Die voorspelling van gevaarlikheid: 'n psigoforensiese studie

GEI;:N OMSTANDIGHEDE UIT Dlfj

tt.: 1\.,.'

. . I

BIBLIOTEEK VERWYDER WORD NIEl, ,

~""""~'~ó\~.;...(,.. ',.i.' •.• _

University Free State

11111~~~~~~I~~~m~

34300002278640

DIE VOORSPELLING VAN GEVAARLIKHEID:

'N PSIGOFORENSIESE STUDIE

.':.

-,

deur

Christoffel

Cornelius

Strydom

Voorgelê

ter gedeeltelike

vervulling

van die vereistes

vir die graad

PHILOSOPHIAE DOCTOR

(Kindersielkunde en Aanverwante Terreine)

in die

FAKULTEIT

GEESTESWETENSKAPPE

DEPARTEMENT

SIELKUNDE

- , ,

, -, v ....,.,

"",{ '.'i\','-t .: s .

UNIVERSITEIT

VAN DIE VRYSTAAT

Studieleier: Prof. D.A. Louw

April2004

UQVS 9AGOL BIBLIOTEEK

8L~T£IN

#_6~·

p(,._

... <-,., .

Chistoffel

me

us Strydom

c.:~"f

éJ.f(

of

Daturn

Ek verklaar

dat die prcefskri f wat hierby

vir die graad

PhD in Sielkunde

aan

die

Universiteir

van

die

Vrystaat

deur

Illy ingedien

word,

Illy selfstandige

werk

is

en

nie

voorheen deur

Illy

VII' 'n

graad

aan

'n ander

universireit/fakulteit

ingedien

is

nie.

Ek

doen

verder

ook

afstand

van

gevolgtrekkings waartoe gekom is, is dié van die outeur en moet nie noodwendig aan die NRF toegeskryf word nie.

BEDANKINGS

My opregte dank aan almal wat bygedra het tot die voltooiing van hierdie navorsing:

* My Skepper vir gesondheid, geleenthede en talle ander onverdiende geskenke

* Prof. Louw, vir onontbeerlike hulp, leiding, baie geduld en uitsonderlike gasvryheid.

* Die NRF, sonder wie se finansiële hulp hierdie navorsing nie die lig sou sien nie.

* Dr. K. G. Esterhuyse vir sy reuse bydrae met die statistiese verwerkings.

* Louise vir hulpvaardigheid, menslikheid, vriendelikheid, en allerlei humoristiese dinge.

* Mev. E. McDonald vir die tegniese versorging van die artikels.

* Henk en Gina Taute vir hulle vriendskap, verdraagsaamheid en die kuiers in die laatnag wat meegehelp het om gebalanseerd te bly.

* My gesin vir die voorsiening van 'n "home base" en alle pogings om my "all there" te hou aangesien ek dikwels nie "all here" was nie.

* My vrou Annalie wat meestal beter perspektief behou as ek en baie beter kan gee.

1. Die regulasies van die Universiteit van die Vrystaat maak daarvoor voorsiening dat 'n proefskrif in die vorm van drie artikels ingehandig kan word. Die kandidaat het besluit om hierdie opsie te kies. As gevolg daarvan dat dieselfde metodologie by beide empiriese artikels van toepassing is en dat die literatuuroorsig ten spyte van die verskillende fokuspunte, hoofsaaklik gerig was op die voorspelling van gevaarlike gedrag, het dit tot 'n mate oorvleueling tot gevolg gehad. Sodanige oorvleueling is egter nie vreemd nie aangesien hierdie verskynselook in die praktyk voorkom wanneer dieselfde outeur verskillende artikels (gewoonlik in verskillende tydskrifte) uit dieselfde navorsingsprojek publiseer

2. Waar hierdie projek ten doel het om die voorspelling van gevaarlike gedrag aan die hand van die beoordelings van die betrokke partye te evalueer, sal die drie artikels as volg daar uitsien:

ARTIKEL 1: Die voorspelling van gevaarlikheid: 'n oorsig

ARTIKEL 2: Faktore wat 'n rol speel by die voorspelling van gevaarlikheid

ARTIKEL 3: Straftoemeting en gevaarlikheid 'n psigo-forensiese perspektief

DIE VOORSPELLING VAN GEVAARLIKHEID:

'N OORSIG

Inhoudsopgawe

bladsy

Inleiding

.... 1

Bestaande navorsing or geweldvoorspelling

..

. 4

Aktuariële vs. kliniese voorspelling ..

..13

Die geweld-evalueringsproses

... 18

Riglyne vir evaluering . .... 18

Kommunikering van geweldrisiko .. . 21

Slotsom

.

. .... 23

Samevatting

ARTIKEL 1

Die voorspelling

van gevaarlikheid:

'n oorsig

Hierdie oorsigartikel fokus op die feit dat geweldvoorspelling, ten spyte van die probleme daaraan verbonde, 'n kernrol kan en behoort te speel in die bekamping van gewelclsmisdade. Die verband met verwante konsepte soos risiko-evaluering, asook die toepassing van sodanige evaluerings in die regspleging word verduidelik. 'n Aantal wanopvattings ten opsigte van die verband tussen psigiese versteurings en die voorkoms van gewelddadige gedrag word geïdentifiseer. Dit word ook aangetoon dat geweldrisiko-evaluering as 'n nie-eksakte wetenskapsbeoefening aan gebreke mank gaan en gevolglik deurlopend gedebatteer word. Aandag word gegee aan die feit dat daar ten spyte van genoemde tekortkominge wel vordering gemaak is in sowel navorsing oor, as die praktyk van

geweldvoorspelling. Navorsing oor die rol en ontwikkeling van verskillende wyses van

geweldvoorspelling asook hoe die proses van voorspelling ten beste uitgevoer kan word, word bespreek. Daar word veral gelet op die tekort aan sodanige navorsing in Suid-Afrika asook dat navorsing wat hierdie leemte moet vul, hoë en selfs nasionale voorkeur behoort te geniet Laastens word moontlike fokuspunte vir toekomstige navorsing geïdentifiseer.

Inleiding

Geweld en veral geweldsmisdaad het nasionaal en internasionaal 'n ontstellende

werklikheid geword - met uiters negatiewe gevolge vir sowel die slagoffers as hulle

families, vriende en die breë gemeenskap. Inderwaarheid word die hele land op

finansiële, politieke en geestesgesondheidsgebied benadeel. Dit is gevolglik noodsaaklik dat geweldsmisdade uit alle oorde beveg sal word. Verskeie outeurs (cf. Blackburn, 2000; Douglas, Cox, & Webster, 1999; Hart, 1998a) is dan ook van mening dat die effektiewe voorspelling van gewelddadige gedrag', 'n belangrike bydrae kan lewer tot die bekamping

van geweldsmisdade. Om hierdie rede word geestesgesondheidskundiges dikwels

versoek om sodanige voorspellings te maak (Arriqo, 2000). Dit is egter belangrik om

daarop te let dat die voorspellings van gewelddadige gedrag nie slegs ten doel het om

moontlike leed aan ander te voorspel nie maar ook die hantering, oftewel bestuur van

risiko, insluit, dit wil sê optrede wat die risiko van leed aan ander kan verminder of selfs uitskakel (Monahan & Steadman, 1994; Quinsey & Walker, 1992).

lTc! redelik onlangs is gevJelddadige gedrag beskryf as "gevaarlikheid" (dangerousness) en "gevaarlike gedrag". Weens talle betekenisproblenl€ is laasqenoernde terme egter mettertyd vervang met die meer

beskrywende "gewelddadige gedrag", Daarby word die term risiko-evaluering lans al hoe meer as 'I)sinoniem

gebruik waar voorspelling van gewelddadige gedrag ter sprake is, Volgens die huidiqe outeur is risiko-evaluering egter 'n meer oorkoepelende en breër begrip orncat dit op talle ander risiko's benewens geweld by

mense van toepassing kan wees, Risikoberekening is weliswaar 'n universele faset in professionele

besluitnerninq (bv. versekeraars, bankiers, medici en ingenieurs benodig dit dikwels 0111 hulle in

besluitnerninq te lei), maar dil konlook voor by alledaagse bestune (soos die aankoop van 'n huis of 'n

motor). Nieternin sal die terme risiko-evaluerinq en gevaarlike gedrag weens die alqernene gebruik daarvan

alp ua ~allqnd alp se 'pJOM[adsroox êarpaf as aiM aua6alp laMOSJill UIsalse~lIdlul aêusura Jal6a nou sino, a61uepos (666l ''18 la sel6noo) aru uoowsêuo aru urereep SIs5uliladsJooil aMaljnOj us JapJaanlella alp uee ssra 100.15 Jal5a lals s5ulJanlella-0~lsltJ (lOOG 'umeqjaddv) aiu ~eew nos 61pePPlaMa5JapUllU 10llslua~alaq 5uIMaialues alp aru al~alssalsaa5 uell 5ulla~e~slln alp suas lep ua sa~lpapUeJall rapue uell aeJpÁq alp lalu 5ul~Ála5Jall UI SI ulal~ areqaeJpÁq ?Ip lep lOllJal5a nou 'nouui 0~ISIJSPlaMa5al~alssalsaa5 lep mpuae I?MleM 5uIsJOileN (866l ',e ia 'uelupealS :866l 'uosuau '11 Mel 'eluog) sêuunars.rs« aserfnsd se sêurparuoosptawaf UI [aads al 10JJalOJ5 aleq u, ~Álq '(srueis aseuuouoxa-orsos '5elsa5 'sei 'lIq uell uarsaêje) arsxunjstpsursaf ua '5ulJnaISJaIlSpla~~lIuOOsJad-aleISOSllue u,'sluapal~sa5 alaullul.I~ u,'~lnJqsllusuelsqns SOOS Sa~IIJapueJall Japu\i '(966l 'ue~euoV\J '11 ZjJeMS 'uiruog 'uosueMS :\766l 'alIanlS '11 ~ull) 0~ISIJSPlaMa5us sêuunaisrao assuoêrso ~aljlsads uassru ueeisoq pueqrax spuepmpoq u, laM Jeep lep JeeM aMa np SI'alu SIlaa~a5 alp UIsêuunaisrax asarêrsc us PlaMa6 uassru pueqrao epuapmpaq u, aiu Jeep lep mp doraep aieunsersêursroxeu laMaO~I\i 'laq leepa6 10llslua~alaq 'sêuunaisrax asal51sd lalu anplilipul .nsp puela5u~ UI aprcour lep doraep (666l) uun8 usJOIÁe_L SÁMJapJa/\ '(\766l 'uosuawg) ua~aJaq%S sfiais do 'pJOM5aalda5 al~als assiêrsd u, iatu asuau. .nap leM s5ulpaJ).IOOSPlaMa6atseiuas.rao alp PlaaqJOOIIÁqla~ \is/\ alp UI5UIlUeJag u, (666l 'eMezn~l~ '11 'alIanlS 'Wil 'ueueuojv 'opuosocsa.j) 5111).100 laapuaal alp uell 'elpalliesselli alp rnap 5ulpaolllu,l,aq ua apunxuo suaav leJall ~allqncl alp SI'(966l 'ueueuoju :S66l 'L1un8) SI~llapJOOMlUeJall apapsturspjawaf plaqlaallaoq ulal~ u, Jill sêars Jal5a sêuunsisrax asal51sd lalU auosrad ualsa5ue\i pJOMosounsx plaljPlalSa5uosalsaa5 u, iepure ~1I~eesjoo~ np SI 'pJOMsÁMJall a5lpun~lalS/Jalel5lsd u, eu laM srapanroo JaaUUeM 'JapJa/\ (/\S_Ld) êuunaisra» SaJlS assueuinen -isod Plaaq.loOIlÁqJill pJOMuaapall dlnlj aiMuae SIsJaJjo5els lelsaalu np lep SIrooxreep apaJala sÁMJallsa5lpun~lalS ussJaj8151sd euJal5a pJOM srapanroosptawaf UIWjaljelatJ (666l 'sappa8 :966l 'llIneqaldd\i '11 5ueju\i) WO~JOOII al PlaMa5uell apep apula ual Jaanlella ue~iaoui (al~aISasaifnsd u,law auosrad ÁqleJall) 0~ISIJSPlaMa6 saêipunxspreupuoseêsaisaaf lep 5Ull5eMJ811alp xoo uep JalSaO~~allqnd ala (lOOG 'MnOl '11 Uell\i) aru pnousqroox JapUOSaru laMao~ -~aJlaq ÁqJeep ~OOsa5lpun~lalS pJOMaepsaap reeiu 'srsierêrsd leJall uell PlallsplaqJe alp laauOISlpeJlseM 'SIa~eds Jal sêuunaisra» asarêisd .leeMleJall '~JaMasalsuaJOj051Sd a~es raauaq ua êisao; se laMOs 'sêuunaisra« asarêrsdrapuos JOlalll srepanroo uell 5elSlUOalp 's5uliedaqsluuoll ue-fiioq

