ICT en de kredietcrisis

1

ICT Outsourcing en de Kredietcrisis

Samenvatting:

In deze scriptie wordt de kredietcrisis vanuit een invalshoek van de ICT-Outsourcing bekeken. Door verschillende bronnen te analyseren en met elkaar in verband te brengen wordt er getracht te kijken of er een verband kan zijn tussen ICT processen uitbesteden en het ontstaan en de kredietcrisis van 2007-2009. De verschillende motieven die bedrijven hebben om aan ICT-outsourcing te doen worden belicht. De ICT-outsourcing wordt in perspectief geplaatst door het ontstaan van verschillende stadia in de outsourcing te onderzoeken. Er is nauwer gefocust op de Informatietechnologiesector van de Verenigde Staten aangezien hier de wortels van de kredietcrisis hebben gelegen. Door verschillende databases aan elkaar te koppelen is er een beeld gecreëerd waarin de significantie van de ICT-import in de economie geanalyseerd kan worden. Hierdoor is er kunnen concluderen dat er nauwelijks invloed is kunnen zijn. Ook is er een situatie geschetst waarbij er gekeken wordt wat er zou gebeuren wanneer de Verenigde Staten niet meer aan ICT-Outsourcing zou doen. Dit blijkt voor de Verenigde Staten een economische onverantwoorde keuze wanneer er wordt gekeken naar opleidingen en arbeidskosten. Door middel van onderzoek scriptie geeft een genuanceerd beeld van de ICT-outsourcing ontwikkeling. Deze scriptie maakt deel uit van een serie van drie scripties die elk afzonderlijk een aspect van de relatie tussen ICT-outsourcing en de kredietcrisis belichten.

Martijn Muller 10641599 7 juli 2017

Begeleider: dhr. ir. A. M. Stolwijk Examinator: dhr dr D. Heinhuis

2

Inhoud

Wat is ICT-outsourcing en waarom wordt het toegepast? ... 10

Databronnen ... 14

ICT-Outsourcing ... 18

De ontwikkeling van ICT-Outsourcing 2000-2012 ... 18

Resultaten ... 25

Conclusie ... 39

Discussie ... 40

Referenties ... 41

3

Inleiding

Het is inmiddels bijna tien jaar geleden dat de wereld geconfronteerd werd met een van de

grootste financiële crises ooit, die veroorzaakt werd doordat op grote schaal mensen hun

hypotheek niet meer konden aflossen, waardoor de hypotheekverstrekkers in problemen

kwamen. Het betalings- en kredietverkeer dreigde in te storten. Vanaf het jaar 2000 is er een

sterke stijging te zien in het aantal verkochte hypotheken in de Verenigde Staten(Demyank

et al., 2011). Daarnaast wordt erin dezelfde periode ook een grote stijging in de hoeveelheid

ICT gerelateerd werk dat geoutsourced gezien, voornamelijk naar India(Heeks, 2015). Aan de

demand-side van de ICT-outsourcing wordt gekeken naar het feit dat outsourcing meestal

als doel heeft kosten te besparen(Quinn et al., 2013). Aan de supply side van de

ICT-outsourcing wordt er winst gemaakt. De hypotheekmarkt had meer geld nodig om krediet te

kunnen verstrekken door de groei in vraag naar hypotheken, hierdoor zouden deze twee

ontwikkelingen verband met elkaar kunnen houden.

Deze crisis onderscheidt zich van andere financiële crises door een acuut tekort aan liquide

middelen(Lybeck, 2011). In dit onderzoek wordt er gekeken in hoeverre ICT outsourcing in

verband staat met grote financiële crisis die veroorzaakt is door het instorten van de

Amerikaanse huizenmarkt en het plotselinge tekort aan liquide middelen. Figuur 1 en 2

geven een beeld van In figuur 1 zijn de stijgingen van deze drie indicators individueel te zien

in de periode 2000-2011. In tabel 1 worden de Pearson’s correlatiecoëfficiënten van

variabelen, die de Amerikaanse hypotheekmarkt de ICT-services import en de liquiditeit van

de financiële instituten weergeven, met elkaar vergeleken. Hieruit valt op te maken dat er

sprake is van een significante, hoge correlatie tussen deze drie factoren met een significantie

van minimaal 0.05.

Figuur 1. Verloop hypotheekbedragen, import van computer en informatiediensten, liquiditeit index in de periode 2000-2011 in de Verenigde Staten.

Bron: eigen analyse gebaseerd op informatie van de World Trade Organization en de University of Leicester

4 Tabel 1. Pearson’s Correlatie toegepast op het totaal aantal hypotheken, Liquiditeit in procenten en de totale ICT-outsourcing in de Verenigde Staten.

Bron: eigen analyse gebaseerd op informatie van de World Trade Organization en de University of Leicester

Aan de hand van het bovenstaande zijn wij gekomen tot de volgende hoofdvraag: “In

hoeverre bestaat er een relatie tussen de kredietcrisis en ICT-outsourcing?” Om deze

hoofdvraag te kunnen beantwoorden, is de aanname gedaan dat er bij Westerse bedrijven

toegenomen liquiditeit onder andere ontstaan is als gevolg van besparingen door ICT

outsourcing. Deze liquiditeit zou vervolgens gebruikt worden om in de groeiende vraag naar

kapitaal voor kredietverstrekking te voorzien. Deze geldstromen zijn gevisualiseerd in het

onderstaande model. De blauwe lijnen geven geldstromen weer tussen de instanties in het

model. ‘Andere sectoren’ bijvoorbeeld zijn sectoren buiten de ICT die geld vrij maken en dus

zorgen voor meer liquiditeit. Post crisis en Outsourcing hebben een wisselwerking doordat

er na de crisis meer geld werd uitgegeven aan Outsourcing, wat vervolgens weer meer geld

vrijmaakt Post Crisis.

Figuur 2, hypothetisch model van geldstromen tussen verschillende sectoren en hoe deze elkaar positief of negatief beïnvloeden.

5

Op basis van een eerste globale analyse is er gekomen tot de volgende onderzoeksvraag: “In

hoeverre bestaat er een relatie tussen de kredietcrisis en ICT-outsourcing?” Om deze

hoofdvraag te kunnen beantwoorden, is de aanname gedaan dat er bij Westerse bedrijven

toegenomen liquiditeit onder andere ontstaan is als gevolg van besparingen door ICT

outsourcing. Deze liquiditeit zou vervolgens gebruikt worden om in de groeiende vraag naar

kapitaal voor kredietverstrekking te voorzien.

De analyse van de drie indicatoren die een rol spelen bij het beantwoorden van de

hoofdvraag is verdeeld over drie bachelorscripties, met elk aparte deelvragen. De analyse

van de Amerikaanse Hypothekenmarkt is verricht door Dylan Wijman. De bachelorscriptie

van Ajay Sukdeo behandelt de liquiditeitspositie van financiële instellingen. De analyse van

de outsourcing-activiteiten staat centraal in deze bachelorscriptie.

Aan de hand van literatuurstudie en data analyse die betrekking heeft op de periode

1998-2012 is de relatie tussen deze componenten verduidelijkt in de scripties. Er is gekozen voor

de periode 1998-2012, zodat de opkomst van ICT outsourcing en de gevolgen van de

kredietcrisis meegenomen konden worden. Vervolgens zijn deze bevindingen gebruikt om de

relaties tussen deze componenten, waar nodig, aan te passen en een vernieuwd model op te

stellen. Dit vernieuwde model zal gebruikt worden om tot een antwoord op de hoofdvraag

te komen.

6

Onderzoeksvragen

Zoals hierboven verteld ligt de nadruk op een analyse van de ICT-outsourcing in deze scriptie, en ligt de aandacht minder op de liquiditeit en hypothekenmarkt. De deelvragen zijn hier dan ook op gebaseerd.

Hoofdvraag: In hoeverre is er een verband tussen de kredietcrisis en de ICT- outsourcing? In deze thesis wordt gekeken naar de relatie tussen de kredietcrisis en de ontwikkeling van de ICT-outsourcing, met een invalshoek vanuit de ICT-Outsourcing. Deze is vervolgens opgedeeld in meerdere deelvragen die hieronder zijn opgenomen.

Deelvragen:

Hoe heeft de ICT-Outsourcing zich ontwikkeld in de Verenigde Staten?

Bij deze deelvraag wordt er gekeken naar de ontwikkeling van de ICT-Outsourcing. In 1998 kwam men tot de ontdekking dat het representeren van een jaartal als twee getallen in computersystemen tot problemen kon leiden. Dit werd in het verleden gedaan omdat in die tijd computergeheugen nog erg duur was en men daarom de eeuwaanduiding niet opnam in een datum. Het jaar 2000 wordt dus gerepresenteerd als “00”, wat bij computersystemenproblemen zou kunnen geven. Dit wordt het millenniumbug probleem genoemd, er wordt onderzocht wat de invloed van dit fenomeen op de ICT-Outsourcing is geweest.

Ook wordt er naar de ontwikkeling gekeken naar de import en export van de ICT over de jaren 2000-2012. Hier wordt onderzocht wat de stijging dan wel daling is op wereld niveau en er wordt nauwer onderzocht naar de Verenigde Staten. De data die beschikbaar is wordt vergeleken met andere databronnen.

In het theoretisch kader zal ICT-Outsourcing worden uitgelegd en de stadia waarin het zich kan bevinden benoemd.

