Akkerbouw op lichte en droogtegevoelige gronden : resultaten van een viertal bedrijven over de periode 1976 t/m 1980

Ing. B.J.M. Meijer

AKKERBOUW OP LICHTE EN DROOGTEGEVOELIGE GRONDEN RESULTATEN VAN EEN VIERTAL BEDRIJVEN

OVER DE PERIODE 1976 T/M 1980

Interne Nota No. 284

Mei 1983

Niet voor publikatie - Nadruk verboden

Landbouw-Economisch Instituut Afdeling Landbouw

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING

2. BESCHRIJVING VAN DE STUDIEBEDRIJVEN 3. DE BEDRIJFSOMVANG

4. BEDRIJFSRESULTATEN 4.1 Alternée n

4 .2 Ko s t e n

rJ. RESULTATEN MARKTBARE GEWASSEN

B l z . 5 6 9 12 12 12 BIJLAGEN

:!. . Overzicht van de bedrijfsresultaten 24

2« Overzicht van de resultaten van consuniftie-aardaPF-elen

en suikerbieten 29 3. Resultaten overiäe marktbare äewassen 34

INLEIDING

Van oudsher ziJn mest en vocht van sirote invloed O P de fysieke opbrengsten van akkerbouwgewassen en daarmee O P de rentabiliteit van het akkerbouwbedrijf« Vooral O P lichte en droogtegevoelige gronden kunnen als gevolg van (tijdelijke) vocht tekorten de fysieke opbrengsten van akker- en

tuinbouwgewassen ver achterblijven bij het niveau wat onder normale omstandigheden haalbaar geacht mag worden. Dergelijke opbrengstredukties kunnen zelfs zodanige vormen aannemen» dat het niet meer lonend is om de betreffende gewassen te oogsten.

O P akkerbouwbedriJven in het Zuidoostelijk Zandgebied wordt getracht met behulp van kunstmatige beregening en de aanwending van in het gebied overvloedig aanwezige dierlijke mest de

beperkende factoren (o.a. stuifgevoeligheid) zoveel mogelijk O P te heffen» om zodoende te komen tot een verbetering van de

rentabiliteit van het bedrijf.

In een eerder verschenen LEI-Publikatie 1) ziJn de perspectieven van akkerbouw O P lichte en droogtegevoelige gronden» waar de gewassen kunnen worden beregend en waar organische mest kan worden aangewend» vooral modelmatig

o n d e r z o c h t .

In het onderhavige rapport wordt verslag gedaan van vier studiebedriJven» die gedurende 5 Jaren biJ het LEI in

administratie ziJn geweest. O P deze studiebedriJven is het aanwenden van organische mest en het kunstmatig beregenen van de gewassen een essentieel onderdeel van de gehele bedrijfsvoering.

De opbouw van het rapport is als volgt.

In hoofdstuk 2 wordt een korte beschrijving gegeven van de studiebedriJven. In hoofdstuk 3 staat het grondgebruik en de bedrijfsomvang centraal. In hoofdstuk 4 worden de

bedrijfsresultaten weergegeven» waarbij het accent vooral wordt gelegd O P de analyse van de kosten. In hoofdstuk 5 tenslotte

worden de resultaten van de marktbare gewassen weergegeven en

b e s p r o k « n .

1> Perspectieven van akkerbouw(bedrijven) O P lichte en droogtegevoelige gronden. LEI-Publikatie 3.114. Den Haag»

B E S C H R I J V I N G V A N DE S T U D I E B E D R I J V E N De v i e r s t u d i e b e d r i J v e n d i e b i J h e t L E I in a d m i n i s t r a t i e z i j n siewöfit» z u l l e n in h e t v e r v o l g v a n d i t r a p p o r t w o r d e n a a n g e d u i d m e t A f B » C e r i D » B e d r i j f A. O;- d i t b e d i J f z i J n 2 o n d e r n e m e r s w e r k z a a m « D e o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d b e d r a a g t o n g e v e e r 3 5 ha en w o r d t g r o t e n d e e l s in uesl^ii g e n o m e n d o o r de t e e l t v a n c o n s u m p t i e - a a r d a p p e l e n » s u i k e r b i e t e n » w o r t e l e n en s c h o r s e n e r e n . B e h a l v e p l a n t a a r d i g e i-rwduktie v i n d t U P d i t b e d r i j f o o k d i e r l i j k e p r o d u k t i e p l a a t s » ui» h e t h o u d e n v a n v a r k e n s . A a n v a n k e l i j k w e r d e n a l l e e n f o k z e u g e n g e h o u d e n » e c h t e r in de l o o p v a n d e v e r s l a g p e r i o d e is d e z e t a k v a n i n t e n s i e v e v e e h o u d e r i j u i t g e b r e i d m e t h e t h o u d e n v a n m e s t v a r k e n s • n o m e n teel w o r d t zo g o e d m o g e l i j k b e t r a c h t om e e n g e s l o t e n b e d r i j f s s y s t e e m te e x p l o i t e r e n . De v e r k a v e l i n g v a n h e t 3 5 h a - a k k e r b o u w b e d r i Jf l a a t te w e n s e n o v e r . Do v e r s c h i l l e n d e p e r c e l e n l i g g e n t o t ruim 6 km v e r s p r e i d v.:;n de b e d r i j f s g e b o u w e n » w e l m o e t h i e r b i j o p g e m e r k t w o r d e n » d a t de p e r c e l e n g e c o n c e n t r e e r d z i J n O P t w e e p l a a t s e n . D o o r d a t n i e t a l l e p e r c e l e n a a n e e n g e s l o t e n l i g g e n » k a n n i e t o v e r a l w o r d e n b e r e g e n d . V a n de 35 ha k a n 6 ha n i e t k u n s t m a t i g w o r d e n b e r e g e n d w e g e n s de v e r s p r e i d e l i g g i n g v a n e e n a a n t a l k l e i n e r e p e r c e l e n . H e t b e d r i j f b e s c h i k t o v e r 4 p u t t e n van 11 t o t o n g e v e e r 14 m e t e r d i e p . M e t b e h u l p v a n e e n b o v e n g r o n d s e l e i d i n g e n e e n h a s p e l a u t o r n a a t ( c a p a c i t e i t o n g e v e e r 6 0 m 3 / u u r ) k u n n e n de g r o t e r e a a n e e n g e s l o t e n p e r c e l e n w o r d e n b e r e g e n d . V e e l w e r k z a a m h e d e n w o r d e n in l o o n w e r k u i t g e v o e r d » n l . h e t z a a i e n en o o g s t e n v a n de g e w a s s e n en h e t u i t v o e r e n v a n d e b e s p u i t i n g e n • De e i g e n m e c h a n i s a t i e v a n h e t b e d r i j f is v o o r a l g e r i c h t O P h e t z e l f u i t v o e r e n v a n de g r o n d b e w e r k i n g en de g e w a s v e r z o r g i n g » A a n de ' b e m e s t i n g v a n d e g e w a s s e n w o r d t v e e l a a n d a c h t b e s t e e d » w a a r b i j d u i d e l i j k r e k e n i n g w o r d t g e h o u d e n m e t u i t s l a g e n v a n h e t ;f r o n d m o n s t e r o n d e r z o e k d o o r O o s t e r b e e k . B e h a l v e v a n de O P h e t e i g e n b e d r i j f a a n w e z i g e v a r k e n s d r i J f m e s t w o r d t o o k g e b r u i k g e m a a k t v a n k a l k o e n e n m e s t en c h a m p i g n o n m e s t . B e d r i J f B . H e t '•.:, u i k H e t v e e h f e r c 1 e i d a f t a m 3 / u w a t e B e d r i j f B is e e n 2-ma n s bo uw p1 a n b e s t a a t v o o r n a m e r b i e t e r'i » g r a n e n / g r 3 s z a a g a a t h i e r om e e n a k k e r b u u d e r i J . De v e r k a v e l i n g e1 e n l i g g e n a a n e e n g e s 1 o t Gm de g e w a s s e n te k u n n e n ing g e l e g d » a a n g e s l o t e n k p u n t e n k a n e e n h a s p e l au

ur) worden aangesloten, r a a n vo e r zelfs voldoende

akkerbouwbedrijf van ongeveer 49 ha. eliJk uit consumptie-aardappelen» d en conservengroenten O P contract. ouwbedriJf zonder intensieve

is zondermeer goed te noemen» de en rondom de bedrijfsgebouwen. beregenen is een ondergrondse O P een put. O P verschillende tomaat (capaciteit ongeveer 100

