leveren als het reguliere product. Wel vinden zij het belangrijk dat de prijs die zij voor de reststroom krijgen hoog genoeg is om de gemaakte kosten te dekken.
19 Uit de interviews met de experts blijkt dat het, zeker in het begin, erg moeilijk zal zijn om de marktplaats (succesvol) te laten draaien. Dop spreekt hierbij uit ervaring. Door het opzetten van Glorious Bastards heeft hij met eigen ogen gezien hoeveel tijd en geld het kost om een bedrijf in de voedingswereld op te zetten. De Leede geeft aan dat de marktplaats goed is voor de sociale omgeving, maar dat het nooit rendabel gaat zijn. Dat komt volgens hem doordat het probleem te klein is. Totdat de marktplaats een goede business-case heeft, zal het voor veel bedrijven als bijzaak worden beschouwd.
In maart 2018 werd bekend gemaakt dat het kabinet de komende vier jaar 7 miljoen euro vrijmaakt om de voedselverspilling terug te dringen. Het geld wordt gestopt in innovatie, monitoring, onderzoek en voorlichting (32). Second Love Food kan hierdoor gebruik maken van de hulp van de overheid door middel van subsidies, kredieten en leningen, borgstellingen en garantstellingen, uitkeringen of samenwerkingsprogramma’s. Deze kunnen gebruikt worden als financieringsmogelijkheden voor de marktplaats. Het aanvragen van deze subsidies en regelingen kan ingewikkeld zijn en veel tijd kosten. De overheid vindt bepaalde onderwerpen erg belangrijk die ze dan ook ondersteunt. Een van die onderwerpen in energie en milieu, het segment waar Second Love Food zich in bevindt (33).
Met een subsidie kan Second Love Food financiële steun van de rijksoverheid, de provincie of de gemeente krijgen. Dit kan in de vorm van geld of tegoedbonnen zijn of door minder belasting te betalen. De overheid kan ook een krediet of lening geven aan een Second Love Food. Onder goede voorwaarden betaalt Second Love Food dit uiteindelijk weer terug aan de overheid. De overheid hoeft niet per se zelf geld uit te lenen. Bij een borgstelling of garantstelling leent een bank geld uit aan Second Love Food, maar de overheid staat hiervoor garant. De lening dient terugbetaald te worden aan de bank en de overheid kan Second Love Food hierbij helpen. Bij samenwerkingsprogramma’s helpt de overheid meerdere organisaties die samen aan een project werken. De overheid kan dan vergunningen verlenen, goede informatie geven en knelpunten oplossen (33).
Met bovenstaande financieringsmogelijkheden zal Second Love Food de marktplaats kunnen opzetten en succesvol kunnen laten draaien. Dit zal echter niet voor de lange termijn zijn. Potentiële afnemers en aanbieders van de marktplaats vinden het een goed initiatief, maar haken al snel af wanneer het hen extra tijd, moeite en/of geld gaat kosten. Daaruit kan geconcludeerd worden dat bedrijven het niet belangrijk genoeg vinden om duurzamer te worden en voedselverspilling te verminderen. Iets wat Second Love Food ook heeft ervaren. Second Love Food heeft bedrijven nodig die een lange termijn relatie met haar willen aangaan. Koolen ziet graag dat zij voor een langere tijd vaste afnemer of aanbieder van de marktplaats zijn en op frequente basis reststromen afnemen of aanbieden. Zij betalen dan een vast bedrag per week. In ruil daarvoor wordt het transport van de reststromen geregeld. Het vaste bedrag per week moet ervoor zorgen dat de marktplaats minimaal 30 euro per uur gaat opleveren. Dit wordt gebruikt om de kosten van de logistiek te dekken. Het busje en de bestuurder ervan moeten namelijk betaald worden.
De beste optie om de marktplaats te financieren komt van Habraken. Hij legt uit dat een initiatief zoals de marktplaats de eerste vijf jaar alleen maar geld gaat kosten. Volgens hem zal Second Love Food op zoek moeten gaan naar een goede investeerder. Dit is een bedrijf of een vermogende particulier die een bepaald vermogen in een onderneming investeert. De onderneming hoeft de investeerder geen rente te betalen, maar wel een deel van de winst (34). Second Love Food kan het best op zoek gaan naar een particuliere investeerder en de grote investeringsmaatschappijen nog even links laten liggen. Particuliere partijen investeren vaak in startups (35).
