F L O R I S B A D
W E T E N S K A P L I K E V I N D P L E K BY I I T N E M E N D H E I D
ie plaas F l o r i s b a d ie n a b y S o u t p a n . sowav 41 k m n o o rd va n B l o e m f o n t e i n o p p a d na Bultfontein. By die a l g e m e n e p u bi ie k is ail b ek en d v a nwe e sy w a r m m i n e r a l s b r o n n e en v akansie-oord. O n d e r bi oloe is F l o r i s b a d egter
be ke nd vir sy f o s s i e l r y k d o m , ’n s ka t wa t waarlik u n i e k is b e i d e w a t o u d e r d o m en die v e rs k e i d e n h e i d v a n p l an t e , di ere en selfs o e r m e n s e betr ef. O m hi er di e rede is die plaas d a n o o k o n l a n g s d e u r die S t a a t a a n g e k o o p en
o n d e r die sorg va n die Na si on al e M u se u m geplaas s o d a t o p g r a w i n g s - en navorsin g sw erk d a a r hervat k an w o r d
D ie verh aal van F i o r i s b a d ga^n .erug na die j a a r 1835 toe die V o o r t r e k k e r H e n d r i k V en ter k a m p opgeslaan het by die w ar m m in eraleb ro n . D ie o og van die b ro n was op d a a r d i e s tad iu m so dig begroei m et riete en biesies dat 'n v o e tp a d d a a r h e e n u itg ek ap m oes wor d. Die n u u s v a n die b r o n het al w yer en wv e r ui tge kr in g en spo edig het m ense van heinde en verre g e k o m om in die helende w aters te baai. In die beginjare m oes besoekers tevrede wees o m in die o o p m o d d e rg a t ro n d te ploeter, m a a r na H en d rik se d o o d het sy kleinseun Floris eienaar v an die plaas gew ord en ’n “ h u i s ” o o r die b ron g eb o u so d at die siekes ten minste o n d erd ak k o n bad. Die b ro n het as gevolg hiervan landwyd b ek en d gew ord as “ F loris se b a d ” , v a n d a a r die n a a m “ F io ris b a d ” .
D ie m a n van F io r is b a d . 'n
R ekonsiruksie van die m ens dour die beeldhoudster Ijiura Rauienbach. wai voorheen as kunsicnares aan die M useum werksaam w as.
Floris Venter,
Fiorisbad.
4 Die Heler” van
F lo ris het die b y n aam “Die H eler” gekry en die m e e r as 25 000 m o d d e rp a p p e w at hy op sy p asien te g e p a k het, het later ’n klein bergie langs die o o g gev o rm . Volgens ooriewering is etlike k r a n k e s v o lk o m e van hul kwale genees. Dit was o o k in sy tyd d at die tradisie van afsonderlike b a d ty e vir m an s en dam es begin het, w ant die g e lo o f w as (en is) dat klere die genesende w e rk in g v a n die minerale w ater belemmer.
In 1912 is die bad v e rg ro o t ten einde die g r o o t to eloo p van siekes en v a k an sie g an g ers te huisves. M et die uitgraw ings h ie rv o o r is enkele fossielbeendere gevind, m a a r geen b eson d ere a a n d a g is d a a r a a n gegee nie. V roeg die oggend van 9 S ep tem b er dieselfde j a a r w as d a a r e g t e r ’n ligte aa rd s k u d d in g by F a u r e s m ith en n ab y F lo risbad is die boere gewek d e u r eien aard ig e o n d erg ro n d se geluide. Dieselfde oggend het d a a r ’n oog in die u itg raw in g vir die vergrote sw em bad uitgebars - w ater, sand, gas, fossiele en klipwerktuie is in die proses die lug ingeblaas. Van die besoekers het v a n die fossiele en w erktuie as a a n d e n k in g s w eggeneem , m a a r gelukkig het Floris se v ro u , M a r th a , ’n g ro o t deel self versamel en vir ja re in ’n v e r to o n k a s in h a a r w oning gehou. H ierdie v ersam elin g is uiteindelik d e u r hul seun, G ert (W illeboer) Venter, a a n die N a sio n ale M u s e u m geskenk. Die eerste w eten sk ap lik e w at belangstelling in die fossiele g eto o n het, was dr. R o b e r t B ro o m , w at in 1913 iets d a a r o o r in die A n n a le v a n die Suid-A frikaanse M u s e u m gepubliseer het. H y wys d a a r o p d a t F lo ris b a d se fossiele en klipw erktuie vir die eerste m a a l in die geskiedenis definitiewe bewys lewer d