al apro alp U8e 6eJpa6 a61pePPlaMa6 ueA

êuuauraouans

alp ~OOLUO nruseq JapJaA Jeep SIPlaaqlaa~a6 alp ue» 6uliinAuee Jal ·SIa~eJds Jal PlaMa6 ueA 6uliladsJOOA alp JaaUUeM SapJaala6s6aJ ua sa6lpun~lals Áq laads 10JapuaMa66elSJnap u, elJallJ~ JaneM leedaq al WO siprus alpJal~ ueA IIMlaop aJ'ilLuud alp SI 'InA al uee salwaal alpJal~ spurs ual ·saaM ai nsiuouo sjeuotseu u,sussq '(1l0~UI rapue JIA JeeAa6 u, leM auafiarp ueA êuuasunuap: alp SOOS)aMÁJpSIWSPlaMa6 ueA êuidurexaq alp JIASI<3aJleeLU uoousq '~I~saq euaie aleUOISeUJalUI alp UISJajÁspeepSlwPlaMa6 aisêoou alp ueA JOO '(666l) 6Jnqsua(:J ue/\ u,a (OOOG) 100se(:J SOOSsmaino ala~SJaA sua610A 'leM puej u, UI 'suapaawj, ·pJOM pUIAa6 pueqrax 91PUI UO~ (S66l) ua~OJ ua Moqez ueA la~ljJe usa s6alS e~lJJ\f PillS UI6UllladsJOOASPlaMa6 JOO6UISJOAeU uee ~aJqa6 alelOl sue~Áq u, Jeep ueersoq SUaISJa;:J·saljeLualqOJd Jaaw 60u suas S~aIUO~ asuee~IJJ\f-plns alp suurq SI6eJpa6 a61pepPlaMa6 ueA 6uliladsJOOA alp WOpUOJsiserurs apjeunaxcq ala ·(G66l 'ualinJ 'S' 'SMaJpUV '~Ull) pJOMue~ ÁJ~JaA~11~ew Plaaq aMa~s u, lep 610Aa6 alp law 'aru 6uIJqa6 6U1ua~aJaq UIaiu snp pJOM aWJOASPlaMa6 araq.roodsdouo ua aplawa6uee-alN ~lnJqa6 pla~6lpePPlaMa5 JIA jelSleeLu se slaM~lp (alsesllelldso~ ua sau.eusiuaiêauu: 'S6U1puIAaq6IPln~s 'ssrseisaue «q) PlaMa5 ueA as~apul a~lIaldwe pJOM OS (<;B6l 'sauor) alu psods JOal6ual '61Ma6 PlaaqJOoAÁq SOOSSI JeeqJaanleAa ~11~eLuOS aru -pJOMlaOLU [adsroox uep JO-iaauiaf Jal~ IBM liP iepuie .raaiuo.nuoxaf sêuiêepun 100J6 laLLIuee je laaLU ue» Jal6a SI6UISJOAeU alpJalH .( lOOG 'pJeuld 'S' lue6ed ~SOOG 'ue~euolAj ~666l ' le la sejênorj) saisejndod a~aljlsads JIA6ulJaIUe~0~lslJ ueA ailapoLLI apuorêaf saurduia ueA 6ulla~~IMluO alp do leJaA LUOJeep snxo, al~aroJds6ulSJOAeU aiuasai allel ·~Jadaq al wnLUIUILU alp 101alnO)sBulLLlaulllllsaq us -siaaoroo LUOleJaA SI~eelua5 6ueBIIIlJOOA allOASlua~alaq lep uae unuaiaiu UOOIPlaMa5 ueA 6UliladsJOOA ua 6UIJallleAa alp JOO5UISJOAeU aluasa(:J (lOOG 'PJeuld 'S' lue6ed) le~SJOOalleeisualodsPlaMa6 LUOsa5lpun~ ,Iq pla~p5laua5 auauraêje alp PlaaqJOOAÁq suaaM SIjaljnoj slaM~lp 5eJpa5 a~IIJeeAa5 ueA 5UllladsJOOA alp lep Ila) alp rnap JnnAa5uee pJOMieqap alpJalH

rzooz

'LuOOI8 'S' 'JalSelAj8lAj 'Ja~:JnH 'JalsqaM ~OOOG 'alÁoo 'S' uelOO) lin ieqsp ouampucox ~11610Aa6~ol ua laalSJaAOJluO~ aleq '(GOOG 'ueiOO 'S' alÁoo) 5uluajaosde~sualaM al~es~a-alu u, 0~ISIJSPlaMa6 ueA 5uliladsJOOA alp SIJapJa/\ ·alu pJOMisoiu usopaf S6UlJallleAa-0~lslJ alpJa!~ dOJeeM aSÁM alp JOOsnscasuox stu Jeep SI'nouur 6U1l1adsJOOASPlaMa6leM apJeeM alp 5ea6uo ·LLIO~JOOA al amo; 91PlUO pJOMal uacpaf snp uooqaq ~IIIUOOLUsallV ·Ia~ ~eewa6 s5uliladsJOOA alp leM sa6lpun~

·pJOM)eOW Jeell )eel 5uliledsJoOilPleMe5 lep 5u151n)J00 aip Jill psrq 5uIJelll)ow eJepJell snp ue SI[adsroox pJee~Jell eilelle5sPleMe5 el;1ISUe)od uer-saprap eeM) se Jeew lep (1786~'~86~) uelleuOVlj ueew Áq.leeo (17L6~ 'ezzooo j '& uewpee)s :17L6~ '~JeM)ll '& sluu3 :9L6~ 'ueuipeaig '& ezzooo-j :8L6 ~'uouepossv leJI5010llJÁSd ueouauiv) aru ~I~saq epell5,pJeell apueauuaz alp JOO aru safnpunx aêruepos lep la)se5 apuovauouo Je)5e )IP )ell 'eJefJa5l)ueMeS leJall us -iaêusss )eel alp uell selse~lIqlld ua a)e)plsaJs5uISJOlleU ale~sJei\ (S86~ :1786~ 'zPll '& ÁalllnVlj) [ads.ioox a) 0~ISIJPleMe5 WO ~I~saq plall5lpun~ elelseds JOOpsiqaf <;lIpclo srsuuax lep ue nouu: 0~lsusPleMe6 Je)oJ6 U, êuunaisra» asaiêrso u,)elU enplilipul lep 6uI))elldo epJeelluee-sal)lJ~uo elp ;1aMuell ~lluÁ~SJeeM 'sapmaisrao asaifirso do raanuasuoxaf ~1I~eeSjOOLI~1I~uelluee )ell PleMe6 uell 6uliladsJooil alp JOO6uIsJOileN 6u!lladsJoOIlPlaMa6 JOO êujsroxeu apul'!l'!lsas pJOMpaiqaêuee 6uliledsJoOilPlaMe6 Áq6UI)elUeOljeJ)s uell e)5lsdo us: e)~edse a)ueMJall apuraouafiroox alp JOO sapJeele6s6eJ ue saêrpunxiars uell êuruaiu arp les (£ le~I).I\j) le~I)Je asaurdura epeeM) arp UI ~aeJdsaq '0~ISIJSPlaMe6 uell 6uIJenieile elp UI leeds 10Japuajedaq u, SapJaela5s6eJ us se6lpun~lels sua51011leM aJo)~ej pJOM (z: le~I)J\j) le~I)Je asaurdura ajs.raa arp u] ·pJOMles .aauodderaê sla~l)Je eeM) apuaêjoxdorarq elp UI 6UISJOileUasatndura alp lep pJOM pjauiaf urmpeis elpJelli do U8~a.setuauo uell ailiM Jel ·sasoJds6ulJanI8I1e-PleMe6 atp • ua 's5UlllacisJooll ("aMal)~efql1s ua elalUJOjUI,,) asalull~ Sll ("eseMeq salJldwe JO ~llde~sue)eM,,) el;1lJen)~e • 'PleMe5 uell 6UllledsJooil arp.100 6UISJOll8Uapuaaisaq • :~lIweeu 'pJOMjaJ)e6uee Jnn)eJe)11alp UI)eM 6uIJenl811e -0~ISIJSPleMe6 uell suasej e)s~1J6ueleq elp uell

aaêsf

6ulj)asuaa)ln apuauexaures u, sue610llJell pJOM 'paiq e) arprus assurdure arp Jill puorêraiêe esel)eJoe) u, wO ·SlepueOPIOIl 0~ls!JSPleMe6 uell sJepJaanlella uell 6U1plaldo elp JO6~eJIl elp us '6ulI8deqsluuoll us 6UllledsJoOilPlaMe5

5

Die voorafgaande resultate is afkomstig van wat bekend geword het as die eerste-qenerasie/ studies oor die voorspelling van gevaarlike gedrag by persone met psigiese versteurings. Hierdie pasiënte is onder andere deur hofbevele vrygelaat, ten spyte van 'n psigiatriese opinie dat hulle "gevaarlik" sou wees en onbepaald aangehou moet word Mulvey, 1994). Uit die resultate is tot die gevolgtrekking gekom dat daar by sodanige voorspellings 'n algemene patroon van onaanvaarbaar hoë, vals negatiewe en vals positiewe resultate voorgekom het (Blackburn, 2000; Litwack & Schlesinger, 1999). Soortgelyke gevolgtrekkings is onder andere ook uit studies in 1984 (Sepejak, Webster, & Menzies, 1984) en meer onlangs in 1995 (Menzies & Webster, 1995) gemaak.

Die kritiek jeens die eerste-generasie navorsing oor die voorspelling van geweld kan as volg saamgevat word (Monahan, 1981)

• Dit is empiries gesproke onmoontlik om geweld te voorspel en behoort eenvoudig nie gedoen te word nie.

• Selfs indien sodanige voorspellings met reg gemaak kan word, word die menseregte van diegene wie se gedrag voorspel word, daardeur geweld aangedoen.

• AI sou geldige voorspellings moontlik wees, is die noodwendige sosiale-kontrolefunksie daarvan direk in botsing met die tradisionele beskouing dat psigiaters en sielkundiges primêr 'n helpende funksie behoort te vervul.

Gevolglik het dit die slagspreuk van die eerste-generasie navorsing geword dat psigiaters (en by implikasie ook sielkundiges) oor die algemeen oorskat word as voorspellers van geweld en dus van hierdie rol afstand moet doen (Monahan, 1981; Grisso &

Appelbaum,1992).

Verskeie faktore het egter daartoe bygedra dat die resultate van die eerste generasie navorsing sterk bevraagteken is. So byvoorbeeld het die definisie van belangrike en integrale konsepte soos gevaarlikheid, geweld, gewelddadige qecraq en hoë risiko, dikwels van navorser tot navorser verskil (Steadman, 1973; Shah, 1978; Lidz & Mulvey, 1995; Grisso, 1996). Die noodwendige gevolg van hierdie onkonsekwente gebruik van kernkonsepte was 'n hoë foutekoers (Grubin, 1997). Daarby was die proefpersone (bv.