20
Hoofdstuk 4: Discussie
4.1 Belangrijkste resultaten en verwachtingen
In deze paragraaf worden de belangrijkste resultaten beschreven. Deze worden vergeleken met de verwachtingen aan het begin van het onderzoek.
Aanbieders van reststromen
Eén van de verwachtingen voorafgaand aan het onderzoek was dat de productie van reststromen vooral bij telers, boeren en kwekers zou plaatsvinden. Deze bedrijven werden dan ook als aanbieders van de marktplaats gezien. Uit het onderzoek is gebleken dat dat niet zo is. Eén van de meest belangrijke resultaten van dit onderzoek is dat de productie van reststromen niet bij de AGF (Aardappelen, Groenten, Fruit) producerende bedrijven plaatsvindt, maar bij de bedrijven die dit verwerken. De producerende bedrijven die betrokken zijn bij dit onderzoek zijn Kwekerij Osdorp, De Stadsgroenteboer en Looye Kwekers. Zij gaven in het interview aan dat zij door de jaren heen er alles aan hebben gedaan om de productie van reststromen te minimaliseren en adviseerden dan ook om de reststromen te zoeken bij bedrijven die hun producten verwerken. Een voorbeeld van zo'n bedrijf is Vroegop-Windig. Door het snijden van AGF heeft het bedrijf veel reststromen. Door middel van dit onderzoek is duidelijk geworden dat Second Love Food op zoek moet gaan naar bedrijven de AGF verwerken, zoals een snijderij of groothandel.
Logistiek
De hypothese over de logistiek van de marktplaats komt enigszins overeen met de uitkomsten van het onderzoek. De verwachting aan het begin van het onderzoek was dat de logistiek een erg belangrijk onderdeel van de marktplaats zou zijn. Het was echter niet te voorspellen dat de manier waarop de logistiek georganiseerd gaat worden een doorslaggevende factor is voor de afnemers en aanbieders om wel of geen gebruik te maken van de marktplaats. Uit het onderzoek blijkt dat de afnemers willen dat de reststromen bezorgd worden. De aanbieders willen dat de reststromen worden opgehaald. Dit laat zien hoe belangrijk het is dat de logistiek door een externe partij georganiseerd gaat worden, omdat de marktplaats anders niet kan draaien. Het zal betekenen dat Second Love Food, zeker in het begin, zelf de logistiek moet verzorgen.
Constante toevoer reststroom
Een andere verwachting van het onderzoek was dat de afnemers van de marktplaats minder geneigd kunnen zijn om er gebruik van te maken, omdat zij afhankelijk zijn van een constante toevoer van producten. Uit het onderzoek komt naar voren dat deze verwachting inderdaad juist is. Door middel van de interviews is duidelijk geworden dat de afnemers graag een constante toevoer van reststromen zien. Hierdoor ontstaat er een nieuw discussiepunt. Want mag een reststroom nog wel deze naam dragen als het continu geproduceerd wordt? De aandacht zou in dat geval eerder gevestigd moeten worden op het productieproces, waardoor voorkomen kan worden dat er zoveel reststromen geproduceerd worden. Een reststroom is voedsel dat in de productieketen wordt weggegooid omdat het een afwijkende kleur, vorm en/of grootte heeft. Deze voedselverliezen ontstaan in de keten tijdens de oogst, de opslag, het transport en het verpakken van voedsel (6).
Gebruik van de marktplaats
Voor de start van het onderzoek was de verwachting dat de afnemers en aanbieders de marktplaats een goed initiatief zouden vinden, maar er geen extra tijd, geld en moeite in willen steken. Beide onderdelen van de hypothese kloppen. Uit het onderzoek blijkt dat alle partijen de marktplaats een goed initiatief vinden. Zij noemen dat zij mee willen werken aan de marktplaats om bij te dragen aan het terugdringen van voedselverspilling. Daarnaast komt ook uit het onderzoek naar voren dat dit geen extra tijd, geld en moeite mag kosten. Dit betekent dat Second Love Food kan inspelen op deze wensen door het gebruiksgemak van de marktplaats zo groot mogelijk te maken.