a t die m ens (wie se teen w o o rd ig h eid d e u r die k l i p w e r k t u i e v e r r a a i w o r d ) s a a m m e t uitgestorwe d ierso o rte in S u id -A frik a gelewe het. Uit m evrou V en ter se versam eling het hy terselfdertyd drie nuw e spesies uitgestorw e w ildsbokke en twee k lip w erk tu ie beskryf. Intensiewe w eten sk ap lik e o n d e rs o e k v a n die fossiele van F lo risb ad is vir die eerste k eer d e u r prof. T F D reyer o n d ern ee m . H y is in 1917 aangestel as h o o g le ra a r in D ie r k u n d e en Geologie a a n die G rey U niversiteitskollege en op versoek van die S u id -A frik a a n s e M u se u m in K aap stad het hy ’n a a n ta l gefossiliseerde tan d e in die gruis van die b a d versamel. In 1927 het D reyer en k ap tein R E gerto n H elm e ’n klein opgraw ing a a n die k a n t v an die b ad g e m a a k en in 1928 het D rey er en mej. Alice Lyle die vondste beskryf. In 1932 begin die eerste g rootskaalse opg raw in g s en in F e b r u a r ie o n td e k prof. D rey er en W illeboer V enter die skedeldak v an ’n m ens. D a a r w o rd vertel d at D reyer die stuk skedel gegryp en uit die uitgraw ing g esto rm h et en vir die v o lg en de p a a r u u r iedereen w at dit n ab y h o m gew aag het o n d er die klippe gesteek het.
In 1936 het prof. D rey er sy F lo r is b a d ver sameling a a n die N a s io n a le M u s e u m g eskenk en was tot m et sy d o o d in die vroee vyftigerjare e re -k u rato r vir A n tro p o lo g ie . W eens gebrek aan fondse k o n die uitg raw in g s egter nie voortgesit w ord nie.
H-’i ie p ro f. T F D i e \ i T , o tn d ekker
van die F lo n sb u d sked el in 195 2 in die 1952 uitgrawing afgeneem
In 1951 is dr. A C H o ffm a n aangestel as d ir e k te u r v an die M u se u m en hy het geld van die W N N R gekry om v erdere uitgrawings te d o en , w at op 8 S e p te m b e r 1952 begin het. Die w erk is o n d e r uiters moeilike o m stan d ig h ed e g ed o en - die w erkers was mecstal in sowat ’n m eter diep w ater! In die d aa ro p v o lg e n d e twee m a a n d e is d a a r nietem in so w a t 2 000 fossiele, m e e s ta l f r a g m e n t e r , u it g e h a a l , m a a r die u itgraw in g s is op 21 N o v e m b e r daard ie ja a r stopgesit d e u r die eienaars.
Dr. A .J.D . M eiring. voormalige a ssistent-direkteur van die Nasionu/e M useum in die 1952 uitgrawing. Let op die lae in die a/setting.
M e t die uitgraw ings v an 1936 en 1952 is d a a r n o g m a a r net a a n die o p p erv la k g ekrap. Die s o w a t 10 h e k t a a r g r o n d w a t d i e o u m oerasafsettin g s o m die b r o n verteenw oordig, h e t n o g b a ie g e h e im e en w a a r d e v o l le w etensk ap lik e m a teriaal. F io risb ad is v a n d a g reeds d w a rs d e u r die wereld bekend, nie soseer vir die minerale b r o n nie, m a a r vir sy unieke versam eling fossiele en die verw agting is d a t verdere uitgraw ings dit net so b ero em d k a n m a a k soos die L a Brea te erp u tte v an Kalifornie, met die verskil d a t ons hier o o k die oorblyfsels het v a n mense w a t m o o n tlik sow at 90 000 j a a r gelede die diere by die b ro n voorgele het.
W A R M B R O N N O U V IR D IE PU B L IE K G E SL U IT
M e t die o o r n a m e v an die w a r m b r o n te F io ris b a d d e u r die N asio n ale M u s e u m is dit o n g elu k kig so d a t die w a r m b r o n as vakansie- en g eso n d h eid so o rd p e r m a n e n t vir die publiek m o es sluit op 30 A pril 1980.
D ie M u se u m het nie die wetlike m a g o f b evoegdheid o m ’n vak an sie -o o rd te b e d ry f nie. O o k nie vir eie in k o m ste nie.
'n Skem atiese voorstelling van die
stra tig ra fie van die F lorisbad-
afsetting. Tot dusver is die m ens- en dicrfossiele a/m al in die onderste turflaag gevind op 'n diepte van sow at ses meter.
