Participatie door onderwijs voor jongeren (met psychische beperkingen)

(1)

Expertisecentrum Begeleid Leren

Participatie door onderwijs

voor jongeren

(met psychische beperkingen)

Seniorenacademie

Groningen, 6 november 2013

Dr. Lies Korevaar, lector Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen

(2)

Overzicht

• Waarom aandacht voor (Begeleid) Leren

voor jongeren met psychische

beperkingen?

• _Deelnemers

• Wat is Begeleid Leren?

• _{Begeleid Leren-programma}

(3)

Waarom aandacht voor

(Begeleid) Leren?

• _Onderwijs

• Epidemiologie

• _{GGz/rehabilitatie}

(4)

Onderwijs

Onderzoek Verwey-Jonker Instituut (2001/2005): 12-15% van de studenten in het HO heeft 1 of

meer somatische of psychisch klachten

• _{6% psychische klachten}

• _{50% extra begeleiding nodig}

Groningen: RUG, HG, NP, AC, MA: 80.000 stud.

• _{6% =} _{4.800 studenten}

• _{3% = 2.400 studenten => voortijdig}

(5)

Onderwijs 3

• _{Studenten met een psychische stoornis}

ondervinden de meeste hinder bij het studeren (OC&W, De Graaf et al, 2003, p. 8)

• _{Studenten met (psychische) beperkingen}

weten niet welke ondersteuning er is en/of

weten niet dat ze ervoor in aanmerking komen (CHOI, 2009)

(6)

Epidemiologische issues…

• _{Meeste studenten zijn jongvolwassenen}

• Jong volwassenheid heeft een hoger

risico om psychische problemen te

krijgen

• _{De meeste psychische aandoeningen}

komen tot uiting tussen 18 – 23 jaar

(7)

GGz

• _{Vermaatschappelijking van de zorg}

• _{Rehabilitatie:}

-

Wonen

-

Werken

-

_{Sociale contacten}

-

Leren ???

(8)

Economische redenen...

• _{Diploma is een vereiste voor een succesvolle}

carriere

• _{Het vroege ontstaan van psychische}

beperkingen draagt bij aan de werkeloosheid door het effect op het volgen van een

opleiding

• _{Mensen met psychische beperkingen die de}

arbeidsmarkt betreden, belanden meestal in laag betaalde banen

(9)

(10)

Herstel ≠ Genezen

Herstel betekent niet dat het lijden

en de symptomen zijn verdwenen en

een terugkeer op premorbide heeft

plaatsgevonden

(11)

Herstel =

Herstel heeft te maken met het ontstaan

van een nieuwe betekenis en zin in het

leven, terwijl men over de gevolgen van

de aandoening heen groeit

(12)

Van psychische ziekte naar

participatieprobleem

Ziekte

(13)

Van ziekte naar participatieprobleem

Ziekte Stigma, discriminatie + sociale uitsluiting

(14)

Van ziekte naar participatieprobleem

Ziekte

Iatrogene effecten van opname en behandeling:

• _{ervaringen met mede-patiënten} • _{bijwerkingen medicatie}

(15)

Van ziekte naar participatieprobleem

Ziekte

Gebrek aan zelfbepaling

(16)

Van ziekte naar participatieprobleem

Ziekte Negatieve gevolgen van werkeloosheid + gebrek aan opleiding

(17)

Van ziekte naar participatieprobleem

Ziekte

Verstoorde dromen

(18)

Ziekte Ziekte

≠

(19)

Ziekte Ziekte

Wat is de ziekte?

Wat is het

(20)

Herstellen van?

• _Ziekte

• Stigma

• Iatrogene effecten van opname en

behandeling

• _{Gebrek aan zelfbepaling}

• Negatieve gevolgen van gebrek aan

opleiding en werkeloosheid

(21)

Deelnemers:

(22)

Factoren die het persoonlijk welzijn / de psychische gezondheid van studenten

beïnvloeden

• _{Ouderlijk huis verlaten} • _{Voor zichzelf zorgen}

• _{Hoge verwachtingen / hoge eisen}

• _{Gebrek aan sturing / eigen verantwoordelijkheid} • _{Sociale contacten / sociaal isolement}

• _{Seksuele relaties / identiteit} • _{Financiële problemen}

• _{Drugs en alcohol} • _{Gebrek aan slaap}

(23)

Psychiatrische aandoeningen

Stemmingsstoornissen

Angststoornissen

Schizofrenie

Persoonlijkheidsstoornissen

Autisme

ADHD

Eetstoornissen

Verslavingsproblematiek

(24)