Meer inzicht in de redenen waarom ICT-outsourcing wordt toegepast is relevant als startpunt voor dit onderzoek. Daarom wordt de volgende vraag gesteld:

Wat zijn voornaamste motieven voor ICT-Outsourcing?

Outsourcen kan verschillende en belangrijke voordelen opleveren voor bedrijven. Het is echter wel complex, riskant en heeft een grote kans van falen (Yalaho et al., 2010).In het algemeen lijkt kostenbesparing de grootste reden zijn voor bedrijven om hun ICT processen aan andere bedrijven over te laten. Er zijn echter meerdere redenen voor bedrijven om dit te doen. Deze zullen in het hoofdstuk van deze deelvraag behandeld worden.

Hoe geschikt is de data van de World Trade Organization(WTO) voor dit onderzoek?

De World Trade Organization ook wel afgekort als WTO is in deze scriptie de belangrijkste databron. Het is belangrijk om te kijken in hoeverre de data geschikt is voor onderzoek. De definities van de ICT-diensten, bijvoorbeeld, dienen overeen te komen bij twee landen om een volledige rendabele vergelijking te kunnen maken.

7 Sinds 20 januari 2017 is Donald J. Trump aangesteld als 45e _{president van de Verenigde Staten. Deze} president heeft een uitgesproken mening over offshore IT outsourcing. Volgens Donald Trump moet werk niet worden uitbesteed aan bijvoorbeeld India en gewoon binnen de Verenigde Staten

plaatsvinden. Hij is niet de eerste hierin overigens, ook president Barack Obama was hier een voorstander van voordat hij daadwerkelijk aan de macht kwam(Swaryja Staff ,2015). Uiteindelijk heeft Obama dit niet doorgezet. Trump heeft als presidentskandidaat beloofd te gaan protectionisme en nationalisme te stimuleren (Fidler, 2017). Deze deelvraag behandeld deze hypothetische situatie door het behandelen van bronnen en het maken van een model.

8

Theoretisch kader

Dit hoofdstuk bevat een beschrijving van belangrijke begrippen die een rol spelen bij de uitvoering van het onderzoek.

Wat is de kredietcrisis?

De kredietcrisis zoals die in deze scriptie wordt besproken betreft de crisis op de financiële markten die in de zomer van 2007 is ontstaan. Deze crisis bereikte het hoogtepunt in 2008 en zorgde ervoor dat overheden moesten ingrijpen om de financiële systemen weer recht te trekken (OECD, 2009). Zoals in de inleiding al is verteld is de belangrijkste oorzaak van de kredietcrisis het instorten van de hypothekenmarkt geweest. De omvang van de hypothekenverstrekking was in de Verenigde Staten in de periode voorafgaand aan de kredietcrisis in snel tempo aan het stijgen. Deze snelle stijging werd gevoed door goedkoop krediet en het onterechte geloof dat de huizenprijzen zouden blijven stijgen (Blom, 2010). Aanvankelijk bleven de prijzen van woningen stijgen, maar hier kwam een einde aan in 2008.

Figuur 3, De Case-Shiller Huisprijzen Index over de periode 1987-2013

Bron: http://us.spindices.com/index-family/real-estate/sp-corelogic-case-shiller

Figuur 3 toont de ontwikkeling van de huizenprijzen in de periode 1987-2013. Na 2008 is een sterke daling van de prijzen te zien 1_{. Ondanks deze sterke daling van de prijzen werden er nog steeds veel} hypotheken afgesloten. Er ontstond een concurrentie tussen de kredietverstrekkers, waardoor de voorwaarden voor consumenten soepeler werden bij het verstrekken van kredieten (Blom, 2010). Zo ontstond het fenomeen van “leugenaarslening” waarbij een hypotheek werd verstrekt aan iemand die zijn inkomen slechts verbaal bevestigde. Vooral in de jaren 2005-2007 werden steeds meer hypotheken verstrekt aan mensen die te weinig vermogen en inkomen hadden. De kwaliteit van de hypotheken werd steeds lager. Ze werden ook wel de subprime hypotheken genoemd (Demyanyk et al, 2009). Deze hypotheken waren zowel een oorzaak als gevolg van de spanning op de huizenmarkt. De gemakkelijk af te sluiten hypotheken zorgden ervoor dat mensen met te weinig vermogen een

1 _{De ’10-city composite’ behandelt de huizenprijzen in de steden Boston, Chicago, Denver, Las Vegas, Los}

Angeles, Miami, New York, San Diego, San Francisco en Washington DC. De ’20-city composite’: de bovenstaande steden, plus Atlanta, Charlotte, Cleveland, Dallas, Detroit, Minneapolis, Phoenix, Portland (Oregon), Seattle en Tampa.

9 hypotheek aan konden gaan. Toen de hypotheeknemers op een geven moment niet meer aan hun verplichtingen konden voldoen moest er door de banken een verlies genomen worden op de verstrekte hypotheken.

Deze zeepbel wordt de ‘Real Estate Bubble’ genoemd. Wanneer er sprake is van een zeepbel in de economie betekent dit dat er gouden tijden lijken te zijn zonder einde, maar dat er toch een plotseling einde komt aan deze tijden van succes. En zo ook bij de kredietcrisis. Het leek niet stuk te kunnen gaan met de huizenmarkt, maar toch het aantal subprime hypotheken. Deze subprime hypotheken werden aangegaan door huizenkopers met te weinig vermogen. Wanneer een

hypotheek niet kan worden afbetaald legt de bank beslag op het huis en gaat men het huis verkopen om het verlies terug te beperken. Als de subprime hypothekenmarkt rendabel wil zijn zoals een normale hypothekenmarkt, dan zou het verhoogde risico dat de hypotheeknemen niet an zijn verplichtingen kan voldoen samen gaan met een verhoogde huizenprijs (Demyanyk et al, 2009). Wanneer een groot deel van de leners de subprime hypotheek niet kan terugbetalen, dan maakt de bank veel minder winst als deze hypotheken voor dezelfde prijs worden verstrekt met een veel hoger risico.

Om het probleem van het verloren geld van de banken op te lossen werd er door de centrale banken geld geïnjecteerd in de bankenmarkt. Dit hielp niet en de faillissementen volgden. Er was een tekort aan liquiditeit wat versterkt werd doordat banken elkaar niet meer vertrouwden. De kredietcrisis wordt daarom ook wel de liquiditeitscrisis genoemd. De crisis sloeg door naar bedrijven en organisaties die niet bij de banken hoorden. En stroomde ook door naar de wereldeconomie. De kredietcrisis sloeg over naar de Europeese financiële markt omdat deze geïntegreerd was met de Amerikaanse markt. Het financiële fundament van Europa was de afgelopen twintig jaar opgebouwd op de Amerikaanse manier. De financiële sector was over heel Europa gegroeid en geïntegreerd. De banken werden gemoderniseerd en omgetoverd tot internationale beleggingsbanken (Mügge, 2010). Door deze integratie werd de Europese financiële markt geraakt, ze maar zorgde er ook voor dat een reactie moeilijker werd. Doordat de competenties over allerlei organisaties op nationaal en

10

Wat is ICT-outsourcing en waarom wordt het toegepast?

Outsourcing houdt in dat een bedrijf of organisatie op zoek gaat naar een leverancier van bepaalde goederen of services in plaats van het zelf te produceren. Letterlijk vertaald betekent sourcing ‘inkoop’. Outsourcing houdt in dat er op zoek wordt gegaan naar een leverancier van een

bedrijfsproces. Wat betekent dat bij ICT-outsourcing het ICT-proces wordt uitbesteed aan een ander bedrijf.

De Informatietechnologie (IT) en Informatiecommunicatietechnologie (ICT) worden in de media en literatuur vaak door elkaar gehaald maar zijn in betekenis vaak hetzelfde. IT en ICT zijn in principe verschillend in het feit dat bij de ICT het meer over communicatiediensten zou moeten gaan. Het ICT-outsourcen is dus het uitleveren van het bedrijfsproces dat betrekking heeft op informatiesystemen, telecommunicatie en computers.

Er zijn verschillende redenen waarom een bedrijf ICT-outsourcing toepast. Toen organisaties voor het eerst informatietechnologie (IT) gingen gebruiken moesten deze bedrijven zelf competenties

ontwikkelen op het gebied van softwareontwikkeling en IT-management om deze technologie überhaupt te kunnen gebruiken. Deze situatie veranderde toen er vorderingen kwamen in technologie en nieuwe vaardigheden. De standaardisatie van de informatietechnologie leidde tot repliceerbare processen voor het creëren van technologie (Markus, 1996). In de ontwikkeling van IT-ousourcing kunnen drie golven worden onderscheiden.

Eerste golf

De eerste golf van outsourcing is een resultaat van de veranderende aard van IT: de

‘commodizitation’ van informatietechnologie (Hirscheim & George, 2007). Er is sprake van commodizitation wanneer een bepaald product wordt gezien als een commodity, een bulkgoed. Deze gestandaardiseerde processen hoefde niet persé binnen het bedrijf te worden gedaan. Vanuit een economisch oogpunt was het zinvol om deze processen te verschuiven naar organisaties waar de grotere schaal en efficiëntie die daar werd behaald, konden verzekeren dat dezelfde technologie werd behaald, alleen tegen een lagere prijs. (Markus, 1996). Op deze manier leidde het zien van IT als een commodity tot de eerste golf van outsourcing.

