Steden op bestelling : bastides van Aquitanie en Languedoc, stadsstichtingen rond de 13e eeuw

Steden op bestelling : bastides van Aquitanie en Languedoc,

stadsstichtingen rond de 13e eeuw

Citation for published version (APA):

Daru, R., Daru, M., & Kapteijns, J. (1981). Steden op bestelling : bastides van Aquitanie en Languedoc,

stadsstichtingen rond de 13e eeuw. Technische Hogeschool Eindhoven.

Document status and date:

Gepubliceerd: 01/01/1981

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be

important differences between the submitted version and the official published version of record. People

interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the

DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page

numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners

and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.

• You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please

follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne

Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at:

openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

ONDEAZOEICVE SLAG VAN ROEL EN

VRIAM DARU

MET EEN BIJDRAGE

AN JOOP KAPTEIJNS

SAZ

81

D AR

“I

STEDEN

op

ESTELLING

V

~‘BASTiD S VAN AQUITANIE EN LANG

~•

TADS’ST OkTINGEN ROND DE 13

- .. /~ .

‘I

I

EDOC

EEUW

\~

-# —

‘I

0

p

p

0

N

‘a

H

I

‘.‘.i

p

I

~r

,

-1

1’

~1

Technlsche. Hogeschool Eindhoven

feJ

Bibliotheek

Qeu:eJtGI

id

el1

o

llerlefi(

r

HG 4.90 ·Tel. (040) 47/3905

"'"47

"!

- f

Dlt werk ulterlljk terugbezorgen op laatst gestempelde datum

</:).

';.•.,.

It

-

"'J

1<:1--z.

,

S?:>

- -

-

·

-

~

't

fEB. 19

95

-0

_..

_J

_O

_{KT. 1995}

··

· - - · - - --

-

- -

-

·

-

·

·--BA·8208

BI

Bl.IO

TH

EEK

8

2

045

60

i

T.H.EINDHOVEN

Verantwoording

Het europese landschap wemelt van de gestichte steden, en de meeste daarvan zijn ontstaan in de middeleeuwen.

Toch rellekteren de meeste teksten over de geschiedenis van de stad dit feit allerminst. Vaak wordt ervan uitge· gaan dat gestichte steden voor eeuwig en altijd kunst·

matig moeten voortleven.

Bastides zijn als verschijnsel bekend, maar oak vaak miskend. Vooral de omvang van de varieteit van de stadsstichtingen in en rand de 13e eeuw worden onder· schat.

Aangespoord door deze konstatering, hebben wij een

begin willen maken met de rechtzetting van het roman· tische beeld van de middeleeuwse stad.

Zuid-West Frankrijk heeft door haar bijzondere histori· sche en geografische positie een rijke oogst geleverd aan middeleeuwse gestichte steden en biedt daardoor veel

materiaal voor allerlei analyses.

Om inzicht te geven in het verschijnsel 'bastides' moet een wisselwerking gezocht worden tussen de specifieke gevallen en veronderstelde patronen, tussen de gebouw-de werkelijkheid en het ideale beeld, tussen vereenvou-digende klassifikatie en de bestaande veelvoud van vormen.

Het geheel dient men als een vingeroefening te zien, in het kader van het vorm-onderzoek binnen de Vakgroep Architektuur·Stedebouw aan de aldeling der Bouwkunde.

Sinds dit boekje gelormuleerd werd, zijn reeds enkele jaren verlopen, waardoor het aan aktualiteit heeft inge

-boet.

In het Iicht van onze huidige kennis en inzichten zouden wij tegenwoordig veel anders stellen en verwoorden . Wij zouden storende Iauten en onduidelijkheden herstel· len en hier en daar een andere selektie maken van het beschikbaar gekomen materiaal. Tijd en middelen ver· oorloven ons zulke ingrepen echter niet, temeer daar

inmiddels oak het onderwijs-en onderzoekbeleid zich

ontwikkeld heeft met andere prioriteiten en zwaarte·

punten als resultaat.

Dit drukwerkje kan men als een aangevulde en gepreci

-seerde neerslag beschouwen van een in het voorjaar 1979 gehouden tentoonstelling met aansluitende thema· middag over Bastides. De tentoonstelling is te leen tegen

betaling van verzend-en verzekeringskosten.

Voor het welslagen van zowel tentoonstelling als middag en dit drukwerk willen wij onze dank betuigen aan al diegenen die eraan hebben bijgedragen.

Roel en Myriam Daru Groep vormleer

Vakgroep Architectuur·Stedebouw Aldeling der Bouwkunde

Technische Hogeschool Eindhoven Tel. (040) 47 31 14/47 32 67 September 1981

Grafische vormgeving:

Verslag: Corry Boerman

Stamkaart bastide-kenmerken en morfologische tabel:

Peter Rooijakkers Foto's:

Roel en Myriam Daru Luchtopnamen:

Ray Delvert. Villeneuve-sur·Lot Alwerking:

Fotostudio ald. Bouwkunde Zet-drukwerk en brochering: Stalgroep reproduktie en lotogralie Technische Hogeschool Eindhoven

2

inhoud

Dynastische chronologie 3

BAST/DES

ALS MACHTSINSTRUMENT

4

lv1yriam Daru

• Chronologie, Frankrijk-Engeland 8

BAST/DES, NIEUWE STEDEN

UIT DE MIDDELEEUWEN

9

Roe/ en Myriam Daru • Ontwikkelingsmaatschappijen,

recht· en eigendomsverhoudingen,

samenwerking tussen partners 10

• Stadslucht maakt vrij 10

• Ekonomie, steden nodig voor stroom

goederen en geld 1 0

• Kerk en bastides, grondeigendom en

machtspolitiek 11 • Leven en dood 11 • Lijst van bastides 12 • Bouwwijze 15 • Bouwstijl 16 • Kerk in bastides 18 • Mark tplein 18 • De straat 19

• De stedelijke eilanden in het landschap 20

• Verdediging, vestingen en kastelen 21

VORMGEVING

EN NORMSTELLING

VAN BASTIDES

22

Roe/ Daru

POLYTHETISCHE

TYPOLOGIE

Roe/ Daru

INZICHT EN

OVEREENSTEMMING

Joop Kapteijns

26

28

Herkomst kaarten, plattegronden en tabellen 32

Bibliografie 32 Bijlage

GEILLUSTREERDE

MORFOLOGISCHE TABEL

VAN BASTIDE·KENMERKEN

Roe/ Daru

ADDENDA EN ERRATA LIJST VAN BASTIDES

AUDE

Labastide-en-Val

Labastide Esparbairenque

Villeneuve-Minerva is AVEYRON Labastide-des-F o ns Labastide-Pradi nes Labastide de Durfort HAUTE·GARONNE

L<.lbastide-Saint-Pierre GERS

Mauvez•n

TARN

Dynastische

chronologie

FRANKRIJK

(hu is der Capetingen)

•

Filips I 1060. 1108 Lodewijk VI 1108. 1137 ENGELAND (begin huis van Plantagenet)

3

huis van Toulouse

Raymond IV 1093. 1105 (1096 · 1105 op kruistocht) 1098

~

r

trand

5. 1112 op kruistocht) aanval op

I

.

Toulouse Alphonse Jourdaon

door 1112 · 1148 Wilhelm",a ₁₁₁₄ ---iill Aqu1tame Lodewijk VII 1137. 1180

-E

dochter van

ClD

Eleonora v. Aquitanie gescheiden

ClD

Constance v. Castilie en

ClD (1152)

ClD

Adele v. Champagne

L

_____r-

leenheer van-- - - - -- -- -Raymond V Henry II 1148 · 1194

1154

-

1189

~

. Laanval op - - - 1 1 54- - - - ? 1 Toulouse

'---'

1\...---

Jeanne Cll) 1196 - - - ---,

Filips

A

ugustus

---;::::::~~===;---leenheer v a n l _

1180. 1223

Rich

1

ard I (Leeuwenhartl

1189. 1199

Jan Raymond VI

Lodewijk VIII

ClD

Bianca v Castilie

1223. 1226 Lodewijk IX (de heilige) 1226. 1270 Zander Land 1199. 1216

I

Henry Ill 1216·1272 1194-1222

I

Simon van Montfort bezet graafschap van 1212 · 1216

I

Raymond VII 1222·1249

Alphonse van Poitiers

- - - -

- - -

--f

"\...._

wordt graaf ~ Jeanne t 1271

Filips Ill (de stoute) 1270. 1285

I

Filips IV (de schone) 1285-1314

I

Karel van Valois

t

1271 van Toulouse (einde huis van Toulouse)

graafschap wordt deel

' - - - van Franse kroon Marguerite

- - ® - - - - -

Edward I

t

1318 1272. 1307 I Isabelle - - < ] ) -Edward II . . , . _ _ _ ...., _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ j 1307. 1327 Lodewijk X

I

t

1350

I

1314. 1316 Filips V 1316. 1322 Karel IV 1322·1328 ~ Edwardlll

Filips VI ~ (einde huis der Capetingen) 1327 · 1377 1328 · 1350 " ' - . . _ _ _ _ rivaal van

I

4

BASTIDES

ALS

MACHTSINSTRUMENT

MYRIAM DARU

Citaat van Edward/, "rex

'to elect men from among your wisest and

ablest, who know best how to devise, order

and array a new town to the greatest profit

of Ourselves and of merchants'

et bastidor; koning van

Engeland bij het in op· drach t geven van een "town· planning parliament" die

hem in 1297 moet bijstaan

bij het stichten van 24 nieuwe steden.