21
De rol van Second Love Food
De hypothese over de rol die Second Love Food binnen de marktplaats moet innemen, sluit niet aan met de uitkomst van het onderzoek. De verwachting was dat Second Love Food in principe alleen de letterlijke schakel zou vormen tussen de afnemers en aanbieders van de marktplaats. Dit zou betekenen dat zij verantwoordelijk zou zijn voor de logistiek, maar verder op de achtergrond zou fungeren. Uit het onderzoek is gebleken dat Second Love Food een erg actieve rol moet spelen in de marktplaats. Naast het verzorgen van de logistiek, zal Second Love Food verantwoordelijk moeten zijn voor goed contact tussen zowel haarzelf en de afnemers en aanbieders als tussen de afnemers en aanbieders. Zij stellen dit als voorwaarde aan het gebruik de marktplaats.
Concurrentie tussen de afnemers van de marktplaats en van de aanbieders
Een ander belangrijk resultaat is dat aanbieders van reststromen niet willen deelnemen aan de marktplaats, wanneer de kans bestaat dat de eigen afnemers reststromen gaan afnemen via de marktplaats en niet meer de reguliere producten aankopen. Deze uitkomst van het onderzoek is er één waar voorafgaand niet aan gedacht werd, maar waar door Second Love Food zeker rekening mee gehouden moet worden.
4.2 Sterke en zwakke kanten van het onderzoek
In deze paragraaf worden de sterke en zwakke punten van het onderzoek toegelicht.
Sterke kanten
Het onderzoek kent verschillende sterke punten. Eén daarvan is dat er veel verschil zit in de bedrijven die zijn geïnterviewd. Hierdoor is het mogelijk geworden om de marktplaats vanuit verschillende kanten te belichten. Door criteria voor de onderzoeksgroep op te stellen, kon diversiteit in de bedrijven gerealiseerd worden. De bedrijven verschillen van elkaar doordat ieder een andere core business heeft. Een ander sterk punt is dat er verschillende experts geïnterviewd zijn. Zij hebben gezorgd voor een helicopterview over de marktplaats. Zij deden beroep op hun expertise, waardoor de marktplaats goed geanalyseerd kon worden. De afnemers en aanbieders keken daarentegen vanuit hun eigen bedrijf naar de marktplaats en gingen na op welke manier zij er wel of geen gebruik van zouden willen maken. Verder kan het gebruik van diepte-interviews tot een van de sterke punten van het onderzoek gerekend worden. Door de semigestructureerde interviews kon goed doorgevraagd worden en is er dieper op bepaalde thema’s ingegaan. De interviews zijn afgenomen op een voor de geïnterviewde vertrouwde locatie, namelijk bij het bedrijf zelf. Hierdoor voelde de geïnterviewde zich mogelijk meer op zijn of haar gemak, waardoor zij makkelijker konden vertellen. Tot slot zijn er in dit onderzoek verschillende methoden en modellen gebruikt, waardoor de verzamelde gegevens overzichtelijk zijn weergegeven.
Zwakke kanten
Hoewel het onderzoek veel sterke punten kent, zijn er ook minder goede punten. Het onderzoek berust voor een groot deel op de interviews met afnemers, aanbieders en experts. De semigestructureerde interviews kennen naast de voordelen ook nadelen. De antwoorden die worden gegeven zijn subjectief. De geïnterviewde kan geneigd zijn om sociaal wenselijke antwoorden te geven, wat een vertekend beeld van de realiteit kan geven. Daarnaast hebben semigestructureerde interviews een lagere validiteit dan gestructureerde interviews.
22
Hoofdstuk 5: Conclusie
Voor het opzetten van een online business to business marktplaats voor voedselreststromen heeft Second Love Food een aantal kansen en mogelijkheden. Om te beginnen met het inspelen op de huidige trends en ontwikkelingen. De trend bij bedrijven om een duurzaam imago te creëren en dat te gebruiken als unique selling point biedt een mogelijkheid voor Second Love Food. De marktplaats kan worden gezien als een middel om het bedrijf te verduurzamen. Door middel van goede storytelling kan Second Love Food inspelen op deze trend en zorgen dat bedrijven gaan deelnemen aan de marktplaats. Daarnaast blijkt dat de deelnemende bedrijven geen extra moeite willen doen voor de marktplaats. De kans voor Second Love Food zit hierin door zelf de logistiek te organiseren en te zorgen dat de marktplaats op een makkelijke en snelle manier te gebruiken is. Ook een actieve rol binnen de marktplaats aannemen kan gezien worden als mogelijkheid voor het laten slagen van de marktplaats. Dit houdt in dat Second Love Food afnemers en aanbieders aan elkaar moet koppen en moet zorgen voor een goed contact tussen zowel haarzelf en de afnemers en aanbieders als tussen de gekoppelde afnemer en aanbieder. Doordat voedselverspilling als probleem wordt erkend door de overheid, zijn er voor Second Love Food verschillende mogelijkheden voor de financiering van de marktplaats. Eén van haar kansen is het vinden van een goede investeerder, waardoor de marktplaats voor een langere tijd succesvol kan zijn. Het succesvol opzetten van de marktplaats heeft de meeste kans wanneer Second Love Food de reststromen haalt bij bedrijven die voedsel verwerken, zoals snijderijen en groothandels in plaats van bij telers of boeren.