Deze eerste golf van IT-Outsourcing is het gevolg competitie tussen verschillende organisaties. Wanneer een organisatie door de concurrentie de prijzen van het geleverde product moet verlagen om deze organisaties bij te kunnen houden, wordt er vaak gekeken naar bedrijfsprocessen waar kosten gespaard kunnen worden. Vaak wordt de IT dan aangewezen (Lacity et al., 1993). Het seniormanagement dat dit proces in werking in zet zal dan kijken naar goedkopere opties.

Het begin van outsourcen op deze manier ontstond met het uitbesteden van informatiesystemen. Dit waren simpele systemen waarbij er vooral technologische hulp werd geboden, vaak in de vorm van datacenters. Dit veranderde in 1963 toen het bedrijf Blue Cross of Pennsylvania haar data processing aan Electronic Data Systems(EDS) overliet. Dit was de eerste keer dat een groot bedrijf haar volledige dataprocessing overliet aan een ander bedrijf. Dit was anders dan het uitbesteden van

informatiesystemen waarbij er vooral technologie werd aangeboden. De werknemers van EDS vervingen de IT-werknemers van Blue Cross of Pennsylvania en de IT kwam bij EDS te liggen. EDS werd hierdoor de pionier van de IT-Outsourcing en tekende in de jaren tachtig grote klanten zoals Continental Airlines (Amerikaanse luchtvaart maatschappij) en First City Bank (Amerikaanse bank) (Hirscheim & George, 2007). Dit bracht een algemene acceptatie van IT-outsourcing met zich mee dat tot die tijd nog niet bestond.

11 Aan het eind van de jaren tachtig stapte IBM in de outsourcingmarkt. Het vormde een directe

competitie met EDS en maakte als snel een grote deal met Kodak (fotografiebedrijf). Dit was een startsignaal voor het beginnen van de mega-deals zoals deze genoemd worden. Kodak tekende een contract van 1 miljard Amerikaanse dollars bij IBM wat voor wereldwijde interesse zorgde in

outsourcing. Vaak het “Kodak effect” genoemd (Caldwell, 1995). Er ontstond grote competitie tussen de bedrijven die het outsourcen aanboden. De bedrijven volgde elkaar en er werden meer megadeals gesloten in de jaren 90 (Currie, 2010).

In de jaren negentig werd ook duidelijk dat de Europese markt verantwoordelijk was voor veel groei en dat hier dus ook veel kansen waren voor ICT-outsourcing. Tabel 2 geeft aan hoeveel het Verenigd Koninkrijk in de periode 1996-1998 besteedde aan outsourcing per aanbieder:

Tabel 2, Top tien outsource bedrijven op volgorde van omzet in Engelse pond in de periode 1996-1998. Bron: (Holway, 1998)

Zoals in tabel 2 duidelijk wordt, was er vanaf 1996-1998 voor de bedrijven uit de Verenigde Staten een enorme stijging te zien qua omzet. EDS, de grootste omzetter in de Engelse markt had al een stijging van 550 miljoen Engelse pond. In die tijd zou dit zo’n 1830 miljoen gulden zijn geweest. Een stijging van 66%. Dit laat zien hoe de ICT-Outsourcing in grote snelheid groeide. Zoals de Kodak-deal en Blue Cross of Pennsylvania-deal lieten zien hadden bedrijven eerst een voorbeeld nodig om vertrouwen te wekken wat leidde tot de opkomst van alle mega-deals.

Tweede golf

In de tweede golf van outsourcing speelt outsourcing een faciliterende rol. Hier gaat het om de manier waarop de ‘commozidation’ van outsourcing is ontstaan (Hirscheim & George, 2007). Het heeft ook betrekking op het outsourcen van IT wat door de steeds verbeterende technologie

mogelijk is geworden. Hier speelt de IT een rol om de tweede golf te faciliteren. Offshoring was nooit mogelijk geweest zonder de vooruitgang in de IT. Door de globale netwerken via het internet met de hoge snelheid was het mogelijk om bedrijfsprocessen naar andere landen over te brengen. Voor bedrijven is het handig om te kijken naar deze vaak goedkopere opties. Deze goedkopere opties bevinden zich vaak in locaties zoals China en India omdat de loonkosten er lager zijn. Ook hebben vakbonden minder invloed waardoor de lonen lager blijven en de prijs voor de ICT-diensten laag kan

12 blijven (Hirscheim et al, 2007). Door de stijgende acceptatie van outsourcing steeg niet alleen het aantal afspraken maar ook de complexiteit van het werk dat geoutsourcet werd.

Een outsourcing overeenkomst wordt als offshore outsourcing gezien wanneer de

verantwoordelijkheid voor het management en levering van de IT-diensten gedelegeerd wordt aan een partij die gelokaliseerd is in een ander land dan de organisatie of het bedrijf dat deze IT

uitbesteed (Sabherwal, 1999). Hierbinnen zijn nog twee scenario’s mogelijk: near-shore outsourcing en offshore outsourcing. De sleutelfactor tussen deze twee is de geografische afstand tussen de klant en de verkoper van de IT-diensten. Wanneer er gekeken wordt naar de Verenigde Staten dan zouden Canada en Mexico dus vallen onder near-shore, en offshore zou meer refereren naar verdere landen zoals India, China, Rusland, Maleisië, Hongarije, Hong Kong, Singapore, de Filipijnen, Ierland, Israël en Oost-Europa. (Apte, 1990; Carmel &Tjia, 2005; Jones, 2004; Lacity & Willocks, 2001; Rottman & Lacity, 2004).

Offshoring representeert eigenlijk een natuurlijke voortzetting van iets wat al jaren speelde. Op een paradoxale wijze reflecteert de snelle stijging van offshoring zowel het succes als het falen van de economische globalisatie. Niet alleen kapitaal, maar ook arbeid is tegenwoordig een mobiele factor die ingezet kan worden, en her ingezet kan worden op elk moment. Hoewel elk menselijk kapitaal, tot een bepaalde hoogte, rondreizend is, de sociale structuur die onze collectieve productieve capaciteiten omhult is nog niet uniform, wat een asymmetrische distributie creëert dat een

disruptieve en ontwrichtende impact heeft op sommige gebieden bedrijven en werknemers, terwijl het voor andere economische stimulus geeft.

Het offshore proces is er dus eigenlijk een beetje ingeslopen. Zoals bij de eerste golf van outsourcen al te lezen is waren er op een gegeven moment de zogeheten mega-deals kwamen. Er werd al een IT-werk uitbesteedt maar wanneer er precies tot de IT en management hiervan was overgegaan is niet duidelijk te zeggen. Één punt wat vaak wordt aangehaald is in de jaren zeventig, waarbij in deze tijd had Tata Consultancy Services (TCS) deals met meerdere Amerikaanse bedrijven, Burroughs en Institutional Group & Information CO.(IGIC). Tata Consultancy verzorgde softwareapplicaties voor Burroughs en hield het informatiesysteem van IGIC bij (Hirscheim & George, 2007). In deze zelfde tijd kwam er een nieuw beleid in India wat ervoor zorgde dat Multinationals niet meer welkom waren. Dit kwam doordat de ‘Foreign Exchange Regulation Act (FERA) werd aangenomen in India. Deze wet, aangenomen door een socialistisch beleid, maakte uit dat Buitenlandse Multinationals zich uit India moesten trekken. Hierdoor trok IBM zich in juni 1978 zich terug uit India. Dit zorgde ervoor dat de Indiase bedrijven nu meer kansen hadden. Voor het vertrek van IBM, was IBM de grootste als het kwam tot opleiden van IT-vaardigheden. Toen IBM uit India vertrok kregen Indiase bedrijven de kans dit te doen. Dit leidde er toe dat grotere processen konden worden opgevangen door de Indiase bedrijven, wat het begin was van een boost van offshore-outsourcing vanuit India (Sharma, 2011). Een boost die hierna plaats vond was de millenniumbug, deze wordt later in deze scriptie

13 Derde golf

Bij de derde golf van outsourcing worden er software tools gebuikt om het management van de IT volgens verwachtingen te laten gaan (Hirscheim & George, 2007). Het succes van een outsource afspraak is afhankelijk van het maken en volgen van een effectief management-proces. Dit is nog niet bij elke uitbesteder helemaal bekend. De oorzaak van het falen van een groot percentage outsource afspraken is terug te zien aan het management. Vaak realiseren organisaties te laat dat een

managementprogramma nodig is, wanneer ze al in de problemen zitten met betrekking tot de outsource afspraak (Dalal, 2004).

Het management van IT heeft twee kanten, een harde en een zachte kant. De harde kant uit zich in een contract. In het contract staan duidelijke afspraken die nagekomen dienen te worden. De zachte kant zit hem in het vertrouwen dat de het bedrijf die je IT in handen neemt de taak goed

doet(Barthélemy, 2003). Een software tool om dit harde gedeelte in de gaten te houden kan van hulp zijn met het bestuur van de verschillende stromen van outsourcing.

De geschiedenis van deze golf zit hem dus in de software tools die zijn ontstaan die een manager kunnen assisteren op bestuur-niveau. Deze golf is hierdoor niet erg relevant aan het onderzoek van deze scriptie.

14

Databronnen

Deze scriptie maakt gebruik van verschillende databronnen. Er wordt op een kritische wijze gebruik gemaakt van wetenschappelijke literatuur, web-artikelen, databases en een interview met een expert.