Uit Palgrave, F. ed.: Parliamentary Writs 1827.

Overzicht van de bas tides

van Aquitaniii en Languedoc

(Jijst van bastides biz. 12

rim

15)

• Saint-Auli!ye

Pellegrua • Sainte-Fay • Molieres

Sauvererre• Vacct(,erra • •Fomoque • RoquCptne .

•Domnoe Rudelle

•

Ba• •

~creon•

Blas•mof \

Mnnestier

•Pu~~

~~~~

•Be~n~mont

Arbanats • M

6 ~ •Evmet Pug2:.• • Monpaz•er C&dil_l ~! gu,t. ... nac Ces

11 ~ 'li, a Rayet • • Cazals • L.:bastide-Mural

Satnt·'{~telna~~r-~.

IIMira%,

0

°;

1 VillerP.et Villefranc.h~-du-P

Lados•Hure-· 'Mau11ezm •Londres Cancan L•bos• • .c!'L:lbastide-du-Vert

Satnt-Sau11eur-de-Me~~~6'A~rrnand~our. Saint-Pastour • • rv1onflanQu!n~t~lranc

W!ontpouillan'H8u11,;-~;·,g ~ Monciii.W • ~Castelnau-d&·G Montcabr•er • Villefranche-c:l'Aveyron

~uer Lapar~,J.~~~~n~:~~~~:;;~;~;non

V1ll franche-de-Aouergue

~~

Labitstide·C• N ;""''" ~e Breuil _{Tem 1} •Lat::-.lStldt:·Marnhac -..._;_ . .,- ~

Villefranche~~~~~~~ • ~ ;,.ay~~n~~deonsne

P;

Beauv.lle •Labastide·l'!Neque Saint·Julien·Oe-C ~ienne ~)A1gu~~gtn Montjo• • •uuzene • M Verfeil-sur-Seye Najac •Sauve terre

Ol.uance• Ltw':rdaS:rrgnac Puymirol• •eastel$agrat Mira'IJ Septfonds•

•- M . . F \ YudecosteDo-1-• ... _ •Valen~• ~lranceose~•R!!alvllle Pamoe1onne• V1llefranche de Panat ,---:;-;::':::"'-"''T.r.'";:;';;;::!!,rancesca:s•' n"z~~ W-Ill._.~-:. R&quo~ . . .

I

ArotulleCr9o(l I ~~va~r-Lamonllo•e( ~u~esS ;,i1ab6stlh.bias grepehsse •Cordes Valence-~ A • Labast•de Prad•nes Sa•nt Justm. ~-~8'01.- ~~~~~~~~~•radou)(• ~.A~Le~~t'; ~-du T ontauban Vtlleneuv'Jiur

Wr.

s'G • •

Labastlde• Castet Crabe• • Montr~a. J l Angev•lle-8 li(:o_rdes T labast•de-de Le~Ann~~o•re • Labast•de So!ages Labast1de de-s Fons

V•llenave •

I

•

• •

Valence-sur B Sam! Cliir IILarrazet • BeauvaiS C.ttlnau-de Lev 1s • P!atsance

• '

B~t,....,ne- • Fl ' • • ~ • LIsle-sur T

• • "" .MoJr&de euranif - Beaumont del Verdun li.J-ayrac...,.. Brens • aV llefranche

Soueros.se• Gr&nade • • \ • ' Salnm1ac ILBour~ • 1 Uibast•de-DE!nac

<f"' ~erb•s~"""S"'"ifi0"r;d:;:•bo~ou'-'f--al'.uJ~re Ai!Jaumont • -·· - G re(1ade , •ncou

A ,...Mugron •Toulouzette zeres • Montfort Le ~urgaua-"' La Bast•de-St S Sa'!ti.Jean Br•atexce • Rear mont

/

Montfort• Duhort• BarceronnEt ~ Jv1auvez•n• • Sa•nt Cazert • • Sulp•ce ~nt Geuzens

•eoudure Samte a rtfture Samt Sauvy. Cotoonc ' \ . Monta:strucL.ab. •vrterbe Po t d La Labast•de

c.

Geaune. M•ramont ~ Bauoues Barr an \ Glmont \ fo,oust. st Georges • Damratte

' 0 nn Bonnegarde P•mbo . . . Sarr::na•sanc~· • • • •Pav•e • Fon!.Orbes• ~a•s~~ce

a Sard • • Becwmarches Mlfande ~unmonc 8 ( Labif51ide Beavvou 8i1yannt Hastmgues • Garlm Marcoac• • Se1uan LGbast•de-S~. • Sa•nl ;vs

1 • V•llenouvelle Labasttde-Roua~rou)( • LB~~J~O~Q l:as.ude Monrereau \ Miela~E~~n~ 8Mellhan BeiiUfort. .Sa<nt a,ar V•U~ranche .S • Artvel •

Labalude-Oauence "'- a svarren)( • ; / . , . •V•Itefranche •A•eumes Na111ou)( _.de-L Fi!ln.- Satnt Dems • V1lleneuve M.rutrvoos

• A•nhoa Sauveterre-de 8 lab • d a.c.rdeue Aabinten' Tt~e AJuran ~AstaracLBBBSt•d~V»rlts Mongeardr ~v•gnonec L • •Labast•oc Esparba~renque

/' ' · ' \ ast4 e C { _.-n•~rermontJ sf!ulp. A•!1nes• a ast1de d Anrou

• ~ Ga~ •Lubret Boulogne.Le JHbOnne cilmon~ •V•IIeneuve·la Corntar

' J • Sere-Ru!"''ng• ' B'lalan a $111 ~s • J •Manhes VIII ~uvt Carcassonne

/ Rebenacq• ay Tournav Castelbar11c Bouss~ ., -B8illec~La Bast•!ft Caul 1es ~onttaeJ

• , "'\.sn~ges • on Peyrouse\~id~ud,~~~~nt Le!.t~IIIJI P1e JJ Be~~~~~"~ ~~~~~~~d=~:erc,rdat

( j

J

Montau Mont·~ . Mo ,lf+e lllen~auch t Ul lf.ttdJ::ampagn~ •bo~•Gl • L bast de d Labasttd~>" en Val

• • ...,. ~ • Mart1n run • n rea alent•ne '\. de-Bespl "'Ill ..._. 8

011e-s' • en •

- v.-"' Cros \laba$ttde Labast•de&.._Mo'iilo•e . ~am•ersMife 0')(• gna•r R•chart

• '.""_.._ Lestelle AV!tl<tC -de Salal " ,. La.Basltd ( .fuV~nc La Bastrdede s~~Signac

} A•~mon de Serou~Queloxade

•La

801$l<de-\Ur I He~

. 1 • • (

' ·"\ • / ' ' • Tarasco, Villeneuve.o~·olmes • Saont·louis

•J ... . """\ ' · -

~

"""

-

...

,

.

\

_

_

_

_

"'

•

•

V•lleneuve.Oe-Berg Villeneuve-les·Avignor

BASTIDES ALS MACHTSINSTRUMENT

NIEUWE MIDDELEEUWSE STEDEN

Van links naar rech ts:

basridegebied, grensbasrides

tussen invloedsgebieden van de Franse en Engelse koning,

territoriale scheiding tussen langue d'oc en langue d'oi/ !raalgebieden).

Het beeld van de middeleeuwse stad als een organisch gegroeid geheel met schilderachtige kronkelige stegen en

zeer gevarieerde stedelijke ruimtes en pleinen, is een nalatenschap van een romantische negentiende eeuw en van een stedeboulhi<undige geschiedschrijving die zich concentreerde op gei"soleerde feiten. Met de verandering van de geschiedenisstudie als een studie van stromingen

verandert oak de kijk op steden, die steeds meer gezien worden als de uitdrukking van een komplex samenspel

van ekonomie, nederzettingen·politiek, handel, uiroefe-ning van de macht van verscheidene groeperingen, bevolkingsontwikkeling, kulturele ontwikkeling enz. In

een dergelijke optiek krijgt het stichten van steden in de

middeleeuwen oak enige aandacht, waarbij architekturele

aspek ten niet meer geiSoleerd bekeken kunnen worden en stedelijke ruimtes niet slechts visueel en esthetisch

betekenis krijgen.

De bas tides van 2uidwest·Frankrijk zijn slechts ongeveer 350 van de enkele duizenden steden die de kaart van

Europa in de middeleeuwen een ander aanzien hebben gegeven. De Europese elfde en twaalfde eeuw hebben een demografische explosie gekend die begeleid werd door ontginningen op grate schaal, een technologische revolutie, vooral op het gebied van de landbouw, een

versnelde stichting van kloosters, het weer op gang

komen van internationale handel, begeleid door nijver-heid en zelfs wat men in het geval van lakens een industria kan noemen.

Politiek werd Europa herverkaveld en waren de grenzen

uiterst labiel. Binnen de algemene verstedelijking van

Europa vertoont Zuidwest·Frankrijk een aantal

kenmer-ken die de bastides hun heel eigen karakter geven.

Bast ides zijn eigenlijk de derde golf van nieuwe

neder-zettingen die telkens een antwoord brachten op de maat-schappelijke ontwikkelingen:

• sauvetes waren agrarische nederzettingen die de bevolking een veilig onderkomen baden onder bescher

-ming van de kerk. Sauvetes begeleidden de grote ontginningen die nodig waren geworden door de verhoogde behoeften van de bevolking onder andere aan graan en weiden voor trekdieren, vee en schapen.

De sauvetes werden gesticht op gebieden die de kerk, in

het bijzonder verscheidene ktoosterordes, zich eigen

maakten. Ze werden vaak gesticht tangs de pelgrimage-wegen naar Compostella. Sauvetes bleven meestal klein en gericht op de onmiddellijke omgeving waar zich de velden van de bewoners bevonden.

• castelnaus zijn de uitdrukking van de opkomst van de adel, die in Zuidwest-Frankrijk een gebied vond waar de

feodale orde nog niet gevestigd was en waar veel land

zonder feodale heer bewerkt werd. Castelnaux zijn

neder-zettingen rand een nieuw gebouwd kasteel. Castelnaus

onderstrepen de versterk ing van de macht van de leken,

gelijktijdig met een begin van stagnatie in de uitbreiding

van kloosters die niet meer voldoende attraktief gevonden werden door lekebroeders die het zware werk op het

