VAN LOW
RY EN
LUCI
ER BY GRO:SPE
TSWANAS
TOETSKOMBINASIE
EN
ZOELOES.
Verhandeling Ipgelewer ter Gedeeltelike Nakoming van die Vereistes vir die Graad
MAG
ISTER
ARTIUM
(SIELKUNDE)
aan die
Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoer Onderwys
deur
.IL. J •
KLEYNHANS, H
onns • B • A.Potchefstroom~ Iviaart 1963.
Die skrywer sc opregte dank word aan die Wetenskaplike en Nywerheidsnavorsingsraad botuig vir di8 toekenning van 'n navorsingsassisteniBkap aan dr. D.J.1
:1• Str(l'.mpfer, wat die ui t-voer van hierdie ondorsoek moontlik ;emaak het.
Aan di.J Raad van di8 P.u. vir C.H.O. wat horn my aan-stelling as tydelikc Navorsingsassistent laat welgeval het.
Aan dr. O. Lucier vir sy goodgunstige toestmmning tot die v.~rtaling van die toetse in Zoelo8 rm Tswana.
Aan die personeel van die D8parternent vs.n Bantoe-ondor1.'.rys wat op veLJrlei wysc by diG ondersoek hulp verleen h:-Jt. In b .:;sander, mnr. A. Clark, :aoof van dL:: Afdeling Siel-kundige Dionste on dio volzende S~.::oolinspokteurs ~ dr. S.
Naudc (PJtchefstroom) en mnr. ILG. Potgietor (Pietormari tzburg) vir samesprcldngs, advics on boskikbaarstolling van hullo p 2r-soneel en cksamc.mspunte. V 0rdor dio porsoneel van die Afdeling Siolkundige Dienste, Skoolhoofdo en Onderwysors wat die verta-lin0s beharti~ en gekontrolecr h2t , rGelings g8tr8f hot vir to~tsing en tootse toogopas hat.
Aan die Nasionalo Instituut vir Personeelnavorsing waar onuitputlikc literatuurbronne voortdurend tot my bcskik -king gestcl i s.
Aan dr. D.J.W. Strumpfer9 my promotor, vir sy loiding9 o~offering on g2duld. Dwarsdeur hicrdie ondersock kon altyd op hom staat ge:maak word en is o~c voortdurend deur hom op vrj_endelike wysG on met hulpvaardige gcsindheid ontvang.
Aan Willie Marx vir sy bercidwillige en hulrvaardige dLmste.
Aan mev. P.L. Bester vir haar tydrowonde opofforing met die tik ~.:-an die verhandeling.
Aan mnr. J .H. Jordaan ·wat dio taalvcrsc:J'~ng van die vcrhandeling m~t t o2g3•0rydo noukcmr ighoid boharti g h8t.
Aan my ou8r s vir hullG f inansiol ~ bystand en oucrlike aanmo~diging godur endo die ondGr soek.
Aan Zoe· Kloynhans vi r haa1~ J.iefdevol le toewyding en bystand wat die Vele ure van w0rk gedur :=;ndc hi .:::rdio ondGrsoek dr aaglik on aangenaam gomaak h:i t .
Bl.
Bed ankings • . . . . . . . ,. .. o • • ti • • • • • • • ,, • o • • • • • • • • • • • • • ... i
Lys van Ta belle • . .... . . o • • • • • Ill • • • • • • • (I • o . . . .... . ., ~ • • • v
Lys van Fig11re . ... .. o • • • • • • • • • • It • • • • • • • (I • • • • • C'!' • • • • • • • vii I INLEIDING. 1 Toetsing en die Waarde daarvan by die Bantoe (Afrikavolke). Basiese riavorsing;, ... . . o • • a • • • • • • n . . . .. " . • 2 Toe ts i ng i . v • m • On d e rw y s • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Toetsing i.v.m. beroepskeuring en -voorligting •• ... 6
Toetsing i.v.m. kliniessielkundige problEine •. ... •..
7
Probleme by Toetsing van Bantoes •...•.. ... .. . .. . 8
Geen 11kultuurvrye;' toetse ... . ... ... . ... 8
Houdinge teenoor toetsing ...•.•...•... 12
Houdinge teenoor toetsn8mer •. ... .. . ...
15
Probleme i.v.m. taalverskille • .• . . .•.. ...•• 16
Bestaande Toetse vir Bantoes • .. . ... . ... ... . . .
18
Die Redeneringstoets van Lowry en Lucier •.. . . . ... 21
Oogmerke by die Ondersoek.
o
••
·
·
·
·
.
..
...
.
...
..
..
21Beskrywing van die Toetse •.... ... ... . .. . .. . ... 22
Li tera tuuroorsig •...•.•.. ..•.•.. .. II METODE. 25 31 Vertalings van die Toetsmateriaal •...• . . .... . .... . ... 31
Toe tsgroepe., .. C, . o • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • o . o a . 32 Toetsing. o o o . o • • • • o • o • • • o . o • • • • • • • o o o • • • • • o o . o . o o • • o . 37 Toetsnemers. 0 • • 0 0 Cl • • 0 • • 0 • • • 0 0 • • 0 • • • • • • • • • • • • • 0 a • • • • 37 Metode van toepassing. o • • • • " • • • o • • • • • • • • • • • • o • • • • o . 39 Hert o e ts ing. o • o • o • o • • • • • o o o • • • • • • • o • o • • • • • • • o • • • o • ct 4 0 III RESULTATE. 42 Moeilikheidswaardes van Items- ... ... 42
Sentrale en Verspreidingswaardes •.••...• .. ..• 42
Invloed van T'ydsbeperking_ ...•... . ....••... 42 In~t~::rkoJ~relasies . . . . o • • • • • • • • • o o . o o • • o • • • • • • • o o • • • o 48 Be troubaarhe id - . . . ... . . o • • • • o • e • (' • • • • • • • • • • • ~ • • • o o 48
:Bl.
Itemgeldiglleid •. ,, ... o o o ·• o o o o • • Cl' . o a o o • • o • •0
•...
0.
...
55
IV BESPREKING VAN RESULTATE. 58
Moeilikheidswaardes van I t err1 s • Cl' • • o • • • • o • o o G O O O O f l C " O O O 58 Sentrale en Verspreidingswaardes. : ••.. ..•. . .. .. .... . 58 Invloed van Tydsbeperking.. . . • . . . • . . . • . . . •
5 9
Interkorrelasies . . . o oD...
60 Betroubaarheid ...o....
.
. . .
.
. .
.
. .
. . .
. . .
. . .
.
61 Geld i ghe id. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 3Itemgeldigheid .. . . o • • • • • • • • • • • ;t, • • • • • • • • • • • • • • • • • 64 SA]\"1EVATTING. 0 .., . 0 0 • 0 0 • • 0 . 0 . C OO • • • 0 • • • 0 • • • • 0 0 0 0 . 0 0 • • 0 0 0 . 66 StJTvlrMRY • .••.••••••• o • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • o • • • • • • • • o 6 9
LI TERA TUURVERWYS I NGS. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
7
2 BYLAE A. AaPwysings en Oefenvoorbeelde van EngelseLLRA • . • . . • . • • . . . • . . o • • • • • • • • • • • • • o • ~ • o • • • ., 75 BYLAE B. Aanwysings en Oefenvoorbeelde van Engelse
LLRB, . . 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • o • • • " • • 76
BYLAE C. Aanwysings en Ocfenvoorbeelde van Tswana
LLRA • • o o o • o C' o • o o • o o .t • o • o • • o o • o • , • o e o o " o o • •
77
BYLAE D. Aa.nwysings en Oefenvoorbeelde van TswanaLLRB • . . • . • . . . . • . • . . • . • • . . • . . • . • . • • • . . . . . . . 7 8
:SYL..4.E :E. Aanwysings en Oefenvoorbeelde van Zoeloe
LLRA • • • . . • • . . • • • . • . • . . • • • • • • . • • • . . • • . • • 1 . . 7 9 BJ5LAE F. Aanwysings en Oefenvoorbeelde van Zoeloe
LLRB •o • • • • • o • • • • • • • • • • • • • • • • • • • o • • • • • • • • • • 80 BYLAE G. Instruksies vir Groepe onder 15 Jaar
( Engels ) . . . . . . . o • • • • • • • ~ • • • ~ 81 BYLAE H. Instruksies vir Groepe ender 15 Jaar
( Tswaria) •• • . • • • • . . . . • (t • • • • • • • • • • • ,. • , 83
BYLAE I. Instruksies vir Groepe onder 15 Jaar
Bl.
Tabel 1. Getalsamestellin6 van Tswanagroep volgens
Skool, Vorm en Geslag. ···· · ··· · · ·· ·· "··· 33
2. Getalsamestelling van Zoeloegroep volgens
Skool, Vorm en Geslag, ... . .. ,.. . . 34
3.