In voorkomende gevallen is de om een tweede haspelautomaat met

e '=' 11 e a p a D e m e i !;i e i i m e d e r d e n u t e l.i e r i u t w e r k t IJ i a g e b o i j w d • i j f d r i J f s e n d e b e k e n g e L a 1 V o u Is ; j' e m a a Y. t v o l ».i o e ii d

citeit van onäeveer 60 in3/uur in te zetten» e es L e werkzaamheden O P dit a k k e r b o u w b e d r i J f w o r d e n in

chanisatie uitgevoerd» ook worden werkzaamheden voor itgevuerd om de beschikbare capaciteit zo goed mogelijk ten. Verscheidene van de O P dit bedrijf aanwezige

en ziJn door de ondernemer en ziJn medewerker zelf

Deze opmerking is van belang b i j de interpretatie van de resultaten» waar het gaat om de waardering van werktuigen rekende kosten evenals de daaruit voortvloeiende

1 e n • de b e m e s t i n g v a n de g e w a s s e n w o r d t v e e l a l g e b r u i k v a n k i p p e m e s t » w e l k e O P k o r t e a f s t a n d v a n h e t b e d r i j f e v e r k r i J g b a a r i s . B e d r i j f C. Li a U I 1 is lu be vu wu 1 j. 1 i ku bu le Lw d o do d a ui •J

i-BedriJf C is een 1-mans bedrijf met onäeveer 23 ha akkerbouw» naast vormt het houden van mestvarkens een belangrijk

rdewl van het produktieplan. In de loop van de verslagperiode e varkenshouderij O P dit bedrijf sterk uitgebreid» opdat de nu'e werkgelegenheid O P het bedrijf kon toenemen» Het bouwplan ösl voornamelijk uit consumptie-aardappelen» suikerbieten en e ii r o n i j s g r o e ii tegewassen (co n serve n erwten /sta m slabon en»

e1 e n e 11 s e h o r s e n e r e n ) •

De verkaveling is redelijk» het merendeel van de percelen

aaneengesloten biJ de bedrijfsgebouwen» de overiäe percelen en 2 a 3 km van de bedriJsgebouwen verwijderd» Alle percelen en worden beregend» Daartoe wordt gebruik gemaakt van een en ins tal lat ie met verplaatsbare sproeiers en bovengrondse

iriiien vsiiaf de put» In de loop van de verslagperiode is een de buizeninstallatie aangeschaft» De ondernemer heeft bewust v o o r een bu i z e n i n s t a 11 a t i e g e k o z e n» omdat daarmee

si a a ri s e e n g e r i n a' e r e n e e r s 1 a g i n t e n s i t e i t kan worden bereikt

in e t b v • e e n h a s p e 1 a u t o m a a t .

Het zaaien/poten en oogsten van de gewassen wordt in loonwerk Gevoerd» de eigen mechanisatie is vooral gericht op de

n d b e w e r k i n -A e n de gewasverzorging» Bedrijf D.

Dit bedrijf is een 1-mans akkerbouwbedrijf van ongeveer 41 ha cultuurgrond zonder neventak. Het bouwplan bestaat naast

consumptie-aardappelen en suikerbieten uit een aantal

vollegrondsgroentegewassen zoals schorseneren» waspeen en

c o n s e r v e 11 p e u 1 v r u c h t e n . De v e r k a v e l i n g is m a t i g d o o r de v e r s p r e i d e l i g g i n g v a n de p e r c e l e n » e c h t e r de m e e s t e p e r c e l e n z i J n O P t w e e p l a a t s e n ••iecunowii t r e e r d . D o o r d e v e r s p r e i d e l i g g i n g is h e t n i e t m o g e l i j k om a l l e p e r c e l e n te b e r e g e n e n » m e t d e b o u w p l a n s a m e n s t e l 1 ing w o r d t h i e r m e e r e k e n i n g g e h o u d e n « V o o r d e b e r e g e n i n g b e s c h i k t h e t b e d r i j f o v e r e e n h a s p e 1 a u t o m a a t m e t e e n c a p a c i t e i t v a n o n g e v e e r ó 0 m 3 / u u r •

Het zaaien/poten en oogsten van de gewassen wordt in loonwerk ui tgevoerd» de ei den mechanisatie is vooral gericht O P

gruiidbewerking en äewasvt'rzoräiriä.

Er wordt veel gebruik gemaakt van dierlijke mest» welke in de nabiJe omgeving voldoende beschikbaar is»

b ü ITI e fc.' fe II g f1 ü t - 11 -s a s t «J r u e n t - ü e e i sä e i i u s - k u n vi t «\ b e d r i J - v a n d e i n t e n s •*". u i v e r

nvattend kan gesteld worden» dat de vier studiebedriJven e iii3te V3n overeenkomst vertonen«

aardappelen en suikerbieten worden vooral volleg ronds-edewassen geteeld»

en i/ieehanisa bie is vooral gericht O P de gewasverzorging g rundbewerking»

atige beregening is een belangrijk onderdeel van de fsvoering» evenals de aanwending van organische mest»

vier bedrijven beschikken twee bedrijven over een ieve veehouderiJtak» terwijl de overige twee bedrijven e akkerbouwbedriJven zijn.

DE B E D R I J F S O M V A N G In Label 3.1 is e e n s p e c i f i k a t i e v a n h e t g r o n d g e b r u i k O P d e v t u d i e b e d r i J v e n w e e r g e g e v e n » t e r w i j l in t a b e l 3.2 de b u u w p l a n s a m e r i s t e l 1 ing v a n d e z e b e d r i j v e n is w e e r g e g e v e n in v e r g e l i j k i n g m e t h e t g e m i d d e l d e v a n de L E I - s t e e k p r o e f b e d r i J v e n <>••- 20 ha en <= 5 0 h a ) in h e t Z u i d o o s t e l i j k Z a n d g e b i e d . To-bel 3.1 S p e c i f i k a t i e v a n h e t g r o n d g e b r u i k v a n de b e d r i j v e n H I B» C en D g e d u r e n d e de p e r i o d e 1 9 7 6 t/m 1 9 8 0 { p r o c e n t u e e l a a n d e e l v a n de g e w a s s e n in h e t 'o o u w p 1 a ri ) O P p . c u l t u u r g r o n d C o n s , a a r d a p p e l e n oui k e r b i e t e n C o n s e r v e n d o p e r w t e n 3 c h o r s e n e r e n W a s p e e n U i n t e r P e e n Zorne rs'erst T u i n b o n e n G r a s z a a d D i v e r s e n (ha) T o t a a l h o o f d g e w a s s e n M a r k t b a r e n a â e w a s s e n A 35.4 21 25 7 15 9 7 G -8 100 8 B 48.8 28 34 7 -12 11 8 100 21 C 23.2 22 41 14 3 15 -5 100 23 D 41.4 27 33 15 10 -•? 1 5 -7 100 11

O P alle vier bedriJve bouwplan groter dan dat v 25 7. tot 41 7. van de oppe

consumptie-aardappelen (o 21 % tot 23 7. van de oppe

gewas in beslag genomen, belangrijke plaats in het de bedrijven Br C en D. 0 een derde deel van het bo winterpeen en schorsenere het geheel niet v o o r » ter

gewassen 18 '/. resp. 12 7.

beslag n eme n.

n is het aandeel suikerbieten in het an elk ander gewas» en loopt uiteen van rvlakte cultuurgrond. Na suikerbieten is

U 3 o p p e r v l a k t e ) h e t b e l a n g r i j k s t e g e w a s » r v l a k t e c u l t u u r g r o n d w o r d t d o o r d i t Ook d e c o n s e r v e n p e u l v r u c h t e n h e b b e n e e n b o u w p l a n v a n d e z e b e d r i j v e n » v o o r a l O P P b e d r i j f A d a a r e n t e g e n b e s t a a t o n g e v e e r u w p l a n u i t de w o r t e l g e w a s s e n w a s p e e n » n• O P b e d i J f B k o m e n d e z e g e w a s s e n in w i J l O P de b e d r i j v e n C en D d e z e v a n de o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d in