land moesten verrichten.

e

bastides tonen aan dat het voor de adel noodzakelijk werd te gaan kompromitteren met burgers en boeren, die

zij began nodig te hebben om haar macht en vooral haar

POLITI EKE SITUATIE

REDENEN VOOR DE SliGHTING

5

ekonomische overlevingskansen te vergroten. Deze noodzaak maakte zich voora1 voelbaar bij de

hogere adel die de regia beheerste, met name de graaf

van Toulouse, de koning van Engetand in zijn hoedanig

-heid als hertog van Aquitanie en de koning van Frankrijk.

Degraaf van Toulouse was heer en meester op een gebied dat grater was dan dat van de koning van Frankrijk en dat zich langs de zo strategisch belangrijke Middellandse Zee uitstrekte. Tegelijkertijd was de graaf de koning van

Frankrijk trouw en hulp verschuldigd als vazal. In het

gebied van de graaf van Toulouse bloeiden handel en

kultuur. In hetzelfde gebied ontwikkelden zich geloofs·

vormen die zich steeds meer gingen verwijderen van de

kerk van Rome. De kerk was een steeds meer seculiere macht aan het worden. wat aan de geloofsbeteving van een groot deel van de bevolking afbreuk deed.

De koning van Engeland heerste eveneens op een gebied dat hij door erfenis als het zijne mocht beschouwen, maar

net a!s de graaf van Toulouse hoorde hij de koning van

Frankrijk onderdanig te zijn.

Be halve deze drie grootmachten, was er in dat gebied een jonge ambitieuze adel die steeds trachtte een grate mate

van onafhankelijkheid te veroveren en te bewaren.

In de oude Romeinse steden, die na een periode van verval bezig waren zich te herstellen. was een nieuwe

bevolkingsgroep aan het verrijzen: de handelsbourgeoisie.

In sommige steden was het de burgers reeds gelukt een

grate mate van zelfbestuur te veroveren.

In tegenstelling tot een clichematige kijk op de middel

-eeuwen waren vele boer en geen horigen, tenminste in de

regia waar de bas tides gebouwd zijn. De zen konden

braakliggend land gaan bewerken zonder rekenschap aan een heer

at

te moeten leggen. Ook op de hoven van de

adel war en er verscheidene horigheidsrelaties tot de heer.

Het zal duidelijk zijn dat deze situatie tot een grate mate

van beweeglijkheid in de politieke verhoudingen moest

voeren. De relatie tussen de Franse en de Engelse koning

had reeds een klimax gekend met het vervallen verklaren van het grootste gedeelte van de lenen van Jan zonder

Land op Frans gebied (pas toen werd hij 'zonder Land').

Oit was het begin van de schermutselingen tussen de twee koninkrijken die met de honderdjarige oorlog de langdurige vijandschap tussen Frankrijk en Engeland

bloedig gingen bevestigen.

Voor aile betrokken partijen waren er veelvuldige redenen

voor het stichten van steden:

• het groeperen en kontroleerbaar maken van een

beweeglijke boerenbevolking, het geven van bescherming;

e

het opzetten van een bestuur1ijk netwerk om deze

kontrole effektief te maken;

• gebruik maken van deze kontrole om op een efficiente manier inkomsten te innen door allerlei vormen van belastingen;

e

el<nnomische aktiviteit bevorderen waardoor de

inkomsten van de bevolking sneller konden groeien dan

door landbouw, met een bijbehorende groei van de

Regio's en hun inlijving bij de Franse kroondomeinen.

Cistercie·nzers en bastides.

6

• een goed netwerk voor transport en overslag van

goederen, in het bijzonder van snel bedervende goederen als toentertijd wijn die binnen anderhalf jaar niet meer te drinken was;

• het kreeren van vele mark ten waar de cirkulatie van

goederen geconcentreerd, eHicient en kontroleerbaar plaats kon vinden, waardoor landbouw-produkten in een open marktsituatie geihtroduceerd konden worden met allerlei positieve gevolgen voor de ontwikkeling van

handel en nijverheid;

• het kreeren van sterke en verdedigbare nederzettingen

die een rol konden gaan spelen bij vijandigheden, onder

lGrosbot

~

Pleine Selva

Bouschoud.&

~Pagole

SO km.

BASTIDES ALS MACHTSINSTRUMENT

VASTLEGGEN RECHTEN EN PLICHTEN

r Ia Garde f:)J.

Oieu

andere door snelle mobilisatie;

e het kreeren van een netwerk voor de rechterlijk macht die een middel was voor bestuur en overheersing, behalve oak nag een bran van inkomsten via boetes;

• voor de kerk overzichtelijke parochies.

Het was wei nodig om het wonen in een bastide voor de bevolking aantrekkelijk te maken, vooral omdat bewoners

van een bastide vrije burgers hoorden te zijn om vrij over hun goederen te kunnen beschikken en ekonomisch van

belang te worden. De toekomstige bewoners van een

bastide moesten dus of reeds vrij zijn of vrij gemaakt worden.

De vrijheden die zij in een bast ide zouden genieten waren

dus ook de hoofdattraktie, samen met de vrije

beschik-king over een kavel bou'Ngrond, een kavel tuingrond en

een kavel veldgrond. Dit eigen grondbezit was de basis

voor het ontstaan van handelswaar dat op de markt van elke bastide in ekonomische om loop diende te komen.

Een andere aantrekkelijkheid, in het bijzonder voor de

handelsbourgeoisie, was een zekere mate van zelfbestuur waardoor ekonomische en gemeentelijke belangen in de

bastide met elkaar verbonden konden worden.

Om al deze voordelen geloofwaardig te maken werd het noodzakelijk aile rechten van de toekomstige burgers schriftelijk vast te leggen. De mate van vrijheid mocht natuurlijk niet zodanig worden dat de be Iangen van de

vorsten en van de kerk schade konden ondervinden. Er moest dus gezocht worden naar een subtiel evenwicht tussen de ekonomische en politieke belangen van de-·

machthebbers en de konsessies die gedaan moesten

worden aan degenen waarvan gehoopt werd dat zij de vorstelijke en de kerkkassa zouden gaan spekken. Dit

schriftelijk en notarieel vast]eggen is een terugkeer van

gebruiksrecht naar geschreven recht, het begin van de

herleving van het Aomeinse recht.

Bij het stichten van een bast ide konden dus verscheidene geschreven dokumenten ontstaan:

e een intentieverklaring of octrooi waarin, graaf, koning

of lokale heer bij voorbaat zijn recht vaststelt;

e een oorkonde waarln de verschillende belangen van de

feodale machthebbers vastgesteld werden (charte de pareage). wat noodzakelijk gemaakt werd door de over-lapping van verschillende heerschappijen op eenzelfde gebied, sa men met ingewikkelde eigendomsverhoudingen

/"---..--Cisterci~nzers

f

l

)Premonstratensers

..Q-Bastides vanult kloosters

~

Handvesten van kl oosters 0

voor de bastides

lLocdieu

.&eelloc

.&aonnecombe

2 3

l

stMarcet

lArdarel

BAST/DES ALS MACHTSINSTRUMENT

MACHTS

INSTRUMENTEN

ONTWIKKELING

en financiele voorschotten;

• een handvest waarin de kollektieve rechten van de bastide-bewoners werden vastgelegd;

• keuren (charte des coutumes) waarin verscheidene verordeningen en voorschriften werden 'opgenomen, maar oak tevens regels voor het berechten van allerhande delikten.

Een groat aantal van deze dokumenten zijn bewaard

gebleven, waardoor het in vele gevallen mogelijk is een datum te noemen voor de stichting van een bast ide.

Een bastide was dus een prachtig middel voor het

uit-oefenen van ekonomische en po!itieke macht, reden

genoeg waarom zo vaak naar dit middel is gegrepen.

De stichtingspolitiek blijkt in dezelfde tijd een enorme