Persentasie Toetslinge in Tswana-,Zoeloe-en Engelse groep wat die Verskillende Items van die
LLRA
korrek beantwoord het, asook die 0oreenstemmende Mo eilikheids-waardes (S.D.) van die Items van elkeenvan die Taalvorms,. oooo•o•oo c. ooooo ooooooooe '! O 43 4. Persentasie Toetslinge in Tswana-,
Zoeloe-en Engelse Groep wat die Verskillende Items van die LLRB korrek beantwoord het,
asook die 0oreenstemmende Moeilikheids -waardes (S.D.) van die Items van elkeen
van die Taalvorms~. 00000000000•00•000000&·••0 44
5.
Rekenkundige Gemiddeldes en Standa ardafwy-kings van Tswana- en Zoeloegroep vir LLRA,LLRB en LLRC ~ o o • • • o e o • • o • o o • o o o o • o o o o o o o ., • • o 45
6. Vergelyking van Tellings deur Tswana- en
Zoeloegroep behaal met en sonder Tydgrense.. 46
7. Toets-hertoets-, KR20 en KR21-betroubaarhede
by Tswana- en Zoeloegroep. . . .... . . .. .
47
8. Korrelasiekoeffisiente tussen Toetstellingsen 0uderdom by Tswana- en Zoeloegroep... . 50
9.
Rekenkundige Gemiddeldes en Standaardafwy-kings vir Vorms I, II en III byTswana-en Zoeloegroep. o o • • • o • o o o . o o o • 0 o • • 11 o • • • o • • o . 51 10. Resultate van Variansie-ontledings waarby
Vorms I, II en III van Tswana- en Zoelo e-groep vergelyk is t.o.v.
LLRA,
LLRB enLLRC tt, • o .., o o o o o o o o o o o Cl o o o f'I o .J o o O o o r O O O O O o o • o • O O 5 2 11. Vergelyking van Rekenkundige Gemiddeldes van
Vorms, I, II en III van Tswanagroep t.o.v.
Tabel 12. Korrelasies van Eksamenpunte in Tswana of Zoeloe, Afrikaans, Engels en Rekenkunde met Tellings op
LLRA, LLRB
en LLRC byTswana- (n = 100) en Zoeloetoetslinge
( n = 70) in Vorrn III ••• . ..•... .. . .. . . .. . . 13. Persentasies Toetslinge in boonste 50% en
onderste 50% van Tswana- en Zoeloegroepe wat die Verskillende Items V:l.Il die LLRA
korrek beantwoord het, asook die
Ooreen-stemmende Item-toetskorrelasies.
(Phi-k oe .. ff. . -1 s i .. e r1 t e • ) . 0 • • 0 0 0 • 0 • • • • o • • • • • 0 • " o • o o ~ • •
14. Persentasies Toetslinge in boonste
50
%
en onderste 50% van Tswana- en Zoeloegroepewat die Verskillende Items van die LLRB
korrek beantwoord het, asook die Ooreen -stemmende Item-toetskorrelasies.
(Phi-k oe •• ff. . .. + ) 1. sien ve. 0 • • 0 • • 0 • • • • & • • • • • • 0 0 0 0 0 • 0 • • 0 0 •
Bl.
54
56 57Figuur 1. Ouderdomsverspreiding by Tswanasprekende
Leerlinge in Vorms I, II en III.
2. Ouderdomsverspreiding by Zoeloesprekende
Leerlinge in Vorms I, II en III.
Bl.
35
I N LE ID ING.
Die basiese uitgangspunt by psigologiese toetsing is
dat cl.ar.r indiwiduele verskille tussen rnense bestaan. As
derge-like verskille nic besta2.n h(Jt nie, sou daar geen behoefte aan
toetsing gewees het nie. Ondersoeke i.v.m. indiwiduele
verskil-le is in die eerste plek van teoretiese belang, en daarom speel toetsing as m8tode v~n psigolJgiese ondersoek 'n hoogs belang-rike rol in basiese navorsing na Qi c psigiese funksionering van die mens. Teoretiese prnbleme soos die c.2.rd en omvang van
indiwiduele verskille, die r8latiewe rol van biologiese en
kul turele fak:tore i. v .m. indiwiduele vers].rille, die groepering
vr.n skynbaar losstaande en onafhanklike verskille in groepsfak-tore of psigologiese trekke, en di8 bestaan VG,n verskille tussen biologiese en kul turele groepe kan slcgs opg0los word deur akku-rate meting met bchulp van goed opgestelde psigologiese toetse.
Toetsing dien egter ook hoogs belangrike praktiese
oogmerke . Die praktiese gebruike kan ondcr drie hoofde gegr
oe-peer word, nl. toetsing i.v.m. die onderwys, toetsing i.v.m.
beroepskeuring en -voorligting, en toetsing i.v.m. klinies
-sielkundige probleme.
Biesheuvel (1949) spreek die mening uit d.at psig
ologie-se t o0.toing nie slegs 1n waardevolle rol kan speel in die ba-s:'.ese navorsing na di0 psigiese funksionering by die Afrika volke nic, maar ook by die bepaling van opvoodkundige potens
ia-liteite ten opsigte van die blanke kultuur, asook om hul le
beroepsbekwaamhede te bepaal. Hierby kan gevoeg word die
moontlikheid van !diniese toetsing. Omdat danr nog so min
basiese navorsin& gedoen is en omdat die kennis wat uit derge-like navorsing voortvloGi, die riglyne vir praktiese toepassings
moet verskaf, is die ~ersgenoemde tipe gebruik van toetsing van
prominent dat toegepaste navorsing nie uitgcstefr kan word totdat meer basiese navorsing gedoen i s nie.
Toetsi~~dio Wa::.rde da2-rvan by die B~ntoe 4 ( Afr:i:__kavolke ) •
Basiese navorsing.
I.v.m. basiese psigologiese navorsing oor die Afrika-volke i s die primere doel, volgens Biesheuvel
(1958),
om hulle gedragswyses beter te leer >on en v::-rstaan, en in hierdiever-band >ct di2 Psigologie veel a.8.n die Sosiale Antropologie te
dan-ke vir sy ui tleg van die sosial2 stelsels '3n funlcsies wat gem
een-skapslewe by diG Afrikavolke beheer. I.v.m. die Psigologie ver-volg hy:
11Its own emphasis i,
0 placed on th8 h~bits, pursu::.ts, motives,
ideas, and values of th·=? individual members of these conununi ties. It tries to thrmv further light on the way in FTllich African
institutions bot11. arise from ano. r~gulate human needs. It
analyses the p:::;_~sonali ty structures that result from t~:•.is regu
-lation, establishes norms and studies deviations and t~eir
causes. Psychological research di rected to these ends should be social in its orientati1n, closely related to the work of social anthropologists? and pr-eferably be conducted on a terun basis:' t
(p.161).
Veldwerk, onderhoude en grocpsbesprokings is die ge-meenskaplike basis van dj_c nav.Jrsingsbenadering van die twee
wetenskappe. Waar die Sosiale Antropologie egter meer van die
langtermynw2.arnomings gebruik maak, maak die Psigologie 1;1eer
gebruik van k8rttermynwaarnemings in die vorm van toetsing en ander m2todes nat kwanti tatievve ontledings vergemaklik.
Die t1\feede mikpunt vG..n basiese navorsing is van meer
sistemat iese en tcoretiese a'-rd 7 nl. om
algemene geldigheid van psigologiese hipoteses in v0rband met die
persoonlikheidsfunksion:::ring van di:-, mens te toets. ( Biesheuvel)
19~8). Die Wes t erse kul tuur, wacsr in die wetenskaplike Psigologie ,
ontstann het, h(~t onvermydelik gcdien as die ui tgangsraamwerk vir
die formulering van hierdie hipoteses. As gevolg hiervan mac:;
psigologiese wette ,·n gebrek aan alomvattendheid he.
Elders wys Biesheuvel (1952 b) daarop dat die feit dat
die ondersoekers self deel was van die kultuur wat die koers van
die ontwikkeling en di e a~rd v&n Jie verskynsel wat hullc
bestu-d8er het, bepaal ln t, dj_e formulering van wette, die beskrywing
van tipiese prosesse en die da2.rstelling van ontwikkelingsvorms
moes beinvloed l1et. As voorbeelde van dergelike moontlikhede stel
by die vrae ~
11 • • • • • • are human abilities uniquely defined by such factors as Spearman's g, or 1
rhurstone's primaries, or are these concepts
merely artifacts of the kind of intellectual functions fostered
by Western culture? Are the dyna111ics of volitional behnviour
t hose postul ated by psycho-analysis, or do comparitive studies
show that this ~·nd of dev2l opmont is only found in societies
t.hat have the family structure and moral codes indigenous to the
West? 11 (1958, p.162).
Sodani ge ondersoeke kan vir die Psigologj_e as wetcnskap
v2.n di G allergrootste be :_ang wees en mag selfs 'n herf Jrmulering
van die beerippe dac.::.rvan meebring, veral die wat betre·::king het
op denke, motivering, per soonlikhsid en karakter.
