Lapilli

AFZETTINGEN WTKG 29_(4),2008 92

Lapilli

Lintenaan eenJurassische kont

Lars vanden Hoek+Ostende

De nieuwedinosauriëris

_{Epidexipteryx}

hui

_gedoopt.

Dat is dus inderdaad_weereen

lastige

naam omuit het hoofdte leren

_{(de soortsaanduiding}

heb ik inmiddels onder

_knie).

Het

diertje

is

ongeveer zo grootals een duifen valt op door de vier

_lintvormige

staartveren.Over de functievan diestaartverenkan

_je

lekker

_speculeren.

Ze warenzeker niet bedoeld_omte

vliegen, aangezien

er

langs

heel derest

vanhet lichaam_{geen spoor}vanechteverentevinden was, alleen_maarhet dons dat_weook _van

_{sommige Liaoning}

beesten kennen. Dat is

overigens

dat

_{achtergrondverhaal}

bij gevederde

dinosauriërswaarik hetnetover had.

Vo-gels

hebbenveren

nodig

omtekunnen

_vliegen,

_{maar veren}

zijn

niet ontwikkeld_omte

gaan

vliegen.

Immers kan

je

in de evolutie nieteenorgaan

ontwikkelen, watje

pas

twin-tig miljoen jaar

later

_nodig

hebt. Zo werkt hetnueenmaal niet. Waar heeft

Epidexipteryx zijn

paarverendan welvoor

gebruikt?

Deauteurs vanhet artikel komenmet twee

mo-gelijkheden.

Of als onderdeelvanhet

paringsgedrag,

of als afschrikmiddel_tegen

_vijanden.

Dus zoalseenfazant

zijn

staartveren

_gebruikt,

of zoalseen

baardagame

een grote

keel kan_opzetten. En omdatwe dierecente voorbeelden

hebben,

klinkt deze

_uitleg

heel

_aannemelijk.

Wat ik zelfnuzo

aardig

vindaande vondst

(behalve

dus dat

_hij

ouder is dan de

Liaoning vondsten),

is dat

_hij

zowel

voor het afschrikkenvan

vijanden

als het lokken van een partner,die lintenop

zijn

kont

_omhoog

moetkunnen steken. Dus hebbenze een

stevige

structuur

nodig

in devormvan

een

slagpen. Bij

recente

vogels

is de

_slagpen

_een

_wezenlijk

onderdeel_vande

veren,endusvanhet

vliegen.

Maar ook hier

_geldt

_weer,dat de

_slagpen

nooit_voordat doel ontwik-keld kan

_zijn

in de evolutie.

_{Epidexipteryx}

laat_nuzien dat

eenniet

vliegend diertje

uit het Jura wel

degelijk

slagpen-nen

goed

kon

_gebruiken.

En_zoheeft deze

_{dinosauriër,}

die ergens onderaande

_{evolutielijn richting vogels}

_staat,wel

degelijk

nogietstemeldenoverde

vliegende

dinosauriërs uitonze

eigen

achtertuin.

Als

_je

_{dan toch op het werk bent}om een

journalist

te

bel-len,

dan

_blijfje

vanzelf_even

_{hangen (we}

hebben erge goe-deenerge

gratis

koffie op

Naturalis).

De

_collega

die

_mijn

huisnummer had

_doorgegeven

aan de Volkskrant kwam

nogeven vragenwaar die

_ophef

nuallemaal over

ging.

“Dat zal

_{knap lastig}

rennengeweest

zijn,”

meende

_hij.

En

inderdaad,

als

_je

erover

nadenkt,

moethet best weleen

koddig gezicht

geweest

zijn,

zo’n

_dinootje

met vier lin-ten achter zich aan.En nog een

behoorlijk

snel

_dinootje

ook,

want recentonderzoek had

_aangetoond

_{dat die} zoge-naamde

_maniraptors

vooral heel

_goed

warenin het recht-door

_lopen,

wist

_{mijn collega}

tevertellen. Weereen

stukje

Jurassic Park

_ontmaskerd,

wantdaarin

zijn

de

Velocirap-tors

_juist

_{erg wendbaar.}

_{Epidexipteryx}

wasdus misschien ook wel niet de

_lenigste.

En al filosoferend kwamen

_wij

toen _op een

geheel eigen

theorie. Die lintenwaren hele-maal nietvoorparen of

bluffen,

maarvormden ’s werelds eerste

_{remparachute.}

_{Ideaal gewoon. Door het Jurassische}

landschap

rent een

microdino,

en netals

_je

denkt dat

_hij

zichte

_{pletter loopt}

_tegeneendikke cycas, gaan de remve-ren

omhoog,

enkan

_hij

voldoende affemmenomde bocht temaken. De zie het helemaalvoor me,maarofwe er

Na-turemeekunnen halen

Literatuur

1

Zhang,

F.,

Zhou, Z.,

Xu.

_{X., Wang,}

X. &

_{Sullivan, C.,}

2008.A bizarre Jurassic

_maniraptoran

fromChina with

elongate

ribbon-like feathers. Nature

_455,

_pp. 1105-1108.

Larsvanden HoekOstende,Nationaal Natuurhisto-risch_Museum,

_postbus

_9717,2300 RA

Leiden,

email:

Hoek@naturalis.

mm.nl “O

God,

hebben_{ze er weereen van}

_Liaoning?”

Ik

weet,het is niet de

_juiste

reactie

_tegenover

een

journalist

die informatie_vraagtover eennieuwe dinosauriërmet

ve-ren, maarikvrees dat hetna45

jaar pijnlijk duidelijk

is dat ik de kunstvanhet nadenken voordat ik iets zeg wel nooit zal beheersen. Nu belde

hij

mewel

thuis,

dus de onbedoel-de

_spontaniteit

kwam deelsvoortuit

mijn omgeving,

maar

aande andere kantwashet wel

gemeend.

Iedere keer alser weereenmooi fossiel

gevonden

wordt in het Onder

Krijt

in de Chinese

_{kustprovincie Liaoning,}

haalt het_weerNature. Envoor

mij

is het

achtergrondverhaal

dat ik danweermoet vertellen steeds hetzelfde. Het

_enige

dat verandert is dat iknaast

_{Sinosauropteryx,}

_Caudipteryx

_en

_{Confuciusornis}

weereen

moeilijk

naamuit

mijn

hoofdmoetleren. Maar uit

_{plichtsbesef,}

envooraluit schaamtevoor

mijn

al te

_{eerlijke reactie,}

zat_{ik tien minuten later op de fiets}naar hetmuseum omzelfeenstelezenwat er nou

geschreven

was. Eenmaal daar

_aangekomen,

bleek dat ik bakzeilmoest halen.

_Bij

het horenvande woorden

_{dinosauriër,}

Chinaen verenmoetikmeteen denkenaande

_{wonderbaarlijke}

fos-sielenvan

Liaoning.

Immers is de Yinxian formatie in die

provincie

een vande

_{weinige plaatsen}

_{op de wereld}waar veren fossiel bewaard

_{zijn gebleven.}

Maar het artikel dat

Zhang, Zhou, Xu, Wang

enSullivan op 23oktoberin Na-ture

_{publiceerden, ging}

helemaal nietovereenvondst uit de

_{kustprovincie,}

maar over eenfossiel uit Binnen

Mongo-lië

_{(lit. 1).}

En

_{belangrijker,}

het

_ging

nietom eendinosauriër uit het vroege

Krijt,

maar over eenbeest uit het Middentot Late Jura. Van ongeveer dezelfde ouderdomals de

oervogel

Archaeopteryx

dus.

_Kijk,

endat vind ik dus wel leuk.