De verdwenen Euthria, oftewel... in september ogen open in Miste!

30 AFZETTINGEN WTKG 34(2),JUBILEUMJAAR2013

De verdwenen Euthria

_,

oftewel...

in

_september

_{ogen open}

in

Miste!

Jaapvander Voort

¹

Hoe_gaathetnuverdermetdeze ‘unieke’ Euthria uit het

Bel-gische Vroeg

Hemmoor?

In 1962

publiceert

Winfried Hinsch in het Duitse

Geologi-sche Jahrbuch Nr. 80een 16

_{pagina’s (plus}

1

_plaat)

tellend artikel‘_{Die Molluskenfaunades Mittelmiozdns}

von

Twistrin-gen und

Woltrup’.

Hinsch

_geeft

eenoverzicht van de “Ge-samt-Molluskenfauna”van

Twistringen

en in deze

_faunalijst

staat- metéén uniek

exemplaar,

enzonder verder commen-taarof

_afbeelding

-inderdaad Euthria

antwerpiensis

Glibert.

In 1972

_{verschijnt ScriptaGeologica}

10,‘Die

Molluskenfau-na

derTwistringer

Schichten

(MiocSn)

vonNorddeutschland’ vanArie W.Janssen,die op

pagina

5 vermeldt: “Hinsch

(1962)

noemt van

Twistringen

enkele soorten, die alleen uit Hem-moor-fauna’sbekend

_zijn:

Euthria

_{antwerpiensis, Aquilofusus}

beyrichi

en

Elaeocyma diensti,

allemaal vermeld als ‘uniek’

exemplaar.”

Verder

schrijft

Janssen dat

hij

het voorkomen_van dezesoorten niet kan

bevestigen,

ondanks het

_rijke

materi-aal dat

hij

heeft bewerkt. Bovendien stelt

_hij

dat

_hij

nauwe-lijks

kan

geloven

dat het_omfoutieve determinatie_gaat,

om-dat “deze soorten

gemakkelijk

herkenbaar

_{zijn”. Overigens,}

ook in

_mijn

toch wel

_omvangrijke

collectie_van

_Twistringen

(plus Woltrup

en

Nordlohne)

heb ik nooit iets ontdektwatop Euthria

_{antwerpiensis lijkt.}

Maarnukomt het

vreemde;

in

1964,

dustwee

jaar

nade pu-blicatievan

Hinsch, verschijnt

Anderson’s bekende werk ‘Die miocane Reinbek-Stufe in Nord- und Westdeutschland und ihre Mollusken-Fauna’.Anderson

_schrijft

met

_betrekking

tot de faunavan

Twistringen (pag. 56) (vertaald):

“deeerste

fos-sielenlijst

van

Köwing

werd door Hinsch

₍₁₉₆₂₎

in

belang-rijke

mate

_{uitgebreid”.}

En verder:

_“[...]

_toegangtotmateriaal uit diverse collecties

_[...]

dit materiaal maakt hetons

moge-lijk,

ook de

_{fossielenlijst}

vanHinsch

₍₁₉₆₂₎

_nogte

completeren”.

En dan

_volgt

_{op pag 57} deze dus

_uitgebreide

fos-In 1952 beschreef de

_onvolprezen

_wijlen

Maxime Glibert

in deel II

_{(Gastropodes)}

van

zijn

‘Faune

Malacologique

du Miocène de la

_Belgique’

een aantal nieuwe soorten,

waaron-der op

pagina

104 Euthria

_{antwerpiensis}

n.sp.

Hij beschrijft

deze nieuwesoort op basis van één enkel

“unique” exemplaar

van

Edegem,

enstektevensdat dithet eer-stevoorkomenvanhet genusEuthriatennoordenvande 50ste

breedtegraad

is.

_{Op zijn}

minst die

_stelling

is achterhaald sinds het voorkomenvanEuthria intermedia_{(Michelotti, 1847)}in de Miste-fauna. Deze Euthriaantwerpiensis

Gilbert,

1952wordt

afgebeeld

op

plaat

VIII,

fig.

6van

bovengenoemde

publica-tie,

metéén enkele

aperturale afbeelding,

die ik hier

_weergeef

voor

diegenen

dienietoverGilbert's werk beschikken

(fig. 1).

Figuur 1.