Dj_e derde, meer praktiose doel by dergeli'~e basiese
navorsing wat Bies~1Guvel ( 195:,) verrneld 9 is om te bepaal in
watter mate di':. ~edrag by dif.'~ Afrikavolke modifiseerbaar is. Twes afsonderlike oogmerke i s hiGr betrokkG 9 nl. (a) om te be-paal watter van die vele moontlikG omgewingsfaktore 'n betekenis-volle ui twerking op die ontwikkeling van psi gologi2se kenm2rke
kan he, en (b) om die omvang VE.n hierdie ui tvverkinge te bepaal.
oar-erwing en omgewing, en Biesheuvel merk hi cromtrent op :
11 It i s surprising that :r·hilst so r:r.any social scientists have
asserted with so much confidence t}iat the psychological d ifferen-ces between ethnic ~roups an~ entirely environmental in origin, so little experimental evidence is in fact available concerning these environmental causes 11 ; (p.162).
'.P,_oetsing i. v .m. _ _Qnden~;:,rs.
Gebru.ik van psigologi0se toetse by ksuring en
voorlig-ting i s di,3 VGrnaamste wyses waa:rop Psigomctrie in diens van die onderwys gestel kaa word. Keuring vir onderwys het noodsaaklik geword vanwee die gevvcldige toename in dio aantal nie-blanke
'
skoolgaande kindors. Volgons statistiek van dia Departement van
Bantoe-onderwys (1961) was daar in 1950 byvoorbeeld 5389216
leer-l inge in lacr prim~re skole, 174,777 l eerlinge in ho~r primere skol e en 23,331 lecrlingc in na-primere skolc, l.w.s. 'n totaal van 736,324 loerlinge. In 1961 hot di8 getallo opgeskuif na 1,153,120 leerlinge in die laer primere skole, 397,659 leerlinge in hoijr prim6rG skole en 52,853 leerlinge in na-prim~re skole, d. v.s. 'n totaal van 1,603,668 l ecrlinge. Die persentasie by
-woning van l )erlingc staan vandag op gemiddeld 92 .8%.
Hierdia snelle gctalsaanwas kan nie onmiddellik geb alan-seer W'."lrJ deur versl::affing van onderwysfasili tci te en werwing van psrso~ael nie. Gevolglik moat toegesien word dat di§ leerlinge
wat diG meeste by die onderNys sal baat, in di o gal ~0ntheid gestel sal word om dit te ontvang. Vandaar 'n behoeftc aan ryp½~id
s-en siftingsto2tso wat i .v.m. onderwyskTiteria voorspellingsgel
-
-oe_-dicheid ~et. I. v.m. beroepsleiding is die situasio soortgolyk.
GeleenthEde vir dcrgelike opleiding i s, hoewel voortdurend aan
die tocnee1T!., min in verhouding tot diG totale aantal Bantoes wat
daaru:i t v0orded kon trek; gevolglik is di t belangrik dat die beste moontlikc gabru.ik van die bostaande fasiliteite gomaak moet w~rd (Biesheuvel 1954).
blankeonderwys, 'n belan5rike aspek van die 011derwys. Binne 'n
gemi ddelde ongescl .Jkteerde skool~das van 30 tot 40 l eerlinge is
dit waarskynlik dat die omvang in verstandsonderdom 4 tot 5 jaar
sal wees t (Downi e, 1958). Thorndike se Leervret van Effek kom
daarop n,3er dat m~nso voortgaan mot aktiwi tei te wa.arby hullo
pogings gopaard gaan mot s;.1kses. Om aan kinders mot so 'n v,rye
omvang van indiwidu8l e ver ski 11.c el keen gel ,enthede t o verskaf om
sukses te ondorvind, verg bcsondcre 1)eplan!ling deur die onderw~rser
en onder•ysa~ inistrateur - beplanning wat slegs dan suksesvol
kan wees as d~-c gepaard kan gaan met akkurate inligting oMtrent
di e bekvmam}rnde van elkeen vo.n die lecrlinge. Vandaar 'n
verde-rc bydrae v,a t psigologiese to et sing tot die ond3rwys ko.n lewer. 'n Derd$ potensi ole gebruik van toet sing in di o
Ban toc--ond.erwys sou wees i. v .m. opvoedkundigo en bero epsv
oorlig-tin3. Vakkeuse en beroepskouse sal mot toen~mcnde di fferensiasie
binne die onder~ys en binn~ dia Bantoegemeenskapslewe toenemend
belangrik word.
'n 3iel kundigc~ afdeling by di e Departement van Bant oe-ondorwys i s in 1960 in die lewe geroep. In di e drie jaar van sy
b~staan h~t hicrdi c dions snel l 8 groci gatoon. Die Nasionala
Buro vir Opvoedb.-undige 011 Maatskapliko Navorsing het die ontwi k -k0ling vnn d.i e nodige sL·,lkundige en s;;rnlastiese toetse namcms
die Dep~rt em~nt van Bantoe- onder Nys ondarn<Je2~. Div pcrsonccl van
die siellrundige afclolint:3 vnn di e Dcpartcment van Bantoe-onder7ys hat hicraan sarungewerk, veral de:.1.r tocpassing v&n t oet Pe. Di e
eor st e battery toctse was aan die begin van 1961 gereed vir ge
-bruik. Hierdi e si fti ngsbatt~rv best 2.an ui t tootse vir algomene
intelli6cnsi o9 r odenoorvormoG, insig en aanleg. Di0 r o~ks bevat
ook toetse om di G skolastiese peil wat l eerlingo in Rckenkunde en die tal0 bohaal hvt , te bepaal. Die toatsresultate van +
15,000 standerd 6-leerlingo i s aan inspekteurs en skoolhoofde beskikbaa_ gostel. Hierdia r esultate word, onder moer, aangowend
-primere inrigtings eook} deurdat di t 'n a2.nduidin.g gee van die 1-erlin0G s~·, algomone intelll:ktuolc on skolastiose peil.
Met dio ooc op di G toel ating van lcerlingc tot vakop-l eidingskursussc on Qi e Tegnioso Juniorsertifikaat, i s di a Buro
ook versook om aandag t 1 goe aan die ontwikkeling van t ootsc wat
di e aanleg van loerlinge in tegniese rigtings sal help bep~al.
Verder word ook beplan om aanlegtoetse tc ontwikkel wat op
sekon-dere skoolvlak op Bantoelecrlinge toegepas kan ·word. Met die oog cp di a landsbelGid van Bantoeontwikkeling en selfbediening deur
di~ Bantoe in sy eie tuisgobied7 word daar deur middel van hierdie
diens d&arna gestr~ef om t alerttvollc Bantoejeugdigos te ontdek en
hulle aanleg t e irlentifisocr 9 asook om t e help dat die minder
begaafdo Bantoekind in die rigting kan ont~:vikkol waarin hy die meeste vir sy gemoenskap kan bet oken.
Tot betreklik onlangs h~t Bantoes slegs 'n geringe rol
gcrnpeel in die bedryfsl .Jwe. Ban t oes het hoofsaaklik plaasarb~dd 9
ruwe handearbeid, ongeskooldc mynw2rk 9 laagg:::gradeerde opera teurs- -werk in fabrieke en dergclike di ems to behartig. In 'n bolangrike
,
mate i s die arbeid ook gckonmerk dour sei socnsgebondGnhvi d of
deur migr erend:.; arbei dcrs, soos in c1i 8 g2val van di o myne. Van
kev.rin6, opl oi ding, plasin3 volgens bckwaamheid en aanl eg, en
dorg81ike nywerh:::i dspraktyko, was daar by hicrdie ongeskoolde
arb,.:id g2en s~Jralrn n~_G. Mot toenemcnde mogani sasie van arbeid,
toenomende industrialisasie, ei se om hoer lone, ens. word grater
doel treffendhoid by diG gebr '.ik van Ci e arbeidskragte al !Ileer van
belan~. Dit bring mee d.:..t w0rkgewcr s al moer bGGin dink in terme
van vasaangestelde1 goedgaselektcerde en goedopgclGide we~rers vir bJpaaldc tip2s work.
By die Bantoe is daar geen klaarbl yklikG aandui dinge
v.:-n verskille in bukwaamhei d wat vir di e wcrkgewer as leidrade
kan dien ni e. Biesheuvel skryf in hi :Jrdie verband
educ a tion9 so ci0-ocono!J'l:i..c Bt s>.-t11.s. or caste. A majority of adults,
particularly those drawn from the tribal aroas, are ill iterate or have achieved only a low standard of education. Previous em
-ployment may be more a mattGr of expediency than of competence, and pai,.,ental occupation i s a guide in onl y a small proportion of cases11
•
(1
954
,
p.1
9
0
~
sien ook Biesheuvel,1
95
2
a en19
52
c).Uit die oogpunt van di e workgewer dui dit dus op groot moontlikbedc vir dio g.,bruik van bsroepstoetse by di e bopaling van
dio bekwaamhedo van 'NGrksoskers mat di o oog op dool troffende
keuring. Ui t die oogpu.nt van die indiwi duele vverknemer sal daar hoogs ··marskynlik in die t oekoms ook di e bGhoeft o aan beroeps -toctsing, met 1i e oog o~ voorli gting, o4tstaan. Psigologi ese t oetsing kan 'n b :l angrike bydrae lower tot verge::nakliking van die oorskakelinz van :'!.i ~ BantoG na 'n industriele, of t on minste 'n gediver sifisaerdc, beroepsl ewc (Bi ashouvel,
19
4
9
).