Vanwege de complexiteit wordt er zowel gebruik gemaakt van wetenschappelijke als niet wetenschappelijke literatuur. De voorkeur ligt bij de wetenschappelijke literatuur maar voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen waren niet wetenschappelijke web-artikelen ook van belang. Deze web-artikelen zijn ook kritisch bekeken en onderzocht of de aangegeven bronnen kloppen. Ook zijn er eigen analyses gemaakt van online vacatures om conclusies te kunnen trekken over voorwaarden van verschillende banen in de ICT.

Voor het beantwoorden van de in de inleiding geïntroduceerde hoofdvraag was veel data nodig over transacties. Deze zijn voornamelijk afkomstig van de WTO, de IMF en World Bank. Naast deze databases is er ook gebruikt gemaakt van de database Payscale voor indicaties het salaris van verschillende functies in de ICT.

Vanwege het gebrek aan bruikbare data voor het beantwoorden van de verschillende vragen is er in deze scriptie veelal data zelf gecombineerd en gevisualiseerd.

World Trade Organization

De data die gebruikt wordt in dit onderzoek is afkomstig van the World Trade Organisation (WTO) en heeft betrekking op .de export en import van ICT diensten. De WTO is een intergouvernementele organisatie die internationale handel reguleert. De WTO is officieel opgericht op 1 januari 1995, toen het de GATT verving (General Agreement on Tariffs and Trade).

De WTO houdt zich bezig met

handelsregulatie tussen de deelnemende landen. Sinds 30 november 2015 zijn dit er 162. Nederland is al lid sinds het begin. De WTO reguleert de handel door middel van het aanleveren van een framework voor het onderhandelen van handelsovereenkomsten. Een andere focus is het aanmoedigen van de aanhankelijkheid van de deelnemers tot de overeenkomsten van de WTO, die getekend zijn door de

vertegenwoordigden van de overheden van deelnemende landen.

15 De WTO verzamelt data over internationale handel, die in dit onderzoek zijn gebruikt om een inzicht te krijgen in de mate van export en import van ICT, als indicator voor ICT-outsourcing. Er is gekeken naar de statistieken die beschikbaar zijn op de website van de World Trade Organisation. Specifiek naar de Databases and Times Series (Databases en Tijdsreeksanalyse) op gebied van trade in commercial services (Handel in commerciële diensten).2

De data die WTO hier beschikbaar stelt is afkomstig van de Balance of Payments Manual 5(BPM5) en de BPM6. Deze handboeken zijn weer afkomstig van het International Monetary Fund(IMF). Deze zijn gebaseerd over het BoP. Balance of Payments(International Monetary Fund, 2009).

De Balance of Payments (BoP) vat systematisch alle economische transacties samen tussen landen of een geografische regio gedurende een bepaalde periode. Een transactie wordt gedefinieerd in de bpm5 als een economische stroom dat creatie, transformatie, uitwisseling, overdracht of uitdoving van economische waarde reflecteert. Ook impliceert een transactie verandering in het bezit van goederen en/of financiële activa, de voorziening van diensten of de voorziening van arbeid en kapitaal.

De BoP geeft geharmoniseerde informatie over internationale transacties (goederen, services, inkomen, inkomstoverdrachten), maar ook transacties die vallen in het kapitale en financiële gebied. De Balance of Payments Manual dient als internationale standard voor het onderliggende kader voor deze Balance of Payments.

De nieuwe methodologie, BPM6, zou verbeterde verklaringen, uitwerkingen en een hoger detail moeten leveren voor het meten van internationale handel in diensten(International Monetary Fund, 2009). Hoewel de algemene balans van goederen en diensten niet heel erg veranderd zou moeten worden, zijn er wel wat veranderingen in het individuele verslag van sommige diensten.

Hoewel er misschien zoals hierboven beschreven verbeteringen zijn in het zesde handboek tegenover het vijfde handboek is er in dit onderzoek voor gekozen om vijfde editie te gebruiken. Voor de statistieken nodig voor dit onderzoek was er te veel missende data wanneer de zesde editie werd gebruikt, en in veel gevallen was de data vervangen door die van BPM5.

Zo was er bijvoorbeeld geen informatie bij BPM6 over de import van computer en information services van het Verenigd Koninkrijk, hoewel uit de statistieken van BPM5 blijkt dat deze deelnemer tot een van de tien grootste op dit gebied behoort. Overigens is de analyseperiode voor dit

onderzoek 1998-2012, wat betekent dat de statistieken van BPM6 hier pas drie jaar in zouden kunnen voor komen. Ook speelt de vernieuwde methodologie mee in de keuze om voor de vijfde editie in plaats van de zesde editie te gaan. Er zou namelijk voor gekozen kunnen worden om voor bepaalde landen een deel van de BPM6 te gebruiken waar de data hier beschikbaar is. Alleen is er voor dit onderzoek overwogen dat door deze nieuwe methodologie het de vergelijking tussen deze landen verzwakt. Door de nieuwe methodologie zijn er op deze manier verschillende criteria voor de data bij een vergelijking tussen data van de BPM5 en de BPM6. De hierboven beschreven redenen hebben tot de conclusie geleidt gebruikt te maken van de vijfde editie van de Balance of Payments Manual.

In de BPM5 worden de computer en information services als volgt omschreven:

16 Computer and information services covers resident/nonresident transactions related to hardware consultancy, software implementation, information services (data processing, data base, news agency), and maintenance and repair of computers and related equipment. (International Monetary Fund, 2009)

Deze omschrijving wordt in dit onderzoek geclassificeerd als ICT-outsourcing. Deze definitie sluit de dubbelzinnigheid uit waarbij er kan worden getwijfeld of er in deze definities ook het verkoop van hardware voorkomt. De definitie heeft het alleen over hardware consultancy en onderhoud. Kritische analyse WTO

In dit onderzoek is op een kritische manier gekeken naar de data afkomstig van de World Trade Organization. Er wordt op grote schaal data verzameld afkomstig van de 162 participerende landen van WTO. Voor dit onderzoek is er vooral gekeken naar de Balance of Payments. En dan specifieker naar de BPM5, de Balance of Payments Manual 5, dit omdat de Balance of Payments Manual 6 minder gedetailleerde informatie bevat die van belang is voor dit onderzoek.

Er is om een drietal redenen gekeken naar de algemene kwaliteit van de Balance of Payments uit 2001 ( Statistics Department International Monetary Fund, 2001). Ten eerste om een indruk te krijgen van de manier van aanpak bij het beoordelen van de kwaliteit van statistische output die gebruikt wordt in nationale rekeningen en de balans van betalingen. Ten tweede om de accuraatheid en betrouwbaarheid van zulke datasets te bekijken. En als laatste om te kijken naar hoe deze

manieren van aanpak gekoppeld kunnen worden aan andere datasets.

Er wordt gekeken naar Balance of Payments omdat dit systeem gebaseerd is op meerdere complexe vormen van data en doorgaans vaak verschillende routine revisies krijgen zodat meer en betere data in de statistische outputs kan komen.

In principe zouden de nationale rekeningen (per land/deelnemer) volledig vrij moeten zijn van meetfouten, verschillende varianten en andere meetingsproblemen van de input data. In de praktijk is dit niet het geval. Al helemaal niet wanneer er gekeken wordt naar de complexiteit van de

methodes die hierbij betrokken zijn, de variëteit aan input en het gebrek aan betrouwbare metingen. De Balance of Payments samenstellen is een ingewikkelde taak. Door de gegeven variëteiten van bronnen en methodes die gebruikt worden, is er geen enkele uitgebreide meeting over de kwaliteiten van deze schattingen ( Statistics Department International Monetary Fund, 2001). Desalniettemin geeft de BoP enigszins inzicht in de statistieken, wanneer er rekening wordt gehouden met de beperkingen.

Voor de Balance of Payments is de focus bij problemen niet persé op de netto-fouten en de commissie fouten. Het double-entry accounting systeem impliceert dat er in principe een balans gelijk aan nul zou moeten ontstaan wanneer gekeken wordt naar alle credit en debet input. In de praktijk zijn dit soort balansen niet te vinden.

In dit onderzoek zijn veel incomplete datasets gevonden, terwijl het onderwerp van de datasets belangrijk is. Zo was er bij BPM6 veel missende data bij grote spelers op het gebied van ICT-outsourcing. Hierdoor is uiteindelijk BPM5 gebruikt. Uit de Balance of Payments manual, de zesde editie blijkt echter wel dat er bij de zesde veel verbeteringen nodig waren ten opzichte van de vijfde, ook op ICT-gebied

17 Payscale

Payscale is een online database gemaakt voor verschillende partijen die belang hebben bij kennis over het salaris van bepaalde functies. Zo wordt het veel gebruikt door Human-Resource managers die te weinig expertise hebben om de omvang van een bepaald salaris te weten. Ook werknemers die willen weten of ze genoeg verdienen gebruiken Payscale, samen met sollicitanten die van te voren willen weten of een baan wel genoeg betaald. De data beschikbaar op Payscale helpt deze partijen door een inzicht te geven in het salaris van verschillende werknemers op deze functies.

De bruikbare data ontstaat door het verzamelen van verschillende miljoenen anonieme

salarisgegevens, jaren ervaring en scholing. En hierbij ook in welke sector, de bedrijfsgrootte en de industrie. Payscale krijgt zo’n 150 duizend nieuwe enquête onderzoeken per maand binnen en heet hierdoor ook een database van meer dan 54 miljoen salarisprofielen.