Invloed op studeren

Kan fluctueren door het episodische karakter van de meeste stoornissen

• _{Buitensluiten van omgevingsprikkels} • _{Blijven concentreren}

• _{De hele dag volhouden}

• _{Hanteren van tijdsdruk en meerdere taken} • _{Interactie met anderen}

• _{Reageren op constructieve feedback} • _{Omgaan met veranderingen}

• _{Rustig blijven in stressvolle situaties} • _{(Bijwerkingen van medicatie)}

(25)

Twee subgroepen

Jongeren met psychiatrische problematiek “Uitvallers” Huidige

uit het onderwijs studenten

Instroom Voortijdig

Bevorderen

school-verlaten

(26)

Wat is

(27)

Missie Begeleid Leren

Jongeren met psychische

problemen helpen bij het kiezen,

verkrijgen en behouden van de

studentenrol in een reguliere

(28)

Begeleid Leren als brug tussen

psychiatrie en maatschappij

Psychiatrie

Patiënt Cliënt

Begeleid Leren Maatschappij

(onderwijs) Wonen Werken Leren Socialiseren Student Burger

(29)

Samenwerking, taal en cultuur

OVDB

Opname Vervangende Deeltijd Behandeling

(30)

Uitgangspunt Begeleid Leren

Kiezen voor studentrol + opleiding

Vaardigheden + Hulpbronnen

(31)

Bondgenootschap

In de eerste plaats uitgaan van

wat de student/cliënt met ons en

anderen verbindt, en niet van

datgene wat hem van ons en

anderen onderscheidt

(32)

(33)

Elementen van een

BL-programma

• Kiezen

• Verkrijgen

(34)

Kiezen

Het formuleren van een opleidingsdoel:

• _{Het bepalen van persoonlijke interesses en}

mogelijkheden

• _{Het onderzoeken van}

opleidingsmogelijkheden

(35)

Verkrijgen

Vaardigheden

• _{Inventariseren en desgewenst leren van}

persoonlijke studie- en sociaal-emotionele vaardigheden

Hulpbronnen

• _{Hulp bij praktische zaken als:} – _{aanmelding bij een opleiding} – _{studiefinanciering}

(36)

Behouden

• _{Emotionele ondersteuning}

• Leren van (studie)vaardigheden

• _{Realiseren van hulpbronnen}

• _{Lotgenotengroep}

• _{Bepleiten van aanpassingen}

• _{Hulp bij studiefinanciering en uitkering}

(37)

Ervaringen uit

evaluatieonderzoek

Angst voor

(38)

Angst voor stigmatisering

Dilemma:

geef ik wel of niet openheid over mijn

psychische problemen

Enkele aspecten daarbij:

• _{Heb ik baat bij openheid?}

• _{Wie vertel ik het en waarom?}

• _{Wat, als mensen er achter komen?}

• Wat zullen ze van me denken?

(39)

Martine

Martine is 22 jaar en staat op het punt te beginnen aan haar stage in het 3e jaar van haar studie V&D aan de HG. Ze heeft een sollicitatiegesprek met een

medewerker van personeelszaken van het ziekenhuis waar ze stage wil gaan lopen.

De personeelsmedewerker vraagt Martin waarom er in haar C.V. een jaar “open” staat. Martine vertelt hem dat ze twee jaar geleden een jaar in behandeling is geweest in verband met een psychose.

Het gesprek wordt daarna snel afgerond. Martine heeft nooit meer iets van het ziekenhuis vernomen

.

(40)

Vaardigheid: Openheid geven

Stappen:

Bepaal:

1. Of je het wilt vertellen

2. Wat je wilt vertellen

3. Wie je het wilt vertellen

4. Wanneer je het wilt vertellen

5. Hoe je het wilt vertellen

(41)

Hanzehogeschool Groningen / Lectoraat Rehabilitatie

Oefening

Stap 1: Bepaal of je het wilt vertellen

a. Stel vast wat de voordelen zijn

b. Stel vast wat de risico’s zijn

c. Vergelijk de voordelen en risico’s met

elkaar

(42)

Openheid over je psychiatrische achtergrond Werkblad 1

Instructies: Bepaal of je wil vertellen over je psychiatrische achtergrond Denk aan: a. Stel vast wat de voordelen zijn

b. Stel vast wat de risico’s zijn

c. Vergelijk de voordelen en de risico’s met elkaar

Bepaal of je het wil vertellen

a. Stel vast wat de voordelen zijn: b. Stel vast wat de risico’s zijn:

(43)