Weens die grootgetalle werkers wat by di e saak betrokke i s (oor die
300
,0
00
indi e g'.Judmynbodryf alleen), sal dio ui tvoeri ng van 'N8t2nskaplike
prosedures l onond wees, selfs as psigometriese klassifisering
slegs 'n gcringe verbctering in doeltreffendhei d kan bewerkstellig bo die h).li di ge byna lukraak motodcs (vgl. Biesheuvel,
1
952
a) .In hi ordi :: opsi 0 _ 2t di e Nasional e Instituut vir PGrsonGelna
vor-,-...
sing van die W.N.N.R. baanbrekers werk gelewer, ni2 sl egs in die Republiek van
s
·.
1.id-Afrika ni s, maar :ir::. di e hele Afrika. Keuri ngs-en klassifikasiotoets,:.; i s i ngestel vir die goucl'Ilyn-, di G klero.sie- , die tekstiel - en ander bedrywe .
Joetsing i .v.m. Klini essi el kundige Problerne.
Di e AfrikavolkG verk2cr tans in 'n toestand vun kul turele
\
oorgang. Di e tradi sionale kulturol c patrone het of reeds
verbrok-kel
b
f
i s besi g om. t e verbroklrnl, en in die plek daarvan hot gro-t .ndeels slegs 'n fasado van West ersheid gekom.
Hiordi:J kultur ol e ontwortoling het 'n belangrike mate van emosionele ontwrigting m3egebring. Gebeurt eni sso soos ge sins-ver brokkoling, kindorverwaarlosing, jeug- en volwassenomi sdadi g;hei d
alkoholisme, ens. , is all3s t2kens van hia:rn.in groot ontwrigting.
Gevolglik best&an daar 'n groot b~hoefte aan die bydraes wat die
Psi0 i atrie en die Kliniose Si el~::undo kan l ewcr. Di.G bydrae van
die diagnostiese toetsing tJt di e proses Vdl sielkundiee hulpver-l ening kan hi cr ook 'n balanarike rol spcel. Dit i s ogtor 'n
gebied wat vandag nog grot:mdeol s braak
le
en waarop daar gewel-dig veel navorsing nodig i s .
Die hele g2bied van g3strukturoerde persoonlikhoi dstoe
t-se moet nog ondcr sook word9 eerstens, ten einde te bepaal in wa
t-ter vorms dorgclikc to;;tsG betroubaar en geldig sal we2s7 by
Af'rikavolke cm 9 tv,oedons9 ten einde bruikbare toets1~ saam te stel
en te standaardi seer . 'n Begin is reeds 6cmaak met gedeeltelik
gGst rukturaer de porsoonlikhGi dstoJtsing, byvoorbeeld die Tematiese
Appersepsi2toets vir Banto2s wei.t d::ur L:::o ( 1953) sai.mgostel i s . Die
bevindinge van Hudson (1960 en 1962) dui 0gt er daarop dat daar
versi ztig t o werk g~gaan mo~t war~ op hierdia g~bi ed, omdat waa
r-ncming van prcnt2 S3ensings by Wcstorsc blank0s on Bantoes di 2self
--de psigiese prosesse laat plaasv-ind nie. Ongost ruktur oorde pe
rsoon-likhei dstoetse, soos die Rorschach- en die Lowenfel dmosaiektoets,
kan in hull2 bestaande vorms g~1bruik word9 maar vanwee di e anderse
betekeni s wat bulle vir mcmsG in and Gr kul ture h3t 9 sal ervaring
met dgrgel ike toet se ook van di e grond af opgobou moet word.
Probleme ~ To2tsi.Q.B_ van. Bantoes.
Geen ,,kul tuurvr_y~ " toctse.
Een van die redes vv8.arom nie-verbale toetse opg2stel
is, was om indiv.ridue vc:n ver skillende rassegroepe t e toots. Anastasi (1961) wys daarop dat pcrsone van sekere rassegroepe
nogt,ms in 'n mate deur sulke toetse bonadeel sal word, as gevolg.
van die spesifieke inligting wat di e tootse vereis. In
nie-ver-bale pa.pi er-en-potloodtoetse word daar byvo..,rbeeld gebruik gemaak v.:-,n afboeldings van voorwerpc vmt ei a i s a.an bepaal de kul ture. Anastasi '''YS daarop dat bv. die ,Army Beta;' -toets bekendheid
met voorwerpe soos 'n viool~ 'n posseel, 'n geweer en 'n sakmes
veronder stel. In di eselfde rigting wys Biesheuvel ( 19~-9) ook nog daarop dat dE.ar mot alle toetsa wat Vcan prentemateriaal ge
-brui k maak9 uit dis ooe; vorloor word dat di e pr0nt 'n hoogs
konvensi onele simbool i s. Die kind il!at :ln die Wes terse kul tuur
grootgeword het, het gcl e~r om prente t e interpreteer omdat hy vanaf sy vroegste lewensjare met prante te doen gekry het, omdat
hy veel van sy voorskoolse opvoeding uit prent2boeke en d.m.v.
speelgoed met pronto op gekry het7 en omd~t hy aangemoedig i s om
self t ~ teken. As voorstGlling d.m.v. prente vr2emd is en dit
nia di e int arpratasichouding uitlok wat 'n bl anke groep outom
a-t i 0s irhvieem nie, kan di J afgebeelde voorwerp nie kul tureel
be-tekeni svol gemaak word ni e. Met voorbceldG uit di 2 ervaring van
di2 Nasional e Instituut vir Personeelnavorsing toon Bi 2sheuvel
dan oak aan dat bv. Bantoes ni e tui s i s met hi ordie tipe voor
-stelling nie en gevolglik s ·.rak proste Jr in to .:,tssi tuasi es wat
daarvan g~bruik maak.
Anastasi
(1
961)
noem verdor dat waar spoed sy invloedin hi ordie toetse laat geld, sckere individue van sommi ge kul
-ture in 'n mate bevoordcGl sal word. Benewens di e spoedfaktor
beklemtoon Biesheuvel
(19
49
)
ook nag die gelyktydige verei ~teom die aa.ndag in 'n hoe mate te konsentrcer. Hi erdic di_:i.bbele
to2tsinst2lling kom, syns insi cns, ni e maklik by bv. die Bantoe tot stand ni e. In sy kultuur speel spoed goen rol nie, en hy .ciou. daarvan om dinge tydsaam te doen 9 selde word van ham vereis
dat hy sy gedagtes op een probleem moot konsentreer9 met
uit-sluiting van alle andcr di nge1 en nooit word van hom vereis dat
hy spoed m2t konsentrasic moot :tombinoer vir "°n l angdurige tyd
€,-bes-cek sander 'n mate van ver-,,.l apping van di G inspanning nie.
In di0selfde publikasio toon Bi esheuvel d~n oak met t oetsgege
-wens aan dat ]3antoes swak prest eGr i n t ·ctse waarby die spoed
-f2.ktor belangrik i s, t 2r ~1yl di t ni e di o g :v.·.l i s by t oetse vmar
Om dio kul turele b;;per~ ings t o verE1inder v,at die moeste
nie-verbale en prostasiet.)etse karakterisecr, i s verskeie pogings aang·.wend om "lrul tuurvrye" t oetse op te stel . Om sulke toetse behoorlik te evalueor, moet 'n aantal punte vooraf bespreek
word. In die eerste pl ek v0rklnar Anasta3i
(1
96
1)
dat gcen t oets werklik 11kultuurvry" kan wees nie. Aangesien enige toets 'nsteekproef van gedrag necm, sal. di t enige faktore wat indi vidue se
gGdrag be1nvloed, woerspiebl. Persono reageer nie in 'n kulture-l e vakuum nie en kulturele faktore speel 'n basiese rol in die ontvvikk'3ling van gedrag. Di t i s nogtans teoreties moontlik om
'n toets op t a stel wat bloat ondcrvindinge veronderstel wat vo~skillende kultu.re met mckaar gemeen hot. So 'n toet s sal nog nie vry van kul turele invloede 1,'vces nie , maar sal slegs elemente bevat wat gem2onskaplik vir sekere kulture is. Om hi crdie rede W,)rd di e ui tdrukking 11kul tuurgem:,enskaplike"-toetse dan bo
11kultuurvrye11 toctse verkies.