Euthriaantwerpiensis overgenomen uit Glibert

(1952).PlaatVIII,fig.6.

Figuur2_a,b.

Searlesia _{mitgaui (von} Koenen,1867).Miste,leg.

& coll. J.vander Voort.

Figuur3.

Searlesia mitgaui(von

Koenen,1867),Branden

Clay, Denemarken.

Af-beeldingovergenomen uit Schnetler& Palm(2008).

Figuur4.

Fususmitgaui

overgeno-men vanplaatVI uitvon

Koenen (1867).Dit is het doorR. Janssenin 1979 alslectotypevan

Searle-siamitgauibestemde

exemplaaruitSöllingen

AFZETTINGEN WTKG 34(2), JUBILEUMJAAR2013 31

sielenlijst,

waarin... Euthria

_{antwerpiensis}

uitblinkt door

af-wezigheid;

erwordt ook geen andere Euthria

genoemd,

en

in het hele verdere werk vanAnderson komteen

referen-tienaarHinsch’ Euthria nietvoor.Ook in latere

publicaties

over, let

wel,

miocene

(!)

mollusken heb ik nergens meer

enige vermelding

vanhet voorkomenvandeze Euthria

ant-werpiensis

kunnen

_vinden,

noch_van

_vindplaatsen

in

Bel-gië,

Nederland of

_Duitsland,

noch_{van waar}dan ook elders.

Waarom

schrijf

ikoverdeze

_mysterieuze

verdwenen Euthria

vanAnderson?

_Welnu,

in

_mijn

collectie_vanMiste bevindt zich

een‘uniek’

_exemplaar

van een

mij lange tijd

onbekende

gas-tropode (fig.

2aen

b).

Ik had deze vreemde eend in de

Miste-bijt

zelfaleens

voorzichtig vergeleken

metGilberts

_Euthria,

maar wasook

_gestruikeld

over eennotabene

_plioceen

_genus, in 1916 door Harmerbeschreven uit de

_{Engelse Crag.}

Ook

di-verse WTKG-vrienden hadden aleenseenblik op deze slak geworpen

(gelukkig

ernaast

_gegooid,

_{zodat het fossiel nog} heel

_is).

Een Euthria? een

(Aquilo-)Fusus-achtige

?Strep-todictyon

cheruscus

_misschien,

_maardan wel forma

fascio-lariodes? Scalaspira? Zoveel

mensen, zoveel

meningen...

Totdat ik nogeensbladerde in Schnetler & Palm

(2008)

‘The Molluscan Fauna of the Late

_Oligocene

Branden

_Clay,

Den-mark’. Daarin wordt op

pagina

40

_(plaat

6,afb.

_la-b)

een

Searlesia

_{mitgaui (von Koenen,}

₁₈₆₇₎

beschreven en

afge-beeld-zie

figuur

3-die wel erg veel

lijkt

op

mijn exemplaar

van Miste. En zie

daar,

de referentienaar Ronald Janssens

publicatie

uit

_1979,

‘Die Mollusken des

_{Oberoligozans}

(Chat-tium)

im_{Nordsee-Becken’,waarnaar}ik eerder niethad

geke-ken, brengt

verdere

duidelijkheid.

Janssen

_schrijft

dat Gli-berts Euthria

_{antwerpiensis}

nauwverwant,zoniet synonym

ismetFusus

_{mitgaui (von}

Koenen,

1867),

die R. Janssen

-endus ook SchnetlerenPalm

-nuin het in 1916 door Har-mer

opgestelde (van

oorsprong

pliocene!)

genus Searlesia

plaatsen (zie figuur 4).

Het

_{lijdt mijns}

_{inziens geen}

_twijfel,

dat het

_{bij mijn}

exem-plaar

uit Miste óókomdeze Searlesia

_mitgaui

_gaat.Er

blij-venechterwat_vragenovermet

_betrekking

totde ouderdom

vandezesoort. DedoorSchnetlerenPalm beschreven S.

mit-gauikomt voorin de Branden

_Clay,

een

afzetting

in Dene-marken die

_volgens

_{nieuwere inzichten op de grens}vanLaat

Rupelien

en Chattien

_gevormd

werd. Dat komt ongeveer

overeen metde

_Afzetting

_van

_Winterswijk;

_eninderdaad,

in Miste worden vaker

_verspeelde

fauna-elementenaange-troffen,

die uit

_{geërodeerde oligocene lagen}

stammen.Ook deze S.

mitgaui

vertoontkenmerkenvan

slijtage,

zoals dit ook_vanander

_verspeeld

materiaal uit Miste bekend is. De door R. Janssen beschreven

_{exemplaren (de oorspronkelijke}

twee uit devonKoenen

collectie)

komen uit min ofmeer

overeenstemmende

_afzetting

uit het Noordduitse Chattien. Totzover dus

ogenschijnlijk

geen

discrepantie.