duw te krijgen door de vorming van de Engelse en de Franse staat. Zowel in Engeland als in Frankrijk was er

in die tijd een machtstrijd tussen de centralistische macht van de koning en zijn adviseurs ( wat later in beide geval

len de overheidsburokratie zou worden) aan de ene kant

en de hoge territoriale adel aan de andere kant. In deze

strijd zochten de twee koningen naar middelen om hun macht te bevestigen, waarbij voor ieder van hun een

sterke bestuurlijke macht de greep op hun gebied kon ondersteunen en daardoor indirekt hun militaire positie.

Hierdoor zijn een groat aantal bastides niet in eerste

instantie vestingen.

De bast ides met een meer militaire rol zijn herkenbaar

aan hun strategische positie in het landschap en aan het feit dat de normaal heersende rol van stromend, en liefst

bevaarbaar, waterveel minder nadruk krijgt. De plaatsing

en de stichtingsdata van de militaire bas tides zijn nauw

verbonden met de politieke ontwikkelingen. Tach moest

voor de levensvatbaarheid van dergelijke bas tides gezorgd worden, waardoor zij oak voorzien werden van een marktplein. Het bezitten van stadsmuren was bovendien

voor de bewoners een teken van status behalve een

bescherming, zozeer dat smeekbrieven van strategisch onbelangrijke bast ides bekend zij n waarin gevraagd wordt om stadsmuren te mogen bouwen.

In principe probeerden de machthebbers zo min mogelijk

geld en moeite te investeren in het bouwen van een in fra-struktuur, want alles wat voor het betrekken van de ste~d

door bewoners stand was voor hun rekening en zou de

winst drukken.

Het is de graaf van Toulouse die begonnen is met het stichten van bast ides. Maar alras was zijn invloed tanende,

onder andere door de invasie van zijn gebied onder het

mom van het onderdrukken van de albigensen ketterij. De graven van Toulouse waren traditionele feodale heren die de ridderlijke waarden haag in ere hielden. althans

naar buiten toe. De twee koningen waren daarentegen

bezig met de vorming van een natie en een staat. Seiden waren omringd door adviseurs (later ministers) en bezig

een bestuur!ijke hierachie van juristen op te zetten.

Noot: De gebieden van de franse kroon waren versni p-perder dan hier getoond.

Ontwikkeling van het her

-togdom Aquitanie, de

Franse kroondomeinen en het graafschap Toulouse. Voor 1180 1180-1214 1214- 1223 1223-1259 1259-1279 1279-1314

7

Seiden riepen parlementen bijeen die be zig waren politieke spelregels te ontwikkelen. Het grate verschil tussen de Engelse en de Franse koning is dat de Engelse

koning veel meer onder kontrole was van zijn baronnen,

wat hem als veldheer weleens parten kon spelen, en

bovendien dat zijn aanvoerroutes veel Ianger en riskanter

waren.

In de rivaliteit tussen de twee koningen speelt het

stichten van bast ides een belangrijke rol. Later merkten kleine lokale vorsten de politieke mogelijkheden van het bezit van steden op het eigen territorium. De laatst

gestichte bas tides staan dan oak op hun naam. Het zijn

bewuste pogingen de centralistische macht van de Franse

koning op afstand te houden. Pas met Lodewijk XIV zou

het centralisme helemaal overwinnen.

Deze machtspol itiek door middel van bast ides heeft zich

in Zuidwest-Frankrijk optimaal kunnen ontwikkelen door de demografische, de geografische en de landbouw

-kundige omstandigheden. Elke bastide is een pion in een

zeer bewust gevoerde politiek, die wederom een af

spiege-ling is van een zeer dynamische maatschappelijke ontwikkeling. Deze nieuwe steden moeten gezien worden

als een geheel, waarbij hun individuele vorm een uitdru

k-king is van de steeds gevarieerde lokale omstandigheden.

De bastide-politiek is begonnen in een periode van expansie zowel naar binnen met ontginningen, als naar buiten met kruistochtexpedities en internationale handel. Naarmate de bevolkingsexplosie de stichtingen niet meer

ken bijbenen kwamen er meer mislukte bast ides. In de

veertiende eeuw waren er slechts weinig stichtingen van koninklijke zijde en nag enkele van lokale heren. De koningen gingen meer hun toevlucht zoeken in een

agressieve militaire politiek, vooral toen de bevolkings

-explosie radikaal was stopgezet door de eerste golven van builenpest. Reeds in 1335 was de vrijwillige drift om zich in een bastide te vestigen afgekoeld, er werd ove

r-gegaan tot deportatie van de bevolking om bas tides van

bewoners te voorzien, wat trouwens niet mocht baten.

Met het eerste wapengekletter van de honderdjarige oorlog was er een tijd van hongersnood, ekonomische

recessie en konstante terugkeer van epidemieen aan -gebroken, waarin het stichten van bastides zinloos werd.

Bast ides :zijn het voorbeeld van een verschijnsel, dat

slechts gevat kan worden als architektuur- en stedebouw

-geschiedenis aangevuld wordt met een nieuwe vorm van geschiedenis waar dwarsverbanden gelegd worden tusser maatschappii, techniek, demografie, ekonomie en geografie.

illTil

Frans kroondomein

. .

;.;.•. Onder franse invloed

Hertogdom van Aquitanie (Engels) Graafschap Toulouse

1137 1180 1208 1213 1214 1215 1216 1226 1229 1240 1248-1254 1249 1259 1270 1271 1285 1293 1295 1305 1309 1312 1314 1318 1328

8

Frankrijk,Toulouse

Lodewijk VII van Frankrijk trouwt met Eleonore van Aquitanie.

Lodewijk VII laat het huwelijk met Eleonore ontbinden. Degraaf van Toulouse wordt in deze periode herhaalde-lijk onder druk gezet om dee! te nemen aan kruistochten. Tijdens zijn afwezigheid wordt zijn macht verzwakt. Dood van Lodewijk VII.

Dominicus en zijn volgelingen trachten door preek en

geweld de ketterij rand Albi te verdrijven.

Raymond VII, graaf van Toulouse, tolereert ketterij en

haalt de woede van de paus op zijn nek.

Noordelijke adel stroomt zijn gebied binnen en vernietigt de ketterij, aangevoerd door Simon van Montfort, graaf

van Leicester.

Slag van Muret, overwinning van de Franse koning op de

graaf van Toulouse.

Slag te Bouvines, gewonnen door Franse koning en bond-genoten.

Simon van Montfort tot graaf van Toulouse benoemd. Simon van Montfort graaf at wegens wangedrag. Raymond VII graaf van Toulouse.

Dood van Filips Augustus.

Lodewijk VIII koning.

Dood van Lodewijk VIII. Lodewijk IX (later de heilige) koning.

Compromis tussen graaf van Toulouse Raymond en

Franse koning. Broer van koning Alfons van Poi tiers krijgt dochter van graaf, Jeanne, als vrouw en wordt erfgenaam van titel.

Concilie van Toulouse onder bescherming van Franse koning.

Moord en brand door inquisit!e.

Opstand van Trencavel van kleine adel tegen graaf van

Toulouse.

Kruistocht van Lodewijk IX.

Dood van Raymond VII, laatste van de Toulouse dynas

-tie.

Alfons van Poi tiers wordt graaf van Toulouse, voert aktief bastide-stichtingsbeleid.

Compromis tussen Lodewijk I X en Henry Ill.

Fransen geven leengebieden terug, maar krijgen Normandie definitief van de Engelsen, Agenais is voor-lopig Frans, maar indien Alfons van Poi tiers k inderloos sterft word! Agenais weer Engels (verdrag van Parijs).

Dood van Lodewijk I X.

Dood van Alfons van Poi tiers en Jeanne, kinderloos,

Filips de Schone koning van Frankrijk, aanhanger van

absolute monarchie. Gascogne oorlog.

Begin van konflikt tussen paus en Franse koning. Franse paus gekozen.

Paus verlaat Rome voor Avignon onder druk van Franse koning.

