Tekstbegrip

MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXAMENBUREAU

UNIFORM EINDEXAMEN MULO tevens

TOELATINGSEXAMEN VWO/HAVO/NATIN 2013

DATUM: WOENSDAG 03 JULI 2013 TIJD : 07.45 – 09.15 UUR

DEZE TAAK BESTAAT UIT 3 TEKSTEN EN 40 VRAGEN. Tekst 1

Online leven na de dood

I II III IV V 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

Doodgaan is niet iets waarop ik me uitgebreid voorbereid. En over wat er dan met mijn digitaal erfgoed gebeurt, heb ik al helemaal niet nagedacht. Misschien zou ik het weleens moeten doen. Waarom? Vanwege het verhaal van de Amerikaanse soldaat Justin Ellsworth. Tijdens de Irak-oorlog moest Justin bermbommen opsporen en onschadelijk maken. Dat ging lang goed, tot 13 november 2004. Een op afstand geactiveerde bom ontplofte, net toen hij erboven hing. De 20-jarige militair was op slag dood.

Tijdens zijn tijd in Irak had Justin vooral via de computer contact met het thuisfront. Hij mailde met zijn vader, die zijn berichten doorstuurde naar de rest van de familie. Van de e-mails die hij terugkreeg, wilde Justin als hij thuis was een plakboek maken. Na zijn dood besloot zijn familie dat plakboek alsnog samen te stellen. Maar er was een probleem: Justin had zijn berichten via de webmail van Yahoo verstuurd. En de familie wist niet wat het wachtwoord van zijn account was. Het internetbedrijf weigerde uit privacy-overwegingen om Justins e-mails aan de familie te geven. Zijn ouders lieten het er niet bij zitten en sleepten Yahoo voor de rechter. Met succes: de rechter dwong Yahoo om kopieën van de mails aan zijn familieleden te geven. En zo geschiedde het. Maar wat een moeite had het gekost.

Wat gebeurt er met je bits en bytes als je overlijdt? Profielen op sociale netwerken blijven vaak gewoon in de lucht. Vrienden en familieleden krijgen dan bijvoorbeeld nog steeds mails met als onderwerp Johan is vandaag jarig, terwijl Johan net een maand dood is. Of je hebt op een pokersite een account van duizend dollar. Maar als je familie niet op de hoogte is van deze online hobby, gaat al dat geld na je dood dus verloren.

Twitter, Hyves, Facebook en Linkedin: ik gebruik ze allemaal. Op een online harde schijf heb ik bovendien gigabytes aan foto’s staan. Ook heb ik bij PayPal een betaalrekening. Mijn zeven verschillende wachtwoorden zijn niet zomaar te raden. Tenzij je een goede hacker bent, kun je niet bij mijn accounts. Als ik wil dat er na mijn dood orde op zaken wordt gesteld in mijn digitale wereldje, zal ik dat zelf moeten regelen. Maar waar begin ik?

Na mijn dood moet iemand mijn digitale rotzooi opruimen. Ik moet daarom een persoon aanwijzen die dat gaat doen: een digitale executeur. De eerste naam die me te binnen schiet, is die van mijn vriendin. Ze is vier jaar jonger dan ik en rookt en drinkt niet. Daarbij leven vrouwen gemiddeld 4,3 jaar langer dan mannen. De kans is dus aanwezig dat mijn laatste uur eerder slaat dan dat van haar. Ze vindt het prima om mijn online zaakjes te regelen als ik er niet meer ben. Maar wat als we samen verongelukken? Ik moet voor de zekerheid een tweede digitale executeur hebben. Wie kan ik met deze nobele taak opzadelen? Misschien mijn broer van zeventien. Ik stuur hem een bericht met de vraag of hij mijn back-up begrafenisondernemer wil zijn. Zijn antwoord: “Ja best, wat krijg ik?”

VI VII VIII IX X XI 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88

De volgende vraag: wat moet er met mijn accounts gebeuren? Facebook heeft voor overleden gebruikers een zogenaamde in memoriam-pagina. Dat is een bevroren versie van een profielpagina, die wordt aangemaakt als Facebook een bericht krijgt dat iemand dood is. Bestaande vrienden kunnen hier nog wel berichten op zetten, bijvoorbeeld om te zeggen dat ze je missen. Maar nieuwe vrienden worden niet meer geaccepteerd en je profiel komt ook niet meer in lijsten met mogelijke nieuwe vrienden terecht. De andere sociale netwerken hebben vergelijkbare oplossingen. En profielen op datingsites bijvoorbeeld worden op verzoek van nabestaanden verwijderd. Maar om dat te kunnen doen, moeten je nabestaanden natuurlijk wel weten dat ze bestaan. Mijn volgende stap is dus: opschrijven welke accounts ik heb en wat daarmee moet gebeuren.

