Malta... wat bezielt iemand?

Malta...

wat

bezielt

iemand?

Arie Janssen*

Dat

_{‘crystal’}

vandie _zee,dat is

_nogal

‘wishful

_thinking’,

want

_ja,

het afvalwatervanruim 600.000mensen

(en

nog

eens een 1.000.000 toeristenper

jaar,

let wel: ineen

landje

ter_grootte van

Goeree-Overflakkee)

gaatnog

grotendeels

gewoon lekker de zee

in,

al is het dan op drie kilometer vanaf de kust.

_Ach,

de

_{biologische reiniging}

vanzeewater is niet

_{gering, moetje}

maardenken. Wel wordt de vis hier

telkenjare

tochwat

_duurder,

maar

goed,

dat is op

Cyprus,

enin

Turkije

nog véél slechter. Van de

talrijke

scuba-duikers hier hoor ik hoe helder hetwaterhier wel

is,

rond Malta...

maar

ja,

de

vervuiling

die

je

niet kan zien isergerdan de wel zichtbare!

Malta bestaat uit_een

_{groepje eilanden,}

_{waarvan er maar} tweeecht bewoond

_zijn.

Dat is Malta zelf

_natuurlijk,

en

het zustereiland Gozo

_(14x5

km, door de Maltezen zelf ‘Ghawdex’

_genoemd

in hun semitisch-arabische

_taal).

Bewonersvanhet hoofdeilandbeschouwen de Gozitanen

als

_{middeleeuwers,}

en...niet

geheel

ten

onrechte:).

De echte

Maltezen,

deallerechtste,

spreken

thuis

_Engels,

voedenhun kinderen

_Engels

op, en

spreken (maar

alleen als het echt

moet)

ook Maltees. Ze hebben vaak wel eenweekendhuis

opGozo,ofeen

gehuurd appartementje,

waar ze evenvan

derust

_genieten,

zonder echt contact te makenmet die ‘boeren’.

_Op

Gozo kan

_je

echt Maltese families

_altijd

on-middellijk

herkennenaanhet kabaal datzemaken

_(zonder

ookmaar

enige

consideratietehebbenmetde

_buren)

ende rotzooi, diezeoveral achter zich laten...

_bijvoorbeeld

na eenvande

_populaire

zomerse avond-strand-barbecue’s... zal huneen zorg

zijn!

Het

_{mini-mini-eilandje}

Filfla

_{(zie kaart,}

_vroegereen

artille-rie-oefen-object

voor de

_Engelsen,

nu een

vogelreservaat,

ja ja!), ontoegankelijk

als het

_is,

werd ooit

_(illegaal!)

be-zocht door één

Nederlander, namelijk Boudewijn

Büch. Zoek_{maar eens}in

_{zijn boekje}

‘Eenzaam’ hoe

hij

kans zag dattedoen!

In de

_loop

der_eeuwenhebben de Maltezen het niet

gemak-kelijk gehad:

steeds_weerandere

_{vreemdelingen}

die de baas

kwamen

_spelen

entotdat de laatstebezetters,de

_Engelsen,

in 1968

_verdwenen,

hadden demensenhet echt niet

_breed,

transportper

ezel, bijvoorbeeld.

Maar sinds die

tijd

heeft

men

geld

geroken,

en

vandaag

de

dag

is dat het artikel

waar menhetmeest

belangstelling

voorheeft.

Tegen

de toerist is de Maltees uitermate

_vriendelijk,

want als het

vandaag

niet lukt dan verdien ik

morgenwelwat aan

je!

En verder _{gaathet leven hier gewoon}

_door,

van de ene

katholieke

_feestdag

naarde

volgende: public holiday,

van-daag!

Processie! De

_{band, vuurwerk, zuipen!}

En de duur-ste autoismaarnét

goed

genoeg.

Sinds kort

_zijn

er weerandere

vreemdelingen,

die hier de baas willen

_spelen;

die

_brusselaars,

diewetten

maken,

voorwaarden stellenen zeggenwat welenwat niet mag.