Paus weigert de theokratische doctrine (regeren onder de

kontrole van de kerk) van zijn voorganger te veroordelen maar geeft toe om de Tempeliers te veroordelen, die de

macht van de koning bedreigen.

Dood van Filips de Schone.

Oorlog van Saint Sardos wegens Franse bast ide van Saint Sardos in Engels territorium.

Filips van Valois wordt koning van Frankrijk als een van de erfgenamen van de Franse troon. De Engelse koning heeft eveneens rechten op de Franse troon.

BAST/DES ALS MACHTSINSTRUMENT

1152 1189 1196 1199 1202 1214 1215 1216 1242 1248-1254 1254 1256 1259 vanaf 1259 1264 1265 1272 1279 1286 1287 1293 1308 1318 1327 1337

Engeland

Eleonore van Aquitaniii trouwt met Henry Plantagen~t.

graaf van Anjou, her tog van Normandiii. Henry Plantagenet wordt koning van Engeland. Eleonore brengt Aquitanie mee voor de Engelse kroon. Henry II (Piantagenet) sterft.

Richard Leeuwen hart koning.

Jeanne, dochter van Henry PlantagenH en Eleonora van

Aquitaniii, trouwt met Raymond VI van Toulouse met

Agenais als loruidschat.

Richard Leeuwen hart sterft.

Jan (later zonder land) koning.

Jan zonder land veroordeeld tot het verliezen van zijn

leengebieden (behalve Poitou en Guyenne-Gascogne)

vanwege het ontvoeren en trouwen met de verloofde van een vazal.

Jan zonder land in open konflikt met Franse koning.

Slag te Bouvines veri oren.

Verder verlies van land.

Engelse baronnen verzwakken macht van koning. Magna Charta.

Dood van Jan zonder land.

Henry Ill koning van Engeland.

Succesloze expeditietocht van Henry Ill om leengebieden

te heroveren.

Opstand van adel in gebied van Marsan tegen de Engelse

kroon.

Edward, de kroonprins, trouwt met Eleonore van Castilie en 'NOrdt hertog van Aquitanie.

Gebied van Marsan eigendom van Bearn familie, maar onder Engelse rechtsheerlijkheid.

Compromis tussen Henry Ill en Lodewijk IX. Engelse

kroon krijgt leengebieden terug, o.a. Perigord met Franse

bastides, en Agenais voorwaardelijk.

Edward, hertog van Aquitaniii voert aktief stichtings-beleid van bastides.

Lodewijk IX van Frankrijk speelt scheidsrechter tussen

Henry Ill en zijn baronnen. Het besluit wordt

aangevoch-ten.

Gevechten tussen koninklijke troepen en baronnen.

Slag bij Evesham gewonnen door koning.

Edward I koning van Engeland

Edward I krijgt het Agenais terug volgens verdrag van

1259.

Lang verblijf van Edward I in Aquitaniii (3 jaar).

Edward I roept Engels parlement bijeen. Parlement

kontroleert macht van koning. Gascogne oorlog, verlies van Agenais. Dood van Edward II.

Edward Ill koning van Engeland.

Oorlog van Saint Sardos. Edward Ill koning van Engeland. Edward Ill ontketent honderjarige oorlog.

9

BASTIDESJ

NIEUWE STEDEN UIT

DE NIIDDELEEUWEN

ROEL EN MYRIAM DARU

BAST IDES ZIJN • Nieuwe stedelijke nederzettingen uit de middeleeuwen • Gesticht vanuit de wil van machthebbers

• Ptanmatig ontstaan vanu1t een politieke situatie waar twee grootmachten de hoofdrol spelen

e

Systematisch gesticht binnen een nederzettingen

politiek

• Gesticht als bran van inkomsten voor een parasite-rende adel

• Steunpunten voor militaire Jkties • Punten in een bestuurlijk netwerk

• Centra voor het koncentreren en verhandelen van agrarische produkten

BASTIDES ZIJN SOMS e vestingen

Links: Sauveterre-de Guyenne.

Rech ts: concen tra tiege-bieden van nieuwe steden in het Europa van de der-tiende eeuw

• regelmatig uitgelegd als raster

• door 'stedebouwkundig onderlegde' personen uitgelegd

e

uit het niets ontstaan • met een regelmatige omtrek

Nl EUWE De middeleeuwse stad bestaat niet.

MIDDELEEUWSE Naast steden die gegroeid zijn rand Romeinse kernen zijn

STEDEN er massaal gestichte steden in

• Engeland (vooral zuid)

e

Oost Ouitsland en Polen • Noord ltalie • Spanje

• Noord Frankrijk en Vlaanderen • Zuid west Frankrijk

KOLONISATIE Bastides zijn niet de eerste golf van nieuwe nederzettingen. In de elfde en twaalfde eeuw zijn er

• Sauvetes (nederzettingen met agrarische functie rond kerk of abdij) met grate hoven, genaamd granges • Castelnaux (nederzettingen rond het kasteel van een heer)

Zuid west Frankrijk is in de middeleeuwen een soort wilde westen, met een bevolking en een maatschappij in beweging.

De graafschap van Toulouse is daar de enige oude gevestigde mach t.

10

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

Ontwikkelings-maatschappijen,

rechts-en

eigen-

domsverhouding-en, samenwerking

tussen partners

INITIATIEFNEMER lnitiatiefnemer wordt degene die tegelijkertijd voldoende belang en voldoende lokale, regionale of nationale macht be zit

•

koning

•

graaf

•

lokale heer

•

abt of prior

•

bisschop

OCTROOI De eerste stap voor het stichten van een bast ide: het

legitimeren van de intentie door een octrooi, gerechtvaar· digd door de rechtsheerlijkheid van de initiatiefnemer

GRONDEIGENDOM Vaak is de initiatiefnemer de koning of zijn drost. 'Bescherming' wordt dan gegeven in ruil voor land. Met de kerk is de relatie meer die van gelijkgerichte belangen

PAREAGE Pareage is de naam van het notarieel vastgelegd kontrakt

tussen de partners bij het bouwen van een bastide, met

wederzijdse rechten en plichten

REKLAMEKAMPAGNE Bevolking moest aangetrokken worden door herauten, rondgestuurd in de regia.

Aile voordelen van het wonen in de te stichten bast ide

"Werden breed uitgemeten

HANDVEST Bastides kregen stadsrechten, notarieel vastgelegd in een handvest. Deze rechten waren zeer voordelig, vergeleken

bij de risiko's en de afhankelijkheid van het boere~leven

FINANCIERING Als de koninklijke kassa niet voldoende gespekt.was, werd geld voorgeschoten door ltaliaanse bankiers

HUISHOUDELIJK Rechten, maar vooral plichten en de boetes dre betaald REGLEMENT moesten worden bij kleine en grate deliKtenwerden vast

-gesteld in een 'charte des coutumes'

Boven: Libourne.

Onder: Wijngebieden en

handel.

Stadslucht

maakt vrij

INDIVIDUELE

e

De bewoners zijn beschermd tegen de willekeur van RECHTEN een heer

• De bewoners zijn vrij van hand- en spandiensten

• Zij hebben het recht om met eigen goederen te

handelen naar eigen goeddunken

• Zij hebben het recht om met eigen gezin en eigen

persoon te·handelen naar e~en goeddunken

e

Alles wat door de heer of zijn mannen aan goederen

wordt onttrokken, dient aan de bewoners betaald te worden

• De bewoners zijn vrij in hun beweging. Zij zijn niet gebonden aan hun woonplaats

KOLLEKTIEVE • Beheer van de stad door eigen vertegenwoordigers,

RECHTEN zij het onder een door de heer benoemde sehoul.

(In latere tijden volledige onafhankelijkheid van lokale heer)

• Recht om verscheidene ekonomische aktiviteiten te bedrijven onder voorbehoud van toestemming,

afgegeven door de heer

• Rechtspraak voor kleinere delikten

• Recht voortvluchtige horigen op te nemen, na een

jaar als burgers

INDIVIDUELE • Voor elk plot land moet pacht betaald worden

PLICHTEN • Voor elke vorm van ekonomische aktiviteit moet tijns betaald worden

• Bij elke legale transaktie (kopen, verkopen, huren, verhuren, trouv.~en, erven enz.) moet tijns betaald worden

• Er mag niets ondernomen worden wat de heer zou

kunnen schaden

• Een ieder moet zich houden aan de opgestelde regels van gedrag en fatsoen op straffe van boete of andere

straf