ACCS O f U Y C I S AMO OaJECTA IV C A fltO N AND ■ AM I NO-ACID DATING IN
t l A U Krott « S I NT O U D ftO O M VAN LAC I N V O O H W M P f M PAA 1 D M .V. NOOLSTOF-EN AMINOSUUft- DATXftINO IN M I L O ry . Or*r MUOtM U M O t 21 m * ♦
STRATI G RAH E STRATIGRAPHY
h J KO O lSTO f C A M O N © M CN SIIKE K IS H H UM AN R EM AIN S ▲ MKRLIKE KIST1 A N IM A L REMAINS $ KLirW KRKTUIK A * T I FACTS
Hierdie fo to gee m ens 'n uulruk van die hoeveelheid g ra n d wat verskuif
m o e i w o r d g e d u r e n d e d i e
opgrawings.
Nog ’n f o t o wat tydens die 1952 opgraw ing geneem is. Drr. A.C. H o ffm a n en A .J.D . M eiring vroetel onder die water rond op soek na fossiele.
Ten sp yte van die feit dat sowat vyftig d u isen d liter water (nagenoeg 10 000 gelling) per uur uit die uitgraw ing gep o m p ts, m oes hulle nog h a lfly fin die water werk om die fossiele uit te haal.
1
Mnr. W illeboer Venter toenm alige eienaar van Florisbad, dr. A .J .D . Meiring, assistent-direkteur, en dr. A.C. H offm an, d irekteu r van die M useum , besig m et opgraw ingsw erk in 1952.
Die b estaa n d e geboue op F lo risb ad is vir die M u s e u m se navorsingstasie a l d a a r ’n g ro o t b a t e . P e r s o n e e l l e d e e n b e s o e k e n d e w etenskaplikes sal d aarin w o o n en werk. Van die kam ers en rondaw els sal o m sk ep word in 'n klein vergaderlokaal, ’n sentrale k o m b u is en ee tk a m e r, sowel as kan to re, la b o ra to r iu m s en ’n uitstallo k aal. ’n V eldm useum w aarin a a n die b eso ek er die hele sp ektru m v an die geskiedenis v a n F lorisbad gewys kan w o rd , word ook ge'idealiseer.
Vir diegene wat graag in die w a rm m inerale w a te r baai en wat nou nie m eer op F lo risb ad k a n k o m u itspan nie is d a a r egter ’n b ro k k ie g o eie n u u s. Die V r y s ta a ts e P r o v in s ia l e A dm in istrasie gaan aa n die M o d d erriv ie r, langs die B lo em fo n tein /B u ltfo n tein te erp ad , begin m e t die ontw ikkeling van ’n v ak an sie -o o rd wat o o k ’n spa en sw em baddens sal insluit.
F L O R IS B A D N O U ’N N A V O R S IN G S T A S IE
O p D i n s d a g 18 M a a r t h e t m e n i g e B loem fonteiner m et verb asing gekyk na die p la k k ate van die vroee uitgaw e v an “ Die V o lk s b la d ” . F L O R I S B A D V E R R A S S E N D D E U R S T A A T G E K O O P , het dit b eken d gem aak. N ou g a a n die S taa t seker d a a r ’n vak an sie-o o rd oprig, het menige p e rs o o n verkeerdelik g edink v o o r hy sy k o e ra n t g e k o o p het In w erklikheid is niks egter verder v an die w aarheid as die gedagte nie!
Bykans 93 h e k ta a r v an die plaas F lo ris b a d is d e u r die S taa t a a n g e k o o p op versoek v an die R aad van die N asio n ale M u seu m . Hierdie area sluit die bron, s w e m b ad d en s en twee w o o n h u ise in, asook - en dit is vir ons die belangrikste - die g ro o tste gedeelte v an die ou m o erasafsetting om en o n d e rk a n t die bron.
W a n n e e r p r o f . D r e y e r s e
rekonstruksie van die Florisbad- sked el (regs) m et die van 'n B oesm an vergelyk w ord is die verskil duidelik sigbaar. D ie do n ker gedeeltes van die F lorisbadskedel is die oo rsp ro n klike gefossiliseerde been. Die ligkleurige gedeeltes en botande is gerekon- strueer. Die F lorisbadm an is 'n w aarskynlike voorvader van die Boesm an.
Van links na regs: D ie oo rsp ro n klike sked el van die Florisbadm an soos in 1932 gevind; Prof. T.F. Dreyer, o n t d e k k e r v a n d ie s k e d e l se rekonstruksie; en die rekonstruksie van die k o p van die m ens deur w etenskaplikes van die A m erica n M u seu m o f N atural History.