T a b e l 3.2 S a m e n v a t t i n g v a n d e b e m i d d e l d e b o u w p l a n s a m e n -s t e l l i n g v a n d e 4 -s t u d i e b e d r i J v e n in v e r g e l i J k i n g m e t h e t b e m i d d e l d e v a n de L E I - b e d r i j v e n in h e t Z u i d o o s t e l i j k Z a n d g e b i e d • s t u d i e b e d r i j v e n B C g e m i d d « L E I - b e d r , y. G r a ri e n '/. H ä ra p p e l é n d % 3 u i k e r b i e t e ri % P e u l v r u c h t e n "/. R o o i v r u e h t e n '/. Groenbemesting 10 21 25 7 77 26 *•• 28 34 19 05 30 -•5 9 A*. *~ 41 17 81 39 3 27 33 20 77 50 26 14 30 4 * (*. ni et b e k e n d ) S a m e n v a t t e n d k a n ~ b e z i e n v a n u i t de bo h e t b e m i d d e l d e v a n de s t "..i d i e b e d r i vi v e n h e b b e p e '..i 1 v r u e h t e n e r i d r o e n a n d e r 2 i J d s i s h et a a n D i t w i J s t O P a a n z i e n l g r o n d g e b r u i k . A l s \naa g l'u i"i d g e b r u i k p e r b e d r h e b b e n d Ü P de g r o n d g e s t u d i e b e d r i J v e n 1 o o P t v a n 6.2 tot 7.1 S B E / h i s» • J e i 111 e n s i t e i t v a n

SBE/ha (zie label 3.3

gesteld worden» d uwplansaiTienstelli

groep LEI-bedriJ n een Groter aand bemestingsgewasse deel aranen in he iJke verschillen t st a f voor de int iJf is het aantal bonden Produkt ie)

de intensiteit v ai O P de LEI-stee h e t g r o r i d g e b r u i k ) . at d e v i e r s n g - d u i d e 1 i v e n in h e t z e eel a a r d a p p e n in h e t b o u t b o u w p l a n d in i r 1t e n s i t e e n s i t e it v a n S B E ( a l l e e n p e r h a b e P a an h e t g r o n d k p r o e f b e d r i J a a n z i e n l i j k t u d i e b e d r i j v e n Jk a f w i j k e n v a n l f d e g e b i e d . D e len» b i e t e n » w p l a n » u i d e l i J k l a g e r , it v a n h e t h e t b e t r e k k i n g a i d . O P de g e b r u i k u i t e e n v e n d a a r e n t e g e n l a g e r » n 1 • 5.3 T a b e l E n k e l e g e g e v e n s o v e r de a r b e i d s b e z e t t i n g » P r o d u k t i e - o m v a n g en de a r b e i d s p r o d u k t i v i t e i t v a n de s t u d i e b e d r i J v e n in v e r g e l i j k i n g m e t de L E I -s L e e k p r o e f b e d r i J v e n s L u d i e b e d r i J v e n B C D g e m » LEI-bedr. A r b e i u' s b e z e 1 1 i n g ( V A K ) 2.3 2.3 1.7 1.2 1.9 A*iiUl SBE 508 X g rondgeb« Produkt ie 50 "A i u n d v e e h o u d e r i J % in Lensieve veeh. 50 SBE/VAK 221 3BE/HA grondgeb« prod. 7.1

325 93 -141 6.2 355 44 -56 209 6.7 294 100 -245 7.1 259 68 14 18 140 5.3

in e, n ( S B E o e d e i J f L. E I - s i e e h B d r i J P i.j i L <s e v Ü fc; e i. si e r i b e • i e o v e r- i vi.ni w e r k O V K l ' i.i t.' b u u ù i i / V A K ) O P B - a à i i 2 k ^ r o e f b e B b i J n a v d . Ook h e e r sä e d < .i e 3 b e d d o o r d e • i sJ e n s b 1 b i J ' J e i ,.j f :•$ <a 1 e i d e k e u s e L

de studiebedriJven - met uitzonderinä van ieriliJk nouer is dan O P de

drijven. Reeds eerder is opgemerkt» dat O P

alle werkzaamheden in eisien mechanisatie worden het onderhoud aan machines en werktuigen wordt in aan» Bedrijf B wiJkt O P dit punt duidelijk af van

riJvenr hetgeen ook bliJkt uit tabel 4.1 (kosten rden per ha ziJn relatief laaä).

ijkt ook hier noä eens» dat voorzichtigheid is nterpretatie van het aantal SBE en de daarvan allen O P het individuele bedrijfsniveau.

4. BEDRIJFSRESULTATEN 4 . I A1 -A e m e e n Mi./L de a a n w e n d i n g v a n d i e r l i j k e m e s t en m e t b e h u l p v a n k u n s t m a t i g e b e r e g e n i n g w o r d t O P d e z e b e d r i j v e n b e t r a c h t de r e n t a b i l i t e i t te v e r ä r o t e n . B e p e r k e n d e f a c t o r e n w o r d e n z o v e e l moïieliJk u i t g e s c h a k e l d t e r v e r b e t e r i n g v a n d e f y s i e k e uf-'b r e n J s ten v a n de ä e w a s s e n b i n n e n h e t b o u w p l a n . O o k w o r d t h e t m o g e l i j k iit?wdssen te t e l e n » d i e z o n d e r k u n s t m a t i g e b e r e g e n i n g (en r o n d e r de a a n w e n d i n g v a n d r i J f m e s t ) e i g e n l i j k n i e t in a a n m e r k i n g k o m e n w e g e n s e e n te g r o t e k a n s O P m i s l u k k i n g . In d i t h o o f d s t u k z u l l e n v o o r a l de b e d r i j f s r e s u l t a t e n O P g e a g g r e g e e r d b e d r i j f s n i v e a u w o r d e n b e s p r o k e n » t e r w i j l in h e t v o l g e n d e h o o f d s t u k de r e s u l t a t e n v a n d e ä e w a s s e n a f z o n d e r l i j k w u r d e n L> e i i a n d e 1 d . 4,2 Kubtsn

In label 4*1 ziJn de bewerkingskosten per ha weergegeven van de 4 studiebedriJven en van een groep LEI-bedriJven (>= 20 ha en O 50 ha) uit het Zuidoostelijk Zandgebied. Voor een uitvoeriger weergave wordt verwezen naar biJlaäe 1»

Tabel 4.1 Gemiddelde bewerkingskosten per ha cultuugrond van de 4 studiebedriJven en V3n de LEI-bedriJven Gedurende de periode 1976 t/m 1980. studiebedriJven B C gem. LEI-bedr. A r beidskos ten Werktuigkos ten Werk dooi* derden

2647 1142 1042 2014 2023 286 3374 1434 758 1217 1056 813 2380 928 432

Totaal bew. kosten 4831 4323 3086 3740

Uit tabel 4.1 bliJkt» dat d groot is. Dit is ook geenszins van de bewerkingskosten per ha gewassenkeuze maar met het tota met de werkorganisatie. Het liä ! ï a rid» dat de twee b e d r i J v e n m e t

worden Gekenmerkt door hogere b zuivere akkerbouwbedrijven (B e van de hooüte van de bewerkings bewe rkingskosten per 100 bewerk kengetal geeft globaal een indi arbeid en arbeidsbesparende pro het individuele bedrijf kunnen

e variatie tussen de bedrijven verwonderlijk» immers de hoogte hangt niet alleen samen met de Ie Produktieplan en daarnaast ook t dan ook min of meer voor de

intensieve veehouderij (A en C) ewerkingskosten per ha dan de twee n D ) . Voor een betere beoordeling kosten worden in tabel 4.2 de

ingseenheden (BE) weergegeven. Dit catie van de efficiëntie waarmee d u k t i e m i d d e1 e n z i J n gebruikt. Voor

100 BE verantwoord zijn» indien de extra aanwendinä van

produktiemiddelen in de bewerkinässector tot uitdrukking komt in een exlrà node bewerkinäsopbrensist per 100 BE.