Op

de

_{ingangsdatum (1}

mei

₂₀₀₄₎

_{werdenop Gozo}

tegelij-kertijd

het abattoir_ende vuilstort

_gesloten.

Maar

goed, ok,

ze

brengen

ook

_geld!

En

ja,

die

_ellendige

Euro komter aan

(in 2007).

Wemoetenwel_evenvoordie

_tijd

zorgendatwe onze zwarte Maltese liri’s

_kwijt

raken. Weet

_je

wat? We gaaneenhuis bouwen! Meer dan de helftvande huizen staat

_leeg,

maardat maakt niet

_uit,

het is

_{‘property’!}

Nationale_sport

_(voor

de mannen dan, vanaf 12

_jaar):

zangvogels vangen! Legaal,

in de

_trektijd,

en

illegaal (waar

niemand het

_ziet),

teallen

_{tijde. Vogels zijn mooi, vogels}

zijn spannend, vogels zijn geld!

En de

_vogels

_{die niet} ge-schikt

_zijn

_voor

_volières,

nou, die schiet

je

gewoon dood; knal,

raak!!!

Er

ligt

tonnenaan

loodhagel

overde eilanden

verspreid,

zit in elk

_{oppervlakte-monster}

dat ik verzamel. ‘Limestone islands ina

crystal

sea’

_(Pedley

et

_al.,

2002,

zie

_literatuur)

is de

_{nogal poëtische aanduiding}

voor een

brok tertiaire

_(als

ik die ouderwetse

_aanduiding

nog ge-bruiken

_mag)

_gesteenten,

ergensmidden in deMiddellandse Zee. Wat bezielt

iemand,

om daartegaan wonen? Nota

bene,

het dichtstbevolktelandvan

Europa...

is Holland niet druk

genoegdan? Eénvande nieuwe

EU-landen,

ook dat

nog, sinds 2004...waar

blijft

de romantiek?

_Bedolven,

on-der Brusselse

_wetgevingen,

_{veranderingen, aanpassingen,}

eenheidsworst! Maar dezon

blijft,

de fossielen

_ook,

en er

zijn

geen

files,

engeensneeuw.

OK

_dan,

Malta

_ligt

inderdaadin deMiddellandseZee,voor

wie het

_precies

wil weten

_{(pak je Bos-atlas)}

op omstreeks 36° NB en 14°20'

OL, of,

anders

_gezegd,

_{op drie}

_uurtjes

Roofvogel, tortelduif, hop, ooievaar, reiger, blijf

vanMalta

weg!

Jongetjes

laten de moeders hun schooltas

_dragen

(meisjes

moeten dat zelfdoen,

uiteraard),

willenzo snel

mogelijk

van school

af,

engaan

vogels

vangen.

Meisjes

blijven

op schoolen

spreken Engels!

Voor de

_geologisch

_{geïnteresseerde}

ziet het er hierbest

interessant uit.

_Afgezien

vanhet feit datzowatéén derde

vanhet land onder

woningbouw

is verdwenen

_blijft

ernog genoeg leuks overom met

geologische belangstelling

te

bekijken:

mente etmalleo!

_Pedley

cszeiden het al:

lime-stoneislands...

_inderdaad,

kalksteen isergenoeg.

Prachtige

ontsluitingen langs

de kust enin het binnenland. En

alle-maal Tertiair

_(Chattien

totenmet

Messinien)

en eenklein

beetje

Kwartair!

Fossielen

_zijn

_{erook zat,maar}anders dan in het Noordzee-bekken maak

_je

hiermet

schop

enzeef

weinig

klaar. Hier moethetmeerkomenvanhameren

beitel,

ennog slimmere

spullen (zoals mierenzuur!),

om wat van die fossielente

bemachtigen.

Er

_zijn

kalkstenen uit

_diep,

enuit

ondiep

wa-ter,dusmet

duidelijk

andere fossielenerin.

Helaas,

zoals het vaak_gaatin kalksteen; de

_aragoniet

is

_opgelost,

dus

_ja,

je

moet, anders dan in

Miste,

tevreden

_zijn

met

schelpker-nen.Depectens

zijn

er

wel,

als

schelp.