2 In 'n resente ocrsiqartikel onderskei Doyle en Dolan (2002) drie tipes geweldvoQrspelling wat die ontwikkeling van geweldvoorspelling weerspieël, naamlik: (a) die periode van die kliniese benadering waarin veral professionele opinie deurslaggewend was (die sg. eersle generasie navorsing), (b) die ontstaan en ontwikkeling van die aktuariële benadering waarin statistiese data en riglyne die grondslag vir geweldvoorspellings vorm (die sg. tweede generasie navorsing). en (c) die totstandkorninq van gestruktureerde kliniese evaluerings ('n poging lot sintese van eersqenoernoe twee benaderings) wat nie slegs voorspelling (soos byaktuariëte voorspelling) ten doel hel nie, maar ook die evaluering en bestuur van geweldsrisiko behels (die sg. derde generasie navorsing).

psigiatriese pasiënte) wat in die eerste-generasie navorsing gebruik is, dikwels nie verteenwoordigend van die algemene bevolking nie (Blackburn, 1984; Litwack & Schlesinger, 1999)

Die praktyk van geweldvoorspelling het egter nie tot 'n einde gekom as gevolg van bovermelde negatiewe gevolgtrekkings nie. Die .rede daarvoor is hoofsaaklik dat talle regslui en wetgewers, veral in die VSA, die mening bly handhaaf het dat geestesgesondheidskundiges tog weloor genoeg kundigheid beskik' en daarom primêr verantwoordelik is vir die evaluering van geweldsrisiko (bv. Tarasoff v. Regents, 1976). Volgens Allan en Louw (2001) is dit in die RSA minder duidelik wat die howe se standpunt in dié verband is. Ten opsigte van die vraag of sielkundiges oor genoeg kundigheid beskik om ten opsigte van die regspleging 'n bydrae te maak, blyk dit dat sommige regters meen dat sodanige deskundige getuienis belangrik is (bv. S v. Campher, 1987) en selfs tydens vonnisbepaling by kriminele sake aanbeveel word (bv. S v. Dlamini, 1991, 1992; S v. Wiid, 1990). Daarteenoor is ander versigtig en selfs negatief oor die bydrae wat sielkundiges kan bied. In sodanige gevalle is dit veral sielkundiges se beweerde gebrek aan objektiwiteit (cf. Jonathan v. General Accident Insurance Co, 1992; Stock, v. Stock 1981), wat in gedrang kom. Desnieteenstaande word die getuienis van geestesgesondheidskundiges oor geweldspotensiaal by tye aangehoor en aanvaar (cf S v. T, 1997).

Hoewel dus aanvaar moet word dat die voorspelling van geweld mank gaan aan gebreke, is dit ook 'n geval van die spreekwoordelike "'n halwe eier is beter as 'n leë dep"! Daarby kan die evaluering van geweldsrisiko weens die eise van die daaglikse praktyk, eenvoudig net nie uitgeskakel word nie (Litwack & Schlesinger, 1987, 1999; Monahan; 2003).

Hierdie standpunt het daartoe gelei dat 'n aantal studies onderneem is wat bekend geword het as die "tweede-generasie" navorsing oor risiko-evaluering. Hierdie navorsing het versigtig-optimisties die mening uitgespreek dat sodanige evaluerings in bepaalde omstandighede wél met genoegsame akkuraatheid gedoen kan word (Segal, Watson,

3 Volgens Krauss en Lee (2003) (cf. ook Nedopil, N., 2002), is hierdie gevolgtrekking, wat hoofsaaklik

gebaseer is op clie uitspraak in Barefoot v. Estelle (436 U.S. S80. 1983), egter ongeldig aangesien: (a) in die

genoernde saak slegs die kliniese opinie van twee psigiaters ten opsigte van 'n hipotetiese vraag in aanmerking qeneern is, en (b) jurielede betekenisvol n188!"deur kliniese as aktuariële voorspelling beïnvloed word, bloot omdat laasqenoernde meestal komplekse statistiese data bevat (Krauss & Sales, 2001) én jurielede eerder deur die teenwoordiqheid van 'n deskundige as die inhoud van (komplekse) geluienis, beïnvloed word (Cooper & Neuhaus, 2000). Gevolglik beveel hierdie navorsers aan dat regslui veral bedag

7

Goldfinger, & Averbuck, 1988; Hall, 1987; Litwack & Schlesinger, 1987; Monahan, 1984). Hierdie navorsing het aangetoon dat:

• Die navorsing van die eerste generasie nie so negatief en onbruikbaar geïnterpreteer rnoet word as wat wel die geval was nie.

• Die voorgenoemde en weliswaar beperkte databasis waarskynlik verbeter en uitgebrei kan word.

• Die openbare besluitneming wat op die evaluering van geweldrisiko berus, waarskynlik rninder as voorheen rnet onrealisties-idealistiese morele en politieke standaarde gerneet sal word.

Voorstanders van hierdie uitgangspunt is van mening dat veral voorspelling van onmiddellike, teenoor langtermyn-risiko beter akkuraatheidsresultate saloplewer. Latere navorsing het vervolgens meer gekonsentreer op behoorlik verieenwoordigende korttermynvoorspellings. Hierdie studies het van verskeie metodes gebruik gemaak rnaar het eweneens gemengde resultate opgelewer (Cooper & Werner, 1990; Otto, 1992). So byvoorbeeld het McNiel en Binder (1989), op grond van hul navorsrngsdata daarop aanspraak gernaak dat verpligte opname weens aggressiewe gedrag, wel 'n betroubare indikator van gewelddadigheid is. Herevaluering van die resultate het egter aangedui dat die verskille tussen die groepe hoofsaaklik aan verskille in verbale aggressie toegeskryf moet word en dat sowel verpligte opname as gedrag nét na sodanige opname, ongeldige kriteria vir geweldrisiko verteenwoordig (Apperson, Mulvey, & Lidz, 1993; Lidz, Mulvey, Apperson, Evanczuk, & Shea, 1992).

Daarby is Blackburn (2000) van mening dat konsekwent lae vlakke van akkuraatheid voorgekom het wanneer standaard biografiese pasiëntinligting as kriterium gebruik is. Cooper en Werner (1990) het byvoorbeeld bevind dat wanneer geweld in gevangenisomstandighede voorspel word met behulp van kriminele- en demografiese data van die periode voor die inhegtenisname, slegs 1 uit die 21 voorspellers (sielkundiges en ander gevallehanteerders) voorspellings gemaak het wat beter as toeval wasl

Ander studies kon egter wel bevindings rapporteer waarin die akkuraatheidskoers beter as toeval was. McNiel en Binder (1991) het byvoorbeeld die voorspellingsakkuraatheid van verpleegpersoneel en dokters in 'n korttermyn binnepasiënt-eenheid ondersoek. Die resultate het daarop gedui dat die personeel wel relatief akkuraat gevaarlike gedrag kon voorspel. Daar is byvoorbeeld 'n eg positiewe koers van 40% by 40% van pasiënte wat in

die hoë risikogroep geplaas is, gevind, en daar is van fisieke aggressie, soos byvoorbeeld vuishoue, as kriterium gebruik gemaak.

Verder het Lidz, Mulvey en Gardner (1993) die metodologiese foute wat in die eerste generasie navorsing geidentifiseer is, probeer uitskakel deur 'n studieprojek in hospitaalkonteks te loods. Sowel verpleegpersoneel as psigiaters het In die nooddiensafdeling van 'n voorstedelike psigiatriese hospitaal beoordelings van moontlike geweldsrisiko gemaak. Deur van demografiese veranderlikes gebruik te maak, het hulle 'n sukseskoers van 53% gehad teenoor 36% van 'n kontrolegroep wat nie as 'n risiko beskou is nie.

Dit is uit hierdie en ander soortgelyke navorsing (Campbell, 1995a, 1995b; Webster, Douglas, Eaves, & Hart, 1997; Webster & Jackson, 1997) dat Otto (1992) en Monahan (1984) se eertydse opinie, dat die eerste generasie navorsing slegs in een uit elke drie voorspellings van geweld in die kol was, verwerp is. Otto se gevolgtrekking was dat die tweede generasie studies 'n akkuraatheidskoers van een korrekte voorspelling uit elke twee, dit wil sê 50%, daargestel het.

Verskeie navorsers sluit aan by Otto (1992) se standpunt dat die akkuraatheid van geweldsrisiko-evaluering nie gering geskat moet word nie. Apperson et al. (1993) het byvoorbeeld op beduidende wyse aangetoon watter pasiënte in 'n korttermyn behandelingseenheid aggressief saloptree. Hulle het egter beklemtoon dat die mate van akkuraatheid veral afhanklik is van spesifisering van:

o die voorspellingskriterium

o die aard van die kontrolegroep en

odie tydsperiode waarin die betrokke gedrag gemeet is.

In aansluiting hierby het Mossman (1994) aangedui dat die meeste studies oor geweldvoorspelling ontoereikende en foutiewe akkuraatheidsindekse gebruik. Hy het vervolgens meer as 50 groepe databasisse oor geweldvoorspelling met behulp van 'n statistiese metode, bekend as ROC ("Receiver operator characteristics"), aangewend, wat 'n statistiese maatstaf bekend as AUC ("Area under the curve") daar stel. Die bevinding was dat 81% van die voorspellings betekenisvol beter resultate as blote toeval opgelewer het met 'n gemiddelde AUC waarde van 0.73 Hierdie resultate is in ooreenstemming met resente evaluering van die akkuraatheid van die tweede generasie

9

navorsing wat 'n akkuraatheidswaarde in terme van AUC, gelykstaande aan 0.84 teenoor dié van die eerste generasie studies se 075, opgelewer het (Blackburn, 2000).

Hoewel resente navorsing dus aantoon dat geestesgesondheidskundiges wel die geweldspotensiaal van pasiënte beter as toeval kan voorspel, word egter beklemtoon dat die mate van bewese akkuraatheid steeds matig en die hoeveelheid vals positiewe resultate, onrusbarend hoog is (Monahan & Steadman, 1994).

Alhoewel daar verskeie belangrike resente navorsingsprojekte bestaan wat 'n betekenisvolle bydrae gelewer het tot die ontwikkeling en verbetering van geweIdsrisiko-evaluering (bv. veral die "MacArthur risk assessment study" - Steadman, et al, 1994; Monahan, et al, 2001), val dit buite die dbelstelling van hierdie artikel om 'n gedetailleerde bespreking daarvan aan te bied. (Vir dié doel kan Dolan & Doyle, 2000; Douglas & Webster, 1999; Litwack & Schlesinger, 1999; Monahan, 2003; Monahan, et al, 2000; Monahan et al, 2001; Steadman, et al, 1994 en Steadman et al, 2000, geraadpleeg word).

Die belangrikste gevolgtrekkings van die mees resente navorsing oor risiko-evaluering kan egter in die volgende hoofpunte saamgevat word

• Regstelling van die talle tekortkominge en probleme van en vooruitgang in die evaluering van gevaarlike gedrag moet begin by 'n denke-verandering, naamlik dat geweld en geweldsoortredings nie 'n eenheidsbegrip of -verskynsel is nie (Appelbaum, 2001; Blackburn, 2000; Monahan, 2003). Dit behels onder andere dat aanvaar moet word geen tipologie op sigself die voorkoms van geweld volledig kan verklaar nie, aangesien sodanige oortredings ondere andere deel vorm van 'n groter geheel Geweldsoortredings het byvoorbeeld selde identiese motiewe; kan as geïsoleerde insident of gedragspatroon voorkom en na aanleiding van middelmisbruik of ernstige psigiese versteurings gepleeg word. Daarby speel die verskeidenheid verandelikes wat wél met geweld korreleer, in isolasie gesien, 'n relatief beperkte rol in die verklaring of voorspelling van gewelddadige gedrag. Appelbaum (2001) meen selfs dat 'n bepaalde veranderlike selde vir meer as 20% van die variasie in enige verklaringsmodel verantwoordelik is. Dit is meestal eerder die interaksie van 'n verskeidenheid van veranderlikes wat aanleiding gee tot die voorkoms van 'n spesifieke daad van geweld. Hieruit word die afleiding gemaak dat sowel faktore wat geweldsrisiko verteenwoordig as moontlike voorkomende maatreëls, in die meeste gevalle sal verskil (Blackburn, 2000).