Tabel 4.2 Gemiddelde bewerkinäskosten per 100 BE van de 4

studiebedriJven en van de LEI-bedriJven Gedurende de periode 1976 t/m 1980. studiebedriJven slem. A B C D LEI-bedr. Arbeidsk»/100 BE Uu rk tui sik./100 BE Werk d.d. /100 BE 353 370 338 1082 1031 159 1101 467 249 698 602 464 Bewerk.ir.dsk./100 BE 1561 2322 1817 1764 Bewerkinäsopbr./100 BE 1715 1770 1862 2040 1342 520 240 2102 1523 Uit tabel 4 b i Jzo nder 1 aäe h et U"-1enoverâe h o si e b e w e r k i n â s w e r k t u i ä k o s L e n ) b e w e r k i n«ss o P b r e b e u o r dg 1i n ä van per 100 BE een y e «i i d d e 1 o e v a n

worden door rel

b e w e r k i n '.i s o P b r e de bewe rk i näsop :J r o u t -i h v o o i1 b e b i J vt' c«iel i J k i n v e r t e k e n d b e e 1 d 'o e d r i J T i n h e t a d m i n i s t r a t i e w T11 L -.i u e 1 4 . f -..i c t u r o e b r e n ä s t

•2 bliJkt» dat bedrijf A wordt Gekenmerkt do bewerkinäskosten per 100 BE. Voor bedrijf B stelde» hierbij kan worden opdemerkt* dat de kosten per 100 BE (met name arbeids- en

niet worden Gecompenseerd door extra hoäe nästen per 100 BE. De studiebedriJven nemen de bewerkinGskosten en de bewe rkinsisopbrenä •a'unstiäe positie in ten opzichte van het de LE I-steekp roe f bedrijven welke siekarakteri 3tief hode bewerkinGskosten en laGe

ndsten per 100 BE. Het (positieve) verschil brendst en de bewerkinGskosten per 100 BE is drijf D« Hierbij moet wel worden opäemerkt» d van bedrijf D met de overiäe bedrijven een

ontstaat ten dunste van bedrijf D» omdat di uitzonderlijk droGe J3ar 1976 noG niet in de as opdenomen (zie ook biJ1 ade 1 ) •

3 is een overzicht Gedeven van de factorkost en en netto-overschot. or Geldt extra biJ de sten seerd tussen het dat iets t en t

Tabel 4.3 Gemiddelde factorkosten/SBEf factoropbrendsten/SBE en netto-overschot/SBE van de 4 studiebedriJven Gedurende de periode 1976 t/m 1980. studiebedrijven A B C Gem. LEI-bedr. Fae torkosten/SBE Factoropbrendst/GBE Netto-o verse hot/SBE

315 349 34 487 332 -155 392 401 9 323 393 70 438 305 133 13

Uit n j. e L u i t ii o o •£ s 't e Bedrijf f <i v 1 o r o F t & 'o e . e r m a Tact B be - b r e n h e t b e m i d d e l Ï.Ï e b i e d • De r iioïie b e w e r k i ï:t Ö Z O C h t r« o e t werk dooi- de reeds ir i h o o

1 4*3 blijkt» dat de verschillen tussen de bedrijven te âroot ziJn» Wel wordt bedrijf B äekenmerkt door de orkosten en de laaäste factoropbrenästen per SBE. vindt zich ten aanzien van f a c t o r k o s t e n »

ästen en netto-overschot per SBE O P het niveau van de van de LEI-steekproefbedrijven in hetzelfde elatief hoäe factarkosten/SBE samen met relatief ndskosten/100 BE is een 3anwiJzinä» dat de oorzaak

worden in de bewerkindssector (arbeid» machines» rden). Dit stemt overeen met opmerkingen hierover die fdstuk 2 ziJn aemaakt (zie blz. 7 ) .

5. RESULTATEN MARKTBARE GEWASSEN

In tabel ü.1 ziJn de bemiddelde fysieke opbrengsten per ha wvKruli» de saldi per ha van de belangrijkste bewassen

ut?*:' r^edeven » zoals deze ziJn behaald O P de 4 studiebedri Jven

dedurende de periode 1976 t/m 1980» Tussen haakjes is het aantal waarnem in-Jen vermeld» omdat - met uitzondering van aardappelen uu suikerbieten - de äewsssen niet elk Jaar worden «Geteeld. De

e e sul t<j tv ii van de ma ik t ba re gewasen ziJn uitvoerig weergegeven in de bijlagen 2 en 3.

BiJ een.nadere beschouwing van de fysieke opbrengsten uit l^bel D. .1 moet allereeerst worden opgemerkt» dat bedrijf D in het uitzonderlijk drösle Jaar l?7ó nog niet in de administratie was ogenomen» dit geeft een iets vertekend beeld van de resultaten di w be l rekkin g hebben O P de bewassen c o n s u m P t i e-a a r d 3 P P e1 e n en

s U i. k e r b i e l e n .

Reed* eerder is opgemerkt» dat SUIKERBIETEN en CONSUMPTIE-AARDAPPELEN de belangrijkste gewassen ziJn die op de vier

•_> t u d i. e b f o r i J v e n worden Geteeld« O P de bedrijven B » C en D is het

aandeel van beide äewassen in het bouwplan zelfs 60 "/. of meer» Uil label 3.1 bliJkt» dat de bemiddelde fysieke opbrengsten van <iôrds;--peleri en suikerbieten O P deze bedrijven O P een hoog niveau tun voor suikerbieten. O P bedrijf B is de bemiddelde fysieke

u :••• b r (..• n g s I >•• e r ! i a va n c o 11 s u m P t i e - a a r d a P P e 1 e n 1 a g e r d a n d i e o P de dfiuei't' b e d r i j v e n . E d i t e r d o o r d a t de a a r d a p p e l e n O P d i t b e d r i j f g e d u r e n d e de w i n t e r w o r d e n b e w a a r d » is e e n h o g e r e u i t b e t a l i n ä s -p r i J s v e r k r e g e n ( b e w a s r v e r s o e d i n g ) • H e t u i t e i n d e l i j k e s a l d o -p e r iia b l i J k t z e l f s h o g e r te z i J n d a n d a t v a n de a n d e r e b e d r i j v e n « In f i g u u r i z i J n de b e m i d d e l d e f y s i e k e o p b r e n g s t e n p e r ha p e r J.:! a e w e e r g e v.i e v en v a 11 co n s u m p t i e - a a r d a P P e 1 e n e n s u i k e r b i e t e n v a n u'e 4 s l u d i e b e d r i J v e n en v a n de b e d r i j v e n u i t de L E I - s t e e k p r o e f in h e t z e l f d e g e b i e d . O o k is in d e z e l f d e f i g u u r de o n t w i k k e l i n g v a n h u t l a n d e l i j k e ÜP!:> r e n g s tn i v e a u v a n d e z e b e w a s s e n w e e r g e g e v e n . U i t f i g u u r 1 b l i J k t » d a t de d r o g e z o m e r v a n 1 9 7 6 de o p b r e n g s t viin oonsunip t i e - a a r d a p p e l e n n e g a t i e f h e e f t b e i n v l o e d » v o o r a l in h e t Z u i d o o s t e l i j k Z a n d g e b i e d » V o o r s u i k e r b i e t e n w a s d a t O P d e s t u d i e b e d r i J v e n in m i n d e r e m a t e h e t g e v a l . V e r d e r is h e t UHV,:S1. lend • d a t h e t f y s i e k e o p b r e n g s t n i v e a u v a n d e g r o e p LEI-bedi-iJven u i t h e t Z u i d o o s t e l i j k Z a n d g e b i e d de l a a t s t e J a r e n v r i j w e l g e l i j k is a a n h e t l a n d e l i j k e o p b r e n g s t n i v e a u » d i t g e l d t z o w e l v o o r c o n s u m p t i e - a a r d 3 p p e l e n a l s o o k v o o r s u i k e r b i e t e n . O P de 4 st u d i e b e d r i J v e n w a r e n de o p b r e n g s t e n g e d u r e n d e d e l a a t s t e J a r e n a a n z i e n l i j k border d a n h e t l a n d e l i j k b e m i d d e l d e » K e n n e l i j k

ziJn de ondernemers in het Zuidoostelijk Zandgebied er in geslaagd» o in het fysieke opbrengstnive3u van aardappelen en suikerbieten te verhogen ten opzichte van het landelijk

bemiddelde niveau. In dit kader is het interessant te vermelden» dat in dit gebied de bernes tingskos ten per ha ziJn gedaald (zie bijlade 1)» terwiJl de prijzen van kunstmeststoffen in dez&lfde periode aanzienlijk ziJn gestegen. Dit impliceert een verdere vervanging van kunstmeststoffen door dierlijke meststoffen » welke