Payscale is in deze scriptie gebruikt om de inkomsten van verschillende secties binnen de ICT te achterhalen en te vergelijken. Zo heeft Payscale ook de gegevens van het salaris binnen verschillende landen. Dit is voor het onderzoek handig omdat hier het inkomensverschil tussen twee landen berekend kan worden.

Kritiek Payscale

Payscale maakt gebruik van enquêtes en zoals hierboven genoemd is de omvang hiervan vrij groot(150 duizend). Dit zorgt ervoor dat er gebruik moet worden gemaakt van Deep-learning om te begrijpen wat een functie precies in houdt en functies die het zelfde inhouden aan elkaar te kunnen koppelen.

Het feit dat het gebaseerd is op enquêtes kan bijdragen aan onvolledige data. Zo kan het zo zijn dat een bepaald onderdeel van de sector gemist wordt doordat deze geen toegang hebben tot deze enquêtes. Zo wordt er in deze scriptie onderzoek gedaan naar het salaris van telecommunicatie medewerkers. Nu kan het zo zijn dat een deel van deze laagbetaalde werknemers geen toegang heeft of in aanraking komt met de enquête verzoeken van Payscale waardoor deze groep niet wordt meegenomen in de berekening.

Interview

Samen met Ajay Sukdeo(Sukdeo, 2016) is er ter validering van het in de inleiding hypothetische model contact gezocht met een expert op het gebied van ICT-outsourcing. Er is een

semigestructureerd interview gehouden met dhr. Dr. G.P.A.J. Delen. De heer delen is gepromoveerd op het proefschrift ’Decision- en control factoren voor IT-sourcing’.

Het interview was opgebouwd uit vier thema’s met betrekking op het hypothetische model. Dit waren de volgende vier thema’s:

- Pre- en post kredietcrisis ICT-outsourcing - Liquiditeit

- Outsourcing en kredietcrisis - Validatie

Het resultaat van het interview is in Bijlage 1 opgenomen.

18

ICT-Outsourcing

De ontwikkeling van ICT-Outsourcing 2000-2012

In het Theoretisch kader is de ICT-Outsourcing voornamelijk in zijn definitie behandeld. Er zijn drie golven onderscheiden: De ICT als bulkgoed, de ICT als faciliterende rol en de volledige management van ICT. In het theoretisch kader is de geschiedenis per golf aan pas gekomen. In deze deelvraag wordt er onderzocht hoe de ICT-Outsourcing zich in het algemeen heeft ontwikkeld in de periode 2000-2012. Er wordt gekeken op wereld niveau naar de verschillende landen en de ontwikkeling hierin, op landelijk niveau kijken naar de Verenigde Staten. In dit onderzoek wordt door middel van de Balance of Payments statistieken gekeken in welke mate dit is gebeurd.

De periode 1998-2012 is gepakt om verschillende gebeurtenissen hierin te beïnvloeden, de grootste twee hiervan zijn de kredietcrisis, en het millenniumbug. De kredietcrisis vond plaats van 2007-2009. Hierom wordt er dus gekeken naar een eventuele daling in 2008-2009. Wat er in deze periode hypothetisch zou kunnen gebeuren is dat er minder geld zou zijn voor bedrijven om uit te geven aan outsourcing. Er is dus minder geld beschikbaar.

De ICT-Outsourcing op wereldniveau

Er wordt eerst gekeken naar de ICT-Outsourcing op wereldniveau. Onderstaand zijn een grafiek met daarbij behorende tabel die de stijging van de ICT-export aangeven op wereld niveau.

Figuur 5, ICT-export in US dollars Wereldwijd in de periode 2000-2013. Gemaakt op basis van gegevens afkomstig van wto.org.

19 Tabel 4, Tabel ICT-export in miljarden US-Dollars Wereldwijd over de jaren, met stijging in procenten ter ondersteuning van Figuur 5.

Wat uit tabel 4 en Figuur 5 kan worden waargenomen is dat er een globale stijging plaats vindt in de ICT-outsourcing. In het theoretisch kader werd al besproken dat bedrijven eerst succesvolle

outsourcing moesten zien voordat het de keuze voor outsourcing maakte (Caldwell, 1995). Het is niet raar om te bedenken dat dit fenomeen vandaag de dag nog steeds speelt.

Daar komt bij dat de wereld een snelle globalisatie heeft meegemaakt in de bestudeerde periode. Deze globalisatie is gedreven door de snel ontwikkelende economieën die een grote vraag hebben naar ICT(Khan et al, 2016). De ICT-outsourcing is mede door het ontwikkelen van de ICT zelf gestegen. De globalisatie is mede mogelijk gemaakt door de ontwikkelde communicatietechnieken met als grootste technologievoordeel het wereldwijde web. Door deze technologie die tegenwoordig ondenkbaar is, werden de geografische grenzen minder nadelig voor de ICT-outsourcing.

Tussen de jaren 2008 en 2009 vindt er een daling plaats in de totale ICT-export op landelijk niveau. De kredietcrisis ervoor zorgde dat er in deze periode minder liquiditeit was. Door de kredietcrisis was er minder geld aanwezig voor bedrijven om ICT uit te besteden, er waren überhaupt minder

bedrijven zijn door faillissement, en deze wist crisis zich op globaal niveau te spreiden(Mügge, 2010). Deze drie redenen geven al een logische verklaring voor de daling tegenover de daarvoor significant grotere stijgingen.

De redenen voor deze stijging hangt ook af per land. Daarom wordt er in Figuur 6 gekeken naar de stijging per land over de behandel periode waaruit een top 10 ICT-outsourcende landen ontstaat in 2012. De Figuur laat het al zien maar voor de duidelijkheid zijn ze op volgorde gezet:

Jaar ICT-export in US-Dollars Stijging in procenten 2000 $45.7 2001 $53.2 16,43% 2002 $59.1 11,16% 2003 $75.0 26,90% 2004 $93.4 24,60% 2005 $103.8 11,14% 2006 $125.5 20,89% 2007 $156.1 24,39% 2008 $195.2 25,03% 2009 $190.0 -2,68% 2010 $213.8 12,56% 2011 $249.5 16,71% 2012 $261.4 4,74% 2013 $286.8 9,73%

20 Tabel 5 Top 10 exporteurs in 2012 ter ondersteuning van Figuur 6

*In Miljarden Amerikaanse Dollars. Wat de volgende grafiek geeft:

Figuur 1, stijging over de jaren heen van de top 10 ICT-exporteurs op eigen analyse gegevens WTO.org

Wat deze tabel en figuur laten zien is dat er eigenlijk twee hele grote exporteurs zijn in de top 10 die de overige met een verschil van minstens 20 miljard achter zich laten. Dit zijn India en Ierland. Het bijzondere aan het feit dat deze twee zo hoog in deze ranking zitten, is de verschillende redenen waarom deze zo veel omzet draaien in de ICT-outsourcing.

India is de grootste ICT-outsourcer geweest in 2012 en heeft dit voornamelijk te danken aan de tweede golf van outsourcing. India staat bekend om haar off-shore outsourcing. Veel bedrijven laten de totale software ontwikkeling over aan een bedrijf in India. Zoals te zien in de grafiek, heeft India een grote stijging ondergaan en begon lager dan 5 andere landen om vervolgens op 1 te eindigen. Dit heeft met meerdere redenen te maken. De eerste reden hiervoor is het millenniumbug die later in dit hoofdstuk behandeld zal worden. Dit heeft een boost gegeven aan de Indiase offshore markt.

Land Export in 2012* 1 India $47,1 2 Ireland $45,8 3 Germany $20,2 4 United States $17,3 5 United Kingdom $14,9 6 China $14,4 7 Sweden $8 8 Canada $7,8 9 Spain $6,5 10 Netherlands $6,5

21 Daarnaast is dezelfde reden aanwezig die voor de globale stijging van de ICT-outsourcing geldt, door de ontwikkeling van de ICT is communicatie op wereldniveau verbeterd waardoor

offshore-outsourcing steeds makkelijker is gemaakt over de jaren heen. Wat India hiernaast heeft is een competitief voordeel ten opzichte van de grote Amerikaanse bedrijven die in het theoretisch kader zijn besproken. De mega deals die in de jaren 90 werden gesloten waren niet voor elk bedrijf weggelegd, veel bedrijven hadden hier het geld helemaal niet voor. Voor deze bedrijven was er de optie om voor een goedkoper bedrijf kleinere deals te maken met bedrijven in India(Khan et al., 2003). Deze bedrijven hadden de vaardigheden niet in huis om hun eigen ICT-problemen op te lossen, bedrijven in India hadden hier de oplossing voor. En de bedrijven zoals IBM, EDS en CSC sloten alleen deals met middelgrote of grote bedrijven. Veel bedrijven in India konden deze niche met deze twee problemen te hulp schieten. Dit heeft een grote boost gegeven aan de offshore outsourcing naar India en is mede verantwoordelijk voor de grote stijging die in Figuur 6 wordt waargenomen.