23
Hoofdstuk 6: Aanbevelingen
6.1 Praktische adviezen
De kansen en mogelijkheden voor Second Love Food zijn vertaald naar praktische adviezen. Door deze op te volgen, heeft de marktplaats de grootste kans van slagen.
Second Love Food als matchmaker
De afnemers en aanbieders willen weten waar de reststromen vandaan komen of naartoe gaan. Daarnaast is het voor de aanbieders van de marktplaats belangrijk om de garantie te hebben dat hun eigen afnemers niet overstappen naar de reststromen van de marktplaats. Zij geven aan bang te zijn dat hun eigen afnemers standaard de reststromen gaan afnemen in plaats van de ‘normale’ producten. Deze voorkeuren vormen de basis van dit adviespunt. Second Love Food kan hier gehoor aan geven door te fungeren als koppelaar tussen afnemers en aanbieders. Door een afnemer en een aanbieder aan elkaar te koppelen, slaat Second Love Food meerdere vliegen in één klap. Het is zaak dat Second Love Food bedrijven aan elkaar koppelt die goed bij elkaar passen. Doordat afnemers weten van welk bedrijf de reststroom komt, kunnen zij hun eigen klanten altijd goed informeren. De aanbieder weet waar zijn producten heengaan en wat ermee gedaan gaat worden. Zo heeft de aanbieder ook de garantie dat de verkoop via de marktplaats zijn reguliere verkoop niet in de weg zit. De communicatie tussen afnemer en aanbieder gaat via Second Love Food. Hierdoor houdt Second Love Food zelf de regie over de marktplaats en voorkomt het dat iedereen zomaar reststromen op de marktplaats kan zetten of kan afnemen. Ook zorgt dit ervoor dat Second Love Food de controle heeft over de kwaliteit van de reststromen, zodat de marktplaats geen dumpplek wordt.
Second Love Food als verhalenverteller
De deelnemende bedrijven noemen dat zij mee willen doen aan de marktplaats omdat het een goed initiatief is. De experts sluiten zich hierbij aan en halen aan dat de marktplaats voornamelijk kan werken wanneer deze een gastvrije uitstraling heeft en de deelnemende bedrijven het gevoel geeft dat zij goed bezig zijn door verspild voedsel te redden. Voor de aanbieders van de marktplaats kan het verhaal gebruikt worden als unique selling point. Second Love Food moet dit benadrukken bij de potentiele afnemers en aanbieders waardoor zij gebruik gaan maken van de marktplaats. De communicatiestrategie kan per deelnemend bedrijf verschillen (zie paragraaf 6.2).
Logistiek zelf uitvoeren
Uit het onderzoek komt naar voren dat de wijze van transport van de reststromen een doorslaggevende factor is om wel of geen gebruik te maken van de marktplaats. Afnemers geven aan dat zij willen dat de reststromen bezorgd worden. De aanbieders willen dat de reststromen worden opgehaald. Daarnaast wijst het onderzoek uit dat de deelnemende bedrijven alleen van de marktplaats gebruik willen maken wanneer het geen extra tijd, moeite en geld kost. Hierdoor kan geadviseerd worden dat Second Love Food zelf het transport van de reststromen zal moeten uitvoeren. Dit zorgt ervoor dat bedrijven sneller geneigd zijn om deel te nemen aan de marktplaats en dit voor een langere tijd zullen volhouden. Second Love Food heeft al een busje ter beschikking, waardoor dit geen extra kosten zal opleveren. Het is voldoende om in het begin één busje te hebben. Het zelf uitvoeren van de logistiek brengt wel kosten met zich mee. Om deze te dekken kan Second Love Food een vaste minimumprijs afspreken (zie paragraaf 6.2).