asaiêojoutuuai alp adduêaq alp ueA )In leJaA uruds )10 LUO "6ullladsJOOAPlaMa6,, us "plaMa6" '"pla~~llJeeAa6" sruaxaiaq alp JOO S6Ul)jeAdoueM ue pla~~llaplnpuo '6ulJanleAa-0~ISIJ ueA pla~JeeqnOJ)aq alp JOO ieqap ua '(suedev, ueA plaLlJeeq~l~saq us ~JaM)aus6U1Una)SJapuo 'srossans 'Aq) aJo)~eJ alan)S~a)uo~ 0 '(eiep asarêoromeu us -spla~~IIUOOsJad xoose 'srueis alelsos ua 6elsa6 'sa, 'uroprapno SOOSeiep asalJeJ60wap 'Aq) aJo)~eJ alauoisisodsip 0 '(sluapal~sa6sPlaMa6 us -suissf '-~JaM Aq) aJo)~eJasaIJO)SI~ 0 :~lIweeu '(lOOG 'ue~euolflj) laapJaA a)ilaIJ06a)e~ UISa~IIJapUeJaAJalladsJOOA a)s~1J6uelaq alp LUOSI a-'o)~eJo~lslJ ueA êuuasunuap: alp )0) êuuapeuaq aMnN u, 'JapaJ)JOOalp ueAurop.rapno alp. ua '~InJqslwlappILU • '6eJpa6 alaulullJ~ ueAstuapaixsaf u,• 'SIla~~IM)UO 'S66l 'aJeH rnap leM rueurnusu. assuiaiuoê.sd u, '(T)d) IS/I>f:JallJ Á11ledol{JÁSd alp do 6Ullla) apuepmpaq u, • :PlaaqJOoAÁq 'pJOMpuiqra« 0~ISIJSPlaMa6 )aLU)UaM~aSuo~ ~lIapaJ '(SOOG'ue~euolflj :1766l 'ÁasulnO ? 'a~ICI 'SIJJeH :666l 'IB ja sel61100 :OOOG'UJl1q~~eI8) smaino ala~SJaA sua610A leM sa~IIJapueJaA a~alJlsads le)Uee u, Jeep SI '(uroprapno ua 6elsa6 's6ulpaJjJOOSPlaMa6 ueA sluapal~sa6 u, 'Aq) alu pJOMaj uoousq Jaalsossea6 0~ISIJSPlaMa6 )aLUleM aJOj~eJ alp JOOueeisaq safnpunx JapUO plaq61LLlLUajSUaa usaf 60u Jeep laMaoH • '(~aaJdsaq apaqrepuoseq .raatu UIJOOJal~ s6ullaAaquee us s6ulpulAaqs6uls-'OAeu pJOM0~ISIJSPlaMa6 ueA 6UlJa~IUmULUO~alp JOO6UllapJe alp UI) '(666l 'Ja6ulsalq~s ? ~~eMjll) la~e~s al lin UIS a~lIde~suajaM-j~eS~a alp UI 6UllladsJOOA u, ueA alse~lldLul alp ~OO arapus JapUO UlO Sal~JaA a6ulJ~ ala~SJaA UI sue) "0~ISIJSPlaMa6,, WJa) alp pJOM 'JaaSlldwo~ a) JapJaA 6UIJJeMJaA alp UIalellnsaJ aMalje6au SleA ua aMaljlSod sleA do ii1la6 wal~ 6ljewJoo SIJeeo • 'SIleAa6 alp sua; leM se SlaJaA ~ÁI~eJd us alJoa) uaSS111 6UI~JaMaWeS Jalaq sieq Jal6a up les '(eWOG) le ia JalsqaM ~oose (666l) IB la sel61100 sua610/\ '(L66l ul60qOlS ? 'ssaJ~)ÁOd 'ellJlad 'UOlialflj :666l 'Ja6uISal~~S ? ~~eM)ll) SI reeqxuuq ua JeeqJeeAUee 'Jeeqlee~ laMOSleM pla~)eeJn~~e atuesêaouaf eu aMaJ)S asaljslleaJ Jaaw u, law 6UeAJaA 6UISJOAeUaiseJaua6 ajSJaa alp ueA leeaplspla~l~a)Jad alp SI 'SIalundlaU~UJa~ alp ueA uaa spaais s6uliladsJOOA ueA prauraeqnonaq alp laMaOH •

Il

c kliniese faktore (bv. vlak van funksionering, simptomatologie, diagnose en

su bsta nsmisbruik).

Verskeie outeurs beklemtoon egter dat die teenwoordigheid van een of meer van hierdie faktore slegs op die moontlikheid van 'n geweldrisiko dui, en nié dat 'n geweldsoortreding op hande is en/of dat voorkomende aksie geregverdig is nie (Swanson, et al., 1996).

• Betekenisvolle vordering is gemaak in die definiëring en validering van 'n aantal risikoverwante veranderlikes. Dit blyk onder andere uit die ontwikkeling van relatief nuwe meetinstrumente wat op hierdie veranderlikes gebaseer is, byvoorbeeld:

* Die Historical, Clinical, Risk-Management variables (HCR-20) (Webster, et aI.,

1997),

* Die Iterative Classification Tree (ICT ) (Steadman et aI., 2000),

* Die Psychopathy Checklist-Revised version (PCl-R ) (Hare, 1991),

* Die Violence Risk Appraisal Guiele (VRAG) (Harris, Rice, & Ouinsey, 1993),

* Die Violence Prediction Scheme (VPS) (\iVebster, Harris, Rice, Cormier, & Ouinsey, 1994)

Dit is egter belangrik om in aanmerking te neem dat weinig, indien enige van hierdie meetinstrumente vir die uniek Suid-Afrikaanse omstandighede gestandaardiseer is. Dit is gevolglik belangrik dat navorsing gedoen sal word oor die geldigheid en betroubaarheid van hierdie evalueringsinstrumente in die RSA Die moontlikheid behoort ook ondersoek te word om soortgelyke evalueringsinstrumente van meet af te ontwikkel.

• Hoewel aktuariële voorspellings dikwels voorkeur geniet in talle navorsingsprojekte, beteken dit nie dat dit noodwendig en vir alle kontekste beter as die kliniese metode geag word nie (Litwack, 2002). Wat meer is, die tradisionele skeiding van, en gepaardgaande tweestryd tussen kliniese en aktuariële voorspelling, is inderdaad besig om plek te maak vir die insig dat dié benaderings twee aspekte van dieselfde saak verteenwoordig (Dolan & Doyle, 2000; Douglas et al., 1999; Litwack & Schlesinger, 1999). Talle resente navorsingsprojekte het dan ook die totstandkoming van "klinies-gestruktureerde" (ook bekend as empiries-gegronde) meetinstrumente tot gevolg gehad (soos die VRAG en PCl-R) (sien Douglas et al., 1999; Elbogen, Mercado, Scalora, & Tomkins, 2002; Litwack en Schlesinger, 1999; Monahan et al., 2000; Monahan, 2003, vir 'n volledige uiteensetting). In hierdie evalueringsinstrumente word nie alleen aktuariële gegronde data en riglyne vir geweldvoorspelling aangebied nie, maar ook, anders as by aktuariële prosedures, ruimte aan die praktisyn gelaat vir

(L86l 'owa/es 'Il saieiS paJiun :L66l 's)/:Jl.IpuaH 'Il s13sue>{ :S66l 'uoswqoCJ 'Il 0:] 'Il s.lnow8N ap luod np

.,3

:S66l 'S/13:Jllna:JeW.l13l/d !V100 /UJa/IV 'Il paqneo :S86l 'aI/ais=:] 1\ 100jaJef] p) JeeAUee arssajordsfia, alp rnap ~11~ÁlqJeel~'V'S/I alp UI18JaA '(SOOe 'aal 'Il ssnary) sru ~88Jdsuaa) .iapuos aru laMaOljl8 'SU8) PlaMa6 ueA s6UllladsJOOA U8A plalj~lllaMpUoJ6 pJOM JapJa/\ '(966l 'U8ljeUOVIJ) puaM a) uae jalj~ajja JaaLUua Ja)aqJaA a) liP wo sapojaur 8U 's5ullladsJOOAPlaMa6 ueA p.aureeqnoneq alp ueA 5UIjSIM)eq alp jeU8A jlll~SJaA )alj 6UISJOA8UU8A SIl~Oj aiO • SI pjeedaqsxaiuox ua -pÁ))eM SIs5UIll8~Splalj~lIuÁ~SJ88M 'PlaMa6 ueA6uliladsJOOA alp lep pJOMisoiu nouaf a)6epa6 UIsueefunap lep • us '~eeLll)1nisou: 5U1l1adSJOOAPlaMa5 U8A laap a~ll)uaSaM u,5UIJallleAa U8Aa)8)IIlSaJ alp ueA5ulJa~lunLuwO~ aêruursjaqqnpuo ua a~lIaplnp lep •

'raarodioxu:

iaoui 6uUapUILLlJaAO~ISIJ JIA U81dU, ~oo 0~ISIJPlaMa6 JOO 6UISJOA8U)8P • '~I~saq iaotu auosraojaoid apuaopro« JOO ussaaM iaoui pUa61pJOOMUaaUaAua 'praaurprooxaf paof leJaAa)~aroJds6uISJOAeU lep • 'jaruaf a)uooljaq )Ia)uoud 6UISJOA8UalalJell)~e 18JaAlep • 'saaM isoui pucrêsf saurdura aJO)~8jO~ISIJ)8P » 'pulAs8eld U8~ êuipaiuoospjawaf 'il'Plep (O~ISIJaOlj/a6IjeLu/ael ACI)plalj~lIuÁ~SJ88M alp ua 'pJOMladsJOOA leM PlaMa6 ueA(a6IjsuJa/a6IjeLU Aq)aietu us (PlaMa6sulsa6 xq))JOOS alp '(uad8MJIlIlA u,)0) 6U86ao) 'ACI) SIa~eJds Ja))eM aJo)~ejO~ISIJalp U8A auuai UIpJOM )aOLU [adsafiun )aaJ~UO~ 6uIJanleAa a~la UI"O~ISIJ" us :,6IpepPlaMe6" '"~IIJ88Aa6,,SOOS euuai iep » ~laJaq a)laop alp spurs ua) Sa)SlaJaAapua610A alp la)S(l766l ''18 )aU8Wp8a)s :L66l 'SIJJ8H 'Il a:Jll:j :L66l '0:J8AON :lOOe 'U8lj8UOVIJ :LL6l 'UnJqllaH :666l ''18 ia S8161lOO)srnamo ala~SJa/\ 'SIsÁMa6)11l 6UISJOA8Urnap spaaJ )8M amoj alp U8A 6ulla~e~S)ln a)UaM~aSuo~ ueA ~1I~U8LI!8leJaA SI6UllladsJOOAO~ISIJ UI6ue6)lnJoo/\ • 'SIJaanleAaa6 SapO)aLUJapU8 uaaiuaumnsuuaatu aJeqJeeAUe8 )aLU~OO 61118AaO) us SI)eela6ÁJA )8M 610A a) do alleAa6 LLIOSI PlaaqJOo/\ u, 'pJOM ~e8Lua6 ~IIlJqa6 sapoiaur apua61paJAaq JapUILU slaM~lp ua aMa1j8UJa)18 U8A le)SaaW snp isoui J8eO '(l766l 'zprj 'Il 'sUlqqOl:j 'ÁaAlnVIJ'wneqladdv 'u8ljeUOVIJ)pJOM noxsaq ~IIJe8Aa6 se )8ManplAIpUI ueA 6Ulj81ÁJAalp map PlaaqJOOAÁq

'siaci

a)s6uliladsJOOAPlaMa6 ueA plaljJeeqllO,ljaq alp LUO saneuiarqord al8q a~oJdsa6 salj~eJd ua sal)a leJaA SI)10 • '~aaJdsaq 6IJaOApaaJqJaaw Ja)el pJOMa)la)llepOws6ullladsJOOA asalull~ us alaIJ8n)~8 aiO 'no~saq 6u'IladsJOOAPlaMa6 JOO6UISJOA8U arse.iauaf aprap alp se

(wae)

ueloO us alÁoo sua610A pJOM6U'Ia~~IM)UO alpJalH '(S66l '1IaqdLLle:) 'Il Jaul'VIJ :q'8866l )J8H

'zcoz

'ua60ql:3 :666l ',8 )a sel6no o :WOe 'ueiOO 'Il alÁoo :OOOe 'alÁoo 'Il u8100 :666l 'ueueuonq) 6ulwaU)lnlsaq a6lpU8)SjlaS