Voordelen Risico’s

• _{Het verkrijgen van}

aanpassingen

• _{Beter worden begrepen en}

geaccepteerd

• _{Meer emotionele ondersteuning} • _{Meer interesse, zorg en}

begeleiding door onderwijzend personeel

• _{Verkrijgen van adequate acties}

in moeilijke situaties door onderwijzend personeel

• _{Verkrijgen van bestaande}

rechten

• _{Niet worden gezien als een}

moeilijke student

• _{Verkrijgen van advies en}

pleitbezorging

• _{Angst dat er niet voldoende}

steun zou zijn

• _{Mensen kunnen zich bedreigd}

voelen door onwetendheid en persoonlijke ervaringen

• _{De belasting die je voelt om je}

handicap uit te leggen

• _{Angst voor discriminatie} • _{Bang voor afwijzing}

• _{Angst om buitengesloten te}

worden door je medestudenten

• _{Onbegrip bij anderen over de}

(44)

Hanzehogeschool Groningen / Lectoraat Rehabilitatie

Nabespreking

De beslissing om openheid te geven over

je achtergrond is een persoonlijke

beslissing van de student (e) en daarbij

moet de eigen situatie en omstandigheden

goed in ogenschouw nemen

(45)

(46)

Expertisecentrum Begeleid Leren

Ontwikkelt producten en diensten voor

en verstrekt informatie aan studenten,

cliënten, familieleden, docenten en

hulpverleners over het (gaan) studeren

met een psychiatrische aandoening

(47)

Projecten Expertisecentrum Begeleid Leren

1. Rehabilitatie door educatie (1999-2004) 2. Studeren met steun (2005-2006)

3. Ontwikkeling van een lotgenotengroep (2005-2006) 4. Website Begeleid Leren (2005-2006)

5. Studeren met autisme in Hoger Onderwijs (2006-2007) 6. Studeren met succes. Best practices (2007-2008)

7. Studeren met een chronische ziekte of handicap aan de Hanzehogeschool Groningen (2008-2011)

8. Toeleidingscursus (2010-2013)

9. RSG Hoogeveen: ondersteunen van HAVO-5 scholieren met ASS bij het kiezen van een vervolgopleiding (2010-2012)

10. Europees project ImpulSE met Noorwegen, Portugal, &Tsjechië,

11. RAAK-project Begeleid Leren in Friesland, Groningen & Drenthe

(48)

Overzicht producten 1

Brochures:

1. Succesvol studeren met psychiatrische problematiek Ervaringen van studenten

2. Succesvol studeren met ADHD

3. Succesvol studeren met een borderline persoonlijkheidsstoornis 4. Succesvol studeren met een stemmingsstoornis

5. Succesvol studeren met een eetstoornis 6. Succesvol studeren met schizofrenie

7. Succesvol studeren met een angststoornis

Vaardigheidsbrochures:

8. “Vertel ik het wel of vertel ik het niet”. Openheid over je psychiatrische achtergrond

9. “Wanneer het me teveel wordt” Omgaan met stress

10. “Hoe trek ik op tijd aan de bel?” Om ondersteuning vragen 11. “Wie past zich aan?” Om aanpassingen vragen

(49)

Overzicht producten 2

Lotgenotengroep:

13a. “Met onderlinge steun studeren”. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van een lotgenotengroep

13b. Onderzoeksrapport Informatie:

14. “Waar kan ik terecht?”. Wegwijzer voor studenten met psychische problemen en handicaps

15. Juridische wegwijzer voor studenten met beperkingen 16. Vaardigheidslessen (41x), o.a.:

• _{‘Een praatje maken’}

• _{‘Een studeerplek kiezen’} • _{‘Reageren op feedback’}

• _{‘Effecten van medicatie herkennen’} • _{‘Vertel ik het wel of vertel ik het niet’}

(50)

www.begeleidleren.nl

(51)

(52)

(53)

(54)

Expertisecentrum Begeleid Leren

Hartelijk dank voor uw aandacht

Lies Korevaar

(55)

Financiering

• _Onderwijs:

* budget voor preventie voortijdig schoolverlaten * leerlinggebonden budget (‘rugzakje’)

• _GGz:

* persoonsgebonden budget (PGB) * zorgverzekeraar (DBC openen)

• _Gemeente:

* budget voor kwetsbare groepen * sociale dienst

• _{Uitkerende instanties:}

* Wajong, WAO

• _{Studiefinanciering}

(56)

Niet alleen hardlopers komen

vooruit, ook zij die hinken

(57)

Niet alleen ‘gezonde’ studenten

komen vooruit,

(58)

Onderwijs 2

Psychische beperkingen komen het meest voor (na dyslexie/dyscalculie)

(59)

Toeleidingscursus Impuls

• _Duur _{: 12 weken}

• _{Frequentie: 1 dag p.w. 6 uur} • _{Inhoud o.a.:}

• _{Het bepalen van persoonlijke interesses}

en mogelijkheden

• _{Het onderzoeken van}

opleidings-mogelijkheden

• _{Het stellen van een opleidingsdoel} • _{Het leren van persoonlijke (studie)}