EXCITES IERAPPORTo i L ,
k
/
Gemeente s Ameland. Datum s begin j u l i 1962
T e r r e i n s h e t Oerd "Jaarn.s C.G.v.Leeuwen,
P . Schroevers.
Ligging.
Midden i n de v e r l a t e n h e i d van h e t o o s t e l i j k d e e l van Arnoland h e e f t een duinvorming plaatsgevonden? waardoor de Oerderduinen z i j n ontstaan» Door de a a n l e g van een s t u i f d i j k vormen z i j t h a n s een aaneengesloten geheel met de overige duinen van h e t e i l a n d . Langs de w e s t - en z u i d z i j d e wordt h e t gebied begrensd door de s l i k k e n en kwelders van h e t
Nieuwlandsrijd. Aan de oostkant begint de g r o t e wandplaat "De Hon",, d i e t e g e n d e v o e t d e r Oerderduinen nog enkele p l a s
j e s met een z i l t e b e g r o e i i n g b e v a t . Langs de noordzijde 'wor den op h e t s t r a n d nog s t e e d s jonge d u i n t j e s gevormd. Midden i n h e t duincomplex worden v l a k n a a s t e l k a a r twee p l a s j e s a a n g e t r o f f e n , d i e b i j hoge waterstand met e l k a a r i n
verbinding-kunnen s t a a n . Over d i t g e d e e l t e van h e t gebied v i n d t een i n t e n s i e v e beweiding p l a a t s door paarden, runderen en schapen.
V e g e t a t i e .
Zeer f r a a i i s h i e r de s u c c e s s i e t e vervolgen, d i e o p t r e e d t b i j h e t v a s t l e g g e n van zand. De u i t g e s t r e k t e v l a k t e met jonge duinen aan de noordzijde kunnen worden beschouwd a l s
êên
g r o o t a s s o c i a t i e - i n d i v i d u van de biestarwegrasgemeenschap(Agropyretum b o r e o - a t l a n t i c u m ) , waarin a l l e e n h e t biestarwegras z e l f (Agropyron junceum) a l s kenmerkende s o o r t i s aan t e w i j z e n . D i t l a n d s c h a p p e l i j k z e e r mooie t e r r e i n g a a t v r i j p l o t s e l i n g over i n de oudere d u i n e n . H i e r i n worden a l l e k a r a k t e r i s t i e k e a s s o c i a t i e s van droge n i e t t e z e e r o n t k a l k t e duinen a a n g e t r o f f e n .
De helmgemeenschap (Elymeto-Ammophilletum typicurn en
ElymetoAmmophilletumFestucetosum r u b r a e ) , d u i n s t e r r e t j e s -gemeenschap (Tortuleto-Phleeturn), deze l a a t s t e m e e s t a l met een d u i d e l i j k e tendens naar de volgende a s s o c i a t i e s de b u n t g r a s g e -meenschap (Violeto-Corynephoretum dunense) welko s t e r k v e r t e g e n woordigd i s .
1 2 2 ^ 2
0-3k een ontwikkeling' n a a r de schapengras-walstrogemeonschap (Festuceto-Galietum) met een g r o t e r e , op humusrijkdoni b e r u s tende s t a b i l i t e i t i s waar t e nemen.