·(a!u L1eE!)S 6Up,UapJaA oq LJeAJeepP!aqJeeqnOJlaq ua P!~n-!6lPlaBa!p lep Plaq6!luWalSuaa aJU(~OOG) 'U8tUpaa.J:l suaBloA Jeep Sl's] .raeqxtxseq suelleM ajsaq alPse pJOMnoxsaq (qZOOZ) 'le la .J81sq8M ua(e866\.) IJeH soos Sl8S.JOl\eLJ al8)jslaA map IUaLUnJISUlS5u lJan leAa alPJ8!4 laMaolllV) lt us asis S'M p) apa~~II~JaM alp law nou pan aiu alln~ lep lÁMJaASJaSJOAeU sUÁslj~eJd lep rssu doraap jJO~UI LlIO~ 110 '(L66l 'a:lIC/ :L66l 'sUl6pOH) lapolu "UÁSI1~eJd-a~lIde~sualaM" alp SIieqap <;lIpueA puorêraiêesueetsra« aiO '6uuanleAa uex apoiaiu al8uenl~e SIlSJaA asalull~ alp ueA <;lIPSI '~Ollin isqap spaals 110M 6uuanleAa-0~ISu ueA al~adse alp ueA ua3 s6u!lladsJOOA asa!U!I>t'SA al~!Jenprl1 (SOOG'ue~euoV'J :666l 'Ja6ulsal~:JS 15~:JeM1Il) 6uuallleAa -0~lsuSPlaMa6 UIiaads 10Ja~u6uelaq us a~alun U,peepJapul saêipunx asarsuarojoêtso ue~ 'uarsaf OS pjaf al uoouaq SJailadsJOOAPlaMa6 JIA 110M UÁI6u asaljslleaJ rasui alp SI 'alellnSaJ asounoj ueA sla U, SIlSJaA '6ulllalslaop a61uepos '61pJOOMuaajJaA nplAlpul spjeedaq U, 110M0~lsuSPlaMa6 alp ueA 6uuanleAa aMalj~aJJa .raaui 101 pJOMue~ ~eeLUa6 aeJpÁq alloAslua~alaq u, lep JaMala6 SÁMaq laM SI'stu "ladsJOOA" ue~ p.lOOMalp ueA UISaJeM alp UI aru êe.rpaf a61pepPlaMa6 sJauua~ lep SIOS snp up laMaoH 'pJOMal uÁjJaA JapJaA 'pla~6IPla6s6aJ se apJeeM asalj~eJd aleLllljdo laMOS ueA ailiM Jal 'SI uiaauaêdo aJ01~ej apu.aouaê uueeM aiuaumnsuuaaui al8uelll~e alp ua aJ01~ejO~lsu apraasuuuapjaf leJaA uoouaq ~alJlsads JaaV'J '6uliladsJOOAPlaMa6 ueA al~adse aplalUJaAJOOA alp ueA ~Ia ueA 6ulla~~IMluO ua êuuaiaqra« alp uee aa6 al 6epuee puaêuupu: wo uaip al 6uuaAIJOlU se spaals liP uoouaq 'aiu SI 61Pla6 alloA ual JaalU aru ~llluOOlU "sa:JueISlUI1:J.II:JÁuelu UI paiorpard aq ueo rorxeueq lualolA ÁlaleJIl:J:Je MOll inoqe alllil ÁJaAMOU~ aM ', :(LS d 'l86l) ue~euoV'J ueA 6UI~JalUdo aspÁjJaa apua~aq alp laMaoH 'noqjJOOA ue~ I;ISc/ alp UI6UISJOAeU dOJeeM srseq U,601 liP uuox 'alu pJOMue~ ~eeLUa6 êurssedaoi ueA aisenus asuee~uJl;l-pIllS alaJnllll~-ljlllw 'a~alun alp do rsauuepuos pÁlle aru ua SI ~Jadaq epeue)l us I;IS/I alp 101~1I~eesjoo~ saeJpÁqs6UISJOAeU apueaêjeroox alp laMaoH 's6uuanleAa-0~ISu asalull~ JIAaUÁI6u ueA êuuajnuuoj a!p 0 ua 'alUalUIlJ1SUIS6uuallleAa-0~lsu al8uenl~e ala~SJaA ueA6ulla~~IMluO alp 0 'aJ01~ejO~ISUSPlaMa6 a61Pla6 ueA êuuasunuap: alp 0 ,apauêtpueistuo asapeuay ua asuee~uaLUI;I JIA ,1:J-TJd alp leJaAueA 6uuapileA ua 6ulla~~IMluO alp 0 'al6010polalUs6ulSJOAeU ueA êuuaiaqrsx auawa61e 0 ueA auuai UIlaM ua '(L66l 'uosxoer 15JalsqaM :eWOG 'Il? la JalsqaM :WOG 'au01S) 6uliladsJOOAPlaMa6 iaiu SI~eeLUa6 6ue61lllJOOA allOASlua~alaq '~Ál~eJd se auoal laMOSueA aiêrsdc uai peeprepui Jeep lep ~Álq apuee6jeJOOA alp lin [I

aru pUl/\aB II~SJa/\ usaf SIalie/\aB 179aJapJa/\ U,UI ua ~ajejlnSaJ Jajaq alle/\aB 8 UI epoiaui asalull~ alp ~JaMalaB sieunsar Jajaq alle/\aB 179UI sporeu. al;;>lJenj~e alp ja~ 'SBUlJanle/\a 9£l lin .iaauodde.iaf '(SI ~ÁlaBJa/\ sBullladsJoo/\ asalull~ ua al;;>lJenj~e ue/\ jlajlMq~ajja alp UlJeeM) arprus asaqlleUe-ejaLU apuaêjox alp ue/\ ajejll1saJ (966l) l~aali'J ua a/\oJ8 ja~ 'JaaJjSUOLUap aj o~lsusPlaMaB ue/\ Buuanle/\a al;;>lJenj~e alp ue/\ jlajlJolJadns alp LUO (17S6l 'l~aali'J ~OOQ(: 'alÁoo '1/ ueloo) pJOM.Iaasljlpo~aB aSÁMapleedaqjeJoo/\ u,do jeM eiep do pJOMpuoJBaB êuuuauurusaq iepuie lIajlMq~arqo us pla~BILUJo/\uaa ue/\ raaproc« alp xoo sJapJaanle/\a uee parq êuuapeuaq alpJalH JaajUaLUaldwlaB saso.rdsfiunuauï.njsaq alp UI'SI npl/\Ipul ua sxaiuox .11/\ iueisuox se puaxaq laMOSleM aJ01~ejO~ISIJpla~laa/\ao~ ulal~ jaqelaJ U,pJOM JapJa/\ (966l 'l~aali'J '1/ a/\OJ8 ~686l 'ILlaali'J 'II 'isne j 'SaMOa) pJOMla~e~saBlln spusopos BUlJapJooaq a~llsuaLu ue/\ pla~Bllle/\laSSIM alp us pJOM~lnJqaB eiep spraastpreepueisaf '(£OOG 'aal 'II ssneJ>! 'e866l 'lJeH) WJO/\ BUlwaullnlsaq JI/\ BelSPUOJB alp aUÁIBIJua sampasore asausueis-reauucj iepure ~11~eesjoo~ 'noxsaq epoiaui aieqnonsq us aBIPlaB JaaLU alp se uaawaBle alp JOO.IalBa pJOM sapoiawsêuujedsroo« al;;>lJel1j~\f 'LUO~JOO/\ raaqord al BeJpaB aBlpepPlaMaB alp LUO~IILueeu 'jaanseu raop apuasarp ~lJapUlalln allapow laqle lep ua ueeiseq 6ulJladsJoo/\ al;;>lJenj~e ua asalull~ uassru 6ullanal/\JOO Jeep 'alll~SJa/\ allel ue/\ ajÁds uai 'iep dcraep JajBa SÁM(666l) le la sel61100 (WOG 'ueiOO us alÁoo) LUO~JOO/\ .Iaaqo.ld aj s6U1paJlJOOSPlaMa6 apula ual JaajUaLUaldLul 11M aJOj~ej alpJal~ apuiaouaêseej IÁM.Jaj'JaaSljI)uapl aj aJOj~ej apuejjadsrooxpjawaf LUOSI lajsaBul dorsep leJa/\ apuraouaês.iaa iep ~lJweeu 'aliapoLLIsuÁsq~eJd ue al;;>lJenj~e alp uassru Jl~sJa/\ aJapJa/\ u, uOOjLLlal~aq 6ulpla~SJapuo alpJalH 'ue/\Jeep 6UILUO~JOO/\alp do WO JeeLLI aru êarpaf aBlpepPlaMaB ue/\ BUlJladsJoo/\ alp do BlJaB iau sru êuuaruexa-oxtsuspjawaf SI(q866l) lJeH sua610/\ (DOOG'alÁoo 'II uelOO) Belsa6 us uroprspno soos aJoj~ejo~lslJ (areqrapuersxuo) sssuejs apureeuaêos ue/\ djnuaq jaLUsarsejndod auaêo.raiaq 'joOJB ue/\ 6ulJanle/\a alp do spdsaêaoi ~11~eeSjOOLIsêuejuo ~lJapaJ io; seM uaajuaJeep êursroxeu al;;>lJenj~\f '6ulJapeuaq-alpnjSalle/\aB alp ue/\ pueu alp uee laM ua ja~ Jaanle/\;;>aB stseq aianpl/\Ipul U, do [aauotstpen 0~lsusPlaMa6 sUÁsq~eJd iep OSxoo jlP SIJapJa/\ '(966l 'l~aali'J 'II a/\oJ8 ~666l ',e ja sel6noo 'p) êuuuaunruseq alaLLIJOjUIua aMaq~arqns sjausq us lapow alp ue/\ êurssedaoi asaq~eJd alp do mp BUllladsJoo/\ aSalull>! 'asaMaq saurdura ua a~lJde~SUajaM alp eu sÁM.Ja/\ BUlJladsJoo/\ al;;>lJenj~\f '1aol/\a6 sBullladsJoo/\ asalull~ us al;;>lJeI11~eaWJajS6ulMÁJ~saq alp ja~ ieqap alpJal~ lIn 'Jaauols~unj puajjarusopuo slaM~lp ~1J610/\aB ua 'aiu êursroxeu ue/\ Álq aiêcou alp do aru slaM~lp SUÁsll~eJd lep êutuaui ue/\ uaaiuaieep SI sJaSJo/\eN 'alu ~Ál~eJdlee/\!Jd alP ue/\ (aBul~Jadaq

15

Talle praktisyns (cf. Buchanan, 1999; Grubin, 1997; Litwack, 2001, 2002; Litwack &

Schlesinger, 1999), betwyfel egter die mening dat die aktuariële voorspellingswyse in alle gevalle superieur is. Die hoofredes daarvoor is dat dié metode individuele variasies ten opsigte van geweldsrisiko oor die hoof sien en dat belangrike/unieke maar dikwels onmeetbare risikofaktore (wat inderdaad 'n belangrike rol kan speel in die evaluering van gewelddadige gedrag, bv. 'n dreigement en/of 'n sadistiese fantasie) (Litwack &

Schlesinger, 1999), nie in ag geneem word nie (Dolan & Doyle, 2000; Monahan, 2003). Daarby word die aktuariële evalueringswyse ook gekritiseer vir die feit dat dit statistiese veranderlikes oorwaardeer en kliniese veranderlikes onderwaardeer, én dat die rol van kliniese oordeel gering geskat word (Douglas et al., 1999; Hart, 1998a). Die aktuariële voorspellingswyse het daarom dikwels "passiewe" voorspellings tot gevolg (Doyle & Dolan, 2002). Aktuariële voorspellings skakelook sekere risikofaktore uit vanweë die oortuiging dat die rol van dié faktore nie empiries bewese is nie. In sommige gevalle (bv 'n geweldsdreigement), sou dit egter aanvaarbaar wees om sodanige faktore wél in te sluit (Hart, 1998b). Verder is dit ook so dat die geldigheidswaardes van aktuariële metodes oor die algemeen nie indrukwekkend is nie, aangesien korrelasies met kriteriumveranderlikes selde die 04 vlak oorskryen die koers van vals positiewe resultate meestal dieselfde is as dié van kliniese voorspellingsmetode (Blackburn, 2000). Alhoewel verskeie outeurs (bv. Arrigo, 2000) van mening is dat aktuarieel gebaseerde risiko-evalueringsinstrumente waar moontlik, vir sover dit relevant en beskikbaar is, gebruiksvoordeel behoort te geniet, is sodanige hulpmiddels dikwels/selfs meestal, nie beskikbaar nie (Pagani & Pinard, 2001).

Kliniese evaluering word weer veral gekritiseer vir die feit dat dit ongestruktureerd, informeel, subjektief en impressionisties is (Grove & Mehl, 1996). Daarby is hierdie soort evaluering ook blootgestel aan verskeie vorme van vooroordeel en foutering, aangesien inligtingverkryging direk afhanklik van onderhoude, observasie en selfrapportering is (Kemshall, 1996; Doyle & Dolan, 2002). Verder is sowel die interbeoordelaar-betroubaarheid as voorspellingsgeldigheid dikwels laag (Lidz, et al., 1993; Meehl, 1954; Mossman, 1994), en die besluitnemingsproses ondeursigtig. Dit het tot gevolg dat beoordeling van gevolgtrekkings wat deur praktisyns gemaak word, moeilik deur navorsers beoordeel kan word (Monahan & Steadman, 1994; Webster, et al., 1997). Ten spyte van hierdie kritiek, word kliniese geweldevaluering tans tog beskou as 'n metode wat beter resultate as toeval lewer (Gardner, Lidz, Mulvey, & Shaw, 1996). Sommige outeurs (soos Fuller & Cowan, 1999) is selfs van mening dat indien 'n multidissiplinêre, konsensusbenadering gevolg word, die kliniese metode resultate van dieselfde standaard

as dié van die aktuariële metode kan lewer. Verder hou kliniese geweidsvoorpeIling ook ander voordele in soos groter soepelheid (onbuigsame prosedurereëls soos dié van die aktuariële metode, geld nie); dat aandag ook aan uitsonderlike faktore gegee word; dat geweldvoorkoming en die effek van behandeling ter sprake kom (Andrews, 1995; Snowden, 1997; Hart, 1998a); en dat groter duidelikheid oor presies wat voorspel word (voorspellingsgeldigheid/-akkuraatheid), bevoordeel word deur die formulering van psigodinamiese verklarings vir gewelddadige gedrag (Bucca nan, 1999).