I l '•A 3 11 0) 01 f0 > t-0) a. - P xn à) <-j <-j a. o ifl UT 16 i l ! LU U Ä ill 3 il CD un CD rz. U l û . o u ji. Ul I—I CO >- U-CM * r r-s r i «r r x i ro co o •>r S3 «r M T co t o 1 - ^ -O 1 CM i x M tO S3 1 « f UT O * «r «r «r ro i r J ^ i r* - i CM ~« o UT rx o CM es ci o sD r^ es œ r j co «r es L T L T ••-* co UT ro ei » H LT • O T O O CS 0» o -* o <*" O «*" ' T L T CM <r M * , - t » 1 C M LT UT <J" i H L T I I I t l T Ci rx o o -o ix CO C l - O CO L T r i es n CM rx - O ' T L T r-t <r « r L T Ci ST LT UT T H I I M I I I I T-t CO S3 O O CS LT *-« ro ro -o es • * 0 > N | CO O CI to ST LT « r LT S3 1 CO «o •«r CI rt ro f H »-( o ST i - l 7 - 1 I <r i i i " LT UT r O L T « T I LT | ST i CM *-< CS CO O CO CS es o ix a 'O S 3 LT i - l CO f x CO « ST CO CS « T L T H M L T Ci CM ro © rx ix L T M ' H CO f LT O ST CO Ol ."0 CU - P 3 O l • X a. c c c •3 i J l Ol T3 +> «-S- cu <T> H iU .Ci i-• Ol ifl - x C Ol CU c > c <A Ol c Jl Ol O 3 Ol L. o» o c . c o Ü o tn j O «-i = Ol z> o - P 01 r-t SS} m - P <•» Ol ro -P * > C *-• ro •-> a i C Ol Ol m 01 O O ~ t - - O Ol O J û ai m a. j i * c t- C f-t Ol N Ol 0) i/l tri -P t- e 0) ro o U W U l D 3 H N Q 3 a » 3 O ^ O N ST LT M 1 O UT Cs Cl M i ^ Cs »-4 1 O O 1 LT ST i H »H - 0 1 O Cl T H •<r «r •*• ro i C M ••-i i ^ i-t C M »* LT IX CS iH es o •* <r CS LT O IX to «r r-i LT O CM Cs S3 S3 IX CM 'H * T - H r«3 CM o <r CM t IX LT ST LT LT «T T-< LT I I I l LT i-t LT CO *0 CS «r «T CS O I C O *-• CI CI CI Ci T Cl I X C M I I I I «r C M »O IX es [X o co LT LT ^ I I 11 I * I * I CO y* CS LT CM S 3 1 « r T LT LT « r CM CS 1 CS CO » H i - I CO to Cl IX co LT * • % c Ol x> t . cu "C3 U. O O - o ^' _c 01 3 - i ai u +> <l-n> î0 c % • * <r X ce: Lu û . O 1-J _J <r en n !l II !l II II !l il II II il il il II II H il il il il H II il il II II il il II II II II II II II II II il II H ••"»» LT *-* CO «r T H t o C 01 01 a. 0. m • u c-m ÎO • in C o CJ . • " % LT V ^ CI Cs r* ro c Oi ij Ol • H J J fc. 01 • X • H 3 en ^^ r o ^-' 1-1 LT CO C U *-> 3 C eu c ai > u ai u» c o CJ *"» LT %-* r o t o o S3 C 01 i-eu c ai in <-o JZ Cl CO >^ _T N ^ es S3 •r-l r o t ™ ï ai a. a> no 3 1 | C ai c o -Cl c •r* 3 H-* > • H-* LT N - * r-4 r o co • > i/< t . ai Dl c ai B O M 1 1 **• ••H ro m * • > n < « • » T i m m t-4 Ul m u CD ^ r o N - * r o I X S3 C i c eu ai a. u ai - p c • H 3 1 1 • • N - P • - I a i ai - p a» c ^•* r - l O o o î c ai t . ai o » *^» C i N M « 5T I X Cl < * N - P r-t ai ai - P m c ^ • ^ c ai c o X I ro r H in s ID - P co ' - S 1 - 1 <ta^ r o i LT 1 CS 1 "•^ i - p i r-l 1 ai i ai i • P i to i C 1 - w j C 1 ai i ai i a. i ai i * i 3 1 *^ _{- P} f - i ai ai • P 13 <>-_o o J C * • * • » . ^

31 Ol -•M i l • •ö * > o t- co •il * 3 O i i n 3 X i S tf 0) "^ «1 * » C TO a> c -o C M CN Ol . H * 1 0l a. • * "o "O • » «-(. ifl u !fl O i » o i t ? ai &•* -O •'•> 3 * » N * o. 'o s *> c : 1 Si ifl X! «-Û 3 o c -o II u H UJ II II H II II It II U 10 II z Ul n ce u

w

v

Ä

;•

î

o

u

I

i

in het üebied overvloedig aanweziä ziJn. Voor de 4 studiebedriJven Jeldt dit in noâ veel sterkere mate«

O P de bedrijven B» C en D is de gemiddelde opbrenäst van CONSERVENDüPERWTEN aanzienlijk hoger dan O P het bedrijf A. De teelt van conservendof-e rwten is O P dit bedrijf äsen succes

ïfiebleken» hetäeen ook geresulteerd heeft in een beëindiging van

deze teelt O P het bedrijf« Gemiddeld over de vier studiebedriJven is de rentabiliteit van de teelt van conservendoperwten in de loop van de beschouwde periode verbeterd. Zo bedroeg in 1776 het saldo fl iö11 f - wer Uai en in de Jaren daarna respectievelijk

fl 1394»= » Cl 2121»= » fl 2541»= en tenslotte fl 2247»= in 1980,

O P de studiebedriJven werd de teelt van conservendoperwten mees Uil gevolgd door de teelt van een of meerdere ri3gew3ssen. In

tabel 5*2 2iJn hierover enkele gegevens vermeld. Het gewas conservendoperwten werd in de periode 1976 t/m 1980 totaal 12 k e er Geteeld OP de 4 s t ud i e b e d r i J v e n. In maar liefst 10 va n d e

12 keer werd het gewas conservendoperwten gevolgd door een of

ideerdere na-Jewassen» meestal stamslabonen. Niet in alle gevallen heeft een rujgewas bijgedragen tot een saldoverhoginä van de

dubbelteelt ten opzichte van het saldo per ha van het hoofdgewas. In 2 gevallen daalde het saldo per ha» viJf maal nam het saldo

toe met minder dan fl 1000»= per ha en in drie bevallen was de toeiic'iiie van het saldo PÜV ha meer dan fl 1000» = .

Tabel 5.2 Enkele gegevens over ( dubbel ) teel ten met het hoofdgewas conservendoperwten

,.) a a r /

b e d r i J f

ri3äew3s(se11 ) saldo/h3 saldo/ha toe-hoof d ä e w a s combinatie name 1976 A stamslabonen 515 284 -231 C stamslabonen 1506 3504 1998 1977 A 701 C stamsalbonen 1700 2910 1210 D waspeen/boerenkool 1782 2259 477 1973 A stamslabonen/braak 1337 1809 472 D stamslabonen 2904 4113 1209 1979 C stamslabonen 2862 3316 454 D stamslabonen 2220 2093 -127 1980 B boerenkool/pootaard. 2539 2869 330 C stamslabonen 2912 3634 722 D 1291

SCHORSENEREN werden (niet in alle Jaren) O P drie van de vier

voor de akkerbouw en de äroen uitgave van het PAGV te Lelas siewassen saldo's per ha be rek u i t ü e si a a ri van een verkoopbare

ha. Eie studiebedriJven hebben

0 P b i' e n -â s t H i v e a u w e t e n te real H w t g e m i d d e l d e s a l d o p e r ha v d u l d e n . V e r d e r b l i j k t u i t tab i.'ed r i. Jveri h e t s a l d o p e r h 3 va a n d e r siewas« A n d e r z i j d s h e e f t d u i d e l i j k huiiere a r b e i d s b e h o e u / f k v u i o 'o e s t r i J d i n & ) da n elk a e e 1 • d e r ;-ï e n o e m de s t u d i e n a a r d 1 i e i 11 e e n • J r o o sä t e ä e v o e 1 i d e ä r a e b l e k e n » d a t h e t <Jewas s c h o r uni in liwi b o u w p l a n te w o r d e n m a t e b e s c h i k b a a r is» BiJ e e n d a n 3 0 •- 36 ii a p e r m a n w e r d e n b u u w P 1 a n o P ä e n o m e n •

teteelt in de volleärond" ~ een tad - ziJn van een ïlroot aantal

end» Voor schorseneren wordt daarbij fysieke opbrenäst van 16 ton per i n de afgelopen 5 Jaar een

iseren» dat aanmerkelijk hosier liât, arieert van 5700 tot onäeveer 7300 el 5.1» dat O P de drie betreffende n schorseneren hoäer is dan van elk

het dewas schorseneren ook een fte (denk bv. aan de

nder äewas uit tabel 5.1. Uit de e perspectieven van akkerbouw O P onden (LEI-Publikatie 3.114) is seneren alleen dan aantrekkelijk is opgenomen» indien arbeid in ruime oppervlakte cultuurgrond van meer

schorseneren niet meer in het

O P twee studiebedriJven werd biJna elk Jaar WASPEEN geteeld, p beide bedrijven is deze teelt een keer mislukt» n l . O P bedrijf

in 1976 (ruim 6 ha bezaaid» slechts 2 ha sieooäst) en O P bedrijf in 197G (Produkt afaiekeurd weäens " p o k z i e k t e ' ) . Uit biJlaäe 3 liJkt» dat de fysieke opbrengst O P de beide bedrijven van Jaar ot Jaar sterk uiteen kan lopen. Echter in een aantal gevallen is et >Jew3s vroegtijdig geoogst» meestal O P aandringen van de uut i-acterende firma. Het vroegtijdig ooästen van waspeen werd antrekkeliJk gemaakt» door het op'orengstverl ies siedeeitel iJk te o m p e 1 '1 s e »• e n met een hofere u i t b e t a 1 i n g s P r i J s • Ook werd het

ogs tt i Jdstip zodanig Gekozen» dat nog een nagewas kon worden eteeld. Tabel 5.3 geeft enig inzicht in de mate waarin de teelt an wa-iipeen voegtiJdig werd beëindigd O P de twee studiebedr i Jven.