Anastasi mGen ook dst d .ar beklemtoon moot word dat geen bestaande toots univers22l toopasbaar of volkome sander bcporking t .o.v. kulturelo verband i s nie. Die vor skil i s re
la-t i ef, nl. ku.ltuurgemeenskaplik3 to.:"t sc i s m-Lndor bep8rk as ander toetse. Enig~ toets sal egt cr 'n neiging openbaar om individue van di2solfdc kul tuur waar di () to2ts opgestal i s, to bcvoordeel. Dia bl ote gGbruik van papi 8r en potlood of di e aanbicding van
abstrakte take, wat gcen r ogstreekse praktiesc waarde h2t nie,
sal sekere indivi due bevoordeel en andar bcnadecl.
Faktore soos emosi cs 2n strewe sal eweneens dio t
oets-w6.1:'
prest asi cs befnvloed. ndcr die vole omstandighedeAvol 6ens haar I.'l~}ning hL:r t cr sake is, on wut van kul tuur tot kul tuur vorskil, is di e intrinsi eke belangvvekkendheid van di e toetsinhoud, rap-port met di e toot snemor, die strcwe om goed to doen in die toets, die strewe om andare te oortref, en gc,1\/oont os van die verlede om pro bleme i ndi vi due el of samevrerkend op t e lo s. Elke kul tu.ur moedig sekere gedragswyses aan t erwyl dit ander wear onderdruk
en afkeur. Daarom kan daar verwag word dat in toetse wat
Ameri-kaans georienteerd is, .A_~erikancrs in di e algemcen sal uitblink.
Drie prominento b2n.adorings van di 8 toGtsing van
per-son8 mGt verskillende kulturs word deur Anastasi (1961) aang
e-toon. Elkeen verskil in sy fundamentele doelstellings :
(i) Eerstens kan verskillende toet se wat binne elkeen se
kultuur opg2stel is, slegs gevalidecr word met plaa
s-like kriteria, en slegs t o~gopas word binno di e kul
tu-rele grocp vaarvoor dit opgestel is.
(ii) Die tweode benadering i s om 'n tocts in die een kultuur
op te stel en dit toe te pas op individue met 'n
verskil-lendo kulturele agtorgrond. So 'n benadering sal gevolg
word wannaer die doel van di~ toetsing die voorspelling van 'n plaaslike kr:. terium binne 'n s~Jesifioke kul tuur
is. In 'n geval waar dio spesifi.Eke kul turelo inhoud van
'n toots vermindcr word, sal die geldighoid van die toets
ook verninder, aangesi on di e kriterium self kultureel
11gelaai" i s. 'n Voorbc3ld hi:::rvan i s dat 'n indiv:j_du
wat svmk pre steer in 'n verbale toots, v'aarskynlik ook gestrGm sal wees in sy skoolwerk of in work vvaar verbale v .r.moens binhe 'n spesifioke kul tuur verei s word.
(iii) Di8 derde bonadcring van tootsing van verskillende ku
l-tuurgroepe slui t dic keuse van i tems in wat bai e kulture met mckaar gomoen het en dia validering van die aldus s2.amgestolde enkele t oets teenoor diG pl aaslike kri teria
van verskillende kulture. Di t i s die basieso bcnadoring
va.ri lrul tuurgemoen'3kaplike toet se, hoewcl die herhaaldelike
krui svnlidering i n verskillGnde kulture dikvels verwaa
r-loos word of onvoldoende ui tgovoc;r word. Sonder hi2rdie
stap i s dit egter niG seker of dio toet s relat i ef vry van
kul turelo stremmende invlocdo sal ,,reos nie. Aan die ander
kant, is di t moontlik dat 'n toe ts •:.rat sl ogs ui t olcmente
wat al gGmocn bekcnd i s en uit bai e kulture opgestel is,
min ·waarde t . o. v. praktiese kri teria in enige ku.1
-tuur. A.g.v. albci rodes moet di 2 validasie herkon
-trol22r 1Nord in t8rrnc van di e kri t er:i.·.1.r, wat as belang
-rik in clke kultuur geag word.
Die Redeneringstoct slrnmbinasic van Lowry on Lucier (Lebo, Andre111s en Lucier, 1959
9 Lucier 1959), waaroor die huidige
ondersoek handel, is 'n poging tot kultuurgemeenskaplike t oetsing,
S'JOS in die vorige paragraaf omskryf. Daarby is 'n ·::JOging aa
nge-wend om g:bruik t c maak van toetsinho· .... dc wat gcmeenskaplik is wat verskillende k1v1.l turele en subku.lturel e greepe 1:1.et mekaar gi:;meen h-::t , bv. die dae van di e ·7e:ck, viarkante en vuurho1.1-t j i0s . Hierdie inhoude i s wel iswaar goGnsins 11kultuurvry" nie, maa:r daar kan mot
'n r 3dclike mat e van sekerheid n:::.ngcneem vr rd do.t hull~ welbekend is by Bantoelecrlinge in die ho~~skool, op wclke groope 4ie ondersoek ui t0 2vocr i s .
Houdinge_teenoor toctsing.
'n Baie bol angrike probloem in die toepassing van toetse
i s die motivering van di e tootslini e tot so 'n mate dat hulle die t :.:ct:=i snl h2antwoor d op 'n wyse ,·,at 'n goeie aanduiding van hullo
bekwaarn}_12i d sal w2es (Do1.mie, 195<:',). Volg,:ms Downie g~!beur di t
in bai~ goval l1 nooit nie. Sekore persona i R baie mecr Grnnotiveerd ih 'n to,~tssi ~1asie as andere0 Downie besprook veral die v2rbaad
tussen sosiaal-eko'1.omiosc status Gn t oe;tsmot i vcring . Hy wys daar--0:9 dat v ~r sone in mi cldGlklashuisc gewoonlik in 'n omgowing van sterk moti vcring lewe. }Ii or i s di-t oorhcersende filosofie van die
gcsin om sukses t c bepaal. Die vador worstel om v,o:cui t t e .:;aan in sy wJrk on so ook in bai J gaval l e die mood~r. Die kinders word
weer van jongs af aangomoedig om go0d t e prestocr o skool. Die
ou.er s b-oplan in 1Ja.i2 g:...valle vanaf cfu kind se goboorte sy onderwvs-
-l oopbaan. In ~ml ko goval lo stcl di::: cnrnrs ook intens bcl an6 in
di-. .. kind sc v0rd,.;,r·ing en in die 1.v2rk wat hy op skoal verrig.
Kin-ders in hierd.i s groey., lewer dan ook Gewoonlik hullo beste pres
ta-si:-;s : by toetsing7 n3t soos in all o ander si tuasies , strewe hulle om uitstaande to presteer.
Kinders nit laerklasgC'sinne het dikwels ouers wat ge(m of bai e min waardo in die S$kool s:~en. Hul lo verlaat ook ga·vVoonlik dj_~ sSkool sodra die wet c1i t toelaat. Sulke kindars
W)rd solde aari_mocdigings g.::;bied. Vir hierdie groep kinde:rs is
t oetse dikwels maar iets II om te vat soos di t kom11 • Vir hulle
i q dit maar weer net 8Cn van di e dinge ·vnt hulle moet V<?;rduur
omdat hulle skool toe gaan. Daar ,vord egt er soms p2·--sone in
hi "')Td:~c~ laerklas gevind wat wel besef dat onderwys 'n baio
belangrike rol spool in die sosiale mobiliteit, en hulle mag
gevolgl ik bai c, stGrk gernoti veer vvces in h:i..:::·rdi o opsig. Sommige
hocrklaskinders mag ook in to3t ssituasies nio sterk genocg
ge-moti v:rnr W0-~;s ni e. 11Aftor al l they have arri ved11 , so Downie
(p.1O4).
By di 2 t oetsing ,.ran Bantocs kom houd::.ngsfaktnre van
bcsonder ,; aard voor. By blanke tootslingc kan nie sonder meer
aanvaar word dat hulle maksirnaal sal prost eer bloot ter wil le
van di0 t o2tsprcstasie niG, maur by Bo.nto,?s i s die aanname nog
des to mo8r guwaagd. Bi es~euvcl\
(1
94
9
en1952
a) noem etlikeaspokto in hiordi o verband. Ecrstons noom hy dat die goGs van
die wedywering by Bantocs ni,) so stork i s as by b1anke groepe
nie, by wio di t een ,ran di e v2rnaamste kulturel2 manifcstasi 9s
is. Di B2,ntoe qal gevolglik nic ui t0rmati g daaroor besorg wees
om goad t8 prest eer ten einde sy maat s ui t t o stof nie, tensy
hy 1r .tuurlik c1i 8 blanke so siening aangeleer het. Die ongel ee
r-de Bantoe bogryp ook te min van tootsi n::; o:m horn daay.oor t c bek
om-mer wat di:; d·.)ol d --rvo.n i s .