Die debat oor die onderskeie voorspellingsmodelle het ten spyte van wedersyds negatiewe kritiek, tog bepaalde voordele opgelewer. Een van hierdie voordele is dat die meriete van elke metode duidelik uitgespel is en dat die onderskeie metodes steeds nagevors word. 'n Ander belangrike voordeel is dat sogenaamde gestruktureerde kliniese meetinstrumente daaruit ontwikkel is. Soos reeds vermeld, verteenwoordig hierdie ontwikkeling 'n sintese van empiriese kennis (aktuariële data) en klinies/professionele kundigheid, en kan volgens Webster et al. (1997) die voorspelling van gewelddadige gedrag betekenisvol bevoordeel indien aan bepaalde standaarde' voldoen word. Die gestruktureerde benadering tot risiko-evaluering bied sowel kompeterende geldigheidsdata oor risikofaktore as groter deursigtigheid in besluitneming. In dié verband is die PCL-R/PCL-SV 'n goeie voorbeeld van 'n meetinstrument wat veral in die VSA en Kanada, beskou word as 'n beduidende geweldvoorspeller-instrument in sowel forensiese as nie-forensiese omstandighede (Douglas, et al., 1999). Dit is egter ook so dat navorsing oor die betroubaarheid en geldigheid van gepubliseerde risiko-evalueringsinstrumente in ander kontekste as dié waarin dit ontwikkel is, baie beperk is (Monahan, 2003)

Tog is talle praktisyns nie entoesiasties om 'van aktuariële en selfs die klinies-gestruktureerde risiko-evalueringsinstrumente gebruik te maak nie, hoofsaaklik omdat baie van hierdié meetinstrumente steeds onprakties, te duur en die analises meestal te kompleks, tydrowend (Dolan & Doyle, 2000; Gardner et al., 1996) en te abstrak is (Sjbstedt & Grann, 2002). Die eise van die risikobestuurpraktyk vereis meer as wat

5Die standaarde behels onder andere dal:

• evaluerings aan die hand van deeglik ornskrewe/gepubJiseerde kriteria moet geskied: " die betrokke interbeoordelaar-betroubaarheid aan die vereiste standaarde moet voldoen;

" voorspellings interme van spesifieke gedr'ag (bv. aanranding en verkragting) en vir 'n vasgestelde tydperk gefol'lnuleer moel word (bv. 111nf. X verteenwoordig vir die volgende twee weke 'n geweldsrisiko);

" dade "vat as gewelddadig beskryf word waarneembaar moet wees en behoorlik aangeteken moet

word, en

17

aktuariëte voorspelling meestal bied (nl. 'n waarskynlikheidsyfer oor die risiko wat 'n persoon verteenwoordig, Dvoskin & Heilbrun, 2001), en wel dat die voorspellerveranderlike onder andere in terme van frekwensie, aard en erns uiteengesit word (Heilbrun, Dvoskin, Hart, & McNiel, 1999; Webster et al., 2002a). Vir hierdie doel het sommige navorsers gevolglik alternatiewe meetinstrumente ontwikkel soos die Iterative

Clessiiicetion Tree (lCT -'n besluitnemings-/klassifikasie sisteem/"decision tree", wat risiko-evaluerings by groot populasies met lae geweldvoorkomssyfers klaarblyklik vereenvoudig en vergemaklik) (Monahan et al., 2000), en die PCL-R, die PCL-SV en die

HCR-20 (wat veral vir kleiner groepe hoë-risiko pasiënteloortreders aanbeveel word) (Dolan & Doyle, 2000)

Hoewel akademici volgens Litwack & Schlesinger (1999), voorkeur gee aan aktuariële evaluering, word sodanige beskouing nie deur resente navorsing gerugsteun nie (Litwack, 2002; Quinsey, Harris, Rice, & Cormier, 1998; Webster, Muller-lsberner, & Fransson, 2002). Verder is verskeie navorsers van mening dat aktuariële meetinstrumente hoofsaaklik as riglyne vir kliniese evaluering beskou en gebruik moet word (Grisso & Appelbaum, 1998; Monahan, 2003). Daarby is resente navorsing oor sowel die verskille tussen, as die nut van aktuariële en kliniese evaluering, dit redelik eens dat navorsers die strydbyle moet begrawe en eerder moet konsentreer op die irnplernenterinp van geïdentifiseerde risikofaktore in die praktyk: " .. it will not matter if a particular risk factor is discovered in the research to predict future violence if no effort is made to determine

whether or how those risk factors would be used in practice" (Elbogen, et aI., 2002, p.3?).

Daar word tans redelik algemeen aanvaar dat sowel die kliniese as die aktuariële evalueringsmetode ten spyte van inherente gebreke, elk op eie wyse bydra tot die evaluering van gewelddadige gedrag (Litwack & Schlesinger, 1999; Litwack, 2002). So is aktuariële meetinstrumente veral effektief ten opsigte van die voorspelling van dreigende maar mlnder ernstige residivisme en voorspellings oor die langtermyn (Krauss & Lee, 2003). Volgens Sjóstedt en Grann (2002), is hierdie voorspellingsmetode egter minder akkuraat in gevalle van herhaaldelike en ernstige seksuele oortredings, en veral waardeloos vir die voorspelling van intrafamiliale residiviste en non-residiviste Kliniese voorspellings word weer veraloor die korttermyn van waarde geag (McNeil, Sandberg, & Binder, 1998) Hierdie stand van sake beklemtoon die belanqrikheid daarvan dat navorsing oor die relatiewe waarde van die onderskeie geweldsevalueringsmetodes sal voortgaan ten einde maksimum praktiese waarde en juridiese relevansie te verseker (Elbogen et al., 2002; Litwack, 2002; Webster et al., 2002b).

alp JOOauucrq all\:( aru uioxaq 'lj I<;JM jlP LUOpJOM uaisiuo ajlaow uasf uoousq 'SI JeeqJaanJjSUO~ )0 Jeeqwo~aq ~lllaow dOOllaAspÁj suaaM sluapal~sa6sPlaMa6 as apJaanleA\?a6 alp JeeM alleAa6 UI '(966l 'J)IPJel :LL6l 'no~s :886l 'SUUd) pJOM utoxaq iaoui 'fiuuapueqaq ueA aiêrsdo uai 6UI~JaMaLUeSÁS ua s6U1paJjJooPlaMa6 a~al)lsads ueA aj61sdo uaj pJo~aJ as uoosrac a~~OJjaq alp JOO6ulj611UI a6lpall0/\ 0 :pJOMlaaAaquee êerpaf a61pePPlaMa6 ueA 6uliladsJOOA ua 6uuanleAa alp JIA JIlnjeJajl1 alp UIjeM aUÁI6u auaLUa61e s~aaJ u, ueA aa6a6 6ul)leAaWeS u, pJOMsua610AJa/\ 'pJOMaj lJOOLIaqjlnlSa6U1 ~OOjeM 6ulj611UIdo jaL! 61jSaAa6 6epuee alp 1~1j1J~ uaisaêuee 'aru pJOMje~sa6 6uua6 sru 6uuanleAa-0~lsu io; aeJpÁq as aUÁI6u alpJalLljaOLU 601 (666l 'Ja6uISaILl~S 'il ~~eMjll) aiu lajs aj Jee~aLU rcouaoi aUÁI6u alp ueA jlajUelndod us jlajIMIj~a))a 'êuuaiuaurardun alp LUOpuaMa6uee 6uI60d uaa6 60u SI ÁqJeeo SI ~lIlaow aleq ~/1610Aa6 6ul~Ála6JaA a6u/IJapUO ua pJOM 61pouaq jeM 6ulj611UI a~al)lsads alp JOO WO~JOOAall/~SJaA JOOJ6 Jeep uarsaêuaa '~lIaplnpuo Jaj6a SI~Áj~eJd alp J/AalpJalLi soos aUÁI6u ueA apJeeM OliO (0002: 'UJnq~~eI8) JaalmUJO) aj 6eel )0 urrupaui '600Ll \?au06aje~ alp ueA aLUJaj UI 6ul)le~s -O~ISUU, LUO psrq aUÁI6u JapJaanleAa alp uee jeM '(eiep alauenj~e us pJo~aJ alaulwu~ 'fiaipaf a~IIJe8Aa6 ueA sluapal~sa6 SOOS\?aU06aj8~ jaw) aeJA lin ueeissq jlO 18~~IMjUO 6uuanleAaplaMa6 JIA aUÁI6u a~Ála6lJoos jaL! (L86l) sall8 us ueunazuoy 'eJJelAJ pJOM iaoui Jaasl)ljuapJ.a6 jeM aJOj~e)O~ISUse sampasordsêuuarueea laMOSJOO lapueLljlO 'pJOM ue~ uaopa6 6uuanleAa alp U8AJ8eM pueu alp uee 'lelA vl ueA UUOAalp UI lajsa6w8es aUÁI6u apua~aq saaui ~lIuÁ~SJeeM ua ajSJaa alp ueA jaLi (l86l) ueLleuolAJ (qGQ02: '18 ja JajsqaM :j?66l 'le ja 'JajsqaM :966l '))IPJel :S66l 'UeLl8UO lAJ :L66l 'jJeH 'il ddoJ)j :2:002: 'ddoJ)j 'il S816noO :966l 'uosueMS 'il zjJeMS 'WnJ08 :L66l 'lJeH 'il 'JalLllne8 'UOSIIM 'Ja08 jo) uarsaf 611alp aJel aiuasa: UI puaqrsx a/pJa/Li UI salse~llqnd lejUee alaLi u, jaLi 'saso.rdsêuuaruexa-prawaf alp JIAaUÁI6u JOOseM Jeeq~l~saq 6ulj611UIUILU ~11~ueAuee reep laMaoH 'pJOM iscui jeela6ÁJA de~suaawa6 alp LilJo/ua pJOMjaOLU siuuoxaê 60u jeM auosiad a~IIJeeAa6 al\?ISuajod ueA 6uuanleAa alp JIAuaip siseq se uq aUÁI6u a/pJalH Bl/Uan/eAap/aMaB .///\al/Á/BICj '6uuanleAa aêiuepos ueAsieunsa. alp ueA68JpJOO aMalj~aJ)a alp ua sJa6aldplaMa6 al\?ISuajod ueA 6uuanl8Aa alp JIAaUÁI6u ~lIweeu 'fierpaf a61pepPlaMa6 ueA 6uuanleAa alp ueA aj~adseUJa~ aaMj uee aa6a6 6epuee pJOM sua610AJa/\ sasoJds6upan lel\a-PlaMa6 a!o

19

persoon, geweldsgeskiedenis, huidige gedrag en geestesgesondheidstatus, moet geraadpleeg en oorweeg word (Glasser, 1996; Pollack & Webster, 1990; Prins, 1996; Wack, 1993; Webster & Polvi, 1995). In dié proses moet klinici veral daarteen waak om nie sekere geweldsaanduiders weens subjektiewe faktore te minirnaliseer of te maksimaliseer nie. (Appelbaum & Gutheil, 1991; Beck, 1990; Borum et a!., 1996; McNiel, 1998; Monahan, 1993).

.. Die mate van insig wat die oortreder in die voorkoms en dinamiek van sy geweldsoortreding toon, asook sy motivering tot samewerking rakende behandeling, bied belangrike addisionele inligting oor moontlike residivisme en die geëvalueerde se vermoë om stres te hanteer (Cox, 1982; Meloy; 1987).