Het feit dat Ierland zo hard is gestegen en zo hoog in de top 10 staat heeft drie redenen. Zoals te zien stond Ierland in 2000 al vrij hoog in de ranking. Dit heeft te maken met de software ontwikkeling in Ierland. Ierland was in 1999 de grootste software exporteur (Grimes, 2003), dit werd mede mogelijk doordat er in de jaren 80 toen Multinationals zoals Microsoft en Symantec Ierland gebruikte als outsourcing-locatie vanwege het voordeel van de externe schaaleconomie. Voor deze multinationals is Ierland een goede locatie vanwege de kwaliteit maar ook vanwege het feit dat Ierland een goede manier is om de Europese markt binnen te gaan vanuit de Verenigde Staten. Er hangt een trend dat bedrijven het vandaag de dag vaak fijner vinden wanneer een proces zich dichtbij afspeelt (The Economist, 2013). Ierland haalt zijn competitief voordeel uit de kwaliteit van software en uit het de voordelen die mensen ervaren van nearshore outsourcing.

Maar de vraag is of de nearshore outsourcing die als voordelig ervaren wordt door de Europese markt een reden op zichzelf is, of een gevolg van een ander fenomeen. Het is namelijk zo dat het erg aantrekkelijk is om je bedrijf in Ierland gelokaliseerd te hebben. Waar India in 1997 IBM via een wet uit India probeerde te weren, wil Ierland het juist aantrekkelijk maken voor bedrijven om haar zaken in dit land te doen. De inkomensbelasting is hier al decennialang lager geweest dan andere landen en ook de belasting op bedrijven bleef lang 10%. Deze lage belasting heeft ervoor gezorgd dat veel bedrijven er voor hebben gekozen om naar dit land te gaan voor hun zaken. Hierdoor heeft deze lage belasting ervoor gezorgd dat het inkomen van het land alsnog is gestegen door het inkomen van de belasting die bedrijven hebben moeten betalen(Devereux et al, 2002). Grote bedrijven zoals Google, Microsoft, Dell en Oracle hebben bijvoorbeeld vestigingen in Ierland.

In tabel 6 zijn de grootste 10 importeurs van de ICT te zien, met de Verenigde Staten als koploper. In deze scriptie wordt er op gedetailleerd niveau naar de Verenigde Staten gekeken omdat dit land het epicentrum van de kredietcrisis was. Het feit dat het de grootste importeur van ICT is op

22 Tabel 6, grootse ICT-outsourcers in 2012 in miljarden dollars. Gebaseerd op eigen analyse gegevens WTO.org

ICT-Outsourcing op landelijk niveau

Zoals in het theoretisch kader besproken waren bedrijven zoals EDS en IBM in de Verenigde Staten pioniers te noemen wanneer het gaat over outsourcen in grote getalen. Eind de jaren negentig kwam het offshore outsourcen steeds in grotere vorm en ook de millenniumbug hielp mee aan de boost van offshore outsourcing. Wanneer deze twee evenementen in overweging worden genomen geeft dit een verklaring voor de import en export balans die de Verenigde Staten heeft wanneer er naar de de periode 2000-2012 wordt gekeken. In Figuur 7 is deze weergegeven in een grafiek:

Land ICT-import miljarden US dollars 2012 United States $25.6 Germany $17.2 France $8.3 United Kingdom $6.8 Netherlands $5.4 Italy $4.6 Japan $4.5 Brazil $4.4 Belgium $4.1 Sweden $3.8 Spain $2.9

23 Figuur 7, de import en export van ICT van de Verenigde Staten over de periode 2000-2012 gebaseerd op eigen analyse van gegevens WTO.org

Wat hier te zien is dat de Verenigde Staten in het begin van de 21ste _{eeuw nog meer export levert aan} ICT-diensten en in de loop naar 2012 steeds meer gaat importeren.

De verdere ontwikkeling van de ICT-wordt behandeld aangezien deze informatie gerichter antwoord gaat geven op de onderzoeksvraag.

Millenniumbug

Artikelen van voor en na dit zogeheten “Jaar 2000 probleem” of “millenniumbug”, ook wel afgekort als Y2K, gaven aan dat er erg veel geld is besteed om dit probleem op te lossen. Dit wordt rond de 500 miljard geschat (Carrington, 2000). Tegelijkertijd is er ook een artikel van voor de eeuwwisseling dat aangeeft dat dit millenniumprobleem een grote boost gaf aan de Indiase Economie (Goldenberg, 1998), omdat veel westerse bedrijven Indiase bedrijven inschakelden om software en databases aan te passen.

Omdat er in de BPM5 geen statistieken beschikbaar zijn van voor 2000 is deze bron niet gebruiken voor het onderzoek naar de invloed van de Millenniumbrug. In plaats hiervan is er gekeken naar een andere bron, Worldbank.

Worldbank heeft voor 2000 ook geen beschikbare data van de export in US dollars maar wel in procent van het totaal aantal diensten. Hierdoor kunnen kan er gezien of outsourcing een grotere rol is gaan spelen sinds 2000, door de millenniumbrug.

24 In de data is te zien dat er een stijging is van 2,29 naar 2,4 procent plaatsvindt van 1999 naar 2000:

Tabel 8, de ICT-export van India ten opzichte van het totaal aantal diensten dat geëxporteerd wordt. Op basis van deze stijging kan er niet gezegd worden dat de millenniumbug een boost heeft gegeven aan het offshore outsourcen naar India. Wanneer we kijken naar Figuur 6 zien we dat na 2000 India een enorme stijging krijgt in de export.

Het was namelijk zo dat de millenniumbug zorgde voor het feit dat bedrijven kennismaakte met het offshore outsourcen naar India. Dit was al enigszins gebeurd door middel van kleine operationele outsource taken. Maar uiteindelijk heeft de millenniumbug er wel voor gezorgd dat er een boost ontstond.

Country NameCountry CodeIndicator Name 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 World WLD ICT service exports (% of service exports, BoP)2,08 2,27 2,23 2,29 2,38 2,4 2,51

25

Resultaten

In deze scriptie is heeft de focus gelegen op de ICT-outsourcing. Hierbij zijn verschillende onderzoeksvragen opgesteld die in dit hoofdstuk worden beantwoord. De hoofdvraag van deze scriptie luidt: “Wat is het verband tussen de kredietcrisis en ICT-Outsourcing?” Door verschillende deelvragen vanuit het oogpunt van de ICT wordt hier in dit hoofdstuk antwoord op gegeven.

In de inleiding is het hypothetisch model geïntroduceerd wat in deze scriptie getoetst wordt. Voor de lezer is deze nogmaals op deze pagina geplaatst:

Figuur 2, hypothetisch model van geldstromen tussen verschillende sectoren en hoe deze elkaar positief of negatief beïnvloeden.

ICT-Outsourcing

Deze scriptie houdt zich bezig met de blauwe pijlen van en naar de Outsourcing-sector van Figuur 2. Om deze reden houdt de eerste deelvraag houdt zich bezig met de ontwikkeling van de ICT. In het theoretisch kader en het hoofdstuk ‘ICT-Outsourcing’ is al gekeken naar een groot deel van de ontwikkeling van de ICT en is een beeld geschetst van de verschillende golven van de ICT, het ontstaan van deze golven en hoe de ICT zich globaal heeft ontwikkeld in de onderzochte periode 2000-2012.

Om een reëel beeld te krijgen van de omvang van de ICT-outsourcing vanuit de Verenigde Staten moet er gekeken worden naar hoe deze relatief tegenover haar eigen IT markt staat en tegenover andere hypothekenmarkt

26 Tabel 8, de totale ICT-markt van de Verenigde Staten vergeleken met de ICT-import over de periode 2000-2012. Analyse op basis van gegevens van WTO.org

Tabel 8 geeft een stijging weer over de periode 2000-2012 van de totale marktgrootte van de ICT van de Verenigde Staten. Wanneer er gezien wordt hoeveel procent de ICT-import van de Markgrootte is, wordt er gezien dat dit een percentage is dat over de jaren heen altijd onder de twee procent is geweest. Verder is er een continue stijging tussen het jaar 2000 en 2012 in het percentage. In de periode van de kredietcrisis is verder geen afwijking waar te nemen wanneer het komt tot het procent ICT-import t.o.v. de totale marktgrootte. Hiermee wordt de hypothese dat men in de kredietcrisis ging outsourcen om geld te besparen ontkracht. Zoals in het theoretisch kader besproken is hebben de Indiase aanbieders van offshore-outsourcing qua prijzen een competitief voordeel wanneer het aankomt op de kosten voor de service.

Het lage percentage zorgt wel voor de vraag of het aandeel van de ICT wel substantieel genoeg is om een verband te hebben met de kredietcrisis. Wanneer er gekeken wordt naar de invloed van de IT-sector op de kredietcrisis zou deze IT-sector met een omvang van meer dan een biljoen dollars(al vanaf 2000) wellicht voor frictie kunnen zorgen. Wanneer er echter naar de ICT-import op zichzelf gekeken wordt en zien hoe een klein onderdeel dit is van de IT-sector, dan kan er gesteld worden dat de kans klein is dat dit zo’n grote invloed kan hebben gehad op de kredietcrisis.

Eén van de belangrijke oorzaken van de kredietcrisis is het instorten van de hypothekenmarkt geweest. Om een eventueel verband te zien tussen deze hypothekenmarkt en de ICT-outsourcing moeten deze dan ook met elkaar vergeleken worden. Figuur 8 geeft de hoogte van de

hypotheeklonen weer als procent van het bruto binnenlands product. Het bruto binnenlands product wordt hier gebruikt om te kijken hoe voelbaar een wijziging in deze sectoren is, het bnp geeft ons de grootte van de relatief aan andere sectoren en het inkomen van de Verenigde Staten.