'n Tweodc probleem9 meen Bi Jsheuvel, i s dat alle
psi-gologiese to;::ts2 by o:pgcv-::8de Bantoes onder verdenking geraak
h~t omdat hull ::; vrees dat die toetsresul tato a::.n6ewond sal w.)rd
om hulle intellektuelo minderwaardigheid to bewys. Hulle weet,
syns insi ens, dat hul le g-:;middelde to:?t sprestasies gewoonlik
onderkant die van verteenwoordigonde steokproewe
1Y~
f?
blankesl e ,Jn hul lo i s, govolglik, t 8ensinnig om deel to he a.an enige
~
Die vroere houding van nuuskierige samewerking of passiewe /I
meegaandheid neig gevolglik om te verander inn houding van angstige gespannenheid, antagonisme, of selfs weiering om die
toetse af te le. Hy skryf dat TI mens soms die vermoede kry
dat waar weiering nie ui tvoerbaar is nie, s·ommige toetslinge slegs maak of hulle aan die toets werk, sodat hulle n swak toetsprestasie te kenne kan gee de-bl:~ t-e
s-e
dat hulle onde~ prates gewerk het en daarom nie werklik probeer het nie. Ge-bruik van •n toetsnem6r wat aan hulle eie ras behoort, meen Biesheuvel, verander die houding van son toetsbewuste groep ook nie noemenswaardig nie: as deel van die toetssituasie is hy net so onder verdenking.Die ongeleell:'de Bantoe het, na die mening van Biesheu-vel, dikwels tc min begrip van waaroor dit gaan om hom oor die toets moeg te maak. In dergelike groepe waar vyandigheid afwesig is, mag n belemmering van prestasie nogtans uitgaan as gevolg van die ontsag waarmce die nuwc en vreemde toets -situasie of die vreemde toe!Bling bejeen word deur mense wat nog nooit tevore iets van die ard ondervind het ni~ nie eens •n skooleksamen waarvoor blankes geneig is om •n mate van aan
-passing en gewenning tc ontwikkel nie.
Downie
(1958)
sprcek die mening uit dat wanneertoetslinge voel dat iets wat die moeite werd is, van die toet-sing mag kom, hulle geneig is om sterker gcmotiveer te wees om die toetse af te le. As TI toetsling •n behoefte aan iets
raaksien en as die bevrediging van daardie behoefte vir hom belangrik is, sal hy aktief en entoesiasties deelneem. Nut so beklemtoon Biesheuvel
(1949)
die belangrikheid daarvan dat toetslinge diG doel van die toetsing en die volle implikasies daarvan moet besef. Toetslinge moet dus deeglik vir n toets voorberei word. Downie se woorde is 11We should try to sellour testing programs" (p.104). Dit is belangrik dat toets-linge moot verstaan en insien hoe die toetse hulle tot voor-deel kan strek.
Houdinge teenoor toetsnemer.
Wanneor TI toctsnemor van een rassegroep toetse toepas
op toetslinge van TI ander rassegroep, is die rapport wat
ver-kry word gewoonlik swak. In son geval is die toetstoestande stremmend en onnatuurlik vir die toetslinge, d.w.s. nadeliger as wanneer hulle deur •n persoon wat aan hulle ei e rassegroep behoort, getoets word. Ook by die verskillende Bantoegroepe in Suid-Afrika vind ons dat hierdie probleem voorkom wanneer die toetsnemers blankes is. Verder is daar ook nog die agte
r-dog en vyandigheid wat veral by primitiewe rasse teenoor
vreem-dolinge aangetref word. Selfs al is di8 toetsnemer een van die toetslinge se eie ras, kan hierdie probleem, soos reeds
gomeld, nie altyd uitgeskakel word nie. So TI toetsnemer word
dikwels deur toetslinge met vyandige houdinge teenoor toetse as deel van die toets bejeen met agterdog wat gelykstaande is
met die agterdog wat teenoor blanke toetsnemers ge:,oester word.
TI Ondersoek deur Trent
(1954)
is gedeeltelik ter sake in hierdie verband. Hierdie eksperiment het veral aan die liggebring dat die kleur van die toetsnemer TI invloed kan uitoefen
op di~ toetsresultate. Trent het sy eksperiment uitgevoer deur gebruik te maak van die 11moederidentifiseringstoets".
Negentien prontjies van blanke en Negervrouens is uit tydskrif-te bymekaargemaak. Hierdie negentien prentjies is aan 30
blanke en Negertoetsbeoordelaars getoon en hulle moos drie ewe
aantreklike vrouens uitsoek: een blanke en twee Negervrouens,
met dien verstande dat by die Negerprentjies een vrou donker en die ander een lig van vel moes wees. Hierdie drie uitge
-soekte prentjies is toe voor di8 toetslinge geplaas met die vrae : 11 Sien jy hierdie drie moeders? Watter een lyk die meeste soos jou moeder ?", of 11Watter een is jou moeder?
Waarom?" Daar is van vier toetsnemers gebruik gt.:maak, nl.
twee blankes en twee Negers. Elkecn het die toets op dieself-de toetslinge toegepas.
Uit die resulta.te het goblyk dat blanke kinders meer
dikwels die blanke moeder as die Negerrnoeder gekies het wanneer
die toets deur die blanke toetsnemer afgeneem is, dog weer meer dikwels die Negermoeder gekies het wanneer die toets deur
Negertoetsnemers afgeneem is. Negerkinders het meer dikwels
die Negermoeder gekies wanneer die toets deur Negertoetsnemers afgeneem is, terwyl die blanke moeder meer dikwels gekies is wanneer die toots deur blanke toetsnemers afgoneem is. In al
di e gevalle het die kinders meer dikwels die moeder gekies wat van dieselfdo ras as die toetsnemer is wat daardie spesifieke toets afgeneem het.
Gedagtig aan dergelike invloede is bosluit om by die toctsing van Zoeloe- en Tswanakinders in di~ huidige ondersoek van Zoeloe- en Tswanatoetsnemers onderskeidelik gebruik t e
maak sodat die toetslinge en die toetsnemers van dieselfde ras kan wees. Op hierdie wyse kan die invloed van toetsnemers van ver skillende rassc inn mat e gGkontroleer word.
Probleme i.v.m. taalverskille.
Een van di e grootste probleme by die toetsing van verskillende rassegroepe i s die taalfaktor. Dit is in die algemeen bai e moeilik om verbale toet se toe te pas op ver
-skillende rassegroepe, en tog kan daar met n redelike mate
van sekerhei d aangencem word dat daar eintlik geen plaasver-vanger vir verbale toot se bestaan wamrner ons verskillende kultuurgroepe wil to2ts nie (Anastasi en Foley, 1949). By dergelike toetsing word n toots gewoonlik in eon taal opge
-stel en daarna in ander talo vertaal. Niet eenstaande noukeu-rige vertaling kan daar nie aangenuem word dat die vertaalde voTms gelykstaande met die oorspronklike is nie. Biesheuvel
(1949) wys daarop dat dit by vertaling moetlik mag wees om die ho&veelheid inligting wat in die vertaling gegee word, gelyk
te maak ~an die van die oorspronklike, veral as bGgrippe wat in die oorspronklike taal voorgekom het, in die vertaling
om-skryf moet word. Inn bespreking van die verband tussen taal en daikprosesse het Biesheuvel (1952 c) ook aangetoon dat die wyse waarop probleme geformulo0r word en die de:nlvrosesse wat nodig is by die oplossing, kenmcrkend mag wees
taalgroep, byvoorbceld die Indo-Europese tale. •n nie- verwante taal mag dus slegs skynbaar die
brug.
van n bepaalde Vertaling in taalkloof
oor-In sommige gevalle kan gebruik gemaak word van nie -verbal e toetse vir verski l lende kultuurgroepe. Hier ontstaan egter weer n probleem deurdat die taak wat nou aan die toem
-ling gestel word, ook in grand van j_ntensiteit en moeilikhei<l
kan verskil, deurda t een taak vir n spesi.fiekc ku . .ltuurgroep
nie preRj eE>. nieselfde b0tekenis as vir n ander kultuu.rgr oep
het nie. In Biesheuvel (1952 c) se r eeds aangehaalde bespre -king van die verband tussen taal en denkprosesse, skryf hy ook i .v.m. nie-verbal e toetse, maar t oon aan dat ook i .v.m.
die tipe i t8m die kenmerkonde wyse van probleemstelling en
-oplossing van n bopaalde taal op dio spel mag wees.
Vertaling veroorsaak veranderinge in dio moeilikheids -waardes van toctsitems , soos byvoorbeeld 6eblyk het tydcns die opstelling van die Nu.we Suid-Afrikaanso Gro0pstoets (Langenh
o-ven, 1960) . In die geval i s gevind dnt sekere items by ver -taling uit Afrikaans in Engel s moeiliker geword het en ander weer makliker . Diu verklaring is geoppE:r da t •n toe ts van
hierdie aard vir ver skillende taalgroepe verskillende impli -kasies skyn te he.