KOLLEKTI EVE • Trouw van de stad aan de heer

PLICHTEN • Legerdienst aan de heer bij konflikten • Politiediens't om orde op zaken te houden in de naam van de heer

• Betalen van kollektieve rechten zoals stapelrecht,

recht om wijn te maken, marktrecht enz.

• lnnen van tijns en deze aan de heer overdragen

• Uitleveren van kriminelen aan de hogere justitie van de heer

Ekonomie, steden

nodig voor stroom

goederen en geld

ZUIDWEST FRANKRIJK • Groot bos areaal, veel ontginningsmogelijkheden

WINGEWEST • Gunstig terrein voor wijnbouw • Bevaarbare rivieren

• Groeiende, mobiele bevolking • Feodaal systeem nag niet algemeen

ZUIDWEST FRANKRIJK • Wijn en kleine steden passen bij elkaar

WIJNGEWEST • Wijnbouw vergt in de middeleeuwen minder opper -vlakte dan andere kulturen (geen drieslag systeem) • Er was nog geen methode gevonden voor het bewaren van wijn, dus moest wijn dichtbij een overslagplaats geproduceerd worden en snel weggetransporteerd worden

• Wijn vergt specialisatie: echte wijnboeren, vaklui voor

de vaten, vaklui voor het keuren, het verhandelen etc.

• Wijn vergt het hele jaar door zorg; dus boeren die niet telkens door een heer weggehaald worden, vrije burgers

VOORDELEN • Markt voor het verhandelen van agrarische produkten

VAN BASTIDES • Koncentratie van ambachtslieden

e

Kreatie van een handelsnetwerk

e

Kreatie van een netwerk van pleisterplaatsen

• Verdelen van ruim land in kleinere invloedsgebieden

• Koncentratie van de bevolking in makkelijk

kontro-leerbare plekken INKOMSTEN

e

Pacht van land

VOOR ADEL • Tijns van ambachtslieden en handelaren

• Tijns van het marktrecht

• Douanegelden

• Boetes

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

11

Kerk

en bastides,

grondeigendom

en machtspolitiek

Leven

en dood

BEDEVAART Aile wegen naar het meest belangrijke bedevaartsoord van de middeleeuwen, Composte\la, gaan door het gebied waar bastides zijn gebouwd. Op veel pleisterplaatsen zijn kapellen, kerken, abdijen en sauvet~s ontstaan.

ONTGINNINGEN In de elfde en begin twaalfde eeuw heeft de kerk een

expansie politiek ingevoerd, met lekebroeders als baeren

en grate hoven met horigen.

Voordelen van een aansluiting bij een klooster:

e

bescherming

e

regelmatig Ieven

e

geen dienst bij een feodale heer veel voorkomende ordes: • Cistercienzers

e

Orde van Sint Jan van Jeruzalem (Hospitaalridders) • Tempel iers

De dertiende eeuw betekent een stagnatie in de rekrute· ring van lekebroeders.

PAREAGES Bastides zijn voor de ordes van belang voor:

e Bevestiging van invloed

• Steun aan het feodale systeem, vooral aan de koninklijke mach!

• Vinden van bondgenoten voor het vechten tegen de ketterij

Door de vele ontginningen op territoria zonder vorige meesters waren abdijen eigenaressen van veelland, waar· door zij partners werden in pareages.

Zij kregen voorrechten in de bastides. 6.a. inkomsten en

soms kerkelijke rechten.

KONFLI KTEN De relaties tussen kerk en adel waren soms gespannen.

Boven: pelgrimswegen naar Compos tel/a

Onder: groei van k/ooster· stichtingen der Cistercien-zers.

Sommige bast ides trokken de bevolking weg van gebieden die inkomsten brachten voor de kerk.

Kerk en adel moesten a\lebei Ieven van het heffen van belastingen op dezelfde bevolking.

.,

L

..

..,

"

0 0 ~ loq8 \100 1150 sti~htinq van C:it¢oVI( ltOO lt50 1300 13SO 1~00 1~50 1500

-? jaar

Boven: relatie kerk ·

cen-traa/ p/ein, met een

negen-tiende eeuwse hal (Valence-d'Agen). Midden: kleinhande/ te Lauzerte. Onder: bastide-bevolking vergrijst (Beaumont-de-Perigord).

12

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

MISLUKKINGEN • Bast ides op papier, in archieven terug te vinden, maar

niet in werkelijkheid gebouwd. Voorbeeld: Baa

e

Bas tides die te groat zijn opgezet en waar slechts een

dorp gekomen is zonder groeikans. Voorbeeld: Grenade-sur-Garonne

• Bastides die na een peri ode van groei teruggevallen zijn na een verandering van ekonomische of politieke omstandigheden.

Voorbeelden: Cordes, Creon

GROEI De meeste groei heeft plaatsgevonden bij bas tides in

valleien, waar de beste verkeersaansluitingen mogelijk waren vooral wanneer pijnloos kon worden overgegaan

van vervoer via het water naar vervoer via het spoor en

de weg.

• In sommige gevallen heeft explosie plaatsgevonden.

• In andere is de groei gestopt bij he! verdichten van

de bebouwing binnen de oorspronkelijke grenzen

KONFLI KTEN Bij de stichting waren er reeds konflikten tussen de

verschillende eisen:

• Toegankelijkheid via het water en overstromingsgevaar

• Riolering en schoon water

• Hoge positie i.v.m. verdediging en bevoorrading, vooral water

Tegenwoordig zijn er nag meer konflikten bijgekomen:

• Het bewaren van het historisch centrum en het

verkeer, vooral het parkeren

• Het moderniseren van de sanitaire omstandigheden en het bewaren van het oude bouwweefsel

• Het binnenhalen van 'grofkorrelige' gebouwen (supe

r-markten e.d.) in de 'fijnkorrelige' struktuur

• Het behouden van het oude karakter en het binnen·

halen van vreemdelingen (toeristen)

• De centrale marktfunktie en het verkeer

BEGIN EN EINDE De bastide stichtingen hebben zich afgespeeld binnen een

eeuw, behalve enkele uitzonderingen.

Epidemische ontwikkeling

van de builenpest.

(de zwarte dood)

Aan het begin: een grate demografische en ekonomische

groei; aan het einde: grate rampen zoals de zwarte dood

en voortdurend konflikt bij het begin van de honderd·

jarige oorlog.

j '

c

"' h

A RIEGE

Lijst van bastides

De br'onne,. ven dare IIJU zljn Higounat, ~an &n Berouford

0. lii&Qfll/11'1 darum betreft metstal de datum van het 51ic:htingsdoC\Imenl.

In tl'lkel~ 9tYIIItn beueft het da dtttum van een tnder htndYat.

plnUelijk.ehMr

•'nk:hel OencNoogd) Yin de fraMe kontng

W"khal (lltndvoogdl van de hertog v.n Aquitenlt, enijeiJ~J prin1 of k.oning

lnltitllelnemtrbl Ptr41Qemll

• Euttache de BeeuiTIIrC:heis C•nen:Jt'nzen

GrNivltll FoiK INitonl

o Grul van folK Premonstreterosers

ICombeloniJ'.Iel

1252 L..a S.tlde-ot..S.rou o Graafvtn Foix

(Roger VI Premoo,trtleru.t1'1 {Combelonguel l..boarde 1283 F'Mbouzen IBu180· Villt-fltUYt) 1772 Rtmont

Villtnell'l't-du·Ptfhoge

AUDE

1262 Carcauonne

La 8.Sttde-de-Couloumat

o Graefven Foix

IR091r VI

o Gui del Le-vU

1271 Llgnnirotlll$ o Guidv Le-Jis

1271 Molandier o Guo de Levis

1271 RiboutS$8 o Gui Of" Levil

Filipt.IV -nn Frankrilk Vilfeneuve-I•Comtef Cistercilllnurs 18oulbonne) PremonstrlltnJers ICombelonguel Ci1WC1flnurs IFonhotde) AVEYRON Nejac 1281 Sauvtr.rre-d'Aveyron 1262·56 Vtlltfr&ncf11t--d&-Aoutrs~·~ Alphonse de Polltlfl DORDOGNE rtedv«M•n ,·n 1286 dotH EdwrlrdflJ~Htlgd Mftdrtllf in 1236 door F/lipJ ' " o-e~ftflgd lwnchtrr in 1286 (JOfP Edwtu(J I tJ.tVIIt/gd 1272 1264 12!10-86 1177 12il7 1281 1310 1270 1264 12S7-86 1315 1>1!1 1309 1281 1278-84 1285 1274

,

..

1291 1283 Villefrtnche-d'Aveyron Beeumont Beeulotu {Pir1us} Buur&Qin:l ~ent C.talr611 Dommo Eymtt Fonroqot LIIBtstidi--Mon~tter Lllinde leFit>X Ll Roytt Usle Mllcutn Montpgn-Mitnen,ml Monti(ltl.c-lt-~tit Mothhn Moop.nitr Pvgpito Puygullhtm IS.inte-Et:tlallel Rivl1 Roquepiot

x Luc. of Th4tnty prior..,.., Saint·Avit..S.nieur

ebt\len C1<1owin Edwtrd I v¥1 Enllt"ltnd Jt Jttndt Grtilly o Gr111f v&fl Ndgord (Arclttmt..\111111 o G<NI " " P6n~rd (Arcttemblut 1111 o heervan Biron