i-ie maal werd als nagewas wederom waspeen geteeld met in 1976 en fysieke opbrengst per ha van 19 ton O P bedrijf A en 43 ton O P edriJf C en in 1977 21 ton O P bedrijf C. In hoeverre het

rufca'tiJdis oogsten van waspeen inderdaad geleid heeft tot een eter bedrijfsresultaat» moet mede O P grond van de äeäevens uit abel 5.3 worden betwijfeld. Vier van de viJf keer was de toename an het saldo per ha minder dan 1000 gulden. Bovendien bedroeg de emidoelde fysieke opbrengst van vroegtijdig geoogste waspeen lechts 27 ton r-er hut terwijl die van de l3ter geoogste waspeen ö ton per ha heeft bedraden (zie ook biJl3sie 3 b l z . 3 6 ) .

Al met al liJkt de conclusie gerechtvaardigd» dat de risico's erbüiiden aan de teelt van waspeen in het Zuidoostelijk

andgebied groter ziJn dan die van schorseneren.

Het (Jenas TUINB0NEN werd slechts O P twee bedrijven geteeld» in totaal viJf maal. Met uitzondering van 1976 heeft dit äewas beleid tot een bevredigend resultaat. In "Kwantitatieve

Informatie' (PAGV) wordt uitgegaan van een fysieke opbrengst van 5 ton per ha» het opbrengstniveau O P de studiebedriJven ligt

Tabel 5.3 Enkele äeäevens over (dubbel)teel ten met het

h o o f d g e w a s w a s P e e n

jaar/

bedrijf

nsdewas(sen) saldo/h.3 saldo/ha

toe-hoofdäewas combinatie name 1976 1977 1978 1977 A' C C A C C uaspeen/raaisiras waspeen waspeen waspeen -21 3601 2583 3520 -808 2583 637 6412 3057 -3057 658 2311 474 -474 1978 1979 1900 A C A C 3520 -808 raaiäras 3212 4222 4372 150 A C r a a i d r a s 5965 1430 1426 -4

varieert van 2200 tot 3000 gulden en liât daarbij O P een niveau» dat vergelijkbaar is met die van conservendoperwten. Na 1978 is dit öewas O P de studiebedriJven niet meer Geteeld.

Het dewas WINTERUORTELEN kwam slechts in beperkte mate voor O P de studiebedriJven» n h 3 maal O P bedrijf A en 1 maal O P

bedrijf' D. De bemiddelde fysieke opbrenäst O P bedrijf A was ruim 57 ton per ha» het saldo onäeveer fl 2700»= per h3. Ondanks de 11 o û e r e fysieke opbrensist per h a van win terwortelen ten opzichte Vrffi waspeen» is de rentabiliteit van de teelt van winterpeen laäer dan die V3n waspeen. O P bedrijf D is slechts een keer

winterpeen Geteeld in de beschouwde periode. De opbrengst bleek dermate laaä te ziJn» dat besloten werd om het üew3s niet

-m a v. ) i i n a a 1 - te o o si s t e n . Z O M E R G E R b o u w p 1 a n o p z o m e r d e r s t ?j b e d r i j v e n B ;i. s V Ü O e iï e k o in A w a s si e c h t u i t si e -A a a n v a m o e t h i e r b i j m i n d er si o e d e vo or d e teel d a t h e t s a i d b l i j f t . 3T h e e f t s l e c h t s de s t u d i e b e d r i J v e e t e e 1d » O P b ed ri J en C h e t ä e w a s äe e n . De b e m i d d e l d e s 3 2 2 5 ksi. In "Kw n 4 4 0 0 ksi/ha v o o r w o r d e n s a n ä e t e k e p e r c e l e n e n / o f ä t v a n zomeräerijt. o p e r ha o v e r m e e e e n b e p e r k t e p l a a t s i n . O P b e d r i j f A w e r d f D s l e c h t s e e n J a a r » d u r e n d e d e b e s c h o u w d e f y s i e k e opbrensfst pe a n t i t a t i e v e I n f o r m a t i h e t Z u i d o o s t e l i j k Za nd» d s t O P b e d r i j f A e d e e l t e n v a n p e r c e l e n H e t is d a n ook n i e t r d e r e j a r e n o n d e r d e n ä e r i o m e n in h e t e l k J s a r t e r w i J l O P d e p e r i o d e n i e t r ha O P b e d r i j f e" (PAGv") w o r d t n d ä e b i e d . W e l m e e s t a l de w e r d e n b e s t e m d v e r w o n d e r 1iJk » 1 0 0 0 ä u l d e n

et f 1 CIV ra et Ut? te ii b n m in ei e y GRASZAAD (Italia e e 1 ij O P bedrijf B 663»- per ha) is en de 2000 dulden szsad beneden het

bedrijf (t ui nb on renkool)f ofschoo i k w i s s e 1 e n d z i J n evreiJiäende r e s u l i d d e l s i s h et ä r a t e r t a r w e ( d it ä e w d w ;;.i e w a s s e n b r e n ä ä e l i J k i n ä m e t d e

a n s raaiäras) werd als hoofdäewa , Mede door de O P b r e n ä s t van het het uiteindelijke saldo per ha uitgekomen. Toch b 1 iJft 'net sal niveau van de volleörondsäroent e n + boerenkool? c o n s e r v e n d o P e r w

n de resultaten van met name dez « Vooral het r i a äe w a s m a a i b o e r e n k

taten opgeleverd (hierover later szaad uit het bouwplan verdwenen as werd in 1979 äeteeld? saldo f en voläens de ondernemer te wein d ub b e 11 e e 11 e n van v o 11 e ä r o n d s äro s alleen stro ruimschoots do van eäewassen O P ter. + e äewassen ooi heeft meer)• evenals de 1 1650r=/ha). iä O P in enteäewassen. In to s 1 s njïieu k e e r o ;:> b wyerät'ät'V s u c c e s v o 1 uF'b r-en ä s t ri 2 1 3 B » -b e i i a c: 1 d > w a s ii e t \> b l i J k t ? d r i s i c o ' s s t e r k e m a o in s t a r i d i ä p l a a t s v i n taal 5 k e e r is Ü P as ä e t e e l d ? w a a r v e d r i J f D« In b i J l e n • H i e r IJ i t b 1 i J k is ä e w e e s 11 n 1 • b e h a a 1d va n r u i m . I ri d e o v e r i d e ä da t m i n d e r w a s d a a 1d o/h a z e l f s ne ä at d e t e e l t va n m is« H e t u i t e i n de 1 te 3f v a n de o p k o lieden w a a r o n d e r d dt v e r r e v 3 n idea •ie ze be d r 3 n 4 k e e r a s e 4 z i J n t ? d a t s i e in 1977 O P 30 t o n/h a evallen we n fl 1000; a tief. Uit a a i b o e r e n k i J k e resul m s t va n h e e inzaai c al.

iJven het äewas BOERENKOOL O P bedrijf B en slechts een

de resultaten uitvoeriä chts 1 keer deze teelt

bedrijf B. Toen werd een met een saldo/ha van

rd een financieel resultaat - per ha? in twee äevallen

deze bedrijfsresultaten ooi 3ls naäewas niet zonder taat van deze teelt h a n ä t in t äewas. Kennelijk ziJn de . «. opkomst van het äewas

Ook WASPEEN werd een aantal k meestal nadat een hoofdäewas wesp <ille äevöllen (4) heeft deze teel

ve s u1t a 31 ? zi J het» dat in m a 3 r 1 p e r i i a 1 a ä e r was dan f 1 1000? = . I

C een op-b renäst behaald van biJna fl 3280?-. De fysieke opbrenäst v hosier dan die van de hoofdteelt.