Verder

zijn

er

zee-egels

enhaaientanden. Die laatstetwee

zijn

dan ook _zeer

populair bij

lokale verzamelaars

_(waar

er

overigens

maar

weinig

van

zijn,

wanterzit niet of

nauwelijks geld in,

na-tuurlijk).

En Procarcharodon-tanden

zijn

het

_mooist,

uiter-aard.

Behalve die kalkstenen hebben_weook

_klei,

Miocene klei

(Serravallien).

En

_ja

hoor,mét fossielen.Nee,nee, nieteen

zak vol doen_enthuis

_uitspoelen,

_zowerkt het hier_maar Eenvandefraaie ontsluitingeninLowerGlobigerinaLimestone,

Wardija,Gozo.

BlueClayFormation,ontslotenbijRamlaBay, Gozo.

Zomoetjehier_jemonsternemen:Charles Galea Bonavia, fanatiekhaaientandenverzamelaar,wijst mijhoe datmoet.

Procarcharodon

_megalodon,

zelden.

_{Op je buik,}

en

kijken

water

losgespoeld

is. Lekker in het

_zonnetje,

en

fossieltjes

rapen:

gelimonitiseerde

schelpjes, haaientandjes,

en meer vandat

_spul.

Welwat

geduld meebrengen, hoor,

enzonnebrandolie factor 20, minimaal!

Eén_vande mooiere

_{ontsluitingen}

in die ‘Blue

_Clay

Forma-tion’,

de

_zogenaamde

Ras

_il-Pellegrin

_{op Malta}

_zelf,

iseen

kandidaat-sectievoorde

vastlegging

vande

ondergrens

van

het Serravallien ineen

zogenaamde

GSSP

_(Global

Strato-typeSection and

_Point),

eensoort

‘golden spike’.

Er wordt

aan

gewerkt

door ItaliaanseenNederlandse

(Utrechtse)

geologen,

maar er

zijn

nogmeerkandidaat-secties...even

afwachten nog.

Malta heefteenbescheiden universiteit

(zeer hoog

percen-tage

meisjesstudenten,

uiteraard),

maar

geologen

worden erniet

opgeleid.

Dus

ja,

de Maltese

geologie

is uitsluitend

bestudeerd doorbuitenlandse

_geologen,

metname

Engelse,

zelfs Nederlandse

_(Felix!)

_enItaliaanse. Dat boekvan

Ped-ley

cs

(drie

auteurs,waarvan 1

_Maltees),

dat ik al

_noemde,

iseen

prachtig geïllustreerde samenvatting

vanwater nu

bekendis.

De

_{belangrijkste}

_kalksteen,

zowel uit economisch als uit

geologisch

oogpunt,is de

_{zogenaamde Globigerina}

Lime-stone.

_Op

deze kalk staan

_{dorpen gefundeerd,}

erworden huizenvan

gebouwd,

erworden _zoutpannenin

_gemaakt,

en

ja,

voor

mij

is het héél

_interessant,

wanterzitten massaal

pteropoden

in

_{(wil je}

iets meer weten over die

beestjes,

kijk

danevenop de

website,

zie

pagina 17).

Anders dan de Steengroevein LowerenMiddleGlobigerinaLimestoneFormation

(Ghajn

Abdul,Gozo), let

opde microtectoniek!

Mierenzuurconcentraat uit LowerGlobigerinaLimestone Formation,metveel_{pteropoden (Vaginella).}

hier

_aanwezige

Coralline

_Limestones,

waarvan weeen

onderste

_(Chattien)

en eenbovenste

(Messinien)

hebben, is de

_Globigerina

Limestone

_(Aquitanien

totenmet

Lang-hien)

in

_diep

waterontstaan enbevat daardoor dus

nogal

wat resten van

planktonische

diertjes. Globigerina

iseen

planktonische

foraminifeer.