Jaar Marktgrootte ICT VS in US Dollars ICT-import in US Dollars Procent ICT-import t.o.v. totale marktgrootte

2000 $1.000,90 $6,23 0,62% 2001 $1.027,90 $6,51 0,63% 2002 $1.041,20 $6,50 0,62% 2003 $1.045,20 $7,62 0,73% 2004 $1.080,20 $8,64 0,80% 2005 $1.123,20 $10,60 0,94% 2006 $1.165,00 $13,43 1,15% 2007 $1.208,60 $15,11 1,25% 2008 $1.242,70 $16,90 1,36% 2009 $1.205,40 $18,21 1,51% 2010 $1.255,90 $21,03 1,67% 2011 $1.308,80 $24,33 1,86% 2012 $1.366,70 $25,65 1,88%

27 Figuur 8, de hypothecaire leningen ten opzichte van bbp in de Verenigde Staten in de periode 2000-2012

Bron: Helgilibrary(Helgilibrary, 2017)

Figuur 8 laat zien dat deze leningen vanaf 2000 tot 2012 in ieder geval niet lager zijn gevallen dan 43 procent van het bruto binnenlands product. In de periode van kredietcrisis bleef deze rond de 70% van het bbp. Figuur 9 is hetzelfde idee maar dan met de ICT-import van de Verenigde Staten ten opzichte van de bbp:

Figuur 9, de ICT-import van de Verenigde Staten ten opzichte van bnp in de periode 2000-2012 Bron: Eigen analyse van gegevens van de WTO.org(ICT-import) en TradingEconomics.com(bnp) Deze figuren geven een beeld van ICT-outsourcing in de Verenigde staten wat steeds groter wordt ten opzichte van het bnp. Er is geen significante verandering waar te nemen over de kredietcrisis periode. Wel is er te zien de grootte van de hypotheken ten opzichte van het bnp significant groter zijn dan de ICT-import ten opzichte van het bnp. Ook hierdoor moet er nagedacht worden over de wezenlijkheid van de invloed van ICT-import op de economie van de Verenigde staten.

28 Daar komt de in het hoofdstuk ICT-outsourcing waargenomen figuren bij, waar te zien is dat de import en export van ICT in de Verenigde Staten een constante stijging heeft:

Figuur 7, de import en export van ICT van de Verenigde Staten over de periode 2000-2012 gebaseerd op eigen analyse van gegevens WTO.org

Zowel de import als export blijven hier stijgen en tijdens de periode 2007-2009 zijn geen opvallende veranderingen te zien.

29 Motieven ICT-Outsourcing

De golven besproken in het hoofdstuk ICT-outsourcing besproken hebben verschillende motieven, die kort zijn toegelicht. In dit onderdeel wordt er gekeken naar welk motief het meest voorkomt. Hierdoor kan er geconcludeerd worden of de hypothese dat ICT-outsourcing als geldbesparing wordt gebruikt klopt.

In 2002 heeft Corbett een wereldwijd onderzoek uitgevoerd (Corbett, 2002) waarbij aan 593 organisaties werd gevraagd welk deel van hun budget werd besteedt aan verschillende classificaties van outsourcing. Deze is vervolgens per motief ingedeeld in een onderzoek door Delen et al (Delen et al, 2005). Dit leidt tot de volgende tabel:

Motief Percentage

Operationeel:

Kostenbesparing 35%

Behoud (of terugkeer) van kapitaal 5%

Subtotaal 40% Tactisch: Innovatie 2% Kwaliteitsverbetering 5% Variabele kostenstructuur 13% Subtotaal 20% Strategisch: Omzetgroei 2%

Snellere Time to Market 5%

Focus op kerncompetenties 33%

Subtotaal 40%

Totaal 100%

Tabel 8, wereldwijde outsourcing uitgaven per motief.

De motieven die volgens dit onderzoek het meest voorkomen zijn zoals te zien kosten besparing en het focussen op kerncompetenties. Dit versterkt de hypothese van dit onderzoek; banken hebben geld nodig en de ICT-outsourcing levert kostenbesparing.

Kostenbesparing zien wordt vooral teruggezien in de eerste golf van outsourcing, waarin het seniormanagement besluit om IT-diensten uit te besteden aan een ander bedrijf/verkoper, tegen lagere kosten. Landen zoals China en India kunnen goedkoper IT- diensten leveren wat kosten scheelt voor het bedrijf. De verwachtingen op dit terrein worden niet altijd waargemaakt. Als een bedrijf besluit haar IT-diensten uit te besteden om kosten te besparen staat het niet van te voren vast dat dit ook gaat gebeuren. Eigenlijk kan je als bedrijf alleen maar een kostenbesparing verwachten wanneer de IT-dienstverlening in eigen beheer niet optimaal werkt (Dan zouden er zonder uitbesteding ook kosten kunnen worden bespaard) of wanneer de uitbesteding tot een duidelijk schaalvoordeel leidt bij de het bedrijf waarnaar uitbesteedt wordt (Delen, 2003). Schaalvoordeel zien is bijvoorbeeld te zien bij het Microsoft bedrijf Office365 (van Angeren et al, 2016). Dit bedrijf kan op grote schaal email- en andere communicatie middelen die nodig zijn voor een dagelijks leveren. Hierdoor is het voor veel bedrijven niet meer aantrekkelijk om bijvoorbeeld

30 een eigen emailserver op te stellen, niet alleen qua prijsverhouding met zo’n bedrijf op grotere schaal, maar ook qua kwaliteit. Hier moet nog steeds een goed IT-management aan te pas komen. Wanneer men erachter komt dat het probleem bij de efficiëntie ligt van het eigen bedrijf dan kan er gekeken worden naar de eerdere genoemde derde golf van outsourcing. Hierbij wordt het

management van de IT dus ook uitbesteedt aan een ander bedrijf dat software kan ontwikkelen wat het management te goed kan komen.. Dit bedrijf kan haar professionalisme en kennis op dit gebied toe passen om voor een efficiëntere IT besteding te zorgen. Hier kunnen ook kosten worden bespaard maar wordt er vooral gewonnen op het gebied van de kwaliteit van de IT-diensten en producten.

Tabel 8 maakt duidelijk dat ook om strategische redenen IT-diensten worden uitbesteedt. Zoals in de tabel 8 te zien is, wordt er ook veel informatietechnologie uitbesteedt op strategisch gebied. Bij de derde golf van IT-outsourcing wordt er gekeken naar een snellere ‘Time to Market’ en het focussen op kerncompetenties.

Een snellere Time to Market wil zeggen dat de tijd tussen productie en het op de markt brengen van het product korter is. Doordat een bedrijf zich minder hoeft te focussen op de IT en zich kan focussen op de productie kan dit worden gerealiseerd. Hierdoor kan een bedrijf zich onderscheiden van de competitie qua productie en hierop vooruitstreven.

Het focussen op kerncompetenties ligt in het verlengde hiervan. Een bedrijf wil zich vooral focussen op waar dit bedrijf goed in is. Dit kan doormiddel van het focussen op de kerncompetenties.

Wanneer een bedrijf zich meer kan focussen op de dienst die ze leveren en minder op het management van de IT kan dit bedrijf hier optimaler in handelen dan andere bedrijven.

Het feit dat het operationele motief voor 40% van de keuzes voor ICT-outsourcing bij bedrijven zorgt zou in principe een bevestiging kunnen betekenen van de hypothese dat bedrijven die niet liquide genoeg waren gingen outsourcen. Het is echter wel zo dat dit niet persé betekent dat

ICT-outsourcing een reactie is bij bedrijven wanneer het economisch slechter gaat. Dit wordt in het resultaat van het interview ook nog besproken.

31 Interview

Het interview met dhr. dr. G.P.A.J. Delen is getranscribeerd en is te vinden in Bijlage 1. De techniek open coderen is hierop toegepast om de belangrijkste zaken hieruit te halen.

De heer Delen had zelf nooit nagedacht over een verband tussen de kredietcrisis en ICT-outsourcing, maar vooral met de huizen-en hypothekenmarkt. De heer Delen zag de kans laag om de

hypothekenmarkt met outsourcing in verband te brengen. Het verband tussen liquiditeit en de hypothekenmarkt is makkelijk aan te tonen maar tussen liquiditeit en ICT-outsourcing al minder. De heer Delen was dan ook benieuwd of er iets te vinden was.

Volgens de heer Delen hebben de besparingen via ICT-outsourcing wellicht gezorgd voor

terugvloeien van kapitaal naar de landen die deze ICT importeerden. Dit is alleen moeilijk te traceren. Het is ook zo dat de geld besparingen vaak leidt tot kostenbesparing en niet persé het doel winst heeft. De liquiditeit wordt dus behouden, alleen het bedrijf wordt er niet meer liquide van. De verliezen werden opgevangen door het geld van de besparingen. Veel bedrijven hadden een paar jaar geen winst of zelfs een paar jaar op verlies gedraaid. Uit persoonlijke ervaring van de heer Delen wordt het verlies niet altijd gecompenseerd in de vorm van ICT. Het bedrijf waar de heer Delen in crisis periode werkzaam was heeft mensen moeten laten gaan.

De heer Delen zag zelf geen verband met de kredietcrisis en de ICT-outsourcing. Het verband tussen liquiditeit en ICT-outsourcing is hiervoor te moeilijk in verband te brengen en het probleem lag vooral bij de huizen- en hypothekenmarkt. Dit sluit redelijk aan bij de eerdere resultaten waar het moeilijk is om de ICT-outsourcing in verband te brengen met een grote invloed op economie wanneer het zo’n klein deel van de economie uitmaakt en wanneer de ICT-outsourcing een constante stijging heeft weten te behouden.