Maar als Glibertssoortindentiek

is,

dan heeft S.

mitgaui

dus ook

nogtot in het

Vroeg

Mioceen

voortgeleefd,

want

_zijn

exemplaar

komt uit het Anversien _van

_Edegem,

endat is

ge-lijk

testellenmet Hemmoor.

_{Nog gekker}

zou dan -als_we

Hinsch moeten

geloven

- het voorkomen_vandezesoort in

Twistringen zijn.

De

_Twistringer

Schichten

zijn jonger,

en

worden in het Reinbek

_geplaatst,

hoewel in het

_diepste

ge-deeltevande groeve in

Twistringen

ook

_typische

Hemmoor fauna-elementen

_{zijn aangetroffen.}

Het

blijft spannend,

wat Hinsch dan

_{daadwerkelijk}

heeft

_gevonden

en in

_{zijn lijst}

heeft

opgenomen,

terwijl

dat door

navolgende

auteurs

lijkt

te

_{zijn genegeerd.}

Almetal_{weer een}leuke

_aanvulling

_{op de}

_soortenlijst

van

Miste,

enzéker ietsom naaruitte

_kijken

wanneerin sep-tember in het kadervanhet WTKG

_jubileum

in Miste kan worden verzameld. Voor de aller-aller-aller-laatstekeer?? Oftotziens in 2038?

En,

oh

_ja,

_{Searlesia is door Harmer als genusnaam in het} leven geroepen“in memory of’ de fameuze

Engelse

pale-ontoloog

Searles Valentine Wood. Dus

spreek je

de_naam

van dit genus niet uit als

“Surlaysia”

maarals “Surlsia”.

Geraadpleegde literatuur

Anderson, H.-J.,

1964. Die miocane Reinbek-Stufe inNord-und Westdeutschland inNord-und ihre Mollusken-Fauna.-

Fort-schr.

_Geologie

Rheinlandu.

Westfalen

14: p. 56-57.

Gilbert, M.,

1952. Faune

_{Malacologique}

du Miocène de la

Belgique,

T. II

_{(Gastropodes):}

_p. 104,

pi.

VIII,

fig.

6.

Harmer,F.W., 1916. The

_pliocene

molluscaof Great Britain.

-

Palaeontographical Society, London,

Part I; p. 135-136.

Hinsch, W., 1962. Die Molluskenfauna des Mittelmiozdns

von

Twistringen

und

Woltrup.

-

Geologisches

Jahrhuch

80: p. 297.

Janssen,

A.W.,

1972. Die

_{MolluskenfaunaderTwistringer}

Schichten

_(Miocan)

_von Norddeutschland. -

Scripta

Geologica

10: p.5,p. 11.

Janssen, A.W., 1984. Mollusken uit het Mioceenvan

Win-terswijk-Miste.

KNNVnr.36: p. 33-34.

Janssen, R., 1979. Die Mollusken des

_{Obcroligozans}

(Chat-tium)

im Nordsee-Becken.- Archiv

_f.

Molluskenkunde 109: p.290,

pi.

15,afb. 12

_(is

vonKoenen1867,

pi.

VI,

afb.

_4a-b).

Koenen,

A.von,1867. Das marine

Mittel-Oligocan

Nord-deutschlands und seineMollusken-Fauna,I. Theil.-

Pa-laeontographica

Band XVI:_p.74-75,

pi. VI, fig.

4a-b.

Schnetler, K.I. & E.Palm,2008. The molluscan fauna of

the Late

Oligocene

Branden

_Clay,

Denmark.-

Paleon-tos15: p.40-41,

pl. 6, fig. la-b, pl. 8, fig.

lOa-b.

'Jaap

vanderVoort,Lutterdamm19, 49179