Wat die

_pteropoden

betreft,wasMaltaeennog

vrijwel

on-ontgonnenterrein. Eéneerste

soortje

werd in 1896

beschre-ven

(door

een

Italiaan),

enkele andere inzeerrecente

tijd

dooreen Hollander

(ondergetekende,

dus),

en inmiddels

ken ik_vande Maltese

opeenvolging

een

zestigtal

soorten

pteropoden.

De fossielen in de

_Globigerina

Limestone

_zijn

gefosfatiseerd

enverzamel

je

het best doorfosfaathoudende kalksteen

optelossen in mierenzuur.

Demeestevandie

pteropoden zijn

vanandere

plaatsen

in de Middellandse Zee wel bekend

(vooral

Italië is watdat betreft

_{goed onderzocht),}

_enhet_{gaater naar}

_uitzien,

dat

met

behulp

vandie

zweefslakjes

strakseenmooie

biozo-nering

ontstaat, die verder reikt dan alleen Malta. Hiertoe heb ik sinds 1993

(mijn

eerstebezoekaan

Malta)

een

hon-derdtal sedimentmonsters verzameld

_(gemiddeld

zo van

eenkiloof

vijf)

van meerofminder sterk fosforiethoudende

niveau

_{’s, uitgezuurd, uitgepikt}

_{en,voor zover}het

ging,

ge-determineerd.

Behalve_eenweelde_aan

_pteropoden

heeft dateen

aanzien-lijke

collectie ander

_{spul opgeleverd,}

meestal uiteraardvan

kleine

_afmeting.

Zo afentoeschenk ik het Maltese National Natural

_History

Museumeenkleine

duplicaatcollectie

van

dat

_spul,

_endaarmee is het_{exporterenvan}derest

geautori-seerd. Voor degrote‘Schaustücke’

_moetje

_{die paar lokale} verzamelaars hebben:

_zee-egels,

knotsen_vanhaaientanden

(die

duizenden

_minitandjes

die ik verzameld heb vinden GharDalamgrot,Birzebbuga.

GemonsterdesectieteBahrija (Malta)metLower(LCL)

en Upper (UCL) CorallineLimestoneen

_Globigerina

Limestoneertussen.DeBlue

_Clay

Formation(onderde

ze maar

niks),

grote

schelpkemen, visskeletten,

walvistan-den,needatsoort

spul

vind ikniet, of

_nauwelijks.

Verder interessant

_hier,

_op

_{geologisch gebied}

dan,is de kwartaire

_{zoogdierfauna,}

_{met, zoals op veel}

middellandse-zee-eilanden, dwergolifantjes,

en

dwergnijlpaardjes.

Denk

niet

_datje

dat kan verzamelen,zo

simpel

is dat niet. Maar

eris weleen fraaiegrot

(Ghar Dalam, bij Birzebbuga,

zie kaart

op

pagina 15)

waar een enander ook in het

bijbeho-rende

_museumpje

tezien is.

Ik vind het ook leukom groepen toeristen hier op het

ei-landje

Gozo rondteleidenendesnoods op Malta zelf

ook,

en ze watmeertevertellenover de

_geologie

danzevan een ‘normale’

_gids

tehoren

_krijgen.

Mochtuzin hebben

omook eenste

_komen,

dan kuntu van

mij

een

dergelijke

rondleiding krijgen:

met

_plezier!

Literatuur

Büch,

Boudewijn,

1992;8ste druk 1996. Eenzaam. Pandora Pockets. CIP/ISBN 90 254 5599 9.

Pedley,

M.,M.

Hughes

Clarke & P.

Galea,

2002. Limestone isles ina

crystal

sea.The

geology

of the Maltese islands.

- San

Gwann,

Malta,

Publishers

Enterprise

Group

(PEG)

Ltd.,109pp., 127

figs.

ISBN 99909-0-318-2. Dit boek wordt

_geleverd

meteen

bijbehorende

excursie-gids: Geological

itineraries in Malta and Gozo.

*Arie W.Janssen,email:

ariewjanssen@waldonet.net.mt

http:

//sites, waldonet.net.mt/ariewe