Financiering van de marktplaats
De verwachting is dat de marktplaats met behulp van een goede particuliere investeerder opgezet kan worden. Een voorwaarde hiervoor is dat de marktplaats rendabel moet worden. De verwachting is dat het met alleen de marktplaats niet gaat lukken. Dat komt doordat afnemers zo min mogelijk voor de reststromen willen betalen. De aanbieders hoeven geen winst te maken op de reststromen, maar willen dat de gemaakte kosten gedekt worden. Voor Second Love Food zal dit betekenen dat zij geld
24 moet vragen voor de logistiek of een extra dienst moet opzetten naast de marktplaats. Een voorbeeld hiervan is het houden van consulten bij bedrijven en hen informeren over hoe zij de marktplaats kunnen inzetten als unique selling point.
6.2 Vervolgonderzoek
Uit dit onderzoek blijkt dat AGF producerende bedrijven weinig tot geen reststromen produceren. Er komt naar voren dat deze vooral verder in de productieketen ontstaan, zoals bij snijderijen en groothandels. Vervolgonderzoek zal moeten uitwijzen welke specifieke bedrijven aan de marktplaats zouden willen meewerken. Daarnaast blijkt dat storytelling en verduurzaming van het bedrijf
redenen zijn om deel te nemen aan de marktplaats. Het is van belang dat Second Love Food deze gebruikt voor haar marketingstrategie om zo meer bedrijven te binden en naamsbekendheid te genereren. De precieze invulling van de marketingmix zal in een vervolgonderzoek aan bod moeten komen. Tot slot kan er verder onderzocht worden wat de kosten zijn van de logistiek en hoe Second Love Food deze kan dekken. Het zal onder andere moeten uitwijzen wat een goede vaste
25
Literatuurlijst
1. Gustavsson J, Cederberg C, Sonesson U, van Otterdijk R, Meybeck A. FAO. Global Food Losses And Food Waste: Extent, Causes and Prevention. 2011.
2. De impact van voedselverspilling. No Waste Network; 2017-11-http://www.nowastenetwork.nl/de-impact-van-voedselverspilling/
3. Luttikhuis P. Al die verspilling van eten zou de honger kunnen oplossen. NRC; 2018-3-9. https://www.nrc.nl/nieuws/2018/03/09/verrot-tussen-boerderij-en-bord-a1594775 4. Food wastage foodprint: Impacts on natural resources. FAO. 2013. Pagina 9.
5. Soethoudt H, Vollebregt M. Monitor Voedselverspilling Update 2009-2016: Omvang in kilogrammen in Nederland. Wageningen Food & Biobases Research. 2017. Pagina 1-3. 6. Food Loss and Waste. Food and Argiculture organization of the United Nations; [ datum
onbekend ] http://www.fao.org/food-loss-and-food-waste/en/
7. Feiten en cijfers over verspillen van voedsel door consumenten in 2016. Milieu Centraal en Het Voedingscentrum. 2017-5. Pagina 1-3.
8. Global food waste & the effects: Estimated annual waste totals. World Food Clock; [datum onbekend]. http://www.worldfoodclock.com/
9. Sustainable Development Goals. Goal 12: Ensure sustainable consumption and production patterns. [datum onbekend] https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-consumption-production/
10. Schripsema A, van der Burgh M, van der Sluis A, Bos-Brouwers H. Verwaarding van
voedselreststromen uit supermarkten. Beheersing van voedselverspilling: belemmeringen en oplossingen. 2015-04. pagina 25
11. Love Food. Second Love Food: [datum onbekend] https://www.secondlovefood.nl/second-love-food
12. Minder voedselverspilling in nederlandse huishoudens. Ministerie van Landbouw, Natuur en voedselkwaliteit.
2017-05 - 23. https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2017/2017-05/23/minder- https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2017/05/23/minder-voedselverspilling-in-nederlandse-huishoudens
13. Voedselverspilling. Voedingscentrum; [datum
onbekend] https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedselverspilling.aspx 14. Van Dooren C en Mensink F. Factsheet voedselverspilling bij consumenten.
Voedingscentrum. 2018, juli.
15. van Dooren C, V. Klostermann. Supermarkt laat kansen liggen; Ouderen, vrouwen en kleine huishoudens vaker ontevreden over portiegrootte. VMT, 2013. Nr.16/17 9 augustus: p. 26-26.