1tr>dvoog<l ven lr~ o Guifltume de Oomme

koning ltttr in EngtiM handln Fillll$111venFrenkrl)k OJNnd'Evmet Edward I \len EngtiMd x Jeen de UlltnOe o Jourdeln Oe l'l1le? FolipslllvenFr..-.kri)k

FllipS IVvtn Frtnkrijk

Alphonw de Poititrs

o Gr11fv., Hrogon:l

to: Jean de G11ilty

x J"'n o:M Greolly o P>trrt de Gontlud·Biron

Edwtrd 1 Vlt'l Engelend o Pierre de Gonttud-Biron

Henry llfveo Envettnd

Flllps IV of ltndYoogd

leterengels

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

1316 s.int·B.trttl41 •my.o.-8eiJeQarde 1308 S.lnt-L..ouls T~o 1274 V.cc~~ Ferra 1261 Villetrancht-du-Nritord Filoc-IVYeofrtnkri]k x Jetn cHGrtiUy 7

Al~nw 0. Poi tiers

IGullleum. de' S.,nol• Pons Meynt~rd

Deni1 ~ le ~...-le FrWJ~Is zi]"luittnent~l

Abt Yeti ChtrriUX

HAUTE·GARONNE 't:Mrttl dt11 ,,.,,cMct~' t~«ndln1282 In 12'25 bouw "'" kutWI In 1246 uitfl,. "'· bnt. ktlm 1242 Altnn 1325 BMuchalot 1291 S.*-lfort 1283 Bltjtn 1242 Bouloc 1283 Boulogoe-sur·GHM 1269 Bounens C.lmont 1269 Carbonnt

...

Galilee-Tool a 1290 Gr.nldl-iur·Geronnt L.abeltide-Bewvolr U! S..tide-Coulou/T\111 Ll Bllltide-Salnt-S.mln 1286 lA Burgeod 1~5 Ufoua.eret 1366 Le Pltn • Reout Ct-tlllot

FilipsiV~FrankriJk of ,.,cfYOOWd o GrMfven Fobc • Sietrd Alem~n Cisterclinzen. IBonnetontl CinereilnurJ {Feuill~tl Cisttrciinurs {Nirorll

t EuttKh• ~ BNumtrd'lail Cisterciinters

(Nirorsl o Grut Vtl'l Commlogn Cisterclinurs

IRtneud VII IBonntfonll Alphol\lt de Poiti•rs

Chterciinztrt

IBonntforu)

• Eu'tld'll ~ s .. umtrd\eh Clsttrclfnurs (Gr~~ndwhlt)

o Gratt varo Comml"f"

1256 Lllttiiii...S.int-t.t.noty O~reiinl91'1 o Gruf vat1 Commlnga

BtmardVII IBortntfontl

1241 Montatruc-I•ConHIII.rt + Sicard Al8n'la'l

1248 Montesqultu-Volvestrt 1272 Montri]ttu 1318 Morlglltrd 1367 Nallloux NaJIHVillt 1292 N6ol~ 1303 ~~~~ 1280-84 Plai~u-Touch 1242 Atvtl 1307 Altumes S.lnt·Otr-cl•Aivi•re Stint-F611x-ltur91• 1280 Stlnt·LV' 1267 S.lnt-Sulph::e-sur·Uu 1'18J Sell .. --sur-Gtronn.t 1167 Vlllttr.ri~Ltur¥1 Villtnouvellt GERS 1280 Au]tn-Moumokia 1316 a.re.Jonne-clu-Gt.-. B¥rtnluitbfwtdi!'Q) AfiYmondVIIven Touloutt + Eutttcht dt Bttumt~rchals

0 G!"NIIItn Commi,...

Gt .. l.,... loulouM

Ttmp<~litrs

CiJttn:linttn (Feuilltntl

• Evstael'te dt Bteumarchtis Cinerclinurs

18onnelont)

FIIIP$VIvtn Fr.,krl]k

+ EulUCht de Bttumtrchtil Cilttreilnn.-. (Gimonll

Ttmptlit.-. IMcincpellltrl

FlliPJII vat1 Fr.o\u'l]k oGrN1v., Aattrac Cirttrclenzen IBtrdounl 1284 Cologne Esclaun 1274 FLeurtnct 1279-86 FourC\h Gimont ltbelti~ 1289 UrM 1289-SJ L..woque-wr·LOSM 1174 lelcel4dieu 1308 u .. 1288 Mtrciec 1297 Mtrguesuu 1274 Masstube 1280 Mtllhan 1284 Mi61M'I 1281 Mirtndt 1297 Mond ... 1286 Mourjdt Montfort-clu-Gt.-. 1266 MontrHI·du-Gtrs

in 1322 'clltrTIJ del coutumu' 1322 Orntzat'l

,,_addc.vt~J 1281 ~·· Plli~c.du-GerJ 1289 Seint·Oir (ultbftlding) 1265 Stha.an 1326 Solomlac GIRONDE 1348 Arbllntu (Pourl~l 1287 BN 1280 c.dilltc

m 1322 'clllrTe d., lr~ku' 1315 O~n I

toegeltend tJoq, EdW¥d II

1289 """" 1315 Hutt (Ouittl 1281 UdoJ tolrechtan •"n 1281 r~lrfnd 1270 Uboume dOOT EdWirrJ f dlldue<hrM in 1292 door Ed-rdlbev.,ri(I(J 1'263-86 Mordgur 1285 Monbron 1272 PtU~ut 1265 S.lnt.-Fov-I•Gnndt 1385 s.lnte-Gtmme 1276 S.ln1-0.beft LANDES 1289 Aloulllt 1308 Bttbeur 1276 C.ttt-Cr.tle C.oubon 1314 CUIIfei-)Ut·Adour 1285 Cr6on II

13

• Ellltadlt dt 8t8Um.rdltl1 o Grut .,_, Ptrdi.c:

Elllt.cht dt Bt8Umtrehtll o Hter van Geurl nt 1279 tnpls CiuerdenurJ !BouiUa)

Jun de Rede m

Cistereiinor1 [Gimoml

Gulchtrd ~ Mlrclec Prtmonstretenstrs l1100r GrNf ven ToulollMI IL1 ~ Cieul

o Gruf.,., Astarte Cister"ciinltrs (l.Helltdi!W)

C.sterclenlttl Ullrdouesl

• Euattehedt ~mtrtfl-'• Chllln:iinun IS.rdooMl o S.rntrdd'Aatar.e

o O.rntfd VI, vruf ven

"'"""'K

0 Bemtrd VI, ljtMI ven

"'"""'"'

CisttrdinHI1 (l.Mealed~ul

• E"'naeht de Bt8Umt~rehlis CisttrciinurJ 18trdou .. l o 8tm.-d d'AsttrK

PremonstttttnJers Ill C.S.-Oieul

• E~.~ttld'ltdt S..umerchtll C!l!trclinurs !Laealeditu)

o Gruiii.,Ar"""'ec Abtven Ftgtt 84r8UI ~ Solomi.c: Ci1ttrciinun lvoor grNf ven Touloull) (Girnontl

Btrtrend d' Ast.,.c: 171 0 eu .. dt Pomeril Ectwtrcl Lvtn Engel1ncl x .MtnCS.G.-.i11v Abt vll'l S.lnt F1rme 11 AOQllr ol Leybum

Htnty Ill v1n Engtlencl

Alpt\C>nlt dt PoititrJ AlphonM dt Poitltrs l!1.u~ofThlnev o Grllllnvtn EW..., (7) Cfnerc:linun (Fl.,.,) Edwtrd 11111., Engtltnd Ciuerclinnrs (Conqunl o Arnaud Guill1umt de Mtuve.tln

Land \illlkoeht van

14

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

Oul'\011 1320 Fonl....at 1318 GtevnHn·Turun 1289 HMtingu11 •JaJ 1327-29 L.lblllt!O.·Chllo~

in 128J 'cMn• dtn fr~hi•••' \293 U~1•o.4'AttTiegnK

t~tnd doo~ .;,., dt Grellly

Maul jon

1319 Mo11puott ILl 8n1idel

1320 Monl;uithtm Mug ron 1314 Ntrb:·, 1305 ()7oun 1268 Pimbo 1281 Polin(lr& \JJ! Por1·dt·LtMt 1316 Rondetxt.ul 1284 ~int·Gein ... n-Mar»n x AnTOn+O dt PlawQrlO o Pltrrw II x Jt~O.Grailly xWoltitmoiMonii•II'U x Willo..-no!Montl~ x Jtat~ de Grtmv dof'C.ttolntu·Tu~Utl AbT..,tnAnhout o Btrnerd VI grNiv""Arm41111....:

Abt ven Plmbo

x oflocoer vtn koning van o Hetr van C.undel

En9f:l.rnl 131().17 S..nt·Ed<Wtrd 1Btogf1) x ArNury de Crfon

gv~rn-md in doc:vmmr ven 1337 S.int•Mtur .. de·Ptyriec 1326 S.mt-Mturic.-•ur-Adour 1289 S.intt·Ouintue (Airw-Jur-I'Adourl 1318 S..ron 1290 Sorde-1' Ab~t 1289 Soupt<nJ<: 1314 1321-22 Toulouztnt 1319 Vllltn~• Villtntuv,.·dt·~n•n LOT Betllillt Cat~>llranc 1316-27 Cn-'S l..abllstid&-dv·VIrt

Labati~-HM!t·Mont

Lat>.tidt-Mernhec 1290 L..abanldt·Murtt >304 12"92-93 Mcnftucon-du·lot 1"197 Mcntctbfier Puvbrun 1260 Rudelle LOT-ET-GARONNE 1296 Ai;uillon

,,

..

o Grevin vtn Bhrn Edwtrd Ill Ed-rdllvenEngeiW~d lC Arnlnitu Oe Fouat Costl'rcuinzen

PfiOfYin Saont Gilles

Biuetlop KtpolalvtnStaCumerit

ohwrv~tn~let

Engelse komng

1111rlr~t.ekoning

Ed'1141rd II van El'liefand Abt vlln Silnt-s..-..-" Gulllaumt de ToulouH

Engelw kroon

" Guilltume de Toulouw

E~rd t vtn Engel and IH o Forta(litr de Gouron 1

Edwvcl l ven Engeltnd o HHr v1n Sent~rgues

FilipsVIvtn Frenkrijk

Engelw kroon

Ci1terco8nu11 (Obazintl CillerciinztfJ IDalonl Castllntu-dt-Grttac.ambe Alpl'lonM dt Poititn /»n(ffnt In 1287 door Ed- rd I bev-tlt/gd h.lfld"tnt In 1281 door Ed-rd I tw-Jtnrlgd 1276 C.ttlneu-iur-Gupie 1269 C.tJIIonoh 1273 C.ud.costa 1266 Dtmtnn 1320 Durene. 1286 Frtn'*~ 1286 FourquM 1292 Gren~ur· Lot Eno-tu kroon

A.lptoonuda Poitien Abt vtn Cadou in

Alpl'lonuoda Poitltrl

Edwtrd Ill vln Engeltnd Abt vtn S.lnt·Jtln

EdMr<:ll ven Engeltnd Abt .... nCieirtc: m ~ndverft in 1308 door Edw'r(J II b~tHigd 1267 Llptr.O. 1318-23 Temp/t-1UI·Lot 1320 Le 8rtUII 1305 l.ivi~Guyenne 1310 Libot I 182 Mtrm.n<M (uhb,.;dongl

Mndvnr in 1279 opgttsteld ~ 1256 Montllf-(I'Agentll

in 1184 b..-ntlgd (Edw. II rt.ndl'tlfl in 1284 door Edwlr(J I b..,ntlgd IIMtcilf'ftf In t18fj door Edw1rd I Mvnrifd 1266 MonrlW~quin 1265 MontpOuiiiM\ 1272-94 Mooltrhl 1291 Nioolt !Lincoln) 1307-27 Rovig,.. Engelwkroon

Alphontt de Poi tiers

A,lphom•dtPoHi'llrs

11 Guilllumt dt Clumont • Guillaume de B.gnols

R.ymondVII van TouloUlt

1327 Saint-E:nennHSe-Lotldrts Engelle lr.roon

• EuttKhl <M 8UUmlltChtll

John felton

0 HMr vtn SII111K

(schenlr.mgl

