Greenpeace over genetisch gemodificeerde gewassen
Sandra Schalk van Greenpeace Nederland is vooral bezorgd over de onomkeerbare gevolgen van de introductie van genetisch gemanipuleerde gewassen in het veld. Of genomics de aangewezen technologie is om de landbouw milieuvriendelijker maken is nog een vraag.Genomics en Greenpeace, hoe ziet die combinatie er uit?
Wij houden ons alleen met genomics bezig wanneer het gaat om toepassingen van genetische manipulatie (GM) in de natuur, in het open veld. Andere toepassingen van genomics, daar hebben we geen oordeel over, zolang ze maar gecontroleerd plaatsvinden. Genetisch gemanipuleerde planten moet je niet in het milieu brengen, zolang je niet weet wat de gevolgen zijn. Als blijkt dat die toch ernstiger zijn dan gedacht, kun je ze niet meer terughalen uit de natuur. Genetische manipulatie van gewassen in het open veld is onvoorspelbaar, oncontroleerbaar en vooral onomkeerbaar.
In discussies over duurzame landbouw wordt vaak gesproken over de mogelijke bijdragen van genetische manipulatie. Past een duurzaam gebruik van deze techniek in de visie van Greenpeace?
Nee, genetische manipulatie is nog een zeer onzekere wetenschap. De laatste ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld de epigenetica geven al aan dat de eigenschappen van DNA stukken moeilijker te voorspellen zijn dan tot nu toe werd gedacht. En dat er dus nog heel veel onbegrepen is. De bewering dat men dus precies weet wat we doen met genetische manipulatie van gewassen kan dus niet kloppen. Daarnaast werkt GM alleen maar het ontstaan van grote monoculturen in de hand, enorme oppervlaktes geteeld met een volstrekt uniform gewas. Bij GM of gentechnologie is bovendien alleen sprake van
symptoombestrijding; ziektes of plagen die het gevolg zijn van de grootschalige landbouw worden bestreden met genetische manipulatie. Greenpeace is van mening dat
wetenschappers en telers de oorzaken van deze problemen zou moeten aanpakken.
Is biologische landbouw dan de oplossing voor alle problemen?
Er is niet één oplossing voor alle situaties. Het zou goed kunnen dat we met louter
biologische landbouw niet de hele wereld kunnen voeden. Ik kan me voorstellen dat er ook andere vormen van duurzame landbouw mogelijk zijn dan de biologische.
Wageningse onderzoekers werken nu aan GM-piepers die beter bestand zijn tegen de aardappelziekte. Stel dat je met GM veel milieuwinst kunt behalen, is dat dan acceptabel?
De aardappelziekte is een schimmel die een aanzienlijk deel van het gebruik van bestrijdingsmiddelen voor zijn rekening neemt. We moeten eerst beter kijken naar de oorzaken van de aardappelziekte. Misschien komen we dan wel tot de conclusie dat we in Nederland minder aardappels moeten telen of dat de teelt kleinschaliger moet zijn. Als voor het veredelen van sterkere aardappelrassen genomicskennis nuttig is, is daar niets op tegen. GM is echter een stap te ver. Bedenk dat we nog steeds te weinig weten van de ecologische effecten die GM planten kunnen hebben op het milieu. Ook hier moet weer gelden dat de oplossing op de lange termijn ook echt een verbetering is voor het milieu en niet dat er een ander probleem opgeroepen wordt.
Wat zou een GM plant voor schade in de natuur kunnen aanrichten?
GM bacteriën of schimmels die in een tank een medicijn of een andere nuttige stof maken, daar heeft Greenpeace niets op tegen, zolang die bacteriën maar niet kunnen ontsnappen. Wij willen echter niet dat GM planten en andere organismen opzettelijk in het milieu worden gebracht. Omdat een organisme zich kan voortplanten en kan kruisen met wilde verwanten is zon introductie onomkeerbaar. De consequenties kunnen velerlei zijn. De teelt van gentech koolzaad in Canada laat zien wat de gevolgen kunnen zijn voor de landbouw. Door uitkruising is het in regio’s in Canada niet mogelijk om biologisch koolzaad te telen omdat dit vervuild raakt met gentech koolzaad. Ook is er koolzaad ontstaan dat nu resistent is tegen wel drie verschillende bestrijdingsmiddelen, zodat het voor de landbouw moeilijk wordt om dit koolzaad te bestrijden. Dan zijn er nog de Bt-gewassen, GM planten met een ingebouwd insectengif. Die kunnen uitkruisen naar wilde soortgenoten, waardoor wilde planten ineens dat gif gaan produceren, wat ze van nature niet konden. Het natuurlijk evenwicht kan
hierdoor ernstig verstoord raken. Genetisch gemanipuleerde gewassen kunnen zich dan zelfs als exoten gaan gedragen.
Maar wat ook heel goed mogelijk is, is dat er als gevolg van de ingreep in het genetisch materiaal, in de plant zelf veranderingen plaatsvinden die we niet meteen ontdekken. Eiwitten kunnen van structuur veranderen en daardoor van functie veranderen. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld allergische reacties of zelfs vergiftiging optreden van dieren die van dit gewas eten.
Als GM zo risicovol is, wat doet Greenpeace er aan?
Ons doel is om de landbouw, mondiaal, vrij te maken van GM. Dat doen we door
consumenten te vragen om deze producten niet te kopen. Supermarkten verzoeken we om geen GM producten in het schap te leggen. Bij de voedingsmiddelenindustrie en de
landbouw dringen we er op aan om geen GM gewassen of ingrediënten te telen of verwerken. Dan zijn er nog de proefvelden, in Nederland en elders, met nieuwe GM gewassen. Voor die proefveldjes moeten onderzoekers een vergunning aanvragen bij de overheid. Die vergunningen vechten we aan met juridische middelen.
Zijn er nog wel GM voedingsmiddelen in de Europese winkels?
Als gevolg van onze acties van de laatste tien jaar zijn hier nog maar weinig producten met GM ingrediënten te koop. Er staan in de Europese Unie vrijwel geen GM gewassen op de akker. GM veevoer wordt echter op zeer grote schaal ingevoerd vanuit landen als de VS, Brazilië en Argentinië. Deze GM soja en maïs vormen daar dus een milieurisico. Vandaar dat we veel van onze pijlen nu richten op de veevoederindustrie.
Waar moet prioriteit liggen in het genomicsonderzoek?
Die vraag kan ik zo niet beantwoorden. Hij klinkt als: antwoord zoekt vraag. Maar je moet altijd uitgaan van het probleem dat je wilt oplossen en dán kijken welke mogelijke
oplossingen daarvoor zijn. Genomics zou dan een antwoord kunnen zijn. Voor het
geneesmiddelenonderzoek bijvoorbeeld kan ik me nuttige toepassingen voorstellen. Maar voor toepassing van genomics in de landbouw zou er eerst eens kritisch een analyse moeten worden gemaakt van het probleem en de óórzaken van dit probleem. Als een probleem bijvoorbeeld voortkomt uit het telen van hetzelfde gewas op enorme oppervlaktes, dan moet je de teelt zelf aanpakken en niet de gevolgen ervan. Bij het afwegen van mogelijke
oplossingen moet je dan vervolgens ook kijken wat de meest efficiënte oplossing is. Dan kom je wellicht tot de conclusie dat je al het geld voor duur genomicsonderzoek beter op een andere manier kunt inzetten.