.. 'n Volledige risiko-evaluering behoort ook aandag te gee aan die volgende veranderlikes wat moontlik met risikogedrag verband hou die oortreder se selfwaarde-belewing (Cox, 1982), geneigdheid tot selfbesering (Schulte, Hall, &

Crosby, 1994; Shergill & Szmukler, 1998), die vermoë om (sonder manipulering of minderwaardigheid) met ander oor die weg te kom (Madden, 1987), verliese te kan hanteer (Swanson, et al, 1996), en potensiaal vir empatie (Hart, Cox, & Hare, 1995; Litwack & Schlesinqer, 1999). Groepwerk, sekere evalueringsinstrumente en streshanteringsevaluering kan moontlik in dié verband van waarde wees. lndien beskikbaar, behoort evalueringsinstrumente wat vir spesifieke groepe ontwikkel is (bv. psigiatriese pasiënte, kindermolesteerders, seksuele oortreders en geweldenaars), gebruik te word wanneer iemand in so 'n kategorie geëvalueer word (Boer, Hart, Kropp, & Webster, 1998; Campbell, 1995a; Kropp & Hart, 1997; Webster & Jackson, 1997; Webster, 2002b).

o lndien daar enige twyfelaar enige aspek van die evaluering bestaan, moet ander kundiges geraadpleeg word (Monahan, 1993; Werner, Rose, & Yesavage, 1990). Dit is inderwaarheid dikwels sinvol en selfs noodsaaklik om 'n onafhanklike evalueerder te konsulteer voordat finale besluite geneem, en aanbevelings gemaak word (Litwack & Schlesinger, 1999; Prins, 1988). Dit sal meehelp om byvoorbeeld te verhoed dat die evalueerder sekere geweldsmerkers weens subjektiewe faktore minimafiseer of maksimaliseer.

o 'n Voorkomende/behandelingsplan vir oortreders wat as 'n ernstige geweldsrisiko beskou word, moet daargestel word. In sodanige plan moet die oorsake van die geweldsoortreding nagegaan word, voorkomende maatreëls deeglik met die betrokke oortreder deurgewerk word (Borum et al, 1996; Glasser, 1996) en die

omstandighede waarna die geëvalueerde terugkeer of' teruggeplaas words, behoorlik gekontroleer word (bv. vir die beskikbaarheid van wapens, huislike omstandighede, wat onveranderd IS, en werkloosheid) (Lion, 1987; Litwack & Schlesinger, 1999; Webster, et al., 2002a).

o Voldoende beskikbare tyd is 'n voorvereiste vir 'n deeglike evaluering. Ongelukkig is so 'n evaluering dikwels nie koste-effektief nie, veral nie vir privaatpraktisyns nie. Behoorlike risiko-evaluering vereis nietemin voldoende tyd. Met ander woorde, 'n deeglike evaluering is grotendeels afhanklik van gunstige omstandighede. Privaatpraktisyns het byvoorbeeld in dié opsig baie meer beperkinge as diegene wat in langtermyn forensiese eenhede werksaam is. Daar kan dus nie van evalueerders verwag word om meer te doen as wat redelik onder spesifieke omstandighede is nie (Litwack & Schlesinger, 1999).

In aansluiting by die voorvermelde riglyne is verskeie navorsers dit eens dat risiko-evaluerings verder verbeter kan word indien die volgende algemene foute uitgeskakel kan word (Ennis & Litwack, 1974; Hall, 1987; Monahan, 1981; Pfohl, 1978; Webster & Menzies, 1989; Webster & Polvi, 1995)

• Uitsprake/gevolgtrekkings wat nie op 'n behoorlike inligtingbasis gegrond is nie (cf. Pollack & Webster 1990; Scott, 1977).

• Navrae wat nie gefokus is nie. Met ander woorde, slegs dié veranderlikes en verbandhoudende navraag wat relevant is vir die evaluering van risiko in 'n spesifieke situasie, moet aandag kry (Litwack & Schlesinger, 1999).

• Onvoldoende verrekening van die omstandighede waarheen 'n persoon terugkeer (bv. na aanhoudino en gevangenisstraf). Die rol van sogenaamde persoonlikheidstrekke in geweldsoortredings moet dus nie oorskat word nie (Monahan, 1981; Pfohl, 1978)

• Ignorering en/of vermyding van eie twyfel, tekortkominge en regverdigbare verskille met ander personeel (omdat dit maklik aanleiding gee tot foutiewe voorspellings van sowel vals positiewe as -negatiewe aard) (Appelbaum & Gutheil, 1991).

• Oningeligtheid en onkundigheid oor en onsensitiwiteit vir bewese risikofaktore. Dit kom veral voor by evalueerders wat hulle sonder die nodige opleiding en ervaring

6Volgens Webster el al. (2002a) behoort ook die besluitnerning rondom ontslag aan bepaalde kriteria in die volgende rangorde le voldoen, naamlik: (a) is dit juridies relevant, dit wil sê hou dit tred met die toepaslike regskonteks? (b) is dil gegrond en aangebied op 'n wetenskaplike wyse? (c) gaan dit gepaard mel 'n

geïndividualiseerde en gespesifiseerde risiko-aancuidinq ?(d) is op 'n konkrete v.fyse aangedui hoe verdere geweldsrisiko verminder kan word? en (e) indien enigsins moonnik, wat is die betrokke individu se geweldsrisko·telling (cf. Monahan el al., 2001, p. 143: "clinicians will need to have computer support

,aapaalU laOLU61uUls'Iaqqnpuo ua ~llaplnp 6UIl611UIaêruepos PlaMa6 ueA SJapJaallleAa lep ~u6uelaq aleq up SILUOJeeo

«ooe

'ueueuoju) pJOMue~ JaalaJdJalU,I,a6 pUalll~SJaA ~1I610Aa6 ua la~ sasuenusruaxeiaq ala ÁS uua; a~la lep SI JOOAJeep sapaJ aiO 'alu pJOMal uoouoq ~lnJqa6 alLUaliaSSIM se aru SUISJapue alLUal 'illp lep 6UluaLU ueA SI(lOOG 'umeqraddv 'ii ue~euolAJ 'Aq) auoaisêuuuauurusaq ua arsdasradoxrsu ueA parqaê alp do srsuuay 'alu nouur les rapue JIA6uI61aJpaq U,

suroxao:

alp UI uoosrad a~~OJlaq u, )0 pJOM ue~ 'Slsa6 pla~Ja~as lalU stu lep alsqlldLUI alp SI 'Ia~ uaauisf UI laM Jal6a aLUJal alpJal~ 113M1'Ii ~lnJqa6 alluallaSSIM se 0~ISUSPlaMa6 JOO6Ull611UI ueA 6ullapaaLU alp UI~lIapJaa~JaA slaM~lp pJOM"pla~~lIluoOLU" ua "O~ISU"'"pla~~lIuÁ~SJeeM" SOOSaLUJa1 (966l 'ddouog :966l 'ueLUpealS 'ii ue~euolAJ :SOOG'ueueuojq) 6ueAluo les 6epuee JaaLUsou le su.oxeoi alp UIxoo ~lIuÁ~SJeeM ua ÁJ~ 6epuee aieq sue: 113M 6uuallleAaplaMa6 ueA anasej SI 'pJOM iaour uacpaf up aaLUJeeM pla~leeJll~~e ueA aleLU alp xoose '6ulJanleAaSPlaMa6 ueA alellnSaJ alp ueA 6UllapaalAJ O)I/SI.ISPlaA~a6 1I!3f1611I.1a>(lunWWO)f ~laJaq uq alllMlaop 'illp apula ual pJOMles uaopa6 6UISJOAeUa61pou alp lep ~OOuep SIalse~lldllll aiO 600ljJaA spuej al Jail! s6uuanieAPlaMa6 ueA ptaureeqno.uaq alp 601 ajnotJalladsJoo/\ ueA 6ulpÁlll.laA ua aUÁI61J'illp ueA ~IIlJqa6 alp ue~ 'ueaissq (SIJeeq~l~saq 'liSA alp UI113M 'illp SOOS)aiuaumnsuuaaur apraasip.reepueisaf leJaA uee uoxs: aêusura U,Jeep ua SI~alull preersnn e~IJJ'If-plnS UIarsenns alp laMaoH 'uaop al plaljleeJn~~e ue» aieui aJeqJeeAUee u,lalll 6uIJanleAaplaMa6 lUO~IIIUOOLU laM up SI'pJOM ~Jadaq lUIllUIUILU u, 101sinoj

aptuaouaf

alp ua 610Aa6 aUÁI6u aplaLUJaAJOOAalp uaipul '(l86l 'uelleUOlAJ :666l 'Ja6uISall!:JS 'ii ~:JeMlll :S66l ',13la SUJeH) PJOOMIUeJaAal sausueis 6ulJanleAa-0~lsu alp apura ualleAa6 a~I'il JIA~IIlJqa6 al '(SI IUeAalaJ ua Jeeq~l~saq np uaiput) alUalUnJISUIS6uIJanleAa ali;luenl~e a~lIsedaol )0 ÁJ~JaA al 6Ull611UluÁIsIseq LUO 6ulleleN. '(966l 'ueljeuolAJ 'ii JOIÁe1 :<;66l 'zpr: 'ii ÁaAlnlAJ'111ljMaN :S66l 'Japul 8 'ii lalN:JlAJ :l766l 'ÁaAlnlAJ 'ii 'ZPll 'ZIU00:J) iaxs al 6uIJa6 sluapal~sa6sPlaMa6 u, lalll anOJA!Iq leeisualodsPlaMa6 alp LUOpJOM ~eeMa6 uasueep isoui PlaaqJOoAÁq oS saduoaiais JO IlallMIl~afqns susaw leeisualodsPlaMa6 ueA 6ulne~sJapuo • '(666l 'Ja6uISall!:JS 'ii ~:JeMIIl) ~lnJqslLUlulaMp JOOuaop al 6eeJAeU LUO ~1I~eespoou alleAa6 alsaalll arp UI PlaaqJOoAÁq SI110 'aMa6aq UlaJJal alpJall! do lê

:(OOOZ: 'uOSdllllljd 'II 'UelUMOS 'UelUljOJ1S '1IIaN,Q :OOOZ: 'le la unJqllaH :966l 'uewpealS '1/ ueljeuolflJ :L66l ''18 la 'uOllalflJ) lals iaou, Jeeq~l~saq 6ulj611UIapuaêjoo alp ~11~eesjoolj ~1I610Aa6ua saaM iaour 61j6eUJa~ leJaA s6uIJanleAa -0~ISIJPlaMa6 ueA alellnSaJ alp ueA 6ullapaaw lep êuruaur ueA SI smaino ala~sJa/\ .(lOOZ: 'wneqladdv 'II ueljeuolflJ :£00z: 'ueljeuolflJ) uiasu al arsxe apuaWO~JOOA se nrusoq u, laMOS lUOSI Jeeq~l~saq 6ulj611UIapuaopjox lep ~oo SIalse~lldwl aiO ·SI61saMuee aJ01~ejO~lslJ aluaUILUOJdallel lep êuiuau, alp eu sÁMJaAO~ISIJ "OH ·alu SI61pou apando alelsads JO6eeJAeU aJapJaA uaaf lep llnlsa6uI alse~lIdwl alp SI ÁqJeeo SI 61pJOOMUaal aJ01~ejO~lslJ UILUlep êurusiu alp eu sÁMJaAO~ISIJ ael ·O~ISIJ aou, 101"O~ISIJ ael" ueA laSSIMleM aalJ06ale~ ueA 6U1~eLlI~IIlJqa6 alp slaljaq 110 arsdo l8eLuJoj-aIJ06ale~ apuieeuaêos aiO 0 "aaJldo les 61pepPlaMa6 O£lep pJOM6eMJaA ue~ 'asuaui a~Ála6)J00s OOl a~la 1111 'apJOOM .spue lalflJ êuipa.ucospjawaf u, ueA suex %0£ u, sue; Jeep SIalpeJuo:) ·JUWÁS" :SOOS's6ulllalsplaLI~II~uÁ~SJeeM se -aISUaM~aJj laMOS ueA 6ul~eLU~IIlJqa6 do raau LlIO~110 ·alsclo ieeuuoj-aê.pno.vseui apuraeuaêos aiO 0 :laaAaquee 0~ISIJSPlaMa6 ueA 6ullapaaw alp .IIA sasÁM aaMl ~11~eeSjOOLIsue; pJOM JllllleJall1 alUaSaJ sua610/\ 6uliladsJOOAPlaMa6 ueA pree al~es~a-alu alp uee pal~sa6 leel 6aJ liP Iepluo leJaA 'pJOM laow ~lnJqa6 JapJaa (L66l ''18 la JalsqaM :966l 'uewpealS 'II ueljeuolflJ) O~ISIJ"aolj" ua "a6Ijew" '"ael" soos auua; alUeMJaA-alJo6ale~ 'auauraêre rsaur lep Ja16a uaaw Japuv t,Jeer S apuafqox alp .100 %08" xq) pJOM isour Jaa~lumuwo~a6 a~~eIASplalj~lIuÁ~SJeeM al~es~a ueA aLUJal UI sêars 0~ISIJPlaMa6 lep ueepaêaoi êuruaui alp '(866l) 'le la ÁasulnO SOOSSJaSJOAeU aêuuu.os SI wOJeeo (666l ',e la sejênorj) saaM al lalsa6100lq aursiqoro ua amo; allel uee ~11610Aa6ua ja.l.eu 'SaIjSlldLUIS ~Álqa5 pÁ)Janaw Ja16a lalj aSÁMs6uIJapeuaq alpJalH ·alu ~IIJeeAa6 aru JO~IIJeeAa6 se JaasljlSSel~a6 ioorq seM uoosiad u, apJOOM rspue lalflJ SIJaa~lumuwo~a6 aalJ06ale~ aau/er alaJ~Slp ueA auuai UI icojq slaM~lp JaaOJA sêuujaosroo« lep sÁMa611n SI PlaaqJOoAÁq oS (866l 'z:JIAouepz 'II ÁaJJOl :000z: 'J06aJ9:JlfIJ 'II 'ueljeuolflJ ':JIAOIS :S66l 'ueljeuolflJ 'II :JIAOIS :S66l 'ajjer 'lIlales :866l 'JapUIS '1/ lIaN:JlfIJ :666l 'UaJJeM '1/ 'uewJas 'uosdlllljd 'UnJqllaH :000z: 'UOSdlllljd '1/ 'ueLuMos 'UeWljOJ1S '1IIaN,Q 'UIlJqllaH .p) SI apJeeM ueA ~Ál~eJd a!p JIA leM 6ulj611UI 601 Jeep uaeissq 'SI 188sa6 unp 60u sue; 0~ISIJSPlaMa6 U8116ulJa~lunwwo~ alp roo 6UISJOA8UlaMaoH