optltrtonvtn Bertrlnd de Rovigni" 1300 S.ont·Julien·de-Cepourbiw Fillp-t. IV van Fttnlr.rljlr. o Jourdein de L'hle

rt.ndv"r In I 189 door Edw•rd I O.vtmlgd Mndvnr In 1289 door Edwtrd I Otvftfigd 1289 S.in~ LJvrtde 1260--69 S.mt-F>Mtour 1289 S.lnt-Poi-s.Jnt-Simon (Boulogne) 1323 Seont-Serdc»

131&-23 S.int·Savvotur-di-Mtlihtn

1274 Slirig-nK-tur-Geronn•

1270 Tournon-d'Agen1i1 1284 Vi~n• 1281 Villelunch.-du-Culyran Vill1neu..,.dt Our" 1264 VilllnwYHI.Ir-Lot 1267 VilltrUI PYRENEES-ATLANTIQUES Ainhoa 1283 Asson 1281 81110<:(1 1358 Bruges 1335 Gen 1302 Gertln 1292 l,..lbtltidi-VIUelranehe S.I.Mittrra--dt-Boi.,n 1335 LAstllll 1309 Morltaut 1316 Nao.o-trrtnw. 1357 RtboinKQ HAUTES.PYRENEES

""'

Lubret·S.int-Luc Mont-!a•nt·Mtrtin PlovroUM

S.re-Rurtai"'J

"Junde Grlilly

Abtvtn Saint·S.rdot

A.lphonae de Pol tiers Aiphontt dl PoltierJ

o GMton VI g,..f "*" IWerm

o G.-tin VII gr .. ! ven s.Mrn

o GMton Ftbul gratl v1n

Foilf.-a..tn o GrMl....,..IWIIn 0 Grevinven8oitm o Grevinv1n Boitrn o Oraef ven Bttrn o GMtonllgreelvtnF-oiw.

o O•ton febo..rl ifNI""" Foiw.·IWifn

• ltndvoovtt v1n Blvorre

fl'tnM kroon

AlphOnM de Poililf"S

Klfel IVvtn Ftllllklljk

o Jourdlin dot I' Isle

o co-ton de Gon\l.uO.Biron

AbtvtnAurillac

Cilllfciinzefl (l..Mctledltu)

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

15

1307 Tourney 1324 Tne-lur·B.JiJe TARN 1329 Arth•s 1342 Be.uveis-sur·Tt'$00u Brent 1294 Briettxte 1354 Canelneu-de-l,Vls 1222 Cordes 1295 Dflmjett& 1229 UJbaltid~t-LeviS Lllbaltlde-~nllt l.Bb8$tldt-fSptlfb.Oirenqul' Labastide·Rouairoux L.ab!lstid~es-Fons Labastide-en·Val Labastldll-d'ttn-Richert 1229 La~iO.Siint-Geor'jle~ 1248 l'lslt d'Aibl 1280 P8rT"~~Mionne 1272 Rti.&monl 1291 R~lisMons 1291 S.lnt-Gau.~:enJ Seint-Jean-de-AivM 1247 Saint-Sulpice-tur-Tam 1277 Tkoo 1239 Vill&franche-d' Alblgools 1235 Villeneuw-sur-V6re 1299 V•terbe TARN-ET-GARONNE Alb,.os Angtville ~t~ lmtletlelln 1267 1279 BelumonH~e-Lomagn~ htlnd-t In I 286 door 1255-62 C.telngnn EdwMd f bevMrigd 1270 Cutels1rresln Caumont Cordes-Totosenn111 1280 Corneilles 1265 Donzec 1:re:l-66 ""~ 1260 l.Jibaui~u-Temple Llrralflt 1241 l.Jiuurto Mire bel 1144 Monteuben

MndvMt l1tt1r door Ed-rd I 1255 Montjoi

IMvtlttlgd 'chllrtM dM courumM' in 1213 1273 Negrltp~IIJit 1311 Ablvill!t 1135 Salnt·N•colas-de-la-Gri!IVe Septfond$ 1283 ValenCI-d'Agen (uttbf-etdtng) Verdun~ur-Garonne Verfell~ur-S.Ve

+ JtandeMarguaneu Graalvan Asterec

+ Jeo11nde Trie 81uchopvan Be&lNJIS Cltlerc•Onzers (CIIndflll) +Simon Briatexte Raymond vr ... en ToulolHe o Doet Alem11n {val<~<~lvan Toulouse)

Raymond VII vi!ln Toulouse

+ Etnt.che de Be.._unarehliS

+ Guillaume dt Coh1rdon

Fillp$lllvanFrenkrijk o Si~rd Al11man Cinerc"m~n (Candeill o P'h<lippedt!Montfort o Doat AlerNn Cisterc!inurs (BeHeperche)

Cist~rc•inurl ~ E~Utach1.1 de Beeumerchais (Grandselvtll

Alphonse de Po!liers

Cistercilincert (Belleperchel x J&llnde Gra1lly lend ven tbdij va., Saint·C.pra•s

+ lenctvoogd van Ouercy C•stercitintttrt (Bellaperchal Alphonse de Poi tiers

llttrengeli Tempeoliers Cistttrct•nzers (8elleperchel Attymond VII V!ln Toulouse AlphoMe de PoltlO/"$ AlphQn$11 Jourdt~in van 1oulouse

Alpho~dePoitiers P8rochieSelnt-Martin

later&n9(11s Posicssteb

x William ol V1hmce

Restauratiewerkzaamheden

te Tournon-d~Agenais. Onderaan pagina: twee regiona/e bou wwijzen in een gebouw (Monclar-d'Agenais).

Steen voor luxe, vakwerk voor konstruktie (Mon-f/anquin).

Bouwwijze

De bouwwijze is afhankelijk van: • De lokaal aanwezige grondstoffen • De lokaal aanwezi9e mankracht

• De financiele draagkracht van bewoners voor het inzetten van geimporteerde bouwmaterialen en het inzetten van geimporteerd vakmanschap

STEEN Duur materiaal als het afkomstig is van vergelegen groeven en gehouwen wordt. Moet vakbekwaam verwerkt worden. Goedkoper als zwerfsteen, of in he! omringend landschap verzamelde breuksteen, met weinig of veel mortelvulling HOUT Goedkoper dan steen als draagwerk, maar vergt eveneens

vaklieden. Vaak gebruikt als vakwerk, met goedkopere vulmaterialen die door ongeschoolde krachten konden worden verwerkt.

BAKSTEEN Platte baksteen. Gebruikt voor dragende en niet dragende

strukturen afhankelijk van kwaliteit en van vakmanschap. Grondstof ruim aanwezig in zuidelijke valleien.

Boven: cornitkes met en zonder gewelven te Mon-flanquin.

Onder: huizen met vier lagen, een niet vaak voor· komend verschijnse/ in bastides (Beaumont·de· Lomagne).

16

BAST/DES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

REGIONALE BOUWSTIJL RIJK ARM OPENBAAR NIET-OPENBAAR KOMMERCIEEL NIET-KOMMERCIEEL KERKELIJK

Bouwstijl

Ook bij een initiatiefnemer zijn er regionale verschillen te merken. Een eenheidstij I is dan niet aanwezig, wei 'familietrekken'. De regionale stijl overheerst binnen de bastide-karakteristieke kenmerken.

De rijk-arm tegenstelling is zichtbaar binnen een bastide aan materiaal en bewerking, maar oak tussen een als geheel rijke en een als geheel arme bast ide. Het belang van een bastide voor de machthebbers is oak te zien aan de zorg-vuldigheid waarmee vormgegeven is.

De aandacht van de initiatiefnemers gold vooral de gebouwen die machtsinstrumenten waren, politiek, militair en ekonomisch Kasteel, vergaderzaal, gerechtszaal, hal, muren, poorten zijn gebouwd onder de verantwoordelijk· heid van ambtsdragers.

KommerciEHe of deels kommerciele gebouwen rand het marktplein en in aangrenzende straten warden voorzien van bijzondere kenmerken, vooral portieken waar veelal bogen zijn toegepast, maar lang niet altijd.

Woonhuizen zijn veel geslotener.

Cistercienzers en tempelaars brachten eigen zienswijzen mee. Bij Cistercienzers is er binnen de kerkelijke architektuur een splitsing tussen noordelijke gotiek en catalaanse gotiek.

BASTIDES, NIEUWE STEDEN UIT DE MIDDELEEUWEN

... . . . ........ . . .. - - t . 6,oO. ~~ it~-=~./-~ ~.:z_tl

.. ,:.:.,_

~ ~·r..4-i-Maatschappelijke status uitgedrukt in bouwwijze en -stijl.

Pagina 16, rech tsmidden:

eenvoudig huis buiten de muren te Cordes.

Rech tsonder: Steenorna-men tiek voor de hogere stanc{en (Beaumont-du-Perigord).

Links: eenvoudiger huizen in kleinere bastides.

Boven: we/stand uitgedrukt in geve/lengtes bij rijke hande/aren in Cordes. Rech ts: de kerk van Beau-mont-du-Perigord: stevig

vestingswerk, maar we/

versierd.

Onder: de nog

oorspronke-lijke hal van Vi/lereal.

MONT AUT

MIDDELEEUWEN

-

!!_~IE~UW~E:...!;ST~E~DE~N:_;U:.:,I~TD-:-E=

BASTIDEIJ, N

•

basfideS

.,~8~---

Kerk

In

.

""'"00'''"' ..

k k in de bastide t de wereldlijke De positie van

k~~ke~~jke

autoritelten me

relatie van de .. d in het centrum. N

I

autoriteiten. kerken vrijwel altiJ ral die van een

tf}s staan f nkt

1e voo

In sauve . de stedelijke u randpositie. Bij bastldes IS . de kerk naar een

markt en schUift

Marktplein

I het beeld van de It grotendee b stide. arktplein bepaa d hart van de a

Het m . het kloppen . .

bast ide.

Het~s

uikelijke elementen. aderzaal erboven die De meest ge r t of zonder verg

• De mark thai me I decentraal bezet lein bezet het plein

centra~e~ltelijk

het

centra~:~hermde

ruimte

die slechts ge . k huizen die n voor de • De cornieres. portie or het uitstallen e

• . kels bieden V0

voor de wm . t men ook vaak cirkulati". de bastides vmd

Bij hoog ilggen ntrale plem • een put op het ce