In teäenstel1inä tot de situa ä e s t e 1 d worden ? dat de ( 11 a ) t e e 11

m i s 1u k t• In alle äevallen was de probleem is veel meer om laat in

a e e e P t a Li e 1 e k ä . - o P b r e n ä s t te b e h a

e r e n a l s n a ä e w a s ä e t e e l d ?

e e n v r o e ä t i J d i ä w e r d ä e o o ä s t » In t ä e r e s u l t e e r d in e e n p o s i t i e f

iefst 3 van de 4 keer het saldo n 1976 daarenteäen is O P bedrijf

4 3 ton/ha met een S3ldo/ha van an de nateelt was in dit äeval tie b i J m a 3 i b o e r e n k o o1 kan niet

van waspeen als zodaniä is opkomst redelijk tot äoed. Het het seizoen toch noä een

len •

(DP de studie bedrijven werd 3ls n3äew3s meestal äekozen voor STAMSLABONEN? dit äewas werd maar liefst 8 keer äeteeld» in alle äevallen vooraf äeäaan door conservendoperwten. Uit biJl3äe 4 blijkt» dat de financiële resultaten van het äewas stamslabonen dooräaans tegenvallen» Slechts een maal is een opbrenäst van ruim 9 ton/ha äerealiseerd? in alle overiäe äevallen bleef de

kä»-opbrenäst daar onder. O P bedrijf C bedraaät het äemiddelde saldo/ha ruim fl 1000?=? O P de bedrijven A en D daarenteäen wordt dit niveau ni e t ä e \ t a a 1d (zie tabel 5 . 1 ) .

Uit de tabellen en biJlsäen is duidelijk Gebleken» dat er drote verschillen bestaan tussen de financiële resultaten van de üewassen O P de 4 studiebedriJven• In teelttechnisch opzicht ziJn de risico's van de vol ledrondsdroentedewassen droter dan die van aardappelen en suikerbieten» De 4 studiebedri Jven behoren zonder meer tot de betere bedrijven in het Zuidoostelijk Zandgebied» bovendien kunnen O P de bedrijven de dewassen indien nodid -wurden beredend» Desondanks komt het ook O P deze bedrijven voor» dat een of meerdere teelten in een Jaar mislukken. Dit is vooral Ii*t deval met de nadewassen < maaiboerenkool » stamslabonen en wßapeeriJj in biJna alle devallen werd een saldo per ha

gerealiseerd» udt ver beneden het niveau van fl 1000»= bleef» Voor een goed deslaadd ri3dewas is dit niveau te laad.

Ook is Gebleken» dat het O P ziJn minst twiJfelachtisf is» dat een dubbelteelt met waspeen zou leiden tot een hoder financieel resultaat verde leken met een uitdedroeid dewas waspeen»

Gedurende de versl3dperiode (1976 t/m 1980) ziJn O P de bedrijven van Jaar tot Jaar wiJzidinden in het bouwplan dourdevoerd• Gewassen met een te lade rentabiliteit werden vervuilden door dewassen waarvan een beter financieel resultaat veiwacht mocht worden. In tabel 5.4 worden de studiebedriJven onderling vergeleken O P basis van gemiddelde saldi van de dewassen gedurende de periode 197ó t/m 1980 en O P basis van het aandeel van de dewassen in het demiddelde bouwplan O P het bedrijf gedurende de betreffende periode. Een en ander moet als voldt worden geinterpreteerdi O P bedrijf A werd dedurende de periode 1976 t/m 1980 17% van de oppervlakte cultuurgrond in beslad Tabel 3.4 Oppervlakte-aandeel van het bouwplan waarvan een

saldo/ha is derealiseerd V3n minder dan fl •••.»=

s a 1 d o / i ï < 1000 2000 3000 4000 5000 ÓOOO 7000 8000 17 19 26 84 84 85 100 100 18 37 37 72 100 100 100 3 57 57 97 97 97 100 6 26 57 90 100 100 100 Gew. demidd. s a 1 d o / h a 3309 3868 3272 3825

il e n o m E v e n z b fcf S 1 <i Itl d a r v e r g e 907. v e e n s 1 i g g a !.< e d r i m i n d e c < » 11 S ö z i J 1 1 e v e r i e U 'r' V o l u e u r i. 3 3 0 0 Y. U lli e i 1 n i « 3

en door äewassen met een saldo l3ger dan fl 1000»= per ha« o werd Ü P bedrijf C 54% van de oppervlakte cultuurgrond in g genomen door gewassen niet een saldo/ha hoäer dan 2000 lader dan 3000 dulden. Worden de bedrijven onderling leken» dan valt O P dat Ü P de bedrijven C en D O P itieer dan

an de oppervlakte cultuurgrond gewassen worden geteeld met al do hoger dan 2000 gulden per ha. O P de bedrijven A en B

ii deze percentages aanzienlijk lager» bovendien werd O P Jf A O P 17% van de oppervlakte een saldo verkregen van

r ij a n 10 0 0 g u 1 d en per ha * Vooral de gewassen 2 o m e r g e r s t en

rvemJupe r-wten siJn hier debet .iân* De conservendoperwten j. n m i d dels uit het bouwplan verdwenen« In Label 5 • 4 2 i J n

ens de gewogen gemiddelde saldi per ha weergegeven» lend hierbij is» dat de bedrijven A en C (beide gemengde JvtMi) vriJwel geliJk uitkomen O P een niveau van ongeveer gulden« Ook de bedrijven B en D (beide akkerbouwbedriJven)

ongeveer gelijk uit» maar dan O P een iets hoger niveau 800 guldtMi.

Ol C3 O CO CS r - l O T * ro M tO fO 1 . CM ro o i 0 - CM O 1 N H r t 1 Cs rs o-i - o-i \n \n • to t O T-i CO | CO UT CO i ( S H O 1 C M i - i f - i i co rs Cs i - i UT T * -O to CM UT M 1 UT to «r i u i I-« * - i i r i r l H | - p 0) Ut c ai > ü •i-4 H (-Ol > 01 •31 ~0 rs o 3) O CK to to f v CM CM «j- Tj- tf •O i-e O r J i-< - < ro -o es <r co «r -o co CM f ro rs cs rs *r H iii H es rj 1-" co i-< U T rv UT 0- CM O CM CM CM •f-t »-I 'T ro to «r C M UT CM - "*•' O- •<! CO 111 <0 0> 0> M O CM C S to O C S CO fO UT to UT i-i -O «r IH -<j- 1-1 I V f s Cs i - l O CO * to to UT UT CM 1-1 CO CS UT O CS CM i n ro ro «r Cs O - < U I -r-4 T «r M O O N UT UT o -a -ro UT UT UT 1-4 r o 1-« M UT CM O O CO CM TH Cs CM •<-< O iH "O -O CM -O Cs U T rs -f rs •«r rs o ro «r -O to UT *T UT i <r i-i ro ~* ~a i-< iv I H ••T -O LT O UT UT ro CM I M <T CN H N ùT ^ I CM -o rs i-i •*»• to to i CM C M »r ro es C M C O I U T i-< rs ^ i ro co »H co UT co es «r O O. M O» Cl ri Ci CM CM CM es O CS CM rs es rs N CO H f I CM HT i o rs i «r ro i to ro i •** ri o es «r to <f 00 CM UT i-i rs <r •O O Cs i-i O vo 00 to CM ro i-< T | T-t 1-1 O os 1-1 ~0 Is* -<r rs co to ro -o T ci O »H to CM Cl ro CM CM CM CM CM to en o o <i UT o ^ U T «r ro o •v to is. to co «r O UT rs o-o to-o co rs is * (V co m co UT CM es CM UT T O UT ts -O rs co -o to O UT CM rs i-i co es «r ro CD UT CM i-i O CM UT • ÜT CM CM rs O -O 00 co o* f <r • UT CM CM "O UT -O rs *G -O f N * UT CM CM rs r-j CM rs <3 ro <r rs • UT CM CM r>. O CS -rj- CM •« o -rr • <r CM CM rs UT o to to Cs CO i - i * ro i-* CM -o UT es - r i-i T ro to to S3 «r co CM f i-« ro to CO M UT ~4 T CM t o <*• i-i o o o o- r-4 ro CM t O co co o o •» T fO ^ i H UT r-4 ro ro es -<r ro i * i-i i o i-< UT UT -O 1-1 o UT rs CM f CD rs o> rs UT f UT CM ** <r* ro es cs •o ~o <r 1-4 UT 1-1 CM i l CM T O N ro o ro rs UT ~o co Cl I H es CM UT i n UT i n O ** Cl UT CO 0 0 CO i-< UT UT rs o CO <-i ->H o m i l «1 o 1/1 t-ro ro c Cu xn o ^0 sz c • H • o c; 0 i . xn i . 3 3 _> ^ - i 3 Cl • • i OL O *• _m JZ. i-cu ü . £ 01 - J u> o j i UI "3 • M O l -O -. <c c 01 - p i « o J i xn •M 3 *» J : c l i 3 C 01 13 c CU •o c o o X I - i ; c 3J 3 C O l - p ui o ^ •ai c • H J t c CU 3 01 j Q r - l 00 ro +> O »-c 0J - p U i 0 _ai U I Cfl ^ • H *» _u> O l s 0 1 O J • o 01 o xn +» o o 0. X XJ f t l ro r-4 •M Ut ro N c cu r - 4 0 1 • o •D •f-i £ 01 xn c • M e &. 0 1 J C u UI 01 A UI ro 3 O l CD C 01 3 3 O 01 tn c Cu X» c o t -01 c 01 - p UI o :*: &. 01 o > 01 Oi •> c CU - p UI o J& CU xn •r-l i -0i > o c O l - r > UI o J»L r - 4 m •T> *> _o 1 -c UI xn r; O l £ -J3 CL O r - 4 ro ro • » O t-*"S * *^ • - C l ÛL s - ^ - r > 0 JZ Ü UI c 01 > 0 1 o - p - r > CU -J» * •CJ O - r > UI xn c QJ c-J - j a. o UI • r j • r 4 0 1 Jj t-<t •JC <r -> •^ <x ^ c-O i -P UI xn c 01 &. J j ÛL O UI x> •-4 O i .Q <-<x ü <c z> t -0 i i X c O) - r > UI o J ^ UI - 3 • H 01 JÜ c-<r u f û •ji. « i z> c O l a U i i X i LU Ä CO C O l • o c o JQ 01 xn t j c o t -no J C c-01 a. LU •Xi en c 01 XJ w o JÛ 01 xn • r j c o c. en to to to U en c 01 a. c 0 1 - p Ut o - X £_ o Lu a ai u O l a. c O l - p U i xn c O i &-J l l JL O t -o V -p Ü m u 1) u. u. u en c Ol ^ *> _o JZ o U l c O l > o 1 o - p j j Oi z Lu n o o i H t -01 û. c CU - p U l o J : Ul xn c • r 4 ^c t -ai 3 LU Ol tXl £ 3 Lu ia O O 1 - 1 c Ol a. -P Ul xn c 0 1 t -JQ a. o U l xn c •-4 .*; ^ O i 3 i l «Cl ro - P O -P 1 C eu - P u» xn c i 01 1 t-i .a i OL 1 o i 1 Ol 1 r - l 1 * 1 -p 1 o 1 -p 1 1 *"1 1 * 24