Er bestaan allerlei initiatieven die me daarbij kunnen helpen. Het Nederlandse bedrijf Ziggur bijvoorbeeld. Bij Ziggur kun je de gegevens van je online accounts opslaan in een digitale kluis. Daarbij geef je aan wat er na je dood met die accounts moet gebeuren. Als Ziggur bericht krijgt dat je bent overleden, voeren ze je laatste wensen uit. Het bedrijf heeft contact met de Facebooks en Linkedinnen van deze wereld en daarom hoef je geen wachtwoorden op te geven. Handig. Wel is het de vraag of Ziggur en vergelijkbare diensten over tien jaar nog bestaan. En een ander nadeel: je moet je portemonnee ervoor trekken. Terwijl ik als volbloed Hollander mijn digitale erfenis graag gratis wil regelen. Het boek Your Digital Afterlife geeft een goede tip: maak zelf een bestandje waarin je de gegevens van al je accounts zet. Dat kost niks en als je het beveiligt met een wachtwoord, heb je ook een digitale kluis. Alleen dan offline.

In een uurtje surfen heb ik mijn complete online hebben en houden verzameld. Al mijn belangrijke accounts, plus de bijbehorende inloggegevens, staan nu in een beveiligd Excel-bestand met de naam doeidoei.xls. Achter elke account heb ik genoteerd wat daarmee moet gebeuren. Bij Facebook: graag van mijn profiel een in memoriam-profiel maken. Hyves: verwijder maar, als ik dat zelf nog niet heb gedaan. Gmail: overleg met familie of iemand mijn e-mail wil lezen. Ik heb niks te verbergen, ben toch dood. Paypal: eerst het geld dat erop staat uitgeven, daarna opheffen. Enzovoorts. Voor mijn internetbankieraccount hoef ik niets te regelen. Dat wordt namelijk als verlengde van je betaalrekening gezien. Dus zorgt de notaris dat mijn erfgenamen na mijn dood mijn geld krijgen.

Het versleutelde Excel-bestand mail ik naar mijn vriendin en broer, met de vraag of ze het online en op de computer willen bewaren. Zo hebben ze altijd een back-up. Waarom ik het heb beveiligd? Omdat het me toch wat ver gaat om mijn broer en vriendin zomaar al mijn wachtwoorden te geven. Ik vertrouw ze best, maar er zijn grenzen. Maar omdat ik mijn digitale testamentje heb beveiligd, moet ik wel ervoor zorgen dat mijn executeurs doeidoei.xls na mijn dood kunnen openen. Hoe krijg ik dát voor elkaar? Ik zou het wachtwoord van het bestand in mijn testament kunnen laten zetten, met daarbij de namen van degenen die het moeten kunnen openen. Alleen is een bezoek aan de notaris niet goedkoop. En ik wilde juist alles gratis doen.

De Griekse programmeur Stavros Korokithakis heeft een site bedacht die mijn probleem oplost. Op www.deadmansswitch.net kun je een mail schrijven die na je dood naar een of meerdere mensen wordt verstuurd. Hoe dat werkt? Heel simpel. Als Dead Man’s Switch dertig dagen niets van je hoort, stuurt de site je een e-mail met de vraag of je nog leeft. Is dat het geval, dan moet je even inloggen. Doe je dat niet, dan krijg je na twee weken een herinnering. Als er ook op een tweede herinnering geen reactie is gekomen, wordt de ‘dodenmail’ verstuurd. Mijn vriendin en mijn broertje krijgen op die manier maximaal zestig dagen na mijn dood een mail met het wachtwoord waarmee ze

doeidoei.xls kunnen openen.

Dat was het dan: mijn online zaakjes zijn geregeld. Voorlopig dan tenminste, want zodra ik me op andere sites aanmeld of ergens een wachtwoord aanpas, moet ik wel een

90 91 92

jaar niet meer bestaat, moet ik misschien toch nog een keer langs bij de notaris. Maar tot die tijd kan ik met een gerust hart sterven. Jammer dat ik nooit zal zien hoeveel ‘likes’ mijn in memoriam-pagina op Facebook krijgt.

Vragen bij tekst 1

1

Waarnaar verwijst “het” in regel 2?

A nadenken over de dood

B nadenken over mijn digitaal erfgoed C online leven na de dood

D verwijderen van mijn digitaal erfgoed

2

Wie of wat wordt bedoeld met “het thuisfront” in r. 7 – 8?