32 Situatie waarin de Verenigde Staten niet aan ICT-Outsourcing meer doet

In dit hoofdstuk wordt er specifiek naar het offshore land India gekeken. Dit omdat dit de grootste aanbieder van ICT is aan de Verenigde Staten en sowieso de grootste offshore outsource-aanbieder. India heeft het grootste aantal ingenieurs over een aantal jaar blijkt uit onderzoek naar toekomstige interesses(Sinhal, 2015) Maar hoe hoog is het niveau precies van de producties de in India voor de VS gebeuren? Het blijkt dat het algemene niveau van de Indiase ingenieur niet zo hoog ligt als misschien verwacht(Bhattacharya, 2017).Bij een onderzoek in 2011 door India’s nationale associatie van software en service bedrijven kwam er uit dat slechts één vierde van de Indiase überhaupt inzetbaar was in de arbeidsmarkt. Zes jaar later komt er uit een onderzoek uit dat slechts 4,7 procent echt geschikt is voor programmeer werk op hoog niveau. De oorzaak hiervan is dat de Hoge scholen niet focussen op het programmeren maar ook te veel op basisvaardigheden van te laag niveau.

India is verantwoordelijk voor zo’n 67 procent van de 124~130 miljarden IT markt (IBEF, 2017). Deze industrie is verantwoordelijk voor een vrij groot banenaanbod, rond de 10 miljoen. Deze industrie is verantwoordelijk voor de positie die India in de wereldeconomie heeft. India heeft de prominente concurrentiepositie door haar kostconcurrentie. Deze is zo’n drie tot vier keer goedkoper dan het in de VS is.

De IT-sector blijft groeien. De voorspelling is dat deze blijft groeien en dat 2025 de jaarlijkse omzet zo’n 350 miljard dollar zal zijn. Ook wordt er voorspeld dat er aan het einde van 2017 de totale investeringen van banken en verzekeringsbedrijven opgeteld zo’n 7,8 miljard zal zijn.

Van outsourcing naar binnenland, wat is er nodig? De Indiase ingenieur wordt van steeds minder hoog niveau t.o.v. verwachting, wordt minder gewild en raakt werkloos. 21 april ’17 nog heeft India haar top-3 grootste IT bedrijf bijna 600 werknemers moeten ontslaan. En zo is ook het in US-gelokaliseerde bedrijf ‘Cognizant’ bezig met het proces 6000 werknemers in India te

ontslaan(Ghoshal, 2017).

In een recente studie van februari 2017 werd een schatting gedaan dat bijna de helft van de

werknemers in de Indiase IT-sector irrelevant wordt in een tijdsbestek van drie tot vier jaar(Pramanik et al., 2017) Dit als resultaat van de automatisering. Deze werknemers moeten in principe worden her opgeleid.

In India zijn er zo’n 20 miljoen inschrijvingen per jaar(Choudada, 2013), in de VS is dit net iets meer met een 20,5 miljoen (Fastfacts, 2016). In India zijn van deze 20 miljoen inschrijvingen 1,5 miljoen informatica diploma’s het resultaat (Majahan, 2014).

Dus de belangrijkste vragen die bij deze onderzoekvragen moet worden beantwoord zijn: Hoeveel van de ingenieurs die moeten er worden vervangen?

Met zoveel hogere uurloon en een vier keer zo kleine bevolking (1,252 miljard tegenover 316) is het wel mogelijk qua capaciteit en haalbaar qua financiën om dit in de Verenigde Staten zelf te doen?

33 Het model

Om te bepalen hoe haalbaar het is om een situatie te voorzien waarin de Verenigde Staten haar eigen ICT vraag te voorzien in plaats van een deel hiervan uit bijvoorbeeld India te halen. In het model worden meerdere variabelen bepaald waaruit wordt bepaald wat er precies moet gebeuren om dit waar te maken.

Figuur 13, het theoretisch model met invullingen

Figuur 14, Het hypothetische model met de verhoudingen naar elkaar. (Grootversie Bijlage 2) De gegevens:

0. Totale bedrag industrie VS aan IT import(miljoenen) 25600

1. Totale import van ICT uit India (procent): 0,67

2. Totaal geld wat wordt uitgegeven(0*1) 17152

2.3 Loonkosten variabele 0,20

2.4 Overige kosten/Support variabele 0,60

2.5 Marge variabele 0,20

3. Loonkosten 3430 2/5

3.1 Loonkosten IT services(procent) 0,2078

3.1a Service Kosten per jaar in US Dollars 712837120

3.1ab Kosten IT service per werknemer in US Dollars 2707

3.1B FTE's in India 263331

3.1C Fte's in USA 263331

3.1D Kosten IT Service per werknemer USA 29585

3.1E Totaal kosten IT Services in US Dollars 7790648761

3.2 Loonkosten BPM(procent) 0,2263

3.2a BPM kosten per jaar in US Dollars 776299520

3.2ab kosten IT Service per werknemer in US Dollars 9431

3.2B FTE's in India 82313,59559

3.2C FTE's in USA 82313,59559

3.2D Kosten BPM Service per werknemer USA 79068

3.2E Totaal kosten BPM in US Dollars 6508371376

3.3 Loonkosten Development 0,5659

3.3a Development kosten per jaar in US Dollars 1941263360

3.3ab kosten Development per werknemer in US Dollars 6080

3.3B FTE's in India 319286 3/4

3.3C FTE's in USA 319286 3/4

3.3D Kosten Development per werknemer USA 81,057

3.3E Totaal kosten Development in US Dollars 25880425

1.Totale ICT import uit India

2. $ 3. Loonkosten 5. Marge 4. Overige Kosten 3.1 IT Services 3.2 BPM 3.3 Dev 3.1a fte 3.2a fte 3.3a fte 3.1d Kosten per werknemer 3.2d kosten per werknemer 3.3d kosten per werknemer 3.1e Totale kosten Services 3.2e Totale kosten BPM 3.3d Totale kosten Dev

34 In het model worden per getal waarden gegenereerd die een samenhang hebben met elkaar. Deze zijn per onderdeel in hieronder besproken.

0. Het totale bedrag aan import bij de Verenigde Staten

Het totale bedrag wat de Verenigde Staten uit heeft gegeven aan ICT-outsourcing in 2012. Zoals in tabel 7 te zien was dit 25,6 miljard. In middels is dit in 2016 gestegen naar 29,6 miljard(bron:Analyse WTO.org). Een volledige analyse van het jaar 2017 in nog onmogelijk.

1. De totale import van ICT uit India

Het model begint links met de totale import van ICT uit in dit geval India. Deze import kan vervolgens volledig gemaakt worden doordat er gekeken kan worden hoe groot de import uit India is ten

opzichte van de totale import en kan hier vervolgens een inschatting van de totale hoeveelheid die nodig is worden berekend. Er wordt in dit model vanuit gegaan dat ongeveer 67% van de totale export van de Verenigde Staten naar India gaat( India Brand Equity Foundation, 2017).

2. Het geld wat er word uitgegeven

Variabele twee representeert het totale bedrag wat er aan het specifieke land, in dit geval India, wordt uitgegeven. Dit bedrag gaat natuurlijk niet in zijn totaliteit naar de loonkosten van de

werknemers in India. Het budget van een bedrijf heet met veel posten te maken waar de inkomsten uiteindelijk heen gaan. Om het voor dit model niet te complex te maken is het in dit geval in drie posten verdeeld:; 3. Loonkosten, 4. Overige kosten/Support en 5. De marge. In het algemeen is het percentage van het budget van een bedrijf tussen de 18 en 52 procent. Nu is het zo dat de lonen in India sowieso relatief laag zijn(Dossani et al, 2004), daar komt nog bij dat er in de IT-sector genoeg aanbod van werk is door de hoge getalen programmeurs die worden opgeleid in India(Choudada, 2013). Deze twee redenen zorgen ervoor dat voor dit model de verdeling als volgt is: 3. Loonkosten 20%, 4. Overige kosten/Support 50% en 5. De marge 30%.

In principe zijn punt 4 en 5 in dit model niet als belangrijk geacht omdat het onderzoeksdoel van dit model is of de Verenigde Staten het arbeid en kosten aan kan om de ICT in-house te halen. Hierbij zijn voor nu de Overige Kosten en support van het bedrijf niet van belang.

2.3, 2.4 en 2.5

Dit is de verdeling tussen de variabele 3, 4 en 5 zodat er met dit model doorgerekend kan worden. 4. Overige kosten/Support

Hier wordt gekeken naar het aandeel van de IT kosten dat gaat naar overige kosten zoals de kosten voor de werkplek, de facilitaire kosten van het onderhoud van dit gebouw en kosten aan hardware dan wel apparatuur om de activiteiten binnen het bedrijf te ondersteunen

5. De marge

Er moet winst worden gemaakt en een buffer worden achtergehouden. Hierdoor wordt niet al het geld wat binnenkomt bij de IT bedrijven uitgegeven aan de loon- en overige kosten.

3. Loonkosten.

De loonkosten zijn de kosten voor arbeid van de ICT-medewerkers. In de ICT zijn er drie categorieën te onderscheiden. 3.1 IT Services, 3.2 BPM(Business Proces Management), en 3.3 Development. De