Dat gE..ringe taalver skille selfs 'n diepgaande invloed op die toetsprestasi es van ander kultuurtaal groepe kan he, is aangetoon deur n ondersoek wat Pinter en Kell er (1922) op die kinder s van immi grante gedoen het. Al die kinders wat getoets
i s, was in di8 kindertuin of in die eer ste twee grade van die laerskool. Ten einde dio invloed van tweetaligheid op die toets-prestasies te bepaal, i s die kinder s in twee groepe verdeel .
In ~ie eerste groep j s sowe l blarike- B.9- Negerkinders geplaas
wie se huistaal uitsluitend Engels was. In die tw~ede groep
is al daardie kinders gei:)L,,.as wat ander tale as Engels ge-praa t het, onder wie Italiaanse, Duitse, Hongaarse, Poolse
en ander Europese kinders was. An beide groepe is die
her-siene Binettoets gegee. Daar was 367 Engelssprekcnde kinders
en 674 kinders wat ander tale gepraat het. Die twee groepe
bet gemiddelde intelligensiekwosiente onderskeidelik van
92
en
84
behaal.Verder is •n nie-verbale toots aan die twee groepe
gegee. Die ondersoekers het in hierdie geval gevind dat 75% van die kinders in die tweede groep hoer tellings behaal het.
In die eer ste groep het slogs 52% van die kinders hoer tellings in die nic-verbale toets as in die verbale toets behaal. Hier-die gegewens toon dus aan dat taal wel n probleem kan oplewer by die toetsing van verskillende kultuurgroepe, aangesien
kin-ders wat •n ander ta.al as Engel s praat, hoer tellings behaal
in 'n t oJts waar taal goon rol spool nia as in ·n t o~ts wat
in En~~~ls aan hullo voorgelc w,Jrd 1 t :)rwyl Eng,:lsspre;kondo
Idnd-~rs in 'n to::, ·~s wat in ;:lallc .:::iD taal OPGC)st ol is, ho~fr
tellings bc~aal as kinders wat ander talo praat.
Bestaande Toetse vir Bantoes.
Daar is tans nog min psigologiese toetse vir Bantoes beskikbaar. In s::imewcrking met di e Departement van Bantoe
-onderwys het di e Nasionale Buro vir Opvoedkundige en Maa
tskap-like Navorsing, soos reeds vermeld, ·n aantal toetse vir
keu-ring van standerd ses-leerlinge opgestel. Hierdie toGt se is
nog in •n eksperimentele stadium en geen publikasies daa
rom-trent is nog beskikbaar nie. Volgens persoonlike mededelings
sal hierdie to8tse die l eerlinge se eio taal, Afrikaans en
Engels, asook hulle rekenkunde vermoens toets. Sever is a an-duiding~) van •n bevredigende mate van betroubaarheid en geldig-heid van die toetse gevind.
Sekere toetse is ook deur die Nasionale Instituut van Personoelnuvorsing opgestel. Die Komitee van
Goudprodu-sent e van die Transvaalse Kamer van Mynwese het ong8veer vyf-tien jaar gelede die N.I.P.N. aangewys om toetse op te stel
vir die klassifisering van Bantoes wat werksaam i s in die goudmyne (Biesheuvel, 195 2 a). Daar is begin met •n volledige
werksanalise. Dit is uitgevoer op elf verskillendG myne waar met alle moontlike toestando op die Witwatersrand te doen
ge-kry word. Alhoewel nie minder ni8 as sestig verskillonde be-roepe gevind is, kon hulle almal gegroepeer word onder drie
hoofgroepe, nl. toesighoudende, meganiese en nie-meganiese ,
wat elk duidelike en moetbare vereistes stel. Nadat verskeie toet smudiums uitgetoets i s , i s 'Tl aantal toetse gevind wat moontlik di0 bekwaamhede gedek het wat van Bantoemynwerkers
vereis word en wat ook geskik sou wees om op groot skaal op
et ia.l ,
primitiewe m6nse toegepas te word. Hudson-Ah962) maak meltling
va:i.1 h t,,etsbattery wnt op Bantoewerknemers in die nywerheid
toegepas is. Die volgende toetse is gebruik: (i) Boutjies- en-moertji estoets:
Hierdie toets i s bygevoeg om die toetslinge te
help om di2 instruksies wat met die latere toetse ge-gee word, te ver staan. Die apparaat vir hicrdie toets bostaan ui t ·n houtskinkbord wa t in drie afskortings
verdeel i s. Tw~e van die afskortings bevat tien na,ar
boutjies en moertjies van vorskillende groottes , en wat almal los van mekaar i s . Die toetslinge moet die boutjies en moertjies wat bymekaar pas, so vinnig
moontlik vasdraai en in dio d0rde, lee afskorting pla3.s .
(ii) Vormborde : •n Reeks van vier, waarvan die eerste een slegs as oefening gebruik word. Die toets bestaan uit blokkies wat in ooreenstemmende openinge op borde
moei-liker en verskaf net een t elling.
( i i i ) Skv~iesort0~i~g ~ ~~c~1~ Pky~~oo mgt gp~n] c
or
dubb8le nommers of letters daarop moet in 16
afskortings gesorteer word wat ooreenkomstige nommer s en letters b1vat.
(iv) Meganiese sortoring: Dit i s soortgelyk aqn ~iA
skyfiesortering, maar die voorw0rpe wat hiPr gesorteer moet word, bostaan uit wasters, spyker s , skroewe, ens.
(v) nrievoetrnontoring :•n Drievoet, met ·n gewig daaraan, bestaande uit 18 afsonderlike dele,
moet gemonteer word nadat TI voltoojde model
daarvan slogs vir TI paar oomhJikke aan di~ proefper soon vertoon i s.
(vi) Kubuskonstruksi e : Uit klein houtkubusse waa r-van die kant8 rooi en wit geverf is, moet TI
groat kubus gebou word sodat al di e buitenste sye rooi i s, en die groot kubus uit
8
, 12, 18
of 27 kleiner kubusse bestaan.
( vii) 11Wiggly" .... blokke : Die toe t sma t oriaal be staan uit drie blokke waarvan elk in •n aantal kleiner blokkies verdeel word; blokke een, twee en drie
het onder skei delik vier, ses, en nege blokkies.
Elke deel in elke blok se sye word dieselfde
kl eur goverf. Toetslinge moet di o del e saarn -voeg om dieblokkc te voltooi. Die probleem word moeiliker nama t e die aantal klein blol{kie s vermeerder.
(viii) Kohsblokki es: Die apparaat vir hierdie toets bGstaan uit 16 eenduimkubusse E:n twe skink
-borde. Drie kubusse i s aan die een kant rooi
geverf; nege i s diagonaal rooi en wit aan di e een sy geverf; en vier is aan die een kant wit
geverf. Di9 skinkborde moet onderskeidelik
vi&r en neg0 kubusse bevat. Die kubusse word
volgens sewe voorgeskrewe patrone gerangskik.
Die toetslinge moet die kubusse in die sktnk-v,,.""
bord rangskik sodat dit '11 patr·oon~wat met die voorgeskrewe patrone sal t~t~ ooreenstem. Die
varskillende verlangde patron8 word telkens net voor die aanvang van elke toets aan die toetslinge voorgele.
Hierdie toetse i s oers toegepas deur middel van
mj.nd ek rna.ar di t het di e groepe wa c gelyktydig getoets ken
word, tot ongeveor tien bep8rk. '11 Verdere nadeel van hi~rdie
metode was dat selfs hoogs opgeleide toetsnemers nie onbeperk
die standaardtoetssituasies kon handhaaf nie. '11 Film i s dus gekonstrueer wat, deur rni ddel van mimiek, vir elke toe ts •n
presiese demonstrasi e getoon het van wat van die kandidate
verwag word. ·n Oefentoe ts , bestaande ui t di e indraai van
moertjies en boutjies i s vooraf gegee om die kandidate ge
-woond te maak aan die prosedure om hulle vertroud t e maak met
die betekenis van begin- en stoptekens en om die noodsa.a klik-heid van spoed te beklemt oon. Met die filmmetode was dit nie nodig om '11 woord te praat vandat die kandidate die t oetskamer
binnekom totdat di e laaste toets voltooi i s nie. Hi erdie film-tegniek i s volkome suksesvol bevind selfs by die toetsing
van prim.itiewe mense vanuit Sentraal-Afrika. Dit vermy alle taalprobleme, voor sien snel le en korrekte standaardtoetsafne -ming, afgesien van die pl ek en die toetsnemers, en kan met
veiligheid daur betreklik onopgeleide toetsnemers tocgepas
word.
Die Redeneringstoets van Lowry en Lucier.