D ie “h u is" wat Floris Venter oor die to e b a d g eb o u het siaan vandag nog. Vanwee die g e lo o f dat m ens sonder sw em klere m o et baai om die voile geneeskragtige e ffe k van die water op j o u m a n k e m e n te te ondervind, is die
tradisie dat gem engde baaiery in die to e b a d ta b o e is.
' KENNISGEWING *
T O E - B A D
2
3
I.HIER D IE BAD IS H OO FS AAKUK V IR SIEK EN BEJAARDE PERSONE
.QEEN GEMENGDE SWEM IN HIERDIE BAD TOEGELAAT NIE
PERSONE WAT HIERDIE BAD GEBRUIK M OET ASSEBLIEF STIL BAD
4 . UNDER ONDER DIE OUDERDOM VIN 15 JR MAG ONDER G EEN QMSTINDIGHEDE MET VOLWASSENES SUM SWEM NIE
5 . OUERS/VOOGCE WORD DfilNGEMD VERSQEK OM TOE TES1EN DIT KINDERS M A S I E S EN BAD-URE ST1PTHJK NAKOM
6-ENIGf PERSONE VAT HIERDIE REGUIASIES OORTREE SIL ME BAD ONMIDDEIIK MOET VBBJUT
:
;
NOTICE
ENCLOSED BATH
1 . THIS BATH IS MAINLY FOR SICK AND AGED PERSONS
2. N O MIXED BATHING ALLOWED IN THIS BATH
3 . PERSONS U SIN G THIS BATH MUST PLEASE BATHE QUITLEY
4 . CHILDREN UNDER THE AGE OF I5YRS. MAY UNDER NO CIRCUMSTANCES SWIM WITH ADULTS •
5 . PARENTS/GUARDIANS AM URGENTLY R E QUEST® TO SEE THAT CHILDREN ADHERE STRICTLY TO THE REGUUTKMS &BATHING HOURS 6 . ANY PERSON0 IGNORING TH ESE
REGULATIONS SHALL HAVE TO LEAVE THIS BATH IMMEDIATELY
D e u r die eeue het die diere deur die digte biesies en riete orrTdie w a rm b ro n beweeg om by die w ater uit te kom . Baie van hulle is d a a r d o o d en het o n d er die sand en m odder bedek geraak w a a r hul bene met verloop van ja re gefossiliseer is. Die stuifmeel van blo m p lan te is d eu r die w ind ingewaai om ook gepreserveer te w ord. L ater het die mens op die toneel verskyn. In die ysterkliprantjies om die S o u tp a n n a b y die m oeras en op a n d e r plekke w aar hy skuiling k o n kry, het die m ense hul w erktuie g e m a a k van klip en h o u t: g o o ik lipp e van ysterklip w at deur die slag van klip op klip netjies en k oeelro n d tot te n n is b a lg ro o tte afgewerk is en g ro o t klipbyle en slaglem m e w aarm ee prooi u itm e k a a r g em aak kon w ord. H ou t is verwerk tot ’n verskeidenheid van nuttige w erktuie w a a r o n d e r g ra a fs to k k e en gooistokke. Twee o f drie van die ro n d e g o o ik lip p e is m oontlik met riempies toegevleg en a a n m e k a a r gekoppel om iets te v o rm w at soortgelyk is aan die bolas w at die S u id -A m e rik a a n s e gauchos gebruik. Hierdie stuk ja g g e re e d s k a p word soos ’n slingervel gesw aai en na die prooidier geslinger o m sy bene vas te d ra a i en die dier te pootjie.
H eelp arty klipw erktuie, gooiklippe en ’n stuk van ’n h o u tg o o isto k is reeds tydens die op g raw ing s van 1932 en 1952 gevind. F lo risb ad is een van die m in plekke op die A frik aan se v asteland w aar om stand ig h ed e geskik is vir die fossilisering van h o u t. O m d at h o ut met v erloop van tyd v ergaan weet die w etenskap m a a r min van die h o u tw e rk tu ie wat deur die prim itiewe mens g em aak en gebruik is. F lo risb ad mag aansienlike lig h ie ro p werp.
Die g e d e e l n v a n ' « gefossiliseerde houtw erktuig wat te
F lorisbad g e v in d is. Dit was waarskynlik dee! van ’n g o o isto k en laai m ens nogal aan ’n boem erang dink.