Soorten van deze a s s o c i a t i e s z i j n s helm (immophila a r e n a r i a ) , rood zwenkgras (Festuca r u b r a s s p . durnetorum) , akkermelkdistel (Sonchus a r v e n s i s ssp» irarLtjinus^duinsterret je
(Portula r u r a l i f o r m i s ) jzandaoddcgraa (phleum ajcenarium),zandzegge ( C a r e x arenarium) #zandhoaiïfcü.oem (]brasfciun senüdeoandiun) ?nroxrpqper
(Sedum acre)? scherpa fijnsfcraal (^^eroiaa3er)?inilda!rer (Ldbus oormculafcas^
d u i n r e i g e r s b e k (Erodium glutinosum) , e c h t w a l s t r o (Galium verum), zandblauwtje ( j a s i o n e montana), d r i e k l e u r i g v i o o l t j e
( V i o l a t r i c o l o r ) , marnet j e s e r e p r i j s (Veronica o f f i c i n a l i s ) , glad w a l s t r o (Galium mollugo), t h r i n c i a (Leontodon n u d i c a u l i s ) , schapengras (Pestuca o v i n a ) , buntgras (Corynephorus canescens) en paardenbloem (Taraxacum rubricundum). De s o o r t e n v e l d b i e s (Luzula c a m p e s t r i s ) , t o r m e n t i l ( P o t e n t i l l a e r e c t a ) en
t a n d j e s g r a s ( S i e g l i n g i a decumbens) w i j z e n r e e d s i n de r i c h t i n g van Nardo-Galion of heidegezelschappen. Ook b e s t a a t n e i ging t o t struweelvorming door duindoorn (Hippophae rhamnoides). Merkwaardig i s ook h e t optreden van de opvallend k l e i n e
e i k v a r e n s (Polypodium v u l g a r e ) , d i e h i e r n i e t s p e c i a a l aan noordhellingen gebonden z i j n , maar wel vaak vermengd met
duindoorn. De r i j k e moslaag, d i e bekend i s van de noordhellingen van h e t Waddendistrict doet in de v e g e t a t i e s met e i k v a r e n opgeld. K a r a k t e r i s t i e k z i j n h i e r b i j v o o r b e e l d korstmossen (Cladonia d i v . s p . ) , kraakloof ( C o r n i c u l a r i a a c u l e a t a ) , leermas
( P e l t i g e r a s p e c , ) , g a f f e l t a n d (Dicranum scoparium),
klauwtjesmos (Hypnum c u p r e s s i f o r m e ) , haarmos (Polytrichum c f . commune), pluimstaartmos (Rhytidiadelphus t r i q u e t r u s ) en p u r p e r s t e e l t j e (Ceratodon p u r p u r e u s ) . Toch i s de moslaag over h e t geheel a l t i j d meer open dan we van "normale" noordhellingen kennen.
De p l a s j e s i n h e t Oerd vormen een a p a r t gebied, d a t z i c h overigens l a a t v e r g e l i j k e n met de andere Amelandse p l a s j e s op zandgrond. Opvallend isvooraL de weelderige b e g r o e i i n g van veenwortel (Polygonum amphibiun f . n a t a n s ) wat i n de b l o e i
t i j d een r i j k g e z i c h t vormt. Jn h e t water werd v e r d e r h e t mos Drepanocladus f l u i t a n s a a n g e t r o f f e n .
Langs de oevers i s een .mengvegetatie t e vinden, d i e t e beschouwen i s a l s o n t s t a a n u i t een. •• L i t t o r e l l i o n v e g e t a t i e , t e n gevolge van een r e e d s l a n g durende beweidingsinvloed i n een m e t a t r o f e
t o e s t a n d overgegaan. Daarnaast i s e r nog een invloed van de z e e , d i e w a a r s c h i j n l i j k i n u i t z o n d e r i n g s g e v a l l e n wol eens h e t gebied b e r e i k t , v o o r a l l a n g s de o o s t e l i j k e van de twee p l a s j e s i s deze invloed t e bespeuren, zodat aan t e nemen'is,dat van deze z i u i t soms overspoeling p l a a t s v i n d t , Hier g r o e i t ook ronde r u s (juncus g e r a r d i ) , een z o u t p l a n t .