A Amerikaanse militairen in Irak B Amerikaanse soldaten in Amerika C Justins familie in Amerika

D sociale netwerken online

3

Wat is het verband tussen alinea I en alinea II?

Alinea II geeft van alinea I een ...

A conclusie. B tegenstelling. C uitwerking. D voorbeeld. 4

Zie r. 26: “... mijn digitale wereldje, ... .”

Wat wordt hiermee bedoeld?

A al mijn accounts samen B een pokersite

C gigabytes aan foto’s D mijn zeven wachtwoorden

5

Zie r. 27: “Maar waar begin ik?”

Welke is de eerste stap?

A het aanwijzen van “een begrafenis- ondernemer”

B het lezen van Your Digital Afterlife C het maken van een in-memoriam pagina D het veranderen van de zeven wachtwoorden

6

Zie r. 28: “... digitale rotzooi ... .”

Hoe wordt digitale rotzooi eerder genoemd?

A bits en bytes (r. 17) B profielen (r. 17) C online hobby (r. 21) D wachtwoorden (r. 24)

7

Zie de drie zinnen in r. 30 – 32: zin 1: “Ze is ... niet.”

zin 2: “Daarbij ... mannen.” zin 3: “De kans ... van haar.”

Welk verband is er tussen deze zinnen?

tussen 1 en 2 – tussen 2 en 3 A concluderend – verklarend B concluderend – opsommend C opsommend – concluderend D opsommend – verklarend

8

Zie r. 33: “Maar ... verongelukken?” Wat gebeurt er met hen?

I Ze krijgen een ongeluk, maar blijven in leven. II Ze krijgen een ongeluk en gaan dood.

A I is juist. B II is juist.

C I en II zijn beide juist. D I en II zijn beide onjuist.

9

Zie r. 36: “... back-up begrafenisondernemer ... .”

Hoe wordt hij in de tekst ook wel genoemd?

A digitale executeur (r. 29)

B tweede digitale executeur (r. 34) C nabestaande (r. 46)

D erfgenaam (r. 67)

10

Zie r. 36 – 37: “Zijn antwoord … ik?”

Hoe is de houding van de broer?

A meelevend B nieuwsgierig C ongerust D zakelijk

11

Zie r. 38: “De volgende vraag: …” Waar staat de vorige vraag?

A R. 27: “Maar waar … ik?”

B R. 33: “Maar wat … verongelukken?” C R. 34 – 35: “Wie kan … opzadelen?” D R. 36 – 37: “Zijn antwoord … ik?”

12

Zie regel 46: “... wel weten dat ze bestaan.” Waarnaar verwijst ze?

A datingsites profielen B Facebook-vrienden

C in-memoriamprogramma’s D sociale netwerken

13

Wat is het verband tussen alinea V en VI?

A conclusie B opsomming C oorzaak – gevolg D reden – verklaring

14

Zie r. 48: “... allerlei initiatieven ...” Van welk initiatief heeft de ik-figuur gebruikgemaakt?

A de notaris B een testament

C het Nederlandse bedrijf Ziggur D www.deadmansswitch.net

15

Hoeveelnadelenworden in alineaVII genoemd?

A 1 B 2 C 3 D 4

16

Welke site vindt de ik-figuur het minst interessant?

A Facebook B Gmail C Hyves D Paypal

17

Zie r. 38: “De volgende vraag: …”

Deze vraag wordt beantwoord in …

A alinea VI. B alinea VII. C alinea VIII. D alinea IX.

18

Zie r. 24: “… zeven verschillende wachtwoorden …”

In deze alinea worden vijf accounts genoemd.

In welke alinea komen de andere voor?

A alinea VI B alinea VII C alinea VIII D alinea IX

19

Zie r. 78 – 79: “… mijn probleem …”

Wat is het probleem?

A een bezoek aan de notaris B het openen van doeidoei.xls C het opruimen van digitale rotzooi D mails versturen naar vrienden

20

Hoe kan het versleutelde Excel-bestand na de dood van de ik-figuur geopend worden?

A door een beveiligde back-up

B door een mail op www.deadmansswitch.net C door een in memoriam-profiel

D door een notaris

21

Zie r. 80 – 81: “Als ... hoort, ...”

Waarom zou Dead Man’s Switch niets van de ik-figuur horen?

Omdat ...

A alle mails nu gaan naar doeidoei.xls. B de ik-figuur niet meer kan inloggen. C de site zijn wachtwoord niet kent. D zijn vriendin en zijn broertje de mails krijgen.

22

Wie stuurt de ‘dodenmail’ (r. 84)?