‘n Dioramiese voorstelling in die Nasionale M useum van ’n ja g to n eel wat horn sow at 50 000 o f meer ja a r gelede op Florisbad kon afgespeel het. Drie m ans probeer ‘n reuse- b u f f e! (van ’n soort wat lank reeds
uitgesterf is) en » at in die m oeras
vasgeval is, m et hul prim itiew e gereedskap vankant maak.
'n A a n ta I rondaw els onder reuse- b lo e k o m b o m e te Florisbad.
H ierd ie sin k h u is ie was in een sta d iu m die woonhuis van Floris Venter. D aar w ord beplan om dit te restoureer en in te rig as ’n m useum
waar in die geskiedenis van die
Venter-fam ilie en Florisbad vertelsal word.
’n Kennisgewing aan baaiers wat van die toebad gebruik m aak.
i O N : VVA' H ltK D it BAD GEBRlill
■ - B A IL S U L ROUDBEWEEG
C ^ U U C IN WATEf- VERBODt
tGSl! <rai{ ■: o
V A N Ole P iA T F O M , A F T E S P R IN G ON, TE GRAWE IN DIE BQDEM VAN DIE BRD W EKAAR MET SAND TE G001 OF OK MODDER URN DIE VEL TE SHEER H ltRD lE DINGE VERTROEBEl DIEHATER : M AAK AUB. GEBRUIK VAN ONS WAS- KAflfiERS EN TOILETTE ASUBEH0EETENE1 i.PV.IN DIE BAD OE DIE 6EB0U OORTREDERS SAL ONS PERSEEL WEI VERUH.
P A S O P V I R P Y P E
N O T I C E
AH'. PERSON USING THIS
PLEASE SWW DO NOT SPIT in F V; STRICTLY B IG IN THE THE THROWING
m
TOm
THE THE WATER. PLEASE USE YOU ARE THE BEWARED ie toebad oor die warm bron.
Foto: Die Volksblad
M ev. H aneliende Villiers, liksierva n
die Nasionale M useum by die
gedenksteen war opgerig is b o k a m die p le k waar prof. T.F. D reyer en m m . Willeboer Venter die beroem de Florisbadskedel in 1932 o n td e k het.
In die ou m oerasafsetting is die reste van die mens, sy w erktuie en die plante en diere van vervloe eeue s aam gepreserveer. Uit die gefossiliseerde stuifmeel kan ’n beeld o p g eb o u w ord van die plantegroei van d aard ie tyd en d a a r u it kan afleidings g em aak word o m tre n t die klim aat.
Die w eten sk ap het, sedert d a a r laas op F l o r i s b a d g e w e r k is, m e t r a s s e s k r e d e v o o ru itg eg aan . N uw e d aterin g sm eto d es is o n tw ik k e l en in die plek van die m eto d e wat op rad io -ak tiew e k o o ls to f gebaseer is, is dit nou m o o n tlik om d e u r analise van die am in o s u re w at in die gefossiliseerde been behoue gebly het a k k u r a t e r d aterin g te doen. Die m en sb een d ere w at in 1932 te F lo ris b a d gevind is, is destyds met ’n h a r d m a a k m id d e l behandel en kan nie met sukses aan die nuwe daterin g sm eto d es o n d erw erp w ord nie. W an neer ons nou m en sb een dere vind, mag dit wel wees d a t dit volgens die nuw e a k k u r a te r m etodes van d aterin g so oud as ’n 100 000 ja a r sal wees. Die w eten sk ap is ’n soektog na die w aarheid , w at d a a rd ie w aarheid ook al mag wees! D e u r die geheime na te vors wat o n d e r die san dh eu w el en in die m oerasafsettings van F lo risb ad vasgevang is, sal die N asio n ale M u se u m m eehelp om die w aarheid o m tr e n t die voorgeskiedenis van die sentrale b inneland van
S u id -A frik a te ontrafel. m
Ons m an op Florisbad, mnr. Job van Staden, vakm an
van die M useum wat onlangs m et gesin intrek geneem
het op Florisbad. Job is n m an wie se hande vir niks verkeerd staan nie en h y sal benew ens die werk van 'n p la a sv o o rm a n /te g n ik u s ook behulpsaam wees m et die opgraw ingsw erk. D erduisende tonne g r o n d s a lm e tte r ty d v e r s k u if en biljoene liter water w eggepom p m oet word..
D ie vlei-agtige m oeras waarin die afloopw ater van die w arm bron wegsak huisves w aarskynlik o o k fo ssie l bene van diere wat duisende jaregelede in die m odder vasgeval het.