I n de v e g e t a t i e z i j n dus d r i e elementen t e verwachtens 1 . Restanten van h e t L i t t o r e l l i o n . Volgens Braun-Blanquet en
De Leeuw i n hun "Vegetationskizze von Ameland" overheerst© omstreeks
1935
oeverkruid ( L i t t o r e l l a u n i f l o r a ) i n en rondom h e t water volkomen. Deze s o o r t hebben w i j n i e t teruggevonden. Wel werden nog, z i j h e t sporadisch, aangetroffens ondergedokenmoerasscherm (Apium inundatum), k l e i n e waterweegbree
(Echinodorus ^anunculoides) en moerasrus (Juncus b u l b o s u s ) . 2 . Gezelschappen van c o n t a c t g o r d e l s en s t o r i n g s m i l i e u ' s . De
i n s t a b i l i t e i t van h e t m i l i e u , tengevolge van bemesting, t i j d e l i j k e overspoeling met zeewater en s t e r k wisselende w a t e r s t a n d komt t o t u i t i n g i n s o o r t e n a l s s l a n k e w a t e r b i e s
( E l e o c h a r i s u n i g l u m i s ) , s c h i l d v r u c h t o r e p r i j s (Veronica s c u t e l l a t a ) , egelboterbloem (Ranunculus flammula),
kruipboterbloem (Ranunculus r e p e n s ) , waternavel (Hydrocotyle v u l g a r i s ) , z i l v e r s c h o o n ( P o t c - n t i l l a a n s e r i n a ) , veenwortel
(Polygonum amphibium) en p l a t t e r u s (Juncus compressus). H i e r b i j s l u i t e n aan op toenemende s t a b i l i a a t i e wijzende
s o o r t e n a l s knopbies (Schoenus n i g r i c a n s ) , vleeskleurige o r c h i s (Orchis i n c a r n a t a ) en Noordse r u s (Juncus b a l t i c u s ) . 3 . E u t r a f e n t e s o o r t e n van v o c h t i g e graslanden a l s pinksterbloem
(Cardamine p r a t e n s i s ) , moerasrolklaver (Lothus uliginosum), e « d «.
T e n s l o t t e nog een enkel woord over de zoute p l a s j e s l a n g s de oostrand van h e t gebied. Helaas z i j n ze door t i j d g e b r e k s l e c h t oppervlakkig bekeken. De rode b i e s (Blysmus r u f u s ) s p e e l t l a n g s de oevers een dominerende r o l . Aan de l a n d z i j d e h i e r v a n t r e d e n f i o r i n g r a s ( A g r o s t i s s t o l o n i f e r a sub«, •v- . t.r. s a l i n a ) en
zeeweegbree (Plantago maritima) meer op de voorgrond.
H i e r i n v i n d t o p s l a g p l a a t s van zeezwsnkgras (Festuca r u b r a l i t t o r a l i s ) . Op de d r o g e r e , zandige plekken, v o o r a l i n l c a r r e -s p o r e n , -s p e e l t melkkruid (Glaux maritima) een b e l a n g r i j k e r o l . De rand d i e h e t c o n t a c t vormt met de Oerderduinen d r a a g t een f r a a i Centaurfeto-Saginctum, waarin o . a . a a n g e t r o f f e n z i j n s t h r i n c i a (Leontodonnudicaulis), knop i g ve trauur (Sagina nodosa), duizendguldenkruid (Centaurium v u l g a r e ) en g e e l h a r t j e (Linum catharticurn).
Conclusie s
Ten gevolge van langdurige "beïnvloeding door vee i s de v r o e g e r o n g e t w i j f e l d z e e r f r a a i e en b i j z o n d e r e d u i n p i a s v e r
anderd i n een type met een b e g r o e i i n g , d i e we meer i n Nederland a a n t r e f f e n . Men zou door een g e l i j d e l i j k i n t e voeren andere vorm van beheer een zo goed mogelijk h e r s t e l van de oude t o e s t a n d moeten t r a c h t e n t e bevorderen.
De zoute p l a s j e s a c h t e r h e t Oerd z i j n op h e t ogenblik wetenschappelijk i n t e r e s s a n t e r en b e l a n g r i j k e r . Dit g e l d t ook voor h e t s t u i f l e d l a n g s de n o o r d z i j .