A doeidoei.xls

B een beveiligd Excel-bestand C Stavros Korokithakis

D www.deadmansswitch.net

23

Wie krijgen de ‘dodenmail’ (r. 84)?

1 de digitale executeur 2 de back-up executeur 3 de notaris 4 Facebook-vrienden A 1 en 2 B 1 en 3 C 2 en 3 D 2 en 4 24

Zie r. 87: “Voorlopig dan tenminste, ...” Uit deze woorden blijkt dat de ik-figuur ...

A boos is. B ontevreden is. C onzeker is. D teleurgesteld is.

25

De aanleiding tot het schrijven van deze tekst is ...

A de Amerikaanse oorlog in Irak. B de e-mails van Justin.

C de rechtszaak tegen Yahoo.

D de voorbereiding op de dood van de ik-figuur.

26

Zie de titel.

Op wie is de titel van toepassing?

A de broer van de ik-figuur B de vriendin van de ik-figuur C Justin

D Stavros Korokithakis

27

28

I “Met succes ... geven.” (r. 14 – 15) II “Wie kan ... opzadelen?” (r. 34 – 35)

Wat is juist?

A I is een feit, II is een mening. B I is een mening, II is een feit. C I en II zijn feiten.

D I en II zijn meningen.

29

Welke alinea’s zitten in de inleiding en welke in het slot? Inleiding Slot A I + II X + XI B I + II XI C I + II + III X + XI D I + II + III XI Welk kenmerk is niet van toepassing op de

ik-figuur?

A gevoel voor humor B gierig

C goedgelovig D wantrouwend

Tekst 2

Op de menulijst van Pizzeria Italiano staan 10 pizzasoorten.

Alle hebben standaard kaas, tomatenpasta en pizzakruiden zoals basilicum en tijm.

Pizzeria Italiano

Vrijdag – zondag: 11:00am – 12: 00 pm

Vragen bij tekst 2

30

Sergio eet geen vlees en geen vis.

Uit hoeveel soorten pizza’s kan hij een keuze maken? A twee B drie C vier D vijf 31

Debbie is allergisch voor varkensvlees. Hoeveel soorten pizza’s zijn er voor haar? A vier

B vijf C zes D zeven

32

Fanny eet geen vlees, maar wel vis.

Uit hoeveel soorten pizza’s kan zij kiezen? A twee

B drie C vier D vijf

33

Joeri moet vlees hebben. Hij kan kiezen uit … soorten. A vijf

B zes C zeven D acht

34

Wat haalt de lezer uit deze advertentie over de pizza’s?

A de bodemdiktes B de maten

C de prijs

Tekst 3

Hieronder staat een stuk uit de Surinaamse jachtkalender.

* : het aantal dieren per jachtvergunning per jachttrip

Grijze hokjes: open seizoen voor de jacht

X : gesloten seizoen voor de jacht

Vragen bij tekst 3

35

Welk dier wordt het minst beschermd? A het kleine boshert

B de hei

C het zesbandig gordeldier D de tjambaraaf

36

Welk dier is het meest beschermd? A de tapir

B de capucijneraap C de pakira

D de pingo

37

In welke maand mogen jagers de meeste dieren vangen? A februari B april C augustus D september 38

In welke maand zijn de meeste dieren beschermd? A januari

B mei C november

39

Henk gaat jagen met zijn vriend Steven in de maand april. Beide heren hebben een

jachtvergunning. Ze nemen drie vrienden mee. Als ze met zijn vijven huiswaarts keren, worden ze gecontroleerd door LBB. In de auto vinden de controleurs: 1. twee bosherten 2. een hei 3. twee pingo’s 4. een gordeldier 5. vijf raven.

Voor het in bezit hebben van welke dieren zullen ze beboet worden?

A 1 en 2 B 1, 2 en 3 C 3 en 4 D 3, 4 en 5

40

Hoeveel maanden in het jaar is de kapasi of het gordeldier beschermd?

A 3 B 4 C 5

Open seizoen voor de jacht

Baglimit*

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

X gesloten seizoen voor de jacht 1 Boshert 1 X X X X X 2 Klein boshert 3 Strandhert 4 Tapir 1 X X X X X X X X X 5 Hei 1 6 Capucijneraap 1 X X X X X X 7 Pakira 1 X X X X 8 Pingo 9 Zesbandig gordeldier 10 Naaktstaart gordeldier 11 Maka-kapasi 12 Negenbandig gordeldier 13 Bokraaf 5 X X X X X X X 14 Tjambaraaf 15 Warauraaf 16 Kule-kule 10 X X X X X X X