ai CD o CO e s T - l LT S3 * 0 0 - I UT r-4 i s r-4 « r r-4 ci • * Ci Ci m n o ui a M O CO CO « 0 es T-4 >r -o r j - T r H - 0 O •o S3 CO « r I S I S O •<-< CO O I S O M CO - O »-i 1 es fv CS 1 - » UT S3 * I S • f rann I S S3 CM O T-l T-l Ci Ci Ci <r ro LT es -o n o- M o M <r liTM «r -^ r-4 LT UT UT -rH ^ ' T O Ci T o M o co -r f s S3 ! M * Cl r s *-i M UT S3 O LT M Ci T O O "T o o r ) co • f ) *-i r 4 S3 T-4 c o r o Cl CO M UT M ^ 1 n t s o C4 C-4 CO es n co CO Ci - < co I S CS • ^ H UT o * I S T M I M -H | S r-l M r-4 r4 S3 LT ^ r-4 Ci T UT »-t <r T co r-4 •«• r s r-4 M •<-< *-| LT «T M •»-< « r S3 S3 M *H Cs *-i T4 ÜT r 4 M l H | 1 n * Ci S3 cs n "i 03 f 4 C-4 T S3 Ci Ci O C 4 «t CO * r-3 »-< r 4 UT T M ' - « IS UT Cl •r C 4 t-4 1 CM 0 - S3 es -r cs UT Cl «T Cs Cl -t 01 o > 01 > 04 •10 co -co T f Î 0 S3 v-i r-4 0 3 o o r-4 r-4 r-4 W M O O O r-4 O r*3 Cs LT w ^ t r o r-4 « T - H £ 3 Cs T n ^ n Cs -=r r-3 Cs LT b S3 n - t ro O C4 S3 T LT - * O C4 r 4 T LT e s a r-4 r 4 r o o • M »H n S 3 I S C4 UT CO M UT « r r-3 »-I I c* r-4 o UT r-4 ! S o m r s e s r-4 --> Cl 0- IS O M 03 C4 rs o T4 UT T - O M fl-lilH F) <n r-3 M Cs T UT O «* I 0) c X) ~ c • H -a i _ o i . t u u 3 3 - p *-H 3 Cl • OL i l O *•» S} v _ C. Ol û -C 34 - P U> O - X I f l " 0 • M D . û c «T C 01 - p tft O _x' T l •i-I 3 - P . X t-01 3 C 0 i TO c 01 • o î -a o * T -3b C 01 3 C 0 i - p O . X Ut c • r 4 . X C 01 3 01 _o t—1 t> 0) . p o 1— c 01 • p U1 o - X Ul •31 c • M + > U1 ai 5 Ol Ol Ol o Tfl - J O o ü. \ T i * m r-4 • i H fl) *> ! s | r - l 01 • o • o • H s c • M £ C-01 .c Ü UI l i Sj 01 m 3 31 O Ol 3 3 O 01 xn c 01 T l d o c t n c 01 t - > • j i o v ; C-01 0 > 01 01 -> c 01 *> •Jt o j a ^ 01 •ai •M £ . O) > o c 01 • > UI o . X r - l I f l i D *> _o t-ü 01 - p %n w c 01 Î-JQ CL O r - * t) flO - p o h -*—». * * iX s*^ - p o ^ 1 Cl Jl i~ 0 i > 0 1 o V - p 01 2 * • o c o - p u> TJ1 c 01 t~ JZ •x o UI •o • » - 1 O) - G £ . <x ü <E "> ü <E r> t -01 OL • p UI T l c 01 c J J CL 0 UI "CJ •rl 0 i - Q i . <r • - ^ <x -> £-01 a. ^ 0 i -P * o ^ L ' Ul T < •^ _m X I u <r ^ " X -> t . 01 0 . LU u m U Î i X i co u i£t 0 3 -^ 55 • ^ i ^ o - Q 11 t n x i i2 o c a .D JTZ u >u a. L ü Ä t o !~ • I l X I •~ o Ja 01 •oi •o •^ D i~ O L J t o U. 01 X £ i l - J 'U> o . X t -o j j a m u £ ä 0 3 U I 1X1 •- t o Ol iL t -01 C 'JL 01 - J - p UI 0 •31 SZ c Ü 51 Ui c i -JD Ol i > 0 0 - 1 0 0 • p - > ü - p "0 Ol u . y . 2 : es o rs o o co S3 UT CS es r-4 ~4 I S I S e s t - * O O * CS O Cl r* T CO Cs CS CS r-4 T l »H M - r t •<*• -^i - r f , H ^ 1 UT CO CO r-4 -r-i M <N -r-l T T-l CS • ^ • •<r CS S3 1-3 CO O CS UT ro co S3 UT 1 <r co r-4 LT • r-4 r s 0 M M UT O O CO r 4 r-3 • T T M 3 M M - ^ * f 3 r - l M S3 C4 »H «H UT r i ro • T M r t 1 < r r-t c o UT r o r o 0 0 r-3 c o c o r-4 « H S3 f s Cs ^-1 0 r-4 * UT CS LT r-4 T Ci O S 3 « f UT t - l t - i s3 co rs r4 r s i s <r es 0 r 4 UT -r-l S3 r-4 r* ST -r-l -r-l es ro • H a H f . | •«r s-) 0 T-i C0 UT Cs -r-l UT - r 1 T * Cl n-i r-3 s3 rs Cs 1-« UT UT •r-< r-3 r i T S3 T4 C'4 r-3 T-l • r-3 »H ro so ro 0 r-3 f-3 CS T T Cl »H 1 UT r4 f s 1-1 0 T r-3 r 4 S3 co r-4 »-t Lu U i a u 0 1 » 0 V « 0 0 t-» H 01 CL u 3) + > 0 . UI •31 C c 01 01 - p t. •A JQ O 0. -ai Q U> U> î l TJ1 C C • H - H - i - i ! C i -01 3) 3 3 Ol Ol a ca T 0 4 * r-l r - l JQ 0. O 1 -»J 1 O 1 O 1 C 1 - p 1 01 1 0 1 > f 1 Ol 1 H 1 r4 1 1 - - * 1 * 25