Oogmerke by die ondersoek.
is saamgestel met die oog op vermindering van die invloed van kulturele verskille op toetsprestasies (Lebo, Andrews en Lucier, 1959; Lucier,1959). Soos tevore gestel is, is dit TI poging
tot samestelling van toetse met kultuurgemeenskap..ike inhou~e. Die gedagte het ontstaan dat die Redeneringstoetskombinasie moontlik ook bruikbaar kon wees by Bantoegroepe met TI mate van
skolastiese agtergrond. Die hoofoogmerk by hierdie ondersoek was dus om die betroubaarheid en geldighcid daarvan by groepe Tswana- en Zoeloeskoliere te bepaal . Indien hi erdie toetse in die vertaalde vorms betroubaar en geldig sou blyk te wees, kan die beperkte aantal toetse wat vir Bantoes beskikbaar is,
daardeu.r aangevul word. TI Bykomstige oogmerk was om te bepaal
of die waarde van die toets verander h~t deurdat dit uit Engels in Tswana en Zoeloe vertaal is, d.w.s. of die vertalings die moeilikheidswaardes van die items sou beinvloed.
Beskrywing van di e toetse.
Die Redeneringstoetskombinasie van Lowry and Lucier bestaan uit twee afsonderlike dele , w~t apart of gesamentlik
toegepas kan word, nl. dia Redencringstoets A (LLRA) en die
Redeneringstoets B (LLRB). Wanneer hulle gesamentlik toegepas word, word TI totale telling (LLRC) ook verkry. Beide toetse
gee aanduidings van aspekte van redeneervcrmoe. Die toetse
kan op indi vi due of op groepe toegepas word. •n Omvangryke
aantal toetslinge kan getoets word. Lucier (1959) rapporteer
dat die toetse in di e V.S . .A. al toegepas is op groepe wat ge -wissel het van graad 5 ( St. 3), tot volwassenes met •n onderw ys-opleiding van± 15 jaar. Die feit dat die toetse op so TI groat
verskeidenheid per sona toegepas kan word 9 maak hulle, na die mening van Lucier (1959) op verskillende wyses baie nuttig. Hulle kan byvoorbeeld gebruik word om die ontwikkeling van die redeneervermoe te bestudeer in verhouding tot die chrono
-logiese ouderdom, of hulle kan saam met TI
standaardintelligen-sietoets gebruik word om akademiese potensialiteite t e onder-soek. In laasgenoemde verband kan die Redeneringstoetskombi
-nasie veral gebruik word om die moontlikheid van benadeling
deur •n agterstand in sosiaal-ekonomiese status te ondersoek
en die toetsling, sodoende, maksimale voordeel te laat goniet.
Lucier (1959) is van mening dat die wye omvang van
toepasbaarheid die gevolg van die struktuur van die toetse is.
Die basiese begrippe van die toetse word in die Amerikaanse
kultuur gewoonlik reeds in di e vroee kinderjare aangeleer, en
daarom word die toetsresultate nie juis deur die leerproses
beinvloed nie. Die probleemmoeilikheid is ook pl'ogressief,
d.w.s. in elke reeks probleme is die ~erste probleem so mak
-lik dat selfs TI kind dit kan oplos, terwyl die laaste probleme
in elke reeks so ingewikkeld i s dat selfs gesofistikeerae vol
-wassenes hulle nie te maklik vind nie. Deurgo.ans word egter
van eenvoudige woorde gebruik gemaak ten einde te vorhoed dat
taalvaardigheid, eerder as r edeneervermoe, gemeet word.
Die LLRA skyn verbale r edenering, in wisselwerking
met onmiddellike geheue, te meet (Lucier en Farley, 1961).
Dit bestaan ~it vrae i.v.m. di e dae van di e week. Elke dag
van die week is genomm8r , met Sondag as die eerste dag van die week. Die nommer daarvan i s dus 1, Maandag is 2, Dinsdag is 3 en die res van die weeksdae het opeenvolgende nommers.
Die dae van die week verskyn dan in TI genommerde, horisontale
lys bo-aan elkebladsy sodat hierdie inligting gedurig voor
die toetsling is solank hy aan die vrae werk. Die doel van
die eerste en meer eenvoudige vrae i s om as leersituasie vir
die latere en meer ingewikkelde vrae te dien. Die laaste paar
vrae sal feitlik or~ocntlik voltooi kan word sonder om eers
die eerste vrae te doen. In soillIIlige van die latere vrae word
die volgorde van die dae omgeruil om die vrae moeiliker te
maak. Bylae A toon die aanwysings en oefenvoorbeelde van die
Engelse LLRA.
Die LLRB bestaan uit probleme i .v.m. ruimtelike ver
-houdinge en ruimtelike voorstelling. Die figure waaroor vrae
gestel word, bestaan uit vi0rkante wat gevorm word deur stre
voorstel dat elke strepie n vuurhoutjie is en dat die vierkante
met vuurhoutjies gepak is. Elke vierkant het n nommer sodat
die verskillende vierkante van mekaar onderkei en dus maklik geidentifiseer kan word. Sekere vuurhoutjies moet dan in die verbeelding weggeneem word, sodat die ontwerpe gewysig sal
word. In verband met elke figuur word n aantal vrae gestel,
wat telkens van maklik tot moeilik wissel. Die moeilikheids
-waardes van die items is gewissel deur wisseling van die ge-kompliseerdheid van die figuur of die taak wat in verband daar-mee uitgevoer moet word. Bylao B toon die &anwysings en
oefen-voorbeelde van die Engelse LLRB.
Albei to tse bestaan uit 25 items en albei word in die vraeboekie self beantwoord. By die LLRA is daar n tydsbeperk-ing van 15 minute, terwyl die tydsbeperking by die LLRB 2Q minu-te is. Alhoewel tydsgrense opgestel word, meen die opstellers van die toetse dat di e toetstye lank genoeg is sodat die ~oetse eintlik kragtoetse is (Lucier en Farley, 1961). By albei toetse i s die telling dieselfde as die aantal korrekte antwoorde.
Die rede waarom die dae van die week en die vierkante genommer is, is om al die antwoorde tot nommers te herleit sodat geen antwoord uit n woord of n reeks woorde sal bestaan n!e. Dit hou, algemeen gesproke, die volgende voordele in:
(i) Dit bespaar tyd, sowel met die afneem van die toets
as met die nasien daarvan.
(ii) Die toetse kan maklik met behulp van tellingmaskers nagesien word.
( iii) Selfs al het ·n persoon nis kennis van die betrokke taal nie, kan hy nogtans maklik diG toetse nasien en interprete~r.
(iv) Toetslinge hoef nie bang te wees dat hulle ant
-woorde verkecrd sal spel ni e.
bo
15
jaar, en een stelvir groepe onder15
jaar. (Sien Bylae G). Wanneer ouer groepe geto8ts word, is dit nodig om in die instruksies aan te dui dat toe;slinge nie ui t vrees vir strikkehulle tyd m:;t dir:' maklike probleme moet verkwis nie.
Literatuuroorsig.
Verskeie ondersoeke i s reeds met die Redeneringsto
ets-kombinasie gedoen. In die ffirste ondersoek het Andrews, Lebo en Lucier
·
(1
96
1)
met 'n probleem van personeelkcuring te doengehad, nl. keuring van mense vir die pligte van waarnemerver-slaggewers in die Ame:r·ikaanse leer. Hierdie pe··--sone se taak is
om gegewens wat nodi6 is vir die evalu.ering van voedsel, klera-sie en to0rusting wat deur di e Kwartiermeester verskaf "rnrd, te v2rsamel en tc :1elp ontleed. Die veronderstelling is dat bo-g
e-middelde intellektuele bekwaamheid vir hieY'die werk nodig is.
Tevorc i s sulke persone hoofsaaklik op e;rond van onder.vyspeil
gekies met die veronc1erstelling dat daar 'n beduidend positiewe
lrorrelasie t1rnsen intellektuele vermoens en onde:n,vyspeil bestaan.
AP gevolg van 'n groat vermindering in mannekrag en 'n verkorting van diensplig moes die waarrrnmerverslaggewers op een stadium
gekies wJrd ~.1.i t persone vat nie hulle uni versi tei ts- en, in
sommige 6evalle9 hulle ho2:rskoolopleiding voltooi het nie~ 'n Toets wat nie onderworpe was aan betnvloeding deur sosiale klasse nie, was in hierdie verband b~langrik aangesien tellings op die m92r gewone intelligensietoetse versteur mag W"'rd d.eur die :mterk
beklemtoning van verbal8 en and.er faktore wat deur omg
eiV'ingsom-standj_ghede betnvloed word. Hierdie ke .. 1ringsprobleem het 'n raam 11erk gevorra vir 'n pragmatiese evaluering van die Redene- -ringstoetskom~inasie.
In die on:ersoek is gepoog om die volgende hipoteses
ta bewys7 nl. ~
(i) Die Redeneringstoetskombinasie sal 'n hoe positiewe
korrelasie ··1et die alsemene "t.::;gniese telling van die
11Army Classificati on Battery'' (ACB) toon. (Hierdie