'pJOMU8~ ~88LUe6 êurssedaoj UeAJel~ JeeLWepUOS 6UISJOAeU aspuerannq iep xarun ej SI '6UlllejSeLUes6ul~loAeq eleJnjlll~ljplLlI e~elun ÁS ueA aêrsoo us: 18JeA'e~lJj\i-pIllS a.u pJOM ~eeLUe6jeejs 6UISJOAeUaspuejannq do Je6uel aru uex Jeeo ~eeLUjeOLU 6UISJOAeUUI 6uI66eleq JejoJ6 aieq U, 'durexaq ej 68Jpe6 e61p8PPleMe6 LlIO 6uI60d In~ UI 'e~IJJ\i-plns UI apaurawo arp iep leeAequee LUOJeep pJOM jlO 'elu pJOMueope6 6UISJOABU apueaêdaip ue e~ÁJ6UBALUOsiseq apusdounap U,do aru 'JejÁSSLUO~JOOAPleMe6"O~ fis iaiu 'e~IJJ\i-pIllS UIJeep WP srserms 8JeqJeeAUeeuo u, 8LUJ8j861U8 UISI jlO uaaisaq e~IJJ\i-pIllS UI6eJp86 861pepPl8M86 ueA suasej elle ~11l18jJOO Jeep j8M 6UISJOAeU uee ~8Jq86 8pu811eAdo 81p seM JnnjeJ8jll 81p ueA êuusorussq stp SU8pÁj 6ulpuIAeq 8pUe~~eMJeLuLU0>l u, 'pJOMj80LU jlS86jJoOA 6UISJOAeU e61uepos iep U8 SI ~eeLU86 IBM 6UIJ8pJOA 8110ASIU8~8j8q iep SI 'pJOM iaoui seejdsf pUOJ6JOOA arp do JepJ88 jeM j8Jj86uee (e~lslj ue epUI1~SIM 81p soos) 8dde~SU8j8M 8j~eS~8 8pLUeeu860s 'elp suss U8 8dde~SU8j8M 8S81Ll10UO~8 'SU81pSp06 '~eljllod srp 'Aq) de~SUejeM us UleJJ8jSU8M81 8~18 sue~Áq do SJeLULUIpJOM ep8~6lpÁJjSU8ej 861uepos 81U 8P8~6IpÁJjSU8ej apiuaousf aip U88j JeejS pUllq 81U snp 811n~ j80LlJ sUÁslj~eJd se SJ8SJOAeU18MOS 'j8Jj8q UleJJej 8lpJel~ do 6UISJOA8UiBM SI ~88LU86 6ue6jlnJOOA 8110ASIU8~8j8q Jeer SI 101 Ot 8dol86j8 81p UIJeep iep Je8M 8M8 J8168 SI 110 81UpJOM ue~ ~8eLlle6 elu P816Sjl8S JO~lIleOLU 818q6U1~~eJI610A86 el8Ulj U, JOS8LUO~JOOA snp liP 11M j8 600 arp dO 188ISJ8AOJjUO~SI 'ÁJ~JeA8jleellnS8J 8pU8Jj8JI180p selj~eJd U8 8JeqnOJI8q U, 8pUI8 U81 pJOM 180LU 610A86 leM 8JIlp8S0Jd 8S816010POl8LU 81p Sjl8S pJOM ue~ 18dSJOOA6eJp86 861pepPl8M86 88LU.JeeM SJ80~S8S~ns 81p JOO ueeisaq elejlnS8.Js6ulsJOAeU e61pÁJISUeej lep ~lIepll1p up SI JIlnleJ8111apueeissc 81p lin

uooz

'LuneqI8dd\i 'iJ ue~euoV'J :000e: 'le 181118N,O) 0~ISIJSPI8M86 ueA 6U1J81ue~ueA S8S0Jd arp UI10J axuêuejaq U,~OO snp leeds p18~61j61SJnepU8 ple~~1I8plno 181S 8j se» ,,81J06eje~0~ISIJ elp LlIOSI ~lnJq86 jeM 81undÁusje 810 0 U8 'SI 6U1SS8deOIueA ~eeJdSI!n-O~ISIJ arp JOOAJeeM8pOIJ8dspÁI elO 0 'seM/sl 61pJOOMU8elieM eJOI~ejO~ISIJe~eljlseds elO 0 '6lpJOOMueejJeA 0~ISIJSPleMe6 elp leM 68Jpe6 elO 0

Bronnelys

Adington v. Texas, U.S. 418 (1979).

Allan, A, & Louw, D. A (2001). Lawyers' perception of psychologists who do forensic work. South African Journal of Psychology, 31(2),12-20.

American Psychological Association (1978). Report of the task force on the role of psychology in the criminal justice system. American Psycnotoqist, 33, 1099-1113. Andrews, D. A (1995). The psychology of criminal conduct and effective trealment. In

M. J. McGuire (Ed.), What works: Reducing offending. Guidelines from Research and

Practice (pp. 35-62). Chichester: Wiley.

Anfang, S. A, & Appelbaum, P. S. (1996) Twenty years after Tarasoff: Reviewing the duty to protect. /-Ia/vard Review of Psychiatry, 4, 67-76.

Appelbaum P. S. (2001). Prologue. In G-F. Pinard & L. Pagani (Eds.), Clinical assessment of

dangerousness - empirical contributions (pp. iv-xiu). Carnbridqe: University Press

Appelbaum, PS, & Gutheil, T. G. (1991

I.

Clinicat /-landbook of psychiatry and the Law (2"' ed). Baltimore: Williams and Wilkens.

Apperson, L. J., Mulvey, E. P., & Lidz, C.W (1993). Short term clinical prediction of assaultative behavior: Artifacts of research methods. American Journal of Psychiatry, 150, 1374-1379. Arrigo, B. A. (2000). Introduction to forensic psychology: Issues anc! controversies in crime and

justice. New York: Academic Press.

Barefoot v, Estelle, No. 82-6080,463 U S 880 (1983)

Beck, J. C. (1990). Clinical aspects of the duty to warn or protect. InR. Sil110n(Ed.), Review of

clinical psychiat/y anc! the law (Vol 1, pp. 191-204) Wasllington, DC: American Psychiatric Press.

Blackburn, R.(1984). The person and dangerousness. In D.J. Muller, D.E. Blackman & AJ. Chapman (Eds.), Psychology and Law (pp. 102-111) Chichester: Wiley.

Blackburn, R. (2000). Risk assessment and prediction. In J McGuire, T Mason & A O'Kane (Eds.), A guide for forensic practitioners (pp. 177-204). New York. Wiley.

Boer, D. P., Hart, S. D., Kropp, P. R., & Webster, C. D. (1998). Manual for the sexual violence

Risk-20: Professional Guidelines for assessing risk of Sexual violence. Vancouver: British

Columbia Institute Against Family Violence.

Boer, D. P, Wilson, R.J., Gauthier, C. M., & Hart, S. D. (1997). Assessing risk for sexual violence: Guidelines for clinical practice. In C.D. Webster & M.A. Jackson (Eds ), Impulsivity:

Perspectives, principles and praclice (pp. 44-53). New York: Guilford.

Bonta, J., Law, M., & Hanson, K. (1998). The prediction of criminat and violenl recidivism among l11entally disordered offenders: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 123, 123-142.

Borum, R., Swartz, M., & Swanson, J. (1996, July). Assessing and managing violence risk in clinical practice. Journal of Practicing Psycbietry and Behavioral /-Iealth, 205-215. Buchanan, A (1999). Risk and dangerousness. Psyctiotoqicet Meclicllle. 29,

456-473.

Campbell, J. C. (Ed.). (1995a). Assessing dangerousness: Violence IJy sexual offenders, betteters. anc! child abusers. Thousand Oaks, CA: Sage.

7-_)

Campbell, J. C (1995b). Prediction of homicide by battered woman. In J.C.Campbell (Ed.), Assessing dangerousness: Violence by sexual offenders, betterers. and cllild ebusers (pp.

37-44).Thousand Oaks, CA: Sage.

Cocozza, J., & Steadman, H. (1976). The failure of psychiatric predictions of dangerousness: Clear and convincing evidence. Ruigers Law Review, 29, 1084-1011.

Coontz, P. D., Lidz, C. W, & Mulvey, E.P. (1994). Gender and the assessment of dangerousness in the psychiatric emergency room. Inlema/ional Joumal of Law and

Psycllially, 17, 369-376.

Cooper, J., & Neuhaus, I. (2000). The hired gun effect: Assessing the effect of pay, frequency of testifying, and credentials on the perception of the expert. Law and Human Bellavior, 24,259-270.

Cooper, R. P., & Werner, P. D. (1990). Predicting violence in newly admitted inmates: A lens model analysis of staff decision-making. Criminal Juslice and Bellavior, 7,431-447.

Cox, M. (1982). The psychotherapist as assessor of dangerousness. In J.R Hamilton & H. Freeman (Eds.), Dangerousness: Psychtetric assessmenl and managemeni (pp 81-87) london: Gaskell.

Daubert v, Merril Dow Pharmaceuticals, 509 U.S. 579 (1993)

Dolan, M., & Doyle, M. (2000). Violence risk prediction. Bnlisll Journal of Psyclliatry, 177,303-311.

Douglas, K. S., Cox, D. N., & Webster C. D. (1999). Violence risk assessment SCience and practice. Legal and Criminological Psycllology, 4,149-184.

Douglas, K. S., & Kropp, P.R. (2002) A prevention based paradigm for violence risk

assessment: Clinical and research applications. Criminal Justice and Betievior, 29(5), 617-658 Douglas, K. S., & Webster, C. (1999). The HCR-20 violence risk assessment scheme

Concurrent validity in a sample of incarcerated offenders. Criminal Justice and Benevier. 26, 3-19.

Dawes, R. M., Faust, D., & Meehl, P. E.(1989). Clinical versus actuarial Judgement. Science, 243, 1668-1674.

Doyle, M., & Dolan, M. (2002). Violence risk assessment: Combining actuarial and clinical information to structure clinical judgements for the formulation and management of risk.

Journal of Psyclliatric & Mental Health Nursing, 9 (6), 649-657

Dvoskin, JA, & Heilbrun, K. (2001). Risk assessment and release decision-making: Toward resolving the great public debate. Journal of tile American Academy of Psyctneu» and tile Law, 29,6-10.

E.1. du Pont de Nemours & Co. v, Robinson, 923 S. W 2d 549 (Tex. 1995)

Elbogen, E., B. (2002).The process of violence risk assessment: A review of descriptive research. Aggression and Violent Bellavior, 7 (6),591-604.

Elbogen, E. B., Mercado, C. C., Scalera, M. J., & Tomkins, A. J. (2002). Perceived relevance of factors for violence risk assessment: A survey of clinicians. Intemational Joumal of Forensic

Mental Healtll, 1(2),37-47.

Ennis, B. J., & Litwack, T. R. (1974). Psychiatrv and the presumption of expertise: Flipping coins in the courtroom. Califomia Law review